The Heart Sutra

The Heart Sutra

Prajñāpāramitāhṛdaya

心經 

Xīnjīng

The Heart of the Perfection of Wisdom

Form is empty - emptiness is form (śūnyatā)

प्रज्ञापारमिताहृदय

MA HA BAT NHA BA LA MAT DA TAM KINH

THE AVALOKITESVARA BODHISATTVA MAHASATTVA GREAT WISDOM SAMADHI 

Its Sanskrit title, Prajñāpāramitāhṛdaya, can be translated as "The Heart of the Perfection of Wisdom".



The Heart Sutra.

Its Sanskrit title, Prajñāpāramitāhṛdaya, can be translated as "The Heart of the Perfection of Wisdom".

The sutra famously states, "Form is empty, emptiness is form." (śūnyatā). It is a condensed exposé on the Buddhist Mahayana teaching of the Two Truths doctrine, which says that ultimately all phenomena are sunyata, empty of an unchanging essence. This emptiness is a 'characteristic' of all phenomena, and not a transcendent reality, but also "empty" of an essence of its own. Specifically, it is a response to Sarvastivada teachings that "phenomena" or its constituents are real.


 This is a Sutra about a Mantra. The word mantra is said to come from a root meaning "that which protects the mind". The mantra is Gate gate paaragate paarasamgate bodhi svaahaa This mantra represents a class of Mahayana scriptures known as the Prajñaparamita (perfection of Wisdom) Sutras. These include such famous teachings as the Heart Sutra and the Diamond Sutra. These texts were the subject of worship in Mahayana Buddhism, in much the same way that devotional figures were. Prajñaparamita eventually became personified as a goddess, but this is not her mantra. This one is associated with the texts themselves.
The words here do have a literal meaning:

"Gone, gone, gone beyond, gone utterly beyond, Enlightenment hail!"


The Heart Sutra
Thus have I heard. Once the Blessed One was dwelling in Rajagriha at Vulture Peak mountain, together with a great gathering of the sangha of monks and a great gathering of the sangha of bodhisattvas. At that time the Blessed One entered the samadhi that expresses the dharma called "profound illumination," and at the same time noble Avalokiteshvara, the bodhisattva mahasattva, while practicing the profound prajnaparamita, saw in this way: he saw the five skandhas to be empty of nature.
Then, through the power of the Buddha, venerable Shariputra said to noble Avalokiteshvara, the bodhisattva mahasattva, "How should a son or daughter of noble family train, who wishes to practice the profound prajnaparamita?"

Addressed in this way, noble Avalokiteshvara, the bodhisattva mahasattva, said to venerable Shariputra, "O Shariputra, a son or daughter of noble family who wishes to practice the profound prajnaparamita should see in this way: seeing the five skandhas to be empty of nature. Form is emptiness; emptiness also is form. Emptiness is no other than form; form is no other than emptiness. In the same way, feeling, perception, formation, and consciousness are emptiness. Thus, Shariputra, all dharmas are emptiness. There are no characteristics. There is no birth and no cessation. There is no impurity and no purity. There is no decrease and no increase. Therefore, Shariputra, in emptiness, there is no form, no feeling, no perception, no formation, no consciousness; no eye, no ear, no nose, no tongue, no body, no mind; no appearance, no sound, no smell, no taste, no touch, no dharmas, no eye dhatu up to no mind dhatu, no dhatu of dharmas, no mind consciousness dhatu; no ignorance, no end of ignorance up to no old age and death, no end of old age and death; no suffering, no origin of suffering, no cessation of suffering, no path, no wisdom, no attainment, and no non-attainment. Therefore, Shariputra, since the bodhisattvas have no attainment, they abide by means of prajnaparamita.

Since there is no obscuration of mind, there is no fear. They transcend falsity and attain complete nirvana. All the buddhas of the three times, by means of prajnaparamita, fully awaken to unsurpassable, true, complete enlightenment. Therefore, the great mantra of prajnaparamita, the mantra of great insight, the unsurpassed mantra, the unequaled mantra, the mantra that calms all suffering, should be known as truth, since there is no deception. The prajnaparamita mantra is said in this way:

OM GATE GATE PARAGATE PARASAMGATE BODHI SVAHA

Thus, Shariputra, the bodhisattva mahasattva should train in the profound prajnaparamita.

Then the Blessed One arose from that samadhi and praised noble Avalokiteshvara, the bodhisattva mahasattva, saying, "Good, good, O son of noble family; thus it is, O son of noble family, thus it is. One should practice the profound prajnaparamita just as you have taught and all the tathagatas will rejoice."

When the Blessed One had said this, venerable Shariputra and noble Avalokiteshvara, the bodhisattva mahasattva, that whole assembly and the world with its gods, humans, asuras, and gandharvas rejoiced and praised the words of the Blessed One.



--------------------------------------------

Lotsawa Bhikshu Rinchen De translated this text into Tibetan with the Indian pandita Vimalamitra. It was edited by the great editor-lotsawas Gelong Namkha and others. This Tibetan text was copied from the fresco in Gegye Chemaling at the glorious Samye vihara. It has been translated into English by the Nalanda Translation Committee, with reference to several Sanskrit editions.

******************     

THE HEART SUTRA

The Bodhisattva of Compassion,

when he meditated deeply,

saw the emptiness of all five skandhas

and sundered the bonds that caused him suffering.

Here then,

form is no other than emptiness,

emptiness no other than form.

Form is only emptiness,

emptiness only form.

Feeling, thought and choice,

consciousness itself,

are the same as this.

All things are the primal void,

which is not born or destroyed,

nor is it stained or pure,

nor does it wax or wane.

So, in emptiness, no form,

no feeling, thought or choice,

nor is there consciousness.

No eye, ear, nose, tongue, body, mind.

No colour, sound, smell,

taste, touch or what the mind takes hold of,

nor even act of sensing.

No ignorance nor all that comes of it,

no withering, no death,

no end of them.

Nor is there pain, or cause of pain,

or cease in pain,

or noble path to lead from pain,

nor even wisdom to attain.

Attainment too is emptiness!

So know that the Bodhisattva,

holding to nothing whatever

but dwelling in prajna wisdom,

is freed from delusive hindrance,

rid of the fears bred by it,

and reaches clearest Nirvana.

All Buddhas of past and present,

Buddhas of future time,

Using this prajna wisdom

Attain full and perfect enlightenment.

Hear then the great dharani,

the radiant peerless mantra,

the prajnaparamita

whose words allay all pain,

hear and believe its truth!

Gate Gate Paragate Parasamgate Bodhi Svaha

-ooOoo-

Bản dịch Anh ngữ:

(cung cấp bởi: Raja Hornstein, devaraja@well.com )

GREAT WISDOM BEYOND WISDOM HEART SUTRA

Avalokiteshvara Bodhisattva, when practicing deeply the Prajna Paramita, perceived that all five skandhas in their own being are empty and was saved from all suffering.

O Shariputra, form does not differ from emptiness; emptiness does not differ from form. That which is form is emptiness; that which is emptiness form. The same is true of feelings, perceptions, formations, consciousness.

O Shariputra, all dharmas are marked with emptiness. they do not appear nor disappear, are not tainted nor pure, do not increase nor decrease. Therefore in emptiness: no form, no feelings, no perceptions, no formations, no consciousness; no eyes, no ears, no nose, no tongue, no body, no mind; no color, no sound, no smell, no taste, no touch, no object of mind; no realm of eyes...until no realm of mind-consciousness; no ignorance and also no extinction of it...until no old-age and death and also no extinction of it; no suffering, no origination, no stopping, no path, no cognition, also no attainment with nothing to attain.

A bodhisattva depends on Prajna Paramita and the mind is no hindrance. Without any hindrance no fears exist. Far apart from every perverted view one dwells in nirvana. In the three worlds all buddhas depend on Prajna Paramita and attain unsurpassed complete perfect enlightenment. Therefore, know the Prajna Paramita is the great transcendent mantra, is the great bright mantra, is the utmost mantra, is the supreme mantra which is able to relieve all suffering and is true not false; so proclaim the Prajna Paramita mantra, proclaim the mantra that says:

Gate Gate Paragate Parasamgate Bodhi Svaha

-ooOoo-

Bản dịch Anh ngữ: (Trúc Huy, tháng 10-1999)

Heart of Perfect Wisdom

The Bodhisattva Avalokitesvara, from the deep course of Prajna wisdom, saw clearly that all five skandhas were empty and sundered all bonds of suffering.

Sariputra, know then: form does not differ from emptiness, nor does emptiness differ from form. Form is no other than emptiness, emptiness no other than form. The same is true of feelings, perceptions, impulses and consciousness.

Sariputra, all dharmas are marked with emptiness. None are born or die, nor are they defiled or immaculate, nor do they wax or wane. Therefore, where there is emptiness, there is no form, no feeling, no perception, no impulse, nor is there consciousness. No eye, ear, nose, tongue, body, or mind. No color, sound, smell, taste, touch, or object of mind. There is no domain of sight nor even domain of mind consciousness. There is no ignorance nor is there ceasing of ignorance. There is no withering, no death, nor is there ceasing of withering and death. There is no suffering, or cause of suffering, or cease in suffering, or path to lead from suffering. There is no cognition, nor even attainment.

So know that the Bodhisattva, indifferent to any kind of attainment whatsoever but dwelling in Prajna wisdom, is freed of any thought covering, get rid of the fear bred by it, has overcome what can upset and in the end reaches utmost Nirvana. All Buddhas of past and present, and Buddhas of future time, through faith in Prajna wisdom, come to full and perfect Enlightenment.

Therefore, one should know the Prajna paramita as the mantra of great knowledge, the miraculous, the utmost, the unequalled mantra, whose words relieve all suffering. This is highest wisdom, true beyond all doubt.

Know then and proclaim the Prajna paramita mantra. It spells like this:

Gate, gate, paragate, parasamgate, bodhi svaha!

(Gone, gone, gone beyond, gone altogether beyond, Bodhi, rejoice!)

(English translation: Trúc Huy)

-ooOoo-

TÂM KINH BÁT NHÃ BA LA MẬT ĐA:

Bản dịch Pháp ngữ:

(Trúc Huy, tháng 10-1999)

Le Sutra de l'Esprit de la Grande Vertu de Sagesse

Lorsque le Bodhisattva Avalokitesvara accomplit profondément la grande Vertu de Sagesse, il considéra les cinq agrégats comme vides et traversa ainsi toutes les souffrances et afflictions.

Sariputra, les formes ne sont pas différentes du vide. Le vide n'est pas différent des formes. Les formes ne sont rien d'autre que le vide. Le vide n'est rien d'autre que les formes. Il en est de même des sensations, des perceptions, des formations mentales et de la conscience.

Sariputra, tous ces dharma ont l'aspect du vide. Ils ne naissent ni ne disparaissent. Ils ne sont ni souillés ni purs. Ils ne croissent ni ne décroissent. C'est pourquoi, dans le vide, il n'y a pas de forme, de sensation, de perception, de formation mentale ni de conscience. Il n'y a pas d'oeil, d'oreille, de nez, de langue, de corps ni de mental. Il n'y a pas de couleur, de son, d'odeur, de saveur, de toucher ni d'objet de pensée. Il n'y a pas de domaine du visuel et pour finir pas de domaine de la connaissance mentale. Il n'y a pas d'ignorance et pas plus de cessation de l'ignorance. Pour finir, il n'y a pas de vieillesse ni de mort, et pas plus de cessation de la vieillesse ni de la mort. Il n'y a pas de souffrance, d'origine, de cessation ni de chemin. Il n'y a pas de connaissance ni même d'obtention.

Comme il n'y a rien à obtenir, c'est pourquoi les Bodhisattva s'appuient sur la vertu de sagesse. Leur esprit ne conna? pas d'entrave, ainsi ils n'ont pas de peur. En se libérant des erreurs et des égarements, ils atteignent enfin l'ultime Nirvana. Tous les Bouddhas du passé, du présent et du futur, en s'appuyant sur la vertu de sagesse, ont obtenu le suprême et parfait Éveil.

Aussi professe-t-on la vertu de sagesse. Par un grand mantra miraculeux, par un mantra de grande connaissance, par un mantra insurpassable, par un mantra sans égal. Il supprime toute souffrance, en vérité et sans fausseté.

Voilà donc le mantra qui proclame la grande Vertu de Sagesse. Ce mantra dit:

Gate, gate, paragate, parasamgate, bodhi svaha!

(Allez, allez, allez au-delà, allez complètement au-delà, sur la rive du Satori!)

(Traduction francaise: Trúc Huy)

~~~~~~~~~

MA HA BÁT NHÃ BA LA MẬT ĐA TÂM KINH

Quán Tự Tại Bồ tát hành thâm Bát nhã Ba la mật đa thời, chiếu kiến ngũ uẩn giai không độ nhứt thiết khổ ách.

Xá Lợi Tử! Sắc bất dị không, không bất dị sắc; sắc tức thị không, không tức thị sắc; thọ, tưởng, hành, thức, diệc phục như thị. Xá Lợi Tử! Thị chư pháp không tướng: bất sanh, bất diệt, bất cấu, bất tịnh, bất tăng, bất giảm. Thị cố không trung vô sắc, vô thọ, tưởng, hành, thức; vô nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý; vô sắc, thinh, hương, vị xúc, pháp; vô nhãn giới nãi chí vô ý thức giới; vô vô minh, diệc vô vô minh tận; nãi chí vô lão tử, diệc vô lão tử tận; vô khổ, tập, diệt, đạo; vô trí diệc vô đắc. Dĩ vô sở đắc cố, Bồ đề Tát đỏa y Bát nhã Ba la mật đa cố, tâm vô quái ngại, vô quái ngại cố, vô hữu khủng bố, viễn ly điên đảo mộng tưởng cứu cánh Niết bàn.

Tam thế chư Phật y Bát nhã Ba la mật đa cố, đắc A nậu Đa la tam miệu tam Bồ đề.

Cố tri Bát nhã Ba la mật đa, thị đại thần chú, thị đại minh chú, thị Vô thượng chú, thị vô đẳng đẳng chú, năng trừ nhứt thiết khổ chơn thiệt bất hư.

Cố thuyết Bát nhã Ba la mật đa chú, tức thuyết chú viết:

“Yết đế yết đế, ba la yết đế, ba la tăng yết đế, Bồ đề tát bà ha.”

~~~~~~~~~

Phật, khắp đất trời chẳng ai bằng

Mười phương thế giới cũng như thế

Tất cả thế gian con đều thấy

Hết thảy không ai bằng được Phật. 

**********************

Bát nhã Ba la mật đa Tâm kinh (Dịch)

BÁT NHÃ BA LA MẬT ĐA TÂM KINH

Quán Tự Tại quán sâu Bát Nhã,

Ngài thấy rằng tất cả là không.

Năm uẩn cũng thể một giòng,

Là Không nên vượt khỏi vòng khổ đau.

Xá Lợi Tử! Pháp sâu tin chắc,

Sắc là Không, Không Sắc chẳng hai.

Này Xá Lợi Tử! nghe đây :

Bổn nguyên các pháp xưa rầy tướng không

Vì không tướng nên không sanh diệt,

Cũng chẳng tăng, chẳng thiệt mảy nào!

Chẳng nhơ, chẳng sạch tơ hào!

Ở trong Không đó, pháp nào cũng không

Đã Không Sắc lại không cả Thọ,

Tưởng, Thức, Hành lại có hay sao ?

Mắt, Tai, Mũi, Lưỡi thật đâu !

Không Thân, không Ý, Dễ dầu Thức sanh

Cũng chẳng có Sắc, Thanh, Hương, Vị,

Xúc, Pháp kia cũng chỉ giả thôi !

Nhãn giới đã chẳng có rồi,

Đến Ý thức giới, than ôi có gì !

Vô minh đó là chi chẳng thấy,

Lẽ Nào đâu tận thảy Vô Minh ?

Đến như Lão, Tử chẳng sanh.

Mong Lão, Tử tận, thật tình luống công

Khổ, Tập, Diệt, Đạo đồng không có,

Trí tuệ mong Được, có được chăng ?

Các hàng Bồ Tát vẫn hằng

Y theo Bát Nhã không ngăn ngại gì.

Không sợ hãi, viễn ly điên đảo,

Xa lìa mộng tưởng, đáo Niết Bàn.

Ba đời chư Phật thường làm,

Y theo Bát Nhã nhập hàng Thánh Nhân

Ba la mật thường chân Đẳng Giác,

Ngồi toà sen Diệu Giác Bồ Đề

Thế nên chú Bát Nhã kia,

Là đại thần chú đưa về nguồn chân,

Là đại minh oai thần vô thượng

Là chú thần diệt chướng vô song.

Hay trừ hết thảy Khổ, Không

Phải nên tin chắc, xoá lòng hoài nghi.

Nên như vậy tức thì nói chú :

Yết đế ! yết đế ! ba la yết đế, ba la tăng yết đế, bồ đề, ta bà ha! (3 lần)

~~~~~~~~~

TÂM KINH BÁT NHÃ

DỊCH NGHĨA

Bồ tát Quán tự tại khi hành Bát nhã ba la mật đa sâu xa soi thấy năm uẩn đều không, vượt qua mọi khổ ách.

Xá Lợi Tử! Sắc chẳng khác không, không chẳng khác sắc; sắc tức là không, không tức là sắc; thọ, tưởng, hành, thức cũng lại như vậy.

Xá Lợi Tử! Tướng không các pháp đây, chẳng sanh chẳng diệt, chẳng dơ chẳng sạch, chẳng thêm chẳng bớt. Cho nên, trong không, không sắc, không thọ, tưởng, hành, thức; không mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý; không sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp; không nhãn giới cho đến không ý thức giới; không vô minh cũng không vô minh hết; cho đến không già chết, cũng không già chết hết; không khổ, tập, diệt, đạo; không trí cũng không đắc.

Bởi không sở đắc, Bồ tát nương Bát nhã ba la mật đa, nên tâm không mắc ngại; vì không mắc ngại nên không sợ hãi, xa lìa mộng tưởng điên đảo, rốt ráo niết bàn. Chư Phật ba đời nương Bát nhã ba la mật đa nên chứng a nậu đa la tam miệu tam bồ đề.

Nên biết Bát nhã ba la mật đa là chú thần lớn, là chú minh lớn, là chú vô thượng, là chú không gì sánh bằng, trừ hết mọi khổ ách, chắc thật vì không dối.

Nên nói chú Bát nhã ba la mật đa, nên nói chú rằng: Yết đế, Yết đế, Ba la Yết đế, Ba la tăng Yết đế, Bồ đề, Tát bà ha.

~~~~~~~~~

Bát Nhã Tâm Kinh

Phan Khắc Nhượng dịch thơ. -

Quán âm Bồ tát hải hà,

Thực hành Bát nhã Ba la mật thời:

Ngài dùng trí tuệ quán soi,

Thấy rằng năm uẩn ba đời đều không.

Vượt qua khổ não mịt mùng,

Nghe đây Xá Lợi Phất, ông nhớ là:

Sắc kia chẳng khác không mà,

Không nào khác sắc, sắc là không đây.

Thọ tưởng hành thức cũng vầy,

Tướng không muôn pháp xưa nay chớ lầm.

Chẳng sanh chẳng diệt thường năng,

Chẳng nhơ chẳng sạch chẳng tăng giảm gì.

Trong không mảy sắc không hề,

Thọ hành tưởng thức mọi bề đều không.

Mắt tai mũi lưỡi ý thân,

Sắc hương vị xúc pháp thanh không thì:

Sáu căn thấy biết thật chi,

Không vô minh dứt, không gì vô minh.

Tử sinh với dứt tử sinh,

Cùng là bốn đế thực tình đều không.

Trí tuệ chứng đắc chẳng hòng,

Còn gì chỗ đắc bận lòng nữa đâu.

Nương vào Bát nhã bấy lâu,

Biết bao Bồ tát đi sâu thực hành.

Dẹp tan chướng ngại quanh mình,

Mọi điều chẳng khiến hoảng kinh, não phiền.

Xa lìa mộng tưởng đảo điên,

Niết bàn rốt ráo an nhiên tỏ tường.

Ba la mật, trí diệu thường,

Ba đời chư Phật mượn đường nương qua.

Bồ đề tột đỉnh chứng ra,

Nên coi Bát nhã Ba la mật là:

Là lời thần chú sâu xa,

Là lời thần chú thật là quang minh.

Là lời thần chú anh linh,

Là lời thần chú thực tình cao siêu.

Diệt trừ khổ não trăm chiều,

Muôn đời chân thật chẳng điều chi sai.

Ngài liền tuyên đọc chú này,

Để người trì niệm sáng bày chân tâm.

Ga tê ga tê pa ra ga tê

Pa ra sam ga tê bu đi sva ha

(Đi đi đừng có băn khoăn,

Bờ kia bến giác đã gần đến nơi.

Các ngài Bồ tát chớ rời,

Bờ kia bến giác sắp rồi, đi đi!)

~~~~~~~~~

TÂM KINH BÁT NHÃ BA LA MẬT ĐA:

Khi ngài Quán Tự Tại Bồ Tát,

Thực hành sâu về Bát nhã xong;

Thấy rằng năm uẩn đều không,

Vượt qua ách nạn, ngoài vòng khổ đau.

Xá Lợi Tử! Không nào khác Sắc,

Tự Sắc này, nào khác với Không;

Không là Sắc, Sắc là Không,

Thọ, Tưởng, Hành, Thức cũng đồng đều Không.

Xá Lợi Tử! Tướng Không các pháp,

Không giảm, tăng, dơ, sạch, diệt, sanh;

Nên trong Không đó, Trọn lành,

Không Sắc, Thọ, Tưởng, Thức, Hành, mảy may.

Không Mũi, Lưỡi, Mắt, Tai, Thân, Ý,

Sắc, Thinh, Hương, Xúc, Vị, Pháp không;

Hoàn toàn Nhãn giới là Không,

Đến Ý thức giới cũng không tướng hình.

Vốn không có Vô minh, Già chết,

Cũng không hết Già chết, Vô minh,

Khổ, Tập, Diệt, Đạo Vô sinh,

Đó là sự thật, tướng hình đều không.

Không có Trí, cũng không có Đắc,

Vì vốn Không sở đắc điều chi;

Khi vì Bồ Tát hành y,

Đối cùng Bát nhã toàn tri thế này!

Tự Tâm chẳng trong, ngoài, chướng, ngại,

Vì vốn không chướng, ngại nơi Tâm;

Nên không sợ hãi, mê lầm,

Xa lìa mộng tưởng, Niết bàn an vui.

Các vị Phật ba đời thế cả,

Đã hành y Bát nhã Ma ha;

Viên thành tựu quả Phật đà,

Tức Vô thượng giác Ngộ qua, hoàn toàn.

Cho nên phải biết rằng Bát nhã,

Thật khó mà diễn tả, nghĩ bàn;

Vốn là loại Chú Đại Thần,

Là Đại Minh Chú, toàn chân, nhiệm mầu.

Là Vô thượng Chú, cao tột bậc,

Khổ toàn trừ, chân thật không ngoa;

Nói về Bát nhã Ma ha,

Tức là phải nói rõ ra Chú này:

Ngộ qua, ngộ qua, Ngộ qua bờ kia;

Ngộ qua hoàn toàn, Trọn lành giác ngộ.

<Vọng Tâm chuyển ngữ.>

-ooOoo-