Nu Duc Vi Yeu - Kinh Van The avalokiteshvara boddhisattva Sutram
Nữ Đức Vi Yếu - Kinh Văn
Nữ Đức Vi Yếu - Kinh Văn
Nu Duc Vi Yeu
Download:
Nữ
Đức Vi Yếu – Kinh Văn
Nu
Duc Vi Yeu
Nu Duc Vi Yeu - Kinh Van
Mục Lục
Contents
Nữ Đức Vi Yếu - Kinh Văn
Nữ Đức Vi Yếu - Kinh Văn
NỮ GIỚI
Tác giả là Tào Đại Gia (âm là Thái Cô), họ
Ban, tên Chiêu, là hiền thê của Tào Thế Thúc thời nhà Hán, là con gái của Ban
Bưu. Thế Thúc qua đời sớm, Tào Đại Gia ở vậy thủ tiết, dạy con là Tào Cốc thành
người. Anh trai lớn của bà là Ban Cố viết tác phẩm Tiền Hán Thư, chưa hoàn
thành xong thì đã qua đời. Vua Hán Hòa Đế biết bà là người có tài nghệ, học vấn
nên đã bảo bà hoàn thành tiếp bộ sách này. Người anh thứ hai của bà là Ban
Siêu, từng trấn thủ nhiều năm ở Tây Vực, muốn cáo lão về nhà, nhưng Hán Đế
không cho phép. Ban Chiêu đã viết một bản tấu chương, khẩn cầu Hán Đế cho anh
của bà được trở về nhà. Đặng Thái Hậu của triều Hán rất coi trọng bà, ra ý chỉ
mời bà vào cung làm vị Nữ Sư, ban tặng cho bà danh xưng là Đại Gia. Hoàng hậu
và các quý nhân của triều Hán đều xem bà là thầy mà phụng sự. Tác phẩm “Nữ
Giới” gồm có 7 chương là do bà viết.
LỜI MỞ ĐẦU SÁCH CỦA TÀO ĐẠI GIA (BAN CHIÊU)
Tại hạ Ban Chiêu kém hèn, chẳng tường sự
lý, bẩm sinh lại không thông minh cũng chẳng có tài cán. Nhờ ân đức của tiên
phụ che chở, được nhậm chức Nữ Sư dạy học. Năm 14 tuổi được gả vào nhà họ Tào,
đến nay đã hơn 40 năm. Trong 40 năm qua, tôi thường nơm nớp lo lâu, hết lòng
cẩn thận, sợ mình đức hạnh kém khuyết, bị đuổi ra khỏi Tào gia, làm mất thể
diện của cha mẹ, liên lụy tới cả họ hàng. Thế nên tôi từ sáng đến tối, không
giờ khắc nào mà không cần mẫn, lao tâm lao lực, tuy làm việc vất vả nhưng không
dám oán than. Hiện giờ, tôi tuổi tác đã cao, con cái cũng đã trưởng thành, nỗi
vất vả lo toan đã vơi đi bớt.
Tính tôi xao nhãng, đối với việc bảo ban
con cái chẳng giữ được hằng tâm, thường sợ Tào Cốc (con trai của Ban Chiêu)
không biết đạo lý làm quan, cô phụ sự thanh minh thịnh trị của triều đình. Nào
ngờ được Thánh đế gia ân, phong cho chức quan, vinh dự được thắt dây đai màu
tía. Ân sủng này tôi quả thật không dám nghĩ tới. Giờ đây con trai đã trưởng
thành, có thể tận trung trong chức vụ với triều đình, tâm tôi không còn lo lắng
vì nó nữa. Nhưng đối với các nữ nhân nhà họ Tào tôi không thể không lo âu. Các
cô đều đã đến tuổi gả chồng, nếu như không từ từ mà bảo ban, các cô sẽ không
biết lễ nghi bổn phận của người làm vợ, sợ rằng khi gả qua nhà chồng sẽ bị mất
thể diện, lại còn liên lụy đến tông tộc họ hàng, phải mang tiếng xấu. Bệnh của
tôi hiện nay đã nặng, việc sống chết chưa biết khi nào. Nghĩ đến những nữ nhân
họ Tào chưa hiểu rành về lễ, tôi thật sự chưa thể yên tâm. Những lúc nhàn rỗi,
tôi có viết bộ sách “Nữ Giới” gồm 7 chương, mỗi người nữ nhà họ Tào hãy sao
chép ra một lần, sẽ có ích cho việc bồi dưỡng đức hạnh của các cô vậy. Khi các
cô được gả đi rồi, hãy nhớ luôn khích lệ lẫn nhau, y theo sách “Nữ Giới” này mà
làm.
CHƯƠNG MỘT: TI NHƯỢC
Người xưa sau khi sanh hạ con gái ba ngày,
đặt con ngủ ở dưới giường, lấy con thoi dệt vải bằng đất nung cho con làm đồ
chơi. Sau đó, tắm gội trai giới, đến từ đường tác bạch với tổ tiên về việc hạ
sanh trẻ gái.
Để bé gái ngủ ở dưới giường thể hiện rằng
phụ nữ phải biết khiêm hạ, đối xử với người khiêm hòa, nhẫn nhường. Để cho bé
gái dùng con thoi dệt vải làm đồ chơi vì bé gái đó sau này sẽ là người giữ việc
canh cửi, làm những việc lao tác trong gia đình, giữ đạo cần kiệm. Vì sao phải
cáo trình với tổ tiên? Vào thời xưa, chức phận của phụ nữ là bếp núc, phải
chuẩn bị rượu và thức ăn tươm tất sạch sẽ, giúp chồng lo việc tế tự tổ tiên. Ba
điều trên là thường đạo của phụ nữ, là cái gốc để lập thân của người nữ, cũng
là lời dạy Kinh điển từ xưa đến nay về mặt lễ nghi phép tắc. Làm phụ nữ thì
phải khiêm hạ, nhẫn nhường, đối với người cung kính. Khi gặp việc tốt thì luôn
nhường người lên trước, mình lui lại phía sau. Dù bản thân làm điều tốt cũng
không được khoe khoang tự mãn, còn làm việc sai thì không được thoái thác trách
nhiệm. Hàm dưỡng đức nhẫn nhục, không tranh biện với người. Thường giữ tâm kính
sợ, dè dặt cẩn thận. Nếu có thể thực hành không mỏi những việc trên thì đã tận
đạo nghĩa ti nhược, khiêm nhường rồi vậy.
Phụ nữ nên thức khuya dậy sớm, không vì sự
vất vả ngày đêm mà có tâm sợ khó, tự tay chăm sóc lo liệu việc nhà. Dù là việc
hệ trọng hay giản đơn cũng đều kiên nhẫn xử lý từ đầu đến cuối. Cẩn thận thâu
vén sắp xếp mọi việc cho được chỉnh tề, gọn gàng, sạch sẽ. Nếu có thể thực hành
không mỏi, tức đã tận được đạo chuyên cần rồi vậy.
Phụ nữ phải có cử chỉ đoan trang, phẩm hạnh
đoan chánh, phụng sự chồng mình. U nhàn trinh tịnh, giữ cho bản thân được thanh
tịnh, biết tự trọng, không ăn nói lung tung, cười đùa cợt nhả. Sắm sửa rượu và
thức ăn thanh khiết, cùng chồng cúng tế tổ tiên. Nếu có thể thực hành không mỏi
điều trên tức đã tận đạo nghĩa kế thừa việc tế tự rồi vậy.
Phụ nữ nếu như có thể làm chu toàn ba điều
trên: Khiêm nhường với người, chịu thương chịu khó, kế thừa tế tự thì tiếng
thơm sẽ lan tỏa khắp trong ngoài, tiếng xấu không thể đến được nơi thân. Nếu
không làm được vẹn toàn ba việc trên thì còn gì là tiếng thơm, tránh sao khỏi
sự hổ thẹn bị người chê bỏ.
(ĐẠO VỢ CHỒNG)
Đạo nghĩa vợ chồng là sự phối hợp âm-dương,
cảm ứng thần minh. Đây là đại đạo nghĩa trong trời đất, cũng là đạo lớn trong
quan hệ nhân luân. Thế nên chương đầu tiên của sách “Lễ Ký” xem trọng đến sự
khác biệt về vai trò giữa nam và nữ. Bài thơ đầu tiên trong “Kinh Thi” là “Quan
Thư” cũng ngụ ý rằng vợ chồng nên có quan hệ tình nghĩa như đôi chim Thư Cưu
một đời trung thành với nhau. Từ những lời dạy trên có thể thấy, đạo vợ chồng
là điểm khởi đầu của nhân luân, ngàn vạn lần không được xem nhẹ. Người làm
chồng nếu như không có phẩm hạnh hiền đức thì sẽ không thể quản thúc được vợ.
Vợ nếu như không phải là người hiền huệ thì cũng không thể phụng sự được chồng.
Nếu như chồng không thể quản giáo được vợ thì sẽ mất đi sự uy nghiêm. Vợ nếu
như chẳng thể phụng sự chồng thì đạo nghĩa cũng chẳng còn. Tác dụng của hai
việc này là như nhau, thiếu đi một thứ cũng không được. Hãy nhìn những bậc quân
tử xem trọng đạo đức hiện nay, biết phải quản giáo vợ cho tốt, không thể không
giữ oai nghi của người làm chồng. Thế nên họ thường xuyên dạy dỗ con trai trong
gia đình đọc các sách xưa, Kinh điển, truyện ký. Dùng kinh nghiệm truyền lại
trong các Kinh điển mà kiểm điểm lời nói, hành vi, phẩm đức của mình. Nếu như
trọng nam khinh nữ, không dùng những đạo lý trong Kinh điển xưa để dạy dỗ con
gái thì phụ nữ sẽ không biết phụng sự chồng và lễ nghi chốn khuê môn. Chồng
không thể không phụng sự, lễ nghi không thể không tuân giữ. Nếu như chỉ dạy con
trai mà không dạy con gái, há chẳng phải đã có sự thiên chấp không rõ lý rồi
hay sao? Trong sách “Lễ Ký” có nói: “Con trai từ tám tuổi trở đi thì phải dạy
chúng đọc tụng Kinh điển, truyện ký, đến mười lăm tuổi thì dạy chúng chuyên chí
vào học vấn để thành nhân”. Nếu như có thể giáo dục con trai như thế thì sao
không thể dạy dỗ con gái như vậy chứ?
Một âm một dương là đạo của trời đất, tánh
của âm và dương không đồng nhau. Người nam thuộc tính dương, người nữ thuộc
tính âm. Hai tính âm-dương không đồng nhau, thế nên phẩm hạnh giữa nam và nữ có
sự khác biệt. Dương lấy cương làm đức tính của nó. Âm lấy nhu là tướng dụng của
mình. Người nam lấy cương cường làm quý, người nữ lấy nhu thuận làm mỹ đức. Thế
nên, tục ngữ có câu: “Sanh con trai mạnh mẽ như sói, mà sợ nó nhút nhát nhu
nhược. Sanh con gái gan nhỏ như chuột mà sợ nó hung dữ như hổ”. Đạo tu thân của
người nữ không gì hơn chữ “kính”. Có thể chung sống với người cang cường mà
không xung đột, được lợi ích dài lâu, không gì hơn thực hành chữ “thuận”. Thế
nên nói rằng: “Dùng Lễ để hộ vệ chính mình, kính và thuận là hành vi chuẩn tắc
quan trọng nhất của phụ nữ, cũng là sự bảo vệ lớn nhất của phụ nữ”.
Kính không có gì khác ngoài việc giữ được
bền lâu, thuận không có gì khác ngoài việc có thể khoan dụ. Thế nào là giữ được
bền lâu? Chính là biết dừng lại, biết đủ, biết đủ thường vui, an với bổn phận.
Thế nào là khoan dụ? Chính là biết khoan dung, cung kính, khiêm hạ. Tình yêu
thương giữa vợ và chồng phải giữ được cho đến trọn đời. Vợ chồng chung sống với
nhau dưới một mái nhà, lâu ngày chầy tháng sự thân mật đùa giỡn thái quá sẽ trở
thành tâm khinh mạn. Đã sanh tâm khinh mạn thì ngôn ngữ sẽ thành bất kính. Khi
lời nói đã bất kính thì hành vi sẽ phóng túng. Hành vi một khi đã phóng túng
thì nào tránh khỏi việc xúc phạm chồng. Đây đều do không biết lẽ chừng mực,
không biết tri túc an phận, phóng túng do nết cang cường mà ra. Sự tình có cong
có thẳng, lời nói có đúng có sai. Vì để tranh mình đúng, người sai mà hai bên
phát sinh tranh cãi, từ tranh cãi sẽ sinh ra phẫn nộ. Đây là do người nữ không
biết kính thuận, khiêm hạ mà nên. Tâm khinh mạn, xúc phạm chồng nếu như không
tiết chế ắt dẫn đến việc nhiếc móc, trách cứ. Nếu nhiếc móc, trách cứ không thể
khống chế được lòng phẫn nộ thì sẽ dùng đến roi, đến gậy. Đạo vợ chồng vốn dĩ
dùng lễ nghĩa mà chung sống hòa thuận, dùng ân nghĩa mà hòa hợp thân ái. Nếu
như dùng đến roi gậy mà đối đãi nhau thì còn chi là lễ nghĩa nữa! Lời nhiếc móc
đã thốt ra thì còn gì là ân ái nữa đâu! Nếu không còn lễ nghĩa và ân tình thì
vợ chồng ắt sẽ phân ly.
(ĐỨC HẠNH PHỤ NỮ)
Trong đời sống hằng ngày, phụ nữ có bốn quy
phạm hành vi cần phải có là: phụ đức, phụ ngôn, phụ dung và phụ công.
Phụ đức không hẳn là phải tài hoa hơn
người, thông minh tuyệt đỉnh. Phụ ngôn không phải là khéo nói, miệng mồm nhanh
nhẩu, biện tài hơn người. Phụ dung không phải là nhan sắc mỹ lệ rung động lòng
người. Phụ công không phải là kỹ xảo điêu luyện hơn người.
Tao nhã, hiền thục, thanh khiết, trầm tĩnh,
cung kính, cẩn thận, giữ tiết tháo, cử chỉ đoan chánh, tâm biết hổ thẹn, lời
nói, việc làm đều có quy củ, phù hợp lễ nghi, đây chính là phụ đức.
Suy nghĩ ba lần rồi mới nói, lựa lời hay mà
nói, không nói lời khó nghe. Cho dù là lời tốt cũng phải chọn thời điểm thích
hợp mới nói ra, sẽ không khiến người phản cảm, đây chính là phụ ngôn.
Y phục dù cũ hay mới cũng phải giặt cho
sạch sẽ, tắm gội đúng lúc, giữ thân thể thanh khiết sạch sẽ, phục sức tươi tắn
chỉnh tề, đây chính là phụ dung.
Chuyên tâm may vá, dệt vải, không nói đùa
cười cợt với người khác, chuẩn bị rượu và thức ăn ngon, tiếp đãi khách chu đáo,
đây chính là phụ công.
Phụ đức, phụ ngôn, phụ dung, phụ công là
bốn đức hạnh quan trọng của phụ nữ, một điều cũng không thể thiếu. Làm được bốn
điều này không hề khó, chỉ cần chân thật dụng tâm là có thể làm được. Người xưa
nói: “Đức nhân có xa ta không? Chỉ cần khởi tâm muốn làm điều nhân thì sẽ có
nhân thôi”. Đạo lý chính là như thế.
Trong “Lễ Ký” có nói: “Người chồng nếu
không có vợ thì không có người giúp việc cúng tế tổ tiên, không có con cái để
kế thừa gia nghiệp, thế nên bất đắc dĩ mới tái hôn. Đạo nghĩa của người vợ là
trọn đời chung thủy với chồng, khi chồng qua đời không nên tái giá”. Cho nên,
chồng chính là trời của vợ. Không cách nào có thể nhảy thoát khỏi bầu trời, nên
cũng không thể nào phản bội, xa rời chồng được. Phụ nữ nếu như làm trái với đạo
trời (luân lý đạo đức) thì ông trời sẽ giáng tai ương trừng phạt. Nếu như làm
trái lễ nghĩa thì sẽ bị chồng khinh khi, bạc bẽo. Thế nên trong “Nữ Hiến” có
nói: “Người phụ nữ chỉ cần được lòng của chồng thì có chỗ nương tựa cả đời,
hạnh phúc mỹ mãn. Nếu như không được lòng chồng thì một đời này hạnh phúc không
được vẹn toàn”. Thế nên nói, phụ nữ không thể không được lòng chồng. Nhưng muốn
được sự yêu thương và tôn trọng chân thật phát ra từ trong tâm chồng, thì tuyệt
đối không dùng lời xảo nịnh, đường mật bùi tai mà có được, mà phải chuyên tâm,
chánh sắc. Giữ gìn lễ nghĩa, cử chỉ đoan trang, thanh khiết, tai không nghe
những điều không nên nghe, mắt không nhìn những thứ không nên nhìn, đây gọi là
chuyên tâm. Ra ngoài không điểm trang diêm dúa, ở nhà không được đầu bù tóc
rối, cáu bẩn, không tụ họp bạn bè nô đùa cười giỡn, không đứng trước cửa nhìn
đông ngó tây, đây chính là chuyên tâm, chánh sắc. Nếu như cử chỉ lẳng lơ, tâm
chí bất định, ở nhà thì lôi thôi lếch thếch, ra ngoài thì chải chuốt điểm
trang, nói những lời không nên nói, xem những thứ không nên xem, đây chính là
không chuyên tâm, chánh sắc vậy.
Phía trên đã nói: “Người phụ nữ chỉ cần
được lòng của chồng thì có nơi nương tựa cả đời, hạnh phúc mỹ mãn. Nếu như
không được lòng chồng thì một đời này hạnh phúc không được vẹn toàn”, đây chính
là câu khuyên nhủ hàng nữ nhân định chí chuyên tâm để được lòng của chồng. Lòng
của chồng còn không được để mất, vậy đối với cha mẹ chồng há có thể để mất lòng
được sao? Trong đời sống có lúc xảy ra cớ sự là: Vì ân tình chưa đủ mà chia ly,
cũng vì chưa trọn đạo nghĩa mà ly tán. Chồng đối với bạn có lòng ân ái nhưng
cha mẹ chồng chưa chắc đã thích bạn. Có khi vì chữ nghĩa mà phải ly tan. Dẫu
cho cha mẹ chồng đã có lòng như vậy thì bạn cũng chẳng còn có cách nào khác,
tốt nhất nên khuất mình mà thuận theo cha mẹ chồng. Mẹ chồng cho điều này là
không tốt, bạn cảm thấy điều này tốt, bạn vẫn nên nghe theo mẹ chồng. Mẹ chồng
cho là tốt, bạn cảm thấy không tốt, bạn càng phải thuận theo mẹ chồng mà đi
làm, nhất định không được xung đột, tranh biện đúng sai, đây chính là khúc tòng
vậy. Cho nên sách “Nữ Hiến” có câu: “Con dâu vâng theo mệnh lệnh của cha mẹ
chồng như bóng đi sát theo hình, như tiếng vọng gắn liền với âm thanh thì đâu
có lý nào không có được sự yêu thương của cha mẹ chồng cơ chứ?”.
(HÒA THUẬN VỚI ANH CHỊ EM CHỒNG)
Phụ nữ có được tình yêu của chồng là do
được cha mẹ chồng yêu thương. Cha mẹ chồng yêu thương là do được em trai, em
gái của chồng yêu mến. Từ đó suy ra, sự vinh hay nhục của chính mình là do em
trai, em gái của chồng mà nên, vì vậy không được để mất lòng em trai, em gái
của chồng. Người thông thường không biết rằng không được để mất lòng em trai em
gái của chồng, họ không chung sống hòa thuận với các em của chồng mà vẫn mong
được lòng cha mẹ chồng, đây là việc hồ đồ lắm vậy. Người ta nào phải Thánh
Hiền, khó mà không mắc lỗi phạm sai. Nhan Hồi hay ở chỗ biết lỗi liền sửa, thế
nên Khổng Tử khen ông là người không mắc lỗi hai lần. Nhan Hồi còn có lỗi thì
người làm vợ sao tránh khỏi không có lỗi lầm? Dẫu là người phẩm hạnh hiền huệ,
thông minh mẫn tiệp, há có thể không mắc lỗi ư? Thế nên, nếu như có thể chung
sống hòa thuận với cả nhà, cho dù mình phạm lỗi vẫn có thể được che giấu, tiếng
xấu không đến nỗi lan truyền ra ngoài khiến người cười chê. Nếu không thể chung
sống hòa thuận với người trong nhà, một khi mắc phải lỗi lầm, tiếng xấu sẽ
nhanh chóng lan truyền đi xa.
Trong “Kinh Dịch” có câu: “Hai người đồng
tâm thì sức mạnh có thể cắt được vàng. Lời nói đồng lòng thì sẽ như hoa lan tỏa
hương thơm vậy”. Đây nói về cái đạo “dĩ hòa vi quý”. Chị dâu và em chồng vốn
không cùng quan hệ huyết thống, nhưng
tôn ti địa vị hơn kém nhau. Từ hai gia đình khác nhau trở thành người chung một
nhà, lúc ban đầu ân tình chưa thể sâu đậm, nhưng vì đạo nghĩa mà chung sống
thân ái với nhau. Nếu là người phụ nữ hiền thục, khiêm tốn thì có thể y theo
đạo nghĩa mà xây dựng quan hệ tốt với các em của chồng, bố thí ân huệ, khiến họ
trở thành sự trợ giúp cho chính mình về sau, khiến đức hạnh của chính mình mỗi
ngày được nêu ra, còn lỗi lầm của chính mình đều được che giấu, được cha mẹ
chồng khen ngợi, chồng cũng sẽ ngợi khen, tiếng tốt lan xa khắp xóm làng, cha
mẹ ruột cũng vì đó mà nở mày nở mặt. Còn như những phụ nữ ngu si, cậy mình làm
chị dâu, kiêu căng tự đại với em trai chồng, ỷ vào sự sủng ái của chồng mà lên
mặt với em gái chồng. Đôi bên hễ có tâm ngạo mạn thì sao còn có thể hòa thuận
được chứ? Người cùng một nhà đã không còn ân nghĩa thì sao còn có tiếng tốt để
được ngợi khen? Như thế nết tốt của mình sẽ ngày ngày bị vùi lấp, còn lỗi lầm
sẽ dần dần bị nêu ra, cha mẹ chồng tức giận, chồng cũng phẫn nộ. Lời chê bai
hủy báng sẽ lan khắp trong ngoài, chính mình chuốc lấy sự hổ thẹn. Ở lại nhà
của chồng thì khiến cho cha mẹ mình xấu hổ, mà trở về nhà mẹ ruột thì sẽ làm
lụy cho chồng. Mối quan hệ với các em
của chồng là cái gốc của sự vinh nhục, là căn bản của danh thơm, tiếng xấu, há
không thể không cẩn thận được ư?
Muốn được lòng các em của chồng, chỉ cần
làm được khiêm hạ, nhu thuận. Khiêm hạ là cái gốc của đức hạnh, thuận là hành
vi chuẩn tắc của phụ nữ. Nếu có thể làm được hai điều này, đủ để tạo nên mối
quan hệ tốt với các em chồng rồi vậy. Kinh Thi có câu: “Bên mình không có tâm
ghen ghét thì bên kia cũng chẳng có lòng đố kỵ”, đạo lý chính là như thế.
----------------------
Nữ Đức Vi Yếu -
Phần mở đầu
TỀ GIA TRỊ QUỐC,
Nhãn
Kính thưa các thầy cô giáo!
Xin chào mọi người!
Hôm nay chúng ta có được nhân duyên thù
thắng như thế này, mọi người cùng nhau học tập sách “Nữ Giới”, thật sự vô cùng
cảm ân. Nữ Đức, đối với phụ nữ chúng ta trong xã hội hiện nay là một từ khá xa
lạ. Tôi còn nhớ cách đây hai ngày có một giáo viên vẫn hỏi tôi: thế nào là Nữ
Đức?
Nữ Đức là gì vậy? Nữ Đức chính là phẩm hạnh
đạo đức của phụ nữ. Trong xã hội hiện nay, rất ít người quan tâm đến chủ đề
này, ngược lại rất nhiều người quan tâm đến làm thế nào để kiếm tiền, làm thế
nào để nâng cao danh vọng và địa vị của mình trong xã hội. Phụ nữ thì quan tâm
nhiều đến việc gia đình của mình có ngày càng trở nên hạnh phúc hay không, chỉ
số cuộc sống có cao hơn hay không, tuy nhiên nguyên nhân ngọn nguồn của hạnh
phúc lại không có người nào chú ý đến. Trong văn hóa truyền thống 5000 năm của
dân tộc, tổ tiên đã để lại cho chúng ta sự giáo dục đạo đức về đức hạnh của phụ
nữ thuần hậu thiện lương, đó chính là phụ nữ làm thế nào để đạt được suối nguồn
hạnh phúc trong đời sống.
Trong mấy năm học tập văn hóa truyền thống
vừa qua, bản thân tôi có rất nhiều tâm đắc, và cũng đã nhiều lần chia sẻ với
mọi người tại các buổi luận đàn và giảng tọa. Nhận lời mời của rất nhiều bạn
bè, tôi đến đây cùng với mọi người học tập sách “Nữ Giới”. “Nữ Giới” là cuốn
sách nhỏ, chỉ có hơn 1800 chữ, là cuốn sách giáo dục đạo đức chuyên dành cho
phụ nữ do Ban Chiêu thời Đông Hán viết, đây chính là giáo trình giáo dục đức
hạnh phụ nữ sớm nhất của nước ta. Thế nên, chúng ta có thể thấy rằng, vào thời
xưa thực sự rất xem trọng việc giáo dục tố chất cho phụ nữ. Vì sao vậy? Bởi vì
có câu nói rằng: “vương hóa xuất tự khuê môn”. “Vương” trong từ “quốc vương”,
“hóa” trong từ “giáo hóa”. Việc giáo hóa của một đất nước bắt nguồn từ chốn
khuê môn. Khuê môn chính là cửa ngõ nơi khuê phòng mà phụ nữ thường ra vào.
“Gia lợi thủy ư nữ trinh”, trong gia đình nếu như muốn được lợi ích thì cũng
bắt nguồn từ sự trinh đức của phụ nữ. Thế nên, từ xưa đến nay, muốn có hiền tài
thì trước hết phải có người con hiền. Muốn có con hiền thì trước hết phải có mẹ
hiền. Để có hiền mẫu thì trước tiên phải có hiền nữ. Truy đến ngọn nguồn thì
vẫn là ở nơi người mẹ, người mẹ rất quan trọng. Vậy người mẹ tốt từ đâu mà đến?
Từ dạy mà ra. Trong xã hội hiện nay, vì sao lại xem nhẹ vấn đề này? Là do chúng
ta đã xem nhẹ sự giáo dục của văn hóa truyền thống.
Trong buổi giảng thứ nhất này chúng ta hãy
cùng nhau tham thảo và học tập ý nghĩa quan trọng của Nữ Đức, tôi xin chia sẻ
với mọi người dựa trên ba phương diện. Vấn đề thứ nhất chính là phụ nữ trong xã
hội hiện nay không hiểu rõ bổn phận của chính mình là gì. Cái gọi là “đôn luân
tận phận” chính là nói phụ nữ trong xã hội, trong gia đình rốt cuộc có địa vị
như thế nào, sứ mạng của bản thân là gì, có trách nhiệm gì, có ý nghĩa quan
trọng ra sao. Nếu bản thân phụ nữ không biết những điều này, thì đây là một vấn
đề phiền phức, họ sẽ băn khoăn không hiểu, không biết nên bắt tay làm từ đâu,
làm như thế nào. Thế nên, trong “Kinh Dịch” có câu nói: “Người nữ làm tròn bổn
phận bên trong, người nam làm tròn bổn phận bên ngoài, đây là nghĩa lớn của
trời đất”. Câu nói này hiện nay rất ít người nhắc đến, thế nhưng nó đã chỉ ra
chỗ khác biệt giữa nam và nữ, đây chính là một trong năm mối quan hệ Ngũ Luân
của văn hóa truyền thống, đó là “phu phụ hữu biệt”. Điểm khác biệt này là ở chỗ
nào? Chính là chỗ mà “Kinh Dịch” đã chỉ ra, một người lo việc bên ngoài, người
kia lo việc bên trong. Những việc bên ngoài gia đình do người nam đảm trách, có
nghĩa là người nam ở bên ngoài gánh vác trọng trách kinh tế của gia đình. Việc
trong nhà thì do phụ nữ đảm đương, phụ nữ lo bồi dưỡng thế hệ kế thừa tiếp theo
của gia tộc. Sự nghiệp bên trong quan trọng hơn bên ngoài, vì sao vậy? Bởi vì
sứ mạng của phụ nữ chính là “giúp chồng dạy con” (tướng phu giáo tử). “Tướng”
nghĩa là giúp đỡ, chính là giúp chồng thành tựu đức hạnh, giúp cho đức hạnh của
chồng được tăng thêm. Chúng ta hãy nghĩ xem, nếu như bản thân không có đức hạnh
thì làm sao có thể thành tựu đức hạnh cho người khác được? Không thể có sự việc
này. Bản thân mình không hiểu biết, còn mơ mơ hồ hồ thì sao có thể biết được
vấn đề của người khác nằm ở đâu? Càng không cần nói đến việc hướng dẫn cho
người khác. Dạy con chính là khéo dạy dỗ con cái. So sánh hai bổn phận giúp
chồng và dạy con với nhau thì dạy con còn quan trọng hơn giúp chồng. Thế nào
gọi là giúp chồng? Thế nào gọi là khéo dạy dỗ con cái? Chúng ta hiện nay cũng
đang dạy đấy thôi, nhưng đã dạy con trở nên người như thế nào vậy? Khi chúng
lớn lên thì cha mẹ sẽ rất đau đầu, đến trường sẽ khiến thầy cô giáo đau đầu,
đây là một vấn đề rất phiền phức. Làm thế nào để dạy con cho tốt? Trước tiên
chúng ta phải có năng lực giáo dục, bản thân phải có đạo đức, phải có học vấn.
Thế nên, bàn về sứ mạng của người phụ nữ, chúng ta từ đây có thể nhìn thấy, sự
khác biệt về vai trò giữa nam và nữ vô cùng quan trọng, vai trò bên trong quan
trọng hơn bên ngoài. Giống như một đất nước, có thể không có sự giao lưu đối
ngoại bên ngoài, thế nhưng tuyệt đối không thể không có việc quản lý đối nội
bên trong. Gia đình là như vậy, còn xã hội thì sao, quốc gia thì sao? Cũng đều
như vậy cả.
Phần tiếp theo trong “Kinh Dịch” có nói:
“trong gia đình có vị nghiêm quân, đó chính là bậc cha mẹ, cha ra cha, con ra
con, anh ra anh, em ra em, chồng ra chồng, vợ ra vợ, đó chính là gia đạo đúng
đắn, gia đạo chính rồi thì thiên hạ mới an định”. Câu này có ý nghĩa như thế
nào? Nghĩa là trong gia đình cần có vị đứng đầu uy nghiêm, đó chính là cha và
mẹ. Trong một gia đình, các mối quan hệ giữa cha con, anh em, vợ chồng cần phải
dựa vào luân thường mà làm, chỉ có như vậy thì gia phong mới đoan chính. Gia
phong một khi đoan chính thì thiên hạ sẽ an định. Câu nói này có ý nghĩa rất
sâu sắc, đồng thời còn bao hàm sự tinh túy của văn hóa truyền thống xưa. Thế
nên, chúng ta học tập văn hóa truyền thống thực sự là việc rất đơn giản, đó
chính là bốn chữ mà tôi thường nói với mọi người, hai chữ thứ nhất là “Ngũ Luân”,
hai chữ sau là “Ngũ Thường”. Ngũ Luân giúp chúng ta hiểu rõ năm mối quan hệ qua
lại giữa con người với con người, hết thảy các mối quan hệ đều không lìa khỏi
năm loại này. Ngũ Luân bao gồm: phụ tử hữu thân, trưởng ấu hữu tự, phu phụ hữu
biệt, quân thần hữu nghĩa, bằng hữu hữu tín. Ngũ Thường là năm cái gốc căn bản
tu hành của chúng ta, đó là nhân, nghĩa, lễ, trí, tín.
Chúng ta hãy xem từng điều một. Trước tiên,
chúng ta hãy xem thế nào là phụ tử hữu thân. Hàm nghĩa của từ “thân” là không
có phân biệt. Sự “không có phân biệt” này đã nói lên điều gì? Đó là cảm tình
giữa cha và con không hề có bất kỳ điều kiện nào. Đó là điều thứ nhất. Điều thứ
hai là tình cảm giữa cha và con cũng cần đến lý trí, phải có trí tuệ. Chúng ta
hiện nay gọi là “không điều kiện”, ví dụ như người cha có rất nhiều tiền, nhưng
lại mua cho đứa con nhiều thức ăn ngon và đồ chơi một cách không điều kiện,
người làm cha như vậy là không có trí tuệ, không dựa vào lý trí, hoàn toàn dựa
vào cảm tình. Việc nuông chiều con như vậy đã hoàn toàn phóng túng sự giáo dục
con cái. Cho nên, câu “phụ tử hữu thân” trong văn hóa truyền thống thời xưa có
hàm nghĩa vô cùng thâm sâu. Học thấu suốt điều này rồi thì sẽ hiểu được thế nào
gọi là “phụ từ tử hiếu”. Người làm cha phải nhân từ thế nào, người làm mẹ phải
nhân từ ra sao, chúng tôi sẽ giảng đến điều này ở chương “Dạy Con” ở phần sau.
“Từ ái không thể đến mức nuông chiều”, chính là không được phóng túng. “Nghiêm
khắc không được đến mức tổn thương tình cảm”, đối với con cái nghiêm khắc nhưng
không được khiến ân tình bị tổn thương. Người hiện nay không học tập, không có
trí tuệ, không hiểu rõ thế nào là đúng chừng mực, việc này khá là phiền phức.
Điều thứ hai là “trưởng ấu hữu tự” (anh em
có thứ tự). Trưởng ấu hữu tự là nói trong một gia đình, giữa các anh chị em có
thứ tự về mặt luân lý ra sao. Như trong “Đệ Tử Quy” có nói: “anh thương em, em
kính anh”, phải giữ vững bổn phận của chính mình.
Điều thứ ba là quan trọng nhất, chính là
“phu phụ hữu biệt”. Thực tế sự khác biệt về vai trò giữa vợ và chồng đó là “phu
nghĩa phụ thính” (chồng nghĩa vợ thuận). Chúng ta khi học tập giáo dục Nữ Đức
trong văn hóa truyền thống đã từng có một câu nói để hình dung ý nghĩa quan
trọng của giáo dục Nữ Đức đó là “trị thiên hạ thủ chính nhân luân”, có nghĩa là
muốn quản lý tốt thiên hạ thì trước tiên phải làm cho mối quan hệ giữa người và
người chính trước đã. “Luân” chính là quan hệ giữa người với người. Để “chính
nhân luân” thì trước tiên phải “chính phu phụ”, và trong năm mối quan hệ thì
mối quan hệ giữa vợ và chồng là quan hệ quan trọng nhất. Cần phải hiểu rõ mối
quan hệ này, phải giữ cho được chính thì các mối quan hệ khác đều sẽ tốt đẹp,
vì đây là mối quan hệ then chốt. Muốn làm được “chính phu phụ” thì trước tiên
phải “chính nữ đức”. Cũng là nói, trong mối quan hệ vợ chồng thì người phụ nữ
có tác dụng then chốt. Trong xã hội hiện nay, chúng ta cũng thường phát hiện
cảnh gia đình không an định, đảo lộn, oán trách, gây ra chuyện thị phi, chủ
động đòi ly hôn, trong đó có không ít là phụ nữ. Phụ nữ nếu như tâm rất định
thì gia đình sẽ thái bình, giống như “định hải thần châm” (gậy thần trấn biển)
vậy, việc lớn hóa nhỏ, việc nhỏ hóa không. Phu nghĩa phụ thính là điều quan
trọng nhất trong mối quan hệ vợ chồng. “Thính” có nghĩa là thuận theo. Thế
nhưng, trong xã hội hiện đại, khi một số người vừa nhắc đến từ “Nữ Đức” thời
xưa, thì khái niệm đầu tiên chính là phụ nữ cần phải “nam tôn nữ ti, tam tòng
tứ đức”, điều này không tốt, đàn áp nữ quyền, không bình đẳng với phụ nữ, một
gậy là đã đập chết [khái niệm] này rồi. Trên thực tế, chúng ta đã không thực sự
hiểu hàm nghĩa chân thật bên trong của nó, mà hoàn toàn dựa vào cách nghĩ của
chính mình, ngang nhiên cho điều này là sai lầm. Trong việc giáo dục phụ nữ
thời xưa, chữ “thính” đứng ở phía sau chữ “nghĩa”, điều đó có nghĩa là “chồng có
nghĩa thì vợ mới nghe theo”. Cái nghĩa của người chồng thể hiện ở chỗ nào? Đối
với vợ có tình nghĩa, đối với bạn bè có đạo nghĩa, đối với cha mẹ có ân nghĩa.
Về mặt tình nghĩa, đạo nghĩa và ân nghĩa đều có thể tuân theo lời dạy của tổ
tiên mà xử sự thì sẽ có thể làm người có nhân có nghĩa. Cái gọi là “nhân ái,
nhân nghĩa” chính là “điều mình không muốn thì đừng đem cho người khác”, nghĩ
đến bản thân thì có thể suy ra người khác. “Nghĩa giả, tuân lễ dã” (người có
nghĩa tức là người biết tuân theo lễ vậy). “Tuân” có nghĩa là “chấp hành”, “phù
hợp với”, tức là làm việc xử sự phải phù hợp với đạo lý, chứ không phải dựa
trên cảm tình cá nhân mà làm việc. Trong tình huống này, người làm vợ phải hoàn
toàn nghe theo lời chồng, trợ giúp anh ấy thành tựu sự nghiệp ở bên ngoài, ở
trong nhà thì giúp chồng giáo dục tốt thế hệ sau để kế thừa sự nghiệp của anh
ấy. Nếu không như vậy thì người chồng bận rộn suốt cả một đời, đến đời kế tiếp
thì không có người tiếp nối. Việc bạn giúp gia đình chồng bồi dưỡng ra thế hệ
kế thừa tiếp nối là việc rất quan trọng. Với trọng trách này thì người làm vợ
sao có thể nói là không có địa vị chứ? Sao không thể được chồng mình tôn trọng?
Việc này là không thể nào. Người chồng đối với người quản lý và dạy dỗ thế hệ
kế thừa sự nghiệp của anh ấy nhất định sẽ vô cùng xem trọng, hết lòng tôn
trọng. Lời của bạn nói ra chồng của bạn sẽ phải cân nhắc, bởi vì nó có ảnh
hưởng đến sự nghiệp sau này của anh ấy. Thế nên, trong một gia đình nếu như có
thể xác định rõ mối quan hệ giữa vợ và chồng, thì cuốn “Kinh” trong mỗi gia
đình sẽ tương đối dễ tụng!. Thường có câu nói rằng “mỗi gia đình đều có một
quyển kinh khó tụng”, việc khó tụng này là vì người phụ nữ “không hiểu lý,
không rõ sự”, khi làm việc thì mơ mơ hồ hồ, thế nên dễ bị rối tung bởi những
việc trong nhà, khiến cho gia nghiệp không thể phát huy. Vợ chồng, đặc biệt là
người vợ, nếu như hiểu rõ mối quan hệ này rồi thì nhà sẽ ra nhà thôi. Làm thế
nào để nhà ra nhà vậy? Gia đình phải có bốn yếu tố, giống như một căn phòng, để
xây phòng thì ít nhất phải có bốn bức tường, bốn cây cột trụ. Đó là bốn bức
tường nào? Thứ nhất phải có gia đạo, thứ hai phải có gia quy, thứ ba phải có
gia học, thứ tư phải có gia nghiệp. Sau khi bốn bức tường được xây lên thì gia
đình này nhất định sẽ có gia phong. Gia phong tốt đẹp thì cái nhà này sẽ tồn
tại được lâu, sẽ là cơ nghiệp trăm năm, còn có thể kéo dài về sau. Nếu như gia
phong bất thiện thì có câu rằng “giàu không quá hai đời”, sớm muộn gì cũng bị
đứt đoạn.
Thế nào gọi là Gia Đạo? Chữ “đạo” này có
nghĩa là người trong nhà phải có đạo đức. Tôi xin nói đơn giản, rõ ràng hơn, đó
là người trong gia đình phải tích đức, phải hành thiện. Gọi là “chư ác mạc tác,
chúng thiện phụng hành” (chớ làm các việc ác, vâng làm các việc lành). Trong
việc học tập văn hóa truyền thống, có một bộ Kinh điển rất quan trọng là “Thái
Thượng Cảm Ứng Thiên”, phần mở đầu Kinh đã nói: “Họa phúc vô môn, duy nhân tự
triệu, thiện ác chi báo, như ảnh tùy hình” (họa phúc không có cửa, do người
chiêu cảm lấy, quả báo thiện và ác, như bóng theo sát hình). Vợ chồng kết hợp
thành một gia đình, làm thế nào làm cho gia đình này không ngừng tích phúc,
không ngừng tránh họa, biết cách đón kiết tránh hung, người phụ nữ trong gia
đình cần phải biết điều này, bản thân phải làm được, rồi dẫn dắt con cái, dẫn
dắt chồng hành thiện, phải không ngừng làm những việc như thế này. Trong “Liễu
Phàm Tứ Huấn”, chúng ta thấy vợ của Viên Liễu Phàm mỗi ngày đều giúp chồng mình
tích đức hành thiện. Có một lần Viên Liễu Phàm thấy vợ may áo bông cho con, bà
đã dùng những sợi bông không tốt, ông hỏi bà tại sao làm vậy? Vợ ông trả lời
rằng: “Như vậy có thể tiết kiệm được nhiều tiền hơn, có thể làm thêm nhiều
chiếc áo bông tặng cho các gia đình nghèo khổ”. Số mạng của Viên Liễu Phàm có
thể chuyển biến, từ đoản mạng trở nên trường thọ, từ không con trở thành có
con, việc này đều không rời khỏi sự giúp đỡ của vợ hiền trong nhà. Thế nên, từ
xưa đến nay, vợ hiền là bảo bối ở trong gia đình, người vợ tốt có thể “chính kỷ
hóa phu” (sửa mình cho tốt mà ảnh hưởng đến chồng), dạy con thành tài, có thể
thay đổi một gia đình, thậm chí là vận mạng của một gia tộc, một dân tộc. Một
người phụ nữ có đức hạnh, có học vấn có thể dẫn dắt gia đình đi trên con đường
chính đạo, lương thiện, đây chính là Gia Đạo đơn giản nhất. Nói cụ thể hơn, thế
nào gọi là Đạo? Trong sách “Đại Học” có rất nhiều cách phân tích rằng, nếu dựa
trên những điều phù hợp với nhân tính, phù hợp với tự tính, phù hợp với quy
luật tự nhiên trong vũ trụ mà làm thì chính là đang ở trong Đạo. Nếu không dựa
vào những điều này mà làm thì không ở trong Đạo vậy. Thế nên, vào thời xưa, chữ
“đức” (德) trong từ “đạo
đức” （道德） tương thông với
chữ “đắc” （得）trong
từ “đắc đáo” 得到
(đạt được). Cũng chính là nói, bạn làm theo quy luật tự nhiên, dựa vào tự tính,
bản tính của con người mà làm thì sẽ có thể đạt được hết thảy thứ mà bạn muốn.
Nếu bạn không làm như vậy thì sẽ không đạt được. Đây chính là Gia Đạo.Thế nào
gọi là Gia Quy? Đó chính là “Đệ Tử Quy” mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta. Ai
là đệ tử? Chúng ta đều là đệ tử. Chúng ta đều là học trò của lão tổ tiên, là
học trò của Thánh Hiền. Tôi có lần nghe thầy Thái Lễ Húc giảng bài, thầy Thái
nói rằng, những người họ Trần như tôi là hậu duệ của ai vậy? Là hậu duệ của vua
Thuấn, là từ “Thuấn” trong “Nghiêu, Thuấn, Vũ, Thang (Thương)”. Lúc đó tôi cảm
thấy rất hổ thẹn, bản thân tôi không có đức hạnh của vua Thuấn, cũng chẳng có
bất kỳ học vấn gì. Vậy sau vài trăm năm nữa, vài ngàn năm nữa, phải chăng đức
phong của tổ tiên, học vấn của tổ tiên sẽ bị mai một hết rồi không? Chúng ta là
thế hệ con cháu thật không có mặt mũi nào đi gặp tổ tiên nơi chín suối, đây là
một việc đáng hổ thẹn. Thế nên, từ xưa đến nay có câu nói rằng: “Không nghe lời
người xưa, thiệt thòi ngay trước mắt”. Ai là người xưa vậy? Tổ tiên chúng ta
chính là người xưa. Người hiện nay chúng ta tự cho là mình rất thông minh, nói
rằng hiện nay không cần đến những lời dạy đó của lão tổ tiên, những lời dạy đó
không còn hợp thời đại nữa rồi. Có phải như vậy không? Trí tuệ của tổ tiên
chúng ta, kho báu trí tuệ của các ngài hoàn toàn siêu vượt thời gian và không
gian, thực sự là như vậy! Bởi vì nó phù hợp với nhân tính. Chỉ cần là người thì
những thứ ở bên trong bổn tính vĩnh viễn đều như nhau. Thông qua sự truyền tải
của Văn Ngôn Văn, Văn Ngôn Văn không giống như ngôn ngữ thông thường tùy theo
sự biến hóa của thời đại mà biến hóa, nó hoàn toàn gìn giữ được ý nghĩa của tổ
tiên. Chúng ta chỉ cần chịu học là có thể biết, có thể hiểu rõ, sau đó vận dụng
vào trong đời sống của chúng ta, rất đơn giản! Hai ngày trước tôi đã cảm khái
mà nhận ra rằng, phương pháp mà chúng ta hiện nay dùng để dạy dỗ con cái là như
thế nào vậy? Là phương pháp “thức ăn nhanh”, dạy hai câu thì muốn con cái lập
tức phải đọc thuộc, nếu chúng không đọc thuộc thì chúng ta sẽ rất lo lắng, đã
dạy chúng bốn, năm lần rồi, sao mà câu “cha mẹ gọi” cũng không thuộc được chứ?
Sau đó, tôi quay đầu nhìn lại chương Dạy Con trong sách “Dưỡng Chính Di Quy”
thì mới hiểu rõ, cách dạy của chúng ta đã sai rồi! Bởi vì cách giáo dục vỡ lòng
mà tổ tiên chúng ta dạy cho trẻ nhỏ không phải là như thế, không giống với cách
dạy của chúng ta, đọc qua một lần thì lập tức bắt chúng đọc thuộc, mà là phải
đọc tới đọc lui, đọc tới khi tự nhiên chúng có thể thuộc nằm lòng thì bản thân
chúng sẽ hoàn toàn ghi nhớ, điều này phù hợp với tự tính của chúng, không cần
ép buộc. Lúc mới đầu, tôi dạy cho đứa con út của tôi, nó được 3 tuổi, ví dụ như
dạy nó một đoạn thì tôi rất muốn nó đọc thuộc, nó liền cảm thấy rất bực, thuộc
cũng không thuộc nổi, lại nóng lòng muốn đi chơi. Thứ bảy, chủ nhật vừa rồi,
tôi cầm cuốn sách nhỏ ngồi đối diện với nó đọc từng lần từng lần một. Vào thời
xưa, nếu như đọc liên tục mười lần thì cơ bản có thể đọc thuộc được, đó là đứa
trẻ có ngộ tính rất cao, có khả năng thiên phú tốt. Có đứa thì phải đọc một
trăm lần mới có thể đọc thuộc, việc này cũng không sao cả. Kết quả là đọc
khoảng độ mười mấy lần thì bản thân nó hoàn toàn có thể đọc thuộc, rất tự
nhiên. Sáng nay lúc ngồi trên xe thì tự mình bắt đầu đọc “Nhập tắc hiếu…”, đọc
từ đầu đến cuối, tiếng đọc cứ sang sảng. Thế nên, có lúc tôi cảm thấy thật sự
rất xấu hổ, tôi tốt nghiệp thạc sĩ, nhưng cho dù có tốt nghiệp tiến sĩ đi chăng
nữa thì cũng đều đem những tinh hoa trí tuệ và kinh nghiệm mà tổ tiên đã đúc
kết lại vứt bỏ hết rồi. Chính mình thì dùng phương pháp hiện đại thời nay mà
dạy con, điều này không phù hợp với quy luật tự nhiên, cho nên mới cảm thấy ưu
phiền, khổ não.
Điều thứ ba chính là Gia Học. Một gia đình
nếu như có không khí học tập, đọc sách Thánh Hiền, thì tuyệt đối sẽ không xem
việc ăn uống hưởng thụ làm chính, đến kỳ nghỉ hè, dẫn con cái đi du lịch nước
ngoài, du lịch trong nước, còn bình thường thì suy nghĩ nên cho con cái ăn cái
gì để có nhiều dinh dưỡng. Những quan niệm này của chúng ta hiện nay thực sự
cần phải xem xét lại. Dinh dưỡng thật sự không phải đến từ thịt cá ê hề, tuyệt
đối không phải như vậy. Trà thô, cơm đạm mà tâm thái bình hòa, thanh tịnh an
vui mới là dinh dưỡng tốt nhất. Mỗi ngày ăn bào ngư, hải sâm, mà mỗi ngày đều
tức giận, phiền não thì cũng rất phiền phức, sức khỏe không thể tốt được, rất
nhiều người đều là như thế. Người giàu sở dĩ mắc bệnh nhà giàu, bệnh tiểu đường
chính là bệnh nhà giàu, đến sau cùng cái gì cũng không ăn được, chính là bắt
bạn phải quay về với trà thô cơm đạm. Thế nên, dinh dưỡng tốt nhất của một gia
đình chính là học vấn, trong nhà có không khí học tập. Việc này phải bắt đầu từ
người mẹ, người mẹ nếu như bớt chút thời gian đi dạo phố, bớt chút thời gian
trang điểm làm đẹp, bớt chút thời gian ra ngoài đi chơi, bớt chút thời gian
đánh mạt-chược thì sẽ có thể dẫn dắt con trẻ, cho dù mỗi ngày chỉ đọc một ít, nhưng
công phu sẽ được tích lũy qua từng ngày từng tháng. Hôm qua, trong lúc tôi đang
học Cổ Văn, một chương trong sách “Hoài Nam Tử” có nói: “người ta ai cũng biết
học tập thì có ích cho bản thân, học tập có thể làm lợi cho bản thân, thế nhưng
vì sao không thể đạt được lợi ích chân thật? Là do bởi hai chữ “đùa bỡn” mà ra.
Một khi có sự “đùa bỡn” trong việc học thì việc học bị dang dở, gọi là “sự
nghiệp tinh thông bởi cần cù, dở dang do đùa bỡn”. Bạn mỗi ngày không cảm thấy
điều này, mỗi ngày lãng phí một chút, bất tri bất giác đến lúc con cái trưởng
thành rồi, muốn dẫn dắt chúng học thì đã không còn cơ hội nữa, có thể chúng sẽ
hoàn toàn không nghe lời bạn nữa. Đây là vấn đề rất lớn mà chúng ta hiện nay
phải đối mặt. Thế nên trong xã hội hiện nay, phụ nữ chúng ta nên tiên phong làm
trước, hãy bắt đầu từ mỗi một người mẹ, chân thật giữ tâm của mình bình lặng,
chân thật học tập, không được chán ghét việc học, làm mẹ mà không thích học tập
là một việc rất nguy! Bạn xem những người có thành tựu lớn, mẹ của họ về cơ bản
đều khá yêu thích học tập, hiểu biết một số đạo lý. Đây là Gia Học.
Sau cùng là Gia Nghiệp. Trong gia đình có
đạo đức, có quy củ, có học vấn thì mới có thể thành tựu sự nghiệp của gia đình.
Gia nghiệp của mỗi gia đình tuy là không như nhau, thế nhưng cái gốc được cắm
xuống là giống nhau. Sự nghiệp mà thời nay chúng ta nói đến cũng là kiểu “thức
ăn nhanh”, phải nhanh chóng phát tài, kiếm tiền. Thế nhưng, không có người nghĩ
đến sau khi kiếm tiền rồi thì làm thế nào? Hôm qua, con trai của tôi đã nói một
câu rằng: “Mẹ xem chiếc xe này rất tốt, sau này con lớn lên sẽ mua một chiếc
cho mẹ ngồi có được không ạ?”. Như vậy có phải là rất hiếu thuận hay không?
Theo tôi là không phải. Chúng ta học văn hóa truyền thống có bốn từ, đó là “đức
bất phối vị”, chính là đức hạnh của bạn không tương xứng với địa vị. Chiếc xe
đó rất tốt, nó đại biểu cho một địa vị. “Vậy mẹ hỏi ngược lại con, đức hạnh của
con đã tương xứng với địa vị đó chưa?”. Tôi nói xong câu này, con trai lớn của
tôi cả buổi không nói lời nào, sau cùng mới nói với tôi rằng: “Thưa mẹ, con
phải từ việc học tập tốt, hiếu thuận với cha mẹ mà bắt đầu ạ”. Tôi nói: “Đúng
vậy!”. Một người không có đức hạnh, được địa vị rồi thì sẽ ra sao? Phúc lộc của
bạn, chúng ta thường nói có tiền là phúc, có quyền có thế là lộc. Bạn có quyền
rồi, có tiền rồi, thế nhưng đức hạnh của bạn không tương xứng, người như vậy dễ
dàng gặp chuyện. Bạn xem rất nhiều người trúng vé số giàu to thì đột nhiên lại
mắc trọng bệnh. Có người vừa mới thăng quan, thăng chức rất lớn, đột nhiên lại
bị tai nạn giao thông. Tôi còn nhớ nhiều năm về trước nghe người ta kể có một
người còn rất trẻ, chưa đến bốn mươi tuổi, mới được thăng chức làm chánh án tòa
án, đã tiếp nhận thông báo nhưng vẫn chưa nhậm chức thì phải đi công tác, nào
ngờ ông ngồi xe Audi trên đường cao tốc gặp phải tai nạn, xe tông vào gầm của
một chiếc xe lớn khác, lúc đó ông trở thành người thực vật, còn người tài xế
thì bị chết. Chúng ta để tâm quan sát thì thấy xung quanh chúng ta những sự
việc xảy ra như thế này rất nhiều. Nghĩ đến chính mình, nếu như chúng ta hiện
nay có danh vọng, có địa vị, có tài sản, có quyền thế thì càng phải nên có tâm
nơm nớp lo sợ như đi trên băng mỏng vậy. Vì sao thế? Bạn có phúc báo lớn như
vậy thì thời thời khắc khắc phải nghĩ xem đức hạnh của chính mình có đủ hay
không. Nếu như không đủ thì tai họa phía sau lúc nào cũng có thể xảy ra. Chúng
ta nói họa phúc đi đôi với nhau, đạo lý này bản thân chúng ta phải biết. Thế
nên, hiểu rõ đạo lý này rồi thì gia nghiệp của bạn mới có thể kéo dài tốt đẹp!
Gia nghiệp càng dầy thì càng phải chú trọng
đến việc bồi dưỡng đức hạnh của bản thân và đức hạnh của con cháu, như vậy thì
nền tảng của gia đình sẽ rất vững chắc. Chúng ta xem ông Tăng Quốc Phiên thời
nhà Thanh, ông là Tổng Đốc của hai tỉnh, ông không những đối với con cái chính
mình, mà đối với gia tộc và con cháu của mình và họ hàng đều giáo dục nghiêm
khắc. Trong thư, ông đã không ngại nhắc đến những việc tưởng chừng như nhỏ nhặt
trong cuộc sống. Thế nên bàn về Nữ Đức, không phải là vấn đề viễn vông, mà là
những điều rất đơn giản, là những sự việc nhỏ trong gia đình. Ví dụ có một lần,
ông nhìn thấy cháu trai (con của em trai) đi đường rất nhanh, ông về nhà liền
viết một cuốn Gia Thư, trong đó có phần dặn dò riêng đứa cháu này: “Cháu đi
đường tốc độ phải chậm rãi. Ta đã quan sát kỹ cháu, phát hiện cháu nói chuyện
cũng rất nhanh, nên nói chậm lại. Cháu ăn cơm cũng hơi nhanh, nên ăn chậm lại”.
Vì sao vậy? Ông đã đem đạo lý nói ra cho cháu rằng: “Cái nhanh này của cháu cho
thấy tâm của cháu bắt đầu bao chao, xốc nổi. Tâm một khi xốc nổi thì khí sẽ bất
bình, không thể bước vào con đường học vấn chân chính, sẽ không học được thứ
gì, con người như thế thì không có định lực. Không có định lực thì cháu làm
việc gì cũng không thể dài lâu.” Ông đã giảng giải đạo lý một cách sâu sắc và
thấu triệt cho cháu. Khi tôi xem Gia Thư của Tăng Quốc Phiên đã vô cùng cảm
khái, cảm khái về việc gì? Chúng ta hiện nay đối với việc giáo dục con cái và
giáo dục tố chất của chính mình không có được độ sâu như vậy, chỉ có bề ngoài
mà thôi, chuộng hình thức, chỉ là cái trống rỗng bên ngoài. Trong nhà mới thật
sự là nơi có thể nhìn thấy Đạo, nhìn thấy Đức. Phía sau cánh cửa, chúng ta ăn
cơm như thế nào, ngủ nghỉ ra sao, nói chuyện như thế nào, từng lời nói và hành
vi của con cái, từng lời nói và hành vi của chính mình phải thể hiện ra sao,
đây mới là đạo đức chân thật.
Khổng Tử đã từng nói rằng: “từ việc nhỏ mà
biết việc lớn, từ việc gần mà biết được việc xa”. Từ việc nhỏ chúng ta có thể
suy đoán sự phát sinh của việc lớn trong tương lai. Từ việc xảy ra trước mắt có
thể dự đoán sự việc về sau. Trong việc dạy học của Khổng Tử có hai ví dụ rất là
quan trọng đó là “từ việc nhỏ mà biết việc lớn, từ việc gần mà biết được việc
xa”. Một ví dụ là về học trò của Ngài là Tử Lộ, Tử Lộ nhìn thấy người rơi xuống
nước, ông nhảy xuống cứu người lên, người đó vì để cảm ơn ông đã tặng ông một
con trâu, Tử Lộ không chút khách khí đã nhận lấy. Khổng Tử rất khen ngợi ông,
nói rằng: “Sau này ở nước Lỗ khi thấy người khác gặp nguy thì sẽ có người ra
tay cứu giúp, phong khí này sẽ được lan tỏa rộng ra”. Bởi vì họ thấy người cứu
giúp người khác nhận được con trâu, việc này rất tốt, vậy thì họ cũng sẽ đi cứu
người. Còn một người học trò khác của Ngài là Tử Cống, ông đã dùng tiền chuộc
người dân bị bán ở nước khác đem về, nhưng ông không nhận lời khen và tiền
thưởng của quốc gia, Khổng Tử không tán thành việc làm của ông, Ngài nói rằng
sau này ở trong nước sẽ không có người làm việc này nữa. Vì sao vậy? Họ thấy Tử
Cống chuộc người đều không lấy tiền, nếu mình lấy tiền thì có vẻ như không được
hay lắm, vậy mình cũng không nhận tiền, nhưng không nhận tiền thì trong lòng
lại không cam tâm, thôi được rồi, sau này nhất quyết không làm việc này. Gia
đạo của Tử Cống rất tốt, rất khá giả, gia đình của người khác chưa chắc được
như vậy. Thế nên, hai sự việc này đều được nhắc đến rất nhiều trong các điển
tịch cổ, nhằm nói lên điều gì? Chúng ta nhìn thấy những thứ là thiện, là tốt,
nhưng chưa chắc là chân thiện, là thật sự tốt, phải nhìn xa mới được. Cái nhìn
của Thánh Nhân không giống với của chúng ta, chính là ở chỗ các ngài có thể suy
đoán những sự việc sẽ phát sinh trong tương lai, tầm nhìn của các ngài siêu
vượt thời gian, không gian, nhìn thấy được sự việc ở tương lai mười năm, trăm
năm, cho đến nghìn năm sau. Bởi vì Thánh Nhân đã hoàn toàn buông xuống bản
thân, nên hiển lộ đại trí tuệ của chân tâm bổn tính, có thể nhìn thấy hết thảy
chân tướng của vũ trụ vạn hữu.
Tôi ở HongKong nghe một vị trưởng bối rất
có đức hạnh kể rằng, mười năm về trước tại các tàu điện ngầm ở HongKong, trẻ em
không tùy tiện uống nước giải khát, đều rất quy củ. Thế nhưng lần này bà ngồi
tàu điện đến HongKong, bà thấy trẻ em rất bướng bỉnh, còn uống nước giải khát
một cách không có quy củ. Bà đã dùng tiếng Quảng Đông nói với chúng, “con không
nhìn thấy tờ cảnh báo trên toa tàu điện sao, không cho phép ăn uống ở trong toa
tàu”. Đứa trẻ đó gật đầu nói nó có nhìn thấy. Bà chỉ vào lon Cô-ca trên tay của
nó hỏi cái này là cái gì? Đứa bé nói là Cô-ca, bà lại chỉ vào tờ cảnh báo, đứa
trẻ đó đã nói một câu rằng: “Không sao đâu!” Bà nghe xong rất đau lòng, bà đã
nói một câu là: “Nhất diệp tri thu”, nghĩa là nhìn thấy một chiếc lá rơi thì
biết mùa thu đã không còn xa nữa, tương lai những chiếc lá trên cái cây này sẽ
đều rụng xuống hết. Bà nói, hãy nhìn những đứa trẻ hiện nay đã như thế này, thì
mười năm sau, chúng lớn lên rồi, con của chúng sinh ra sẽ như thế nào đây? Thế
nên bà đã lớn tiếng than rằng: “giáo dục văn hóa truyền thống, giáo dục luân lý
đạo đức sắp đến bờ vực rồi”. Mỗi một người chúng ta là thế hệ sau của dân tộc,
đều có trách nhiệm và nghĩa vụ gánh vác, có câu rằng “quốc gia hưng vong, thất
phu hữu trách”. Không phải quốc gia hùng mạnh thì đó là sự hùng mạnh thật sự,
chỉ khi nào người người tin tưởng luân lý đạo đức, có tinh thần dân tộc thực sự
thì dân tộc đó mới có hồn, mới có phương hướng, mới không suy bại trong bất kỳ
nghịch cảnh nào. Nếu như không có nền tảng đạo đức chân thật thì quốc gia có
hùng mạnh đến đâu cũng sẽ ngã quỵ trước biến cố. Chúng ta có thể từ trong rất
nhiều ví dụ mà có được sự cảnh tỉnh, thế nhưng chân thật thực hành vào trong
gia đình của chính mình thì không có mấy người chịu làm đến nơi đến chốn. Nữ
Đức chân thật là công việc vĩ đại nhất mà mỗi một người phụ nữ thông thường có
thể làm được tại gia đình mình, thế nên xin đừng xem nhẹ trách nhiệm, nghĩa vụ
và sứ mạng này của bản thân. Đây chính là gia nghiệp của một gia đình, nếu như
mỗi một gia đình đều có gia nghiệp dựa trên nền tảng đạo đức thì tương lai của
đất nước sẽ vô cùng xán lạn, đây là một đạo lý rất rõ ràng!
Hai mối quan hệ luân lý phía sau là “quân
thần hữu nghĩa” và “bằng hữu hữu tín”. Quân thần hữu nghĩa là “làm vua phải
nhân từ, làm thần phải trung thành”. “Quân” là chỉ cho người lãnh đạo, “thần”
là chỉ cho người bị lãnh đạo. Ví dụ như, trong công ty thì tôi là chủ, là “quân”,
những nhân viên là thần, làm thế nào yêu thương nhân viên giống như yêu thương
con cái của chính mình? Bạn biết dạy tốt con cái của chính mình thì bạn mới có
năng lực dạy tốt nhân viên của mình. Nếu như không biết cách dạy con thì cũng
sẽ không biết dạy nhân viên của mình. Trong quá trình sáu năm tôi học tập Kinh
điển văn hóa truyền thống đã không ngừng sửa lỗi, không ngừng nâng cao, đã từng
đi qua những con đường vòng vèo. Trước đây tôi đối với nhân viên không hề quan
tâm, cho rằng tôi là người thành lập công ty, họ làm việc của họ, tôi làm việc
của tôi. Sau đó, tôi lại hiểu sai lầm, một mực đối tốt với họ, về mặt ăn, uống,
tiền lương đãi ngộ tôi đều cố gắng đáp ứng yêu cầu của họ, thế nhưng họ vẫn
không vừa lòng, sau đó tôi mới phát hiện vấn đề thật sự là ở tôi. Chính là ở
chữ “nhân” (仁),
nó có hàm nghĩa rất sâu, không phải là sự lý giải của phàm phu chúng ta là cho
họ những đãi ngộ về mặt vật chất bên ngoài, mà chính là sự dẫn dắt về mặt tinh
thần. Sự dẫn dắt về mặt tinh thần tuyệt đối không phải là dùng ý của chín mình
mà cưỡng ép họ làm, bạn cảm thấy văn hóa truyền thống tốt thì họ phải học,
không phải là như vậy, mà phải đứng ở góc độ của họ mà suy xét đến kinh nghiệm,
năng lực, trình độ và cách nghĩ hiện thời của họ. Sau đó dựa vào tình hình và
thời điểm thích hợp mà dẫn dắt họ mới đúng, nếu không thì sẽ gây nên sự đối lập
rất lớn. Giữa người và người một khi có sự đối lập thì chữ “nhân” đó của bạn
không phải là “nhân từ” thực sự, mà là nhân từ cá nhân, cái mà bạn cho là nhân
từ không phải là sự nhân từ mà mọi người đều công nhận. Cấp dưới của bạn sẽ cảm
thấy bạn rất bảo thủ cố chấp, cho mình là đúng. Bạn cảm thấy văn hóa truyền
thống tốt, bạn muốn giới thiệu cho họ, nhưng bạn là cấp trên, bản thân bạn
không phải lo cái ăn cái mặc, còn họ hiện nay phải lo kế sinh nhai, họ còn phải
vay tiền mua nhà, điều kiện kinh tế vẫn chưa tốt, trong khi áp lực của xã hội
hiện nay lại rất lớn. Cho nên trong quá trình học tập tôi quả thật là đã đi sai
đường vài lần. Hiện nay có thể từ từ điều chỉnh trở lại. Sự điều chỉnh này dựa
vào những sự việc đã trải nghiệm trong đời sống thực tế, đem những đạo lý của
tổ tiên mổ xẻ ra từng lớp, không ngừng thâm nhập, quán sát một cách thấu triệt.
Sau đó nghiễn ngẫm sự việc nhiều lần, không ngừng buông xuống ngã chấp, buông
xuống tự tư tự lợi thì sẽ có thể đến gần với Đạo. Cảm giác đến gần với Đạo là
phiền não của bạn sẽ giảm đi rất nhiều, càng ngày càng ít, không ngừng đột phá
bản thân, sau đó hiểu rõ ý mà tổ tiên dạy bảo rốt cục là ý gì, không phải là
cái ý mà chúng ta tưởng tượng ra.
“Bằng hữu hữu tín” cũng chính là sự thành
tín mà xã hội thường nói đến. Thành tín là thứ mà xã hội hiện nay rất thiếu
sót. Phải làm sao đây? Trước tiên phải tự mình làm trước. Tự mình làm trước thì
điều quan trọng là nhất định không được yêu cầu người khác. Ví dụ nói bạn cho
người khác mượn tiền, người đó không trả, bạn bị gạt một lần thì sẽ khôn ra.
Lần sau sẽ biết nên làm như thế nào cho tốt, không được trách móc, mắng chửi,
vô ích. Tôi cũng đã từng gặp phải sự việc như vậy, tự mình đã khôn ra, lần sau khi
gặp phải chuyện như thế này sẽ biết nên làm thế nào để tốt cho người và cho
mình, chỉ yêu cầu chính mình như vậy mới tốt. Đây là nguyên tắc rất quan trọng
trong văn hóa truyền thống, khi làm hết thảy mọi việc chỉ yêu cầu mỗi bản thân
mình. Kể cả trong quá trình tôi giảng Nữ Đức, có một lần tôi giảng cho mọi
người về chữ “kiệm” trong từ “cần kiệm”, sau khi chúng ta học tập rồi, xin đừng
về nhà nói với chồng rằng “Nữ Đức dạy cần phải siêng năng, mà anh mỗi ngày đều
ngủ đến mười giờ, như vậy là không được, anh phải cùng làm việc với em, phải
tiết kiệm, cái áo này anh mua đắt quá, mua đến những 200 tệ, phải mua cỡ 50 tệ
thôi”. Cần kiệm là đối với bản thân chúng ta, còn đối với người khác phải lấy
rộng lượng làm chính. Đối với người khác mà bạn cũng yêu cầu tiết kiệm kiểu thế
này, nếu người khác không hiểu, bạn hơi thái quá một tí thì sẽ trở nên hà khắc.
Người khác sẽ rất oán ghét văn hóa truyền thống, nói rằng ngày tháng của họ
trước đây rất tốt, từ sau khi bạn học văn hóa truyền thống thì cuộc sống của họ
trở nên rất đau khổ. Thế nên, mọi thứ đều cần phải “phản cầu chư kỷ” (xét lại
chính mình), sau đó bản thân cần tích lũy đức hạnh để cảm hóa người khác. Nếu
như không thể cảm hóa cũng không thành vấn đề, chúng ta phải nhớ câu nói này,
cũng là câu nói mà tôi hay động viên và an ủi bản thân: “lúc nghèo khó thì lo
hoàn thiện chính mình, khi thành đạt rồi thì giúp cho thiên hạ”. Chúng ta là
phụ nữ mặc dù không thể giúp cho cả thiên hạ, nhưng cũng phải giúp được cho gia
đình mình. Tôi chính là người nghèo đây, nghèo đạo đức, nghèo học vấn, nói
chuyện không rõ ràng, người khác không tiếp nhận, tích lũy đức hạnh mỏng, nên
người khác xem không hiểu. Chúng ta trước tiên cần phải giữ cho tất cả hành vi,
lời nói và tâm niệm của mình được tốt lành, sau đó không được yêu cầu người
khác, khi đức hạnh của chúng ta dần dần sâu dày rồi thì sẽ có được lòng người,
được lòng của người thân bạn bè, được cả thiên hạ, việc này chúng ta cần phải
hiểu rõ. Thế nên, gia phong đoan chính thì thiên hạ sẽ an định.
Trong xã hội, nếu như phụ nữ hiểu rõ bổn
phận của chính mình, nói một cách đơn giản đó là “đôn luân tận phận, nhàn tà
tồn thành”. “Đôn” có nghĩa là thực hành. “Luân” chính là vai trò của chúng ta
trong các mối quan hệ. Ví dụ như trong mối quan hệ vợ chồng thì chúng ta là vợ,
chúng ta có con cái, trong mối quan hệ mẹ con thì chúng ta là mẹ, trong mối
quan hệ mẹ chồng nàng dâu thì chúng ta là con dâu, chúng ta cần thực hiện bổn
phận của mình, làm tròn bổn phận của chính mình, không được yêu cầu người khác.
“Nhàn” nghĩa là ngăn ngừa, “tà” là tất cả những cách nghĩ và ý niệm bất chính,
bao gồm những thứ nhìn thấy, nghe thấy đều phải cự tuyệt đem chúng để ra ngoài,
giữ vững một niệm thành tâm của chính mình. Việc này trong xã hội hiện nay
không hề dễ dàng, vì sao vậy? Vì trong xã hội hiện nay, hoàn cảnh bên ngoài,
những thứ khiến chúng ta tìm về với giáo huấn của văn hóa truyền thống rất ít,
những thứ dụ hoặc lại rất nhiều. Chúng ta thử mở một cuốn tạp chí, hoặc là lên
mạng, xem phim, xem phim truyền hình, cho dù trước đó bạn đã nghe ba giờ đồng
hồ lời dạy của Thánh Hiền, nhưng chỉ cần xem những thứ này trong ba phút thì
những thứ bạn nghe sẽ bị xóa sạch, bạn sẽ bị cuốn theo dòng nước, sức dụ hoặc
này rất lớn. Thế nên, để cho chính mình chân thật có thể giữ được định tâm lâu
dài, kiên trì không mỏi đối với giáo dục đức hạnh, cần phải có nghị lực và chí
hướng kiên định, phải có tâm hướng thượng, biết cái mình làm là gì, vì sao phải
làm. Nếu nghĩ đến con cái của chúng ta, thường nghĩ đến lời dạy của tổ tiên,
thì mỗi ngày đều nghe, bạn sẽ không thể quên. Có một vị thầy đã từng nói rằng,
chúng ta học tập Kinh điển không kỳ vọng có thể xuất hiện những người như Mạnh
Tử, mà chỉ cầu mong có thể bồi dưỡng ra vài vị như Mạnh Mẫu. Bởi vì những người
làm mẹ nếu như có thể lấy Mạnh Mẫu làm tấm gương thì có thể lấy việc bồi dưỡng
con cái của mình trở thành Thánh Hiền làm chí hướng. Tôi tin rằng không cần
thật nhiều, có một người thì có thể ảnh hưởng đến mười người rồi, có mười người
thì có thể ảnh hưởng đến trăm người, từ một làng cho đến một thành phố, từ một
thành phố cho đến một tỉnh, rất nhanh, phong hóa này sẽ lan khắp thiên hạ, then
chốt là có người kiên định làm hay không mà thôi.
Bàn về “đôn luân tận phận”, tôi cũng muốn
chia sẻ với mọi người. Tôi năm nay 38 tuổi, năm 1993 tôi tốt nghiệp Đại Học Nhân
Dân Trung Quốc, sau đó tôi đã học nghiên cứu sinh chuyên ngành pháp luật thương
mại quốc tế Đại Học Hàng Hải ở Đại Liên. Trước khi học văn hóa truyền thống,
tôi là một phụ nữ công chức hiện đại, theo đuổi một sự nghiệp khá tốt, tôi làm
chuyên gia phân tích cho một công ty chứng khoán. Sau đó tôi làm việc tại công
ty của chồng tôi, năm năm trước tôi thành lập một công ty kinh doanh tiền tệ và
đảm nhận vị trí tổng giám đốc. Công ty của chúng tôi là Công ty con duy nhất ở
Đại Liên trực thuộc tổng công ty kinh doanh tiền tệ Trung Quốc. Thành tích kinh
doanh rất tốt, xếp hàng đầu cả nước. Nếu như mười năm trước tôi tiếp xúc với
văn hóa truyền thống thì có lẽ so với bây giờ đã khác xa. Trước đây, đối với
văn hóa phương Tây tôi khá tán đồng, không hề có sự thâm nhập thật sự vào Kinh
điển của văn hóa truyền thống để học tập và nâng cao chính mình. Sau khi tôi
học tập Nữ Đức, tôi đã có duyên gặp một vị giáo sư người Mỹ của học viện quân
sự West Point, là một trưởng bối người Mỹ, 69 tuổi. Ông dạy học tại học viện quân
sự West Point gần 40 năm, là một người phương Tây chính gốc. Khi tôi tiếp xúc
gần gũi với ông, tôi phát hiện rằng ông rất tôn trọng Khổng Tử, việc đầu tiên
ông đến Bắc Kinh là thăm Miếu Khổng Tử, tôi đã tặng cho ông một tượng Khổng Tử
bằng thủy tinh, ông rất thích, nói với người phiên dịch rằng đây là món quà ý
nghĩa nhất mà đời này ông được nhận. Sau đó tôi hỏi ông có cái nhìn như thế nào
về Nữ Đức? Người phương Tây đối với Nữ Đức có thái độ ra sao? Người phương Tây
phải chăng rất xem trọng nữ quyền? Ông nghe xong rất vui mừng, ông nói với tôi
rằng ông nhận thấy Nữ Đức vô cùng quan trọng, cần phải được đề xướng mạnh mẽ.
Ông nói với tôi rằng vợ chồng ông đã cùng nhau đồng cam cộng khổ hơn 40 năm,
sinh được 2 người con, sau đó còn nhận nuôi 3 người con gái ở Việt Nam, cả gia
đình hòa thuận vui vẻ. Ông nói rằng vợ ông, nếu theo truyền thống mà nói là một
hiền thê từ mẫu điển hình, tức là chỉ ở nhà phụ trách nhiệm vụ dạy dỗ con cái,
làm việc nhà, nấu ăn. Hiện nay các con đều trưởng thành, vợ ông mỗi tuần đến bệnh
viện làm nghĩa công, đến giúp chăm sóc các bé sơ sinh. Ông đã từng trao đổi với
vợ mình về vị trí của người phụ nữ trong gia đình. Sau đó ông đã trích một câu
nói trong ngôn ngữ kinh điển Hebrew: “Một người phụ nữ giống như một ngọn đèn
ấm áp dịu dàng, vĩnh viễn có thể chiếu sáng những người đàn ông từ ngoài trở
về. Người phụ nữ tốt ở nhà nấu cơm ngon, may vá quần áo, lo toan chăm sóc tốt
mọi thứ trong gia đình, đây chính là hạnh phúc gia đình. Người phụ nữ tốt giống
như ngọn hải đăng trên biển lớn, vĩnh viễn có thể soi đường cho những chiếc
thuyền nhỏ trong gia đình đi về nơi xa, tránh được phong ba bão táp.” Sau đó
ông đã động viên tôi, ông nói rằng việc này (Nữ Đức) nếu như được đề xướng tốt
thì toàn thế giới sẽ nhận được lợi ích, đây là lời nói của một người lớn tuổi
phương Tây.
Tôi học văn hóa truyền thống cũng quen biết
với tổng giám đốc Lý Mộ của tập đoàn Phoenix ở Nam Kinh, mỗi lần gặp mặt ông
đều nói chuyện với tôi, thế nên ấn tượng rất sâu sắc. Ông mong rằng khi tôi
giảng bài có thể nhắc đến câu chuyện của ông. Ông nói năm xưa ông được đào tạo
tại Đức, khi được đào tạo tại tập đoàn Phoenix ở Đức chỉ có một mình ông là
giám đốc người Trung Quốc. Lúc đó là đang thảo luận nhóm, có một hôm thảo luận
về đề tài “phụ nữ có nên ở nhà hay không”? Nhóm của ông và tất cả nhóm khác đều
có câu trả lời nhất trí rằng nên ở nhà, chỉ có mỗi mình ông cho rằng không cần
ở nhà. Sau đó thầy giáo hỏi ông vì sao cho rằng phụ nữ không cần ở nhà? Ông trả
lời rằng có những phụ nữ rất ưu tú, nếu như ở nhà thì thật là lãng phí, nên ra
ngoài cống hiến cho xã hội. Sau đó vị thầy hướng dẫn cũng không đưa ra kết luận
cuối cùng cho ông, mà thầy chỉ nói rằng, kỳ thực người phương Tây chúng tôi vẫn
cho rằng phụ nữ nên ở nhà, bởi vì nếu cô ấy ở nhà làm một người mẹ tốt thì
tương lai con trai, con gái của cô ấy sẽ cống hiến càng lớn hơn cho xã hội.
Ngược lại, nếu như giao con cái cho trường mẫu giáo, rồi mình ra ngoài làm
việc, có thể sẽ kiếm được tiền, hoặc là có một ít cống hiến, nhưng thế hệ sau
của cô ấy có thể sẽ bị hủy hoại. Vì sao thế? Bởi vì một người mẹ ở nhà đều dồn
hết tinh thần sức lực cho một đứa con, hai đứa con, thế nhưng ở trường mẫu
giáo, các giáo viên mầm non phải chăm sóc tới 30-40 em học sinh, tinh thần và
sức lực của các cô không thể như người mẹ kia dốc toàn lực, toàn tâm mà chăm
sóc. Giám đốc Lý mỗi lần gặp tôi đều rất cảm khái mà nói rằng: “Nếu như tôi
biết được sự khác biệt vai trò giữa nam và nữ, hiểu được ý nghĩa quan trọng của
việc phụ nữ ở nhà dạy con, thì năm xưa tôi đã không có quan điểm như thế.” Cho
nên, nếu như chúng ta chân thật hiểu rõ địa vị quan trọng của người phụ nữ thì
chúng ta hãy tự mình nghĩ xem làm thế nào có thể đem tinh thần, sức chú ý đặt ở
gia đình, đem việc giáo dục con cái đặt vào việc bồi dưỡng đức hạnh của người
làm mẹ. Như vậy thì gia đình sẽ rất an ổn, những vấn đề trong quan hệ vợ chồng
chắc chắn sẽ được giải quyết. Tôi còn nhớ một lần để chuẩn bị cho bài giảng,
tôi đã tra thông tin về tỉ lệ ly hôn, không ngờ rằng tỉ lệ ly hôn hiện nay lại
cao như vậy. Đại Liên đứng thứ 10, các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải,
Thâm Quyến đều đứng hàng trên cùng. Thành phố càng nhỏ thì có vẻ như phong hóa
người dân ở nơi đó càng đôn hậu hơn, tốt hơn một chút, thành phố càng lớn thì
càng thoáng, càng tự do, nên có sự phóng túng về phương diện này. Chúng ta nghĩ
nếu như mỗi đất nước giống như một cơ thể con người, thì mỗi gia đình giống như
tế bào bên trong cơ thể, tế bào đều hư hỏng thì cơ thể nhất định có vấn đề.
Chúng ta hiện nay đề xướng hài hòa xã hội, hài hòa xã hội nên làm từ đâu? Phải
làm từ việc hài hòa gia đình, hài hòa gia đình bắt đầu từ đâu, bắt đầu từ người
phụ nữ hài hòa thân tâm của chính họ.
Vấn đề thứ hai tôi muốn chia sẻ với mọi
người là làm thế nào tận bổn phận của chính mình? Cần phải “tu thân, tề gia,
trị quốc, bình thiên hạ”. Đây chính là con đường để thành tựu mà tổ tiên đã để
lại cho chúng ta, con đường này có thứ lớp của nó. Tôi cũng đã viết một câu
rằng: “hài hòa xã hội, bắt đầu làm từ Nữ Đức”. Tôi cảm thấy rằng nếu như mỗi
người phụ nữ đều rất lương thiện thì phong khí xấu của xã hội sẽ dễ dàng được
chuyển đổi. Thời gian trước Bắc Kinh đã chấn chỉnh lại những chốn ăn chơi đồi
trụy, rất nhiều người thảo luận ở trên mạng, có người gọi họ là những phụ nữ sa
ngã, có rất nhiều cách gọi. Tôi cảm thấy bài thảo luận này chỉ nói đến cái tên
gọi bên ngoài, danh xưng không quan trọng, quan trọng là họ vì sao lại làm như
thế, điều gì đã thúc đẩy họ làm như vậy, phải nắm vấn đề từ căn bản. Người phụ
nữ làm ra việc này là do hai nguyên nhân, thứ nhất là vì tiền, vì lợi; nguyên
nhân thứ hai có thể là do tâm dâm dục thúc đẩy. Đại đa số đều vì lợi, nếu như
vì lợi mà làm thì phải giáo dục họ, nếu như không giáo dục thì họ sẽ gây chuyện
không chỉ ở trên vấn đề này mà ở các vấn đề khác cũng có chuyện. Nếu không thì
sẽ không có những sự việc như làm sữa bột giả, thuốc giả, đều là bị cái lợi sai
khiến. Thế nên, sau khi đã tìm ra được căn nguyên thì phải bắt tay làm từ giáo
dục. Tôi thường nói nhiều lần với nhân viên của tôi rằng, mọi người muốn phát
tài, rất tốt, tôi không khuyên mọi người đừng phát tài, thế nhưng các bạn phải
biết làm thế nào phát tài một cách an toàn nhất, cái gì là gốc rễ căn bản của
tài, cái thuộc về bản chất là gì? Nếu không biết thì bạn cầm tiền trong tay
cũng sẽ không vui. Tôi bảo nhân viên rằng khi làm ra sản phẩm nên in bốn chữ
“đức vi tài thổ” (đức hạnh là mảnh ruộng sinh ra tài) vào phần đáy bằng thủy
tinh của sản phẩm, làm như vậy để khiến cho nhân viên và khách hàng niệm niệm
đề khởi việc tu dưỡng đức hạnh của mình. Bốn chữ này bắt nguồn từ câu nói: “Đức
là gốc, tài là ngọn” của sách “Đại Học”. “Đức vi tài thổ”, lấy một cây đại thụ
làm ví dụ, cái cây này đại biểu cho tài phú, bạn rất muốn phát tài, mong cho
cây lớn lên tươi tốt, vậy thì cây này phải có rễ, không thể hạ công phu ở trên
cành lá, bạn mỗi ngày tỉa cành, tỉa lá, mỗi ngày tưới nước bón phân thì cây này
cũng chẳng thể tốt lên được, quan trọng là phải từ rễ mà chăm bón. Rễ là gì? Rễ
chính là đức hạnh của chúng ta. Gốc rễ của đức hạnh là gì? Là hiếu đạo. Vì vậy,
người xưa có nói: “người trung thành, liêm khiết từ hiếu thảo mà ra”. Bạn muốn
tìm thanh quan, liêm tướng, tìm kiếm hiền tài thì phải tìm từ gia đình có người
con hiếu thảo. Đạo hiếu của chúng ta đã thiếu sót từ rất lâu rồi, một người đối
với cha mẹ không ra gì thì sao có thể mong người đó đối xử tốt với khách hàng,
với bạn bè, với ông chủ. Không thể nào! Tôi xem rất nhiều báo cáo ở trên mạng,
rất là cảm khái. Cái gốc rễ này là giáo dục, gọi là “kiến quốc quân dân, giáo
học vi tiên”. Nếu như mỗi ngày đều cho họ sự giáo dục lương thiện, họ hiểu đạo
lý này rồi, đã hiểu rõ căn nguyên rồi thì sẽ tự nguyện buông xuống, rồi sau đó
sẽ đi làm những việc thật sự có lợi cho bản thân và xã hội. Tôi đã gặp những
phụ nữ như vậy, họ đã sám hối trong nhóm văn hóa truyền thống của chúng tôi,
phản tỉnh lại mình đã vì tiền mà làm gái bán hoa, khi họ hiểu rõ đạo lý này thì
tự động bỏ nghề, đồng thời còn đồng ý đem tài sản của chính mình, dùng vào
những việc tốt trong luận đàn công ích văn hóa truyền thống. Bạn thấy khi họ đã
hiểu rõ đạo lý này rồi, không cần phải bức ép họ, họ vẫn làm một cách rất tự
nguyện, vui sướng. Thế nên, điều mà chúng ta hiện nay thiếu là cái gì? Là giáo
dục, chỉ có giáo dục mới có thể thay đổi lòng người, mới có thể khiến cho mọi
người tự nguyện đi làm việc thiện, như vậy phong khí xã hội mới chuyển biến.
Thời đại Minh Thanh có một thiên văn chương
là “Khuê Huấn Thiên Tự Văn” chuyên về giáo dục con cái. Phần mở đầu có một câu:
“Không tu thân sao có thể tề gia, không tề gia sao có thể trị quốc, không trị
quốc sao có thể bình thiên hạ. Lòng người ngày càng bạc bẽo, phong tục ngày mỗi
suy vi là do cớ đó mà ra. Người làm cha mẹ thời nay, dù cho giàu nghèo khác
biệt nhưng vẫn còn biết giáo dục con em của mình. Thế nhưng việc dạy dỗ người
nữ, ít có người nói đến, nên về sau trong thiên hạ mới có người nữ ương bướng,
đố kỵ, cũng do từ đầu không có phụ nữ hiền đức, không hiểu lễ nghi, chẳng trách
ngày càng xa rời thiên tính.” Dạy ra người phụ nữ hiền đức nên bắt đầu dạy từ
đâu? Quan trọng chính là tu thân. Phụ nữ nên tu thân như thế nào? Trước tiên
phải xem, tu thân là gì? Tu thân phải cần “cách vật”, cách vật mới có thể “trí
tri”. Hai từ “cách vật” này có hàm nghĩa gì? “Cách” có nghĩa là chiến đấu,
“vật” chính là dục vọng, phải chiến đấu với dục vọng của chúng ta, đây là việc
rất khó. Trong một lần giảng bài tôi gặp phải một thính giả, sau khi tôi giảng
xong thì cô ấy bước lên, cô nói tôi giảng rất hay, “tôi cũng rất muốn được như
cô, nhưng hiện giờ tôi cảm thấy mình không có thời gian”. Tôi hỏi cô ấy: “Có
phải chị làm việc bận lắm phải không?” Cô ấy nói: “tôi không đi làm, điều kiện
gia đình của tôi rất tốt, trong nhà còn có người giúp việc nhà”. Tôi hỏi: “Vậy
chị bận việc gì?” “Tôi mỗi tuần có hẹn gặp gỡ bạn bè, định kỳ còn hẹn đi tắm
hơi, mỗi ngày còn tập yoga, còn đi thẩm mỹ viện, dạo phố, mỗi tháng còn đi du lịch
nước ngoài, thời gian rất eo hẹp, một mình tôi dạy con cái học kinh điển thật
không có thời gian”. Cô ấy hỏi: “Cô có thể giới thiệu cho tôi một cô giáo được
không, tôi gửi tiền cho cô ấy, tìm cô giáo về nhà dạy”. Sau đó tôi đã nói với
cô: “Một người làm mẹ nếu như không học, chỉ mong thông qua tiền tìm người dạy
con mình học, thì cái học được chỉ là cách học ghi chép, chỉ là tri thức sách
vở mà thôi, con trẻ có nhận được lợi ích hay không? Không có lợi gì cả. Bởi vì
chúng mỗi ngày ở nhà đều nhìn thấy một cuốn sách giáo khoa sống động, giáo
trình Nữ đức, giáo trình Đệ Tử Quy chính là cha mẹ chúng. Đặc biệt là khi người
mẹ mỗi ngày ở nhà, cha thì rất bận nên còn tốt một chút, nó nhìn thấy mẹ diễn
Đệ Tử Quy như thế nào, biễu diễn Nữ đức ra sao, biểu diễn văn hóa truyền thống
như thế nào. Rồi nó nói với cô giáo rằng: “Lời trong sách không giống với những
gì đang diễn ra, những thứ trong sách là tri thức chết, không có tác dụng gì,
bỏ qua một bên, thứ thọ dụng từ cuộc sống mới quan trọng”. Sau đó cô ấy nói: “Tôi
thật sự không có thời gian, thật đó, tôi làm không được.” Tôi nói: “Vậy thì
thật là tiếc, giống như một ly nước vậy, bên trong ly nước hiện giờ là nước bẩn
mà chị không nỡ đổ nó đi thì làm sao mong có thể chứa thêm nước trong được,
không thể chứa được”. Sau đó cô ấy bỏ đi, không nói lời nào. Trong lòng tôi cảm
thấy người trong xã hội hiện nay không đành lòng buông xuống dục vọng và sự
hưởng thụ của chính mình. Con đường học vất rất gian khổ, bản thân mỗi ngày ở
nhà, nhất là lúc mới bắt đầu không cảm nhận được niềm vui học tập, thế nên cần
phải có sự kiên trì. Hơn nữa, khi học đến một trình độ nhất định, lúc học lên
cao vẫn có thể có phiền não, vẫn cần phải có sự khắc phục và đột phá, giống như
vượt qua nút thắt cổ chai vậy. Tôi cảm thấy then chốt là ở người làm mẹ có tâm
hướng thượng và ý chí xa rộng hay không. Nếu như muốn bồi dưỡng con cái thành
thánh hiền thì người làm mẹ nhất định có thể khắc phục được trăm ngàn gian khó.
Người làm mẹ có tâm yêu thương con cái một cách nhân từ thực sự hay không? Nếu
như thật sự có tâm yêu thương thì nhất định có thể chịu đựng cái khổ này,
nguyện vì con cái mà buông xuống một số hưởng thụ cá nhân. Vì vậy, sự vĩ đại
của người mẹ là ở chỗ có thể buông xuống tự tư tự lợi, thành tựu chính mình
đồng thời cũng thành tựu cho con cái. Cái cửa ải tự tư tự lợi này bản thân tôi
đã từng thể hội qua, trước đây tôi cũng giống như cô ấy, thích đi dạo phố mua
sắm, có những hưởng thụ như thế, đồng thời cũng có điều kiện để làm. Thế nhưng,
tôi phát hiện thấy con cái ngày càng khó dạy, xuất hiện rất nhiều vấn đề. Lúc
đầu tôi rất tức giận, cảm thấy việc này không có liên quan gì đến tôi, sao con
cái lại trở nên như thế chứ? Lúc nhỏ tôi đâu có như vậy. Tôi thật sự học “Đệ Tử
Quy”, văn hóa truyền thống từ tháng tư năm ngoái khi bắt đầu dạy con. Tôi nhớ
rất rõ, ngày hôm đó tôi còn chia sẻ với con. Hai mẹ con chúng tôi ngồi trên
giường, mỗi người cầm một cuốn “Đệ Tử Quy”, tôi nói từ hôm nay trở đi mẹ sẽ
cùng học tập với con. Sau đó, trong nhà đã xảy ra rất nhiều thay đổi, sau khi
hai cô bảo mẫu nghỉ việc vào năm nay, tôi bắt đầu tự mình làm việc nhà, bắt đầu
nấu ăn, bắt đầu buông xuống rất nhiều thời gian giải trí của riêng mình, đến
sau cùng hoàn toàn không có nữa, cùng với con mà trưởng thành. Mỗi ngày tôi để
tâm đến từng li từng tí thay đổi của con. Con trai lớn của tôi lúc đầu viết chữ
rất ẩu, rất tệ, chữ viết bay nhảy lung tung, thầy cô của nó cũng rất mệt mỏi.
Bắt đầu từ năm ngoái tôi kèm con luyện chữ, hiện giờ nó viết chữ rất đẹp. Ngày
nọ nó nói với tôi: “Mẹ ơi, kiểm tra cuối kỳ tiếng Anh đối với con không thành
vấn đề, được một trăm điểm toán không thành vấn đề. Nhưng ngữ văn thì còn kém
một tí, hai ngày trước con được 99 điểm.” Cái “một tí” này của nó chính là
riêng về việc viết chữ vẫn còn phạm quy một chút. Nó nói: “con nhất định sẽ nỗ
lực”. Năm ngoái vừa mới đi học, điểm vở sạch chữ đẹp của nó, cả lớp chỉ có 3
cuốn tập bị trừ điểm vở sạch chữ đẹp, trong đó có con trai tôi. Năm nay, nó đã
nói với tôi rằng: “Mẹ ơi, con không còn bị vấn đề này nữa rồi.” Đây là kết quả
của việc người làm mẹ đã buông xuống chính mình, để cùng con trưởng thành. Thế
nên, việc đầu tiên của tu thân là phải buông xuống dục vọng của chính mình.
Thế nhưng, buông xuống dục vọng, chúng ta
gọi là “cách vật”, phía trước cần phải có điều gì? Nhất định phải có lòng tin
kiên định, sức mạnh của niềm tin này phải rất lớn. Hai ngày trước tôi đọc một
thiên văn chương, lúc đọc xong đã khóc, quả thực rất là xúc động. Đó là bài
viết của tổng thống Hàn Quốc tiền nhiệm với tên là “Hãy suy nghĩ giống mẹ, hành
động giống mẹ”, ông kể về cuộc đời ông đã chịu sự ảnh hưởng của mẫu thân như
thế nào, niềm tin của mẹ ông cực kỳ kiên định, không hề lay động. Ví dụ lúc ông
còn đi học bị người khác đả kích, khi về nhà tâm trạng rất sa sút, bởi vì có
người đã phỉ báng mẹ của ông, đồng thời còn đánh ông. Ông về nhà kể cho mẹ
nghe, kết quả mẹ của ông sau khi nghe đầu đuôi câu chuyện xong đã nói với ông
câu nói thế này: “Con à, con cần phải học nhẫn nại, sau này trên thế gian còn
có những việc oan ức hơn, con cũng phải biết nhẫn nại, có thể nhẫn đến sau cùng
thì con sẽ chiến thắng!” Câu nói này đã ảnh hưởng cả đời của ông. Cho nên, từ
đó về sau bất kỳ sự việc nào kích động ông, ông đều nhẫn nhịn, lời nói của mẹ
không ngừng vang vọng bên tai. Bà chỉ là một người mẹ rất đỗi bình thường, mẹ
của ông là một phụ nữ nông thôn, thế nhưng đã thành tựu cả cuộc đời ông ấy. Mẹ
của ông có niềm tin vào Cơ Đốc giáo, bà đọc “Thánh Kinh”. Vì vậy, tôi cảm thấy
lòng tin của người mẹ, tấm lòng rộng lượng của người mẹ có thể thành tựu rất
nhiều sự việc. Có thể bạn cảm thấy đó chỉ là một câu nói thoáng qua nhưng thật
sự đã ảnh hưởng đến cả cuộc đời của người con. Ví dụ, một người mẹ khác buột
miệng nói “chiếc xe hơi của người ấy thật là đẹp, bộ quần áo hàng hiệu đó đẹp
quá!”, con cái của họ nghe thấy rồi bất giác sẽ đặt dục vọng vật chất ở vị trí
số một. Đứa con đó sẽ nghĩ “mẹ của mình khen nức nở như vậy, hóa ra món đồ đó
rất tốt”, trong tâm con trẻ sẽ khởi lên sự truy cầu đối với những vật chất này.
Ngược lại, nếu như bạn không màng đến những thứ như vậy, không cảm thấy hưởng
thụ vật chất là hay là tốt, mà vô cùng khen ngợi đức hạnh của người khác, thì
một cách âm thầm bạn đã dạy con làm thế nào để góp nhặt tích lũy phúc báo của
chính mình, cuộc đời của chúng sẽ có thể gặp kiết tránh hung, đây là sự đảm bảo
bình an cho cả đời con cái. Vô hình trung, con của bạn sẽ xem trọng phẩm đức
của chính mình, giữ mình trong sạch. Cho nên, một người mẹ tốt quả thật giống
như kim chỉ nam trong gia đình. “Cách vật trí tri” rồi mới có thể “thành ý
chính tâm”, đây chính là căn bản của việc tu thân. Khi tôi xem lá thư của ngài
tổng thống viết cho người mẹ quá cố của ông, có một đoạn đã để lại trong tôi ấn
tượng sâu sắc. Ông nói có một lần ông vì một số việc mà bị bắt giam, mẹ của ông
đi thăm ông, ông nghĩ rằng mẹ ông sẽ tức giận, sẽ phê bình ông. Thế nhưng, khi
mẹ đến thăm không hề nói với ông một câu, sau khi yên lặng một hồi lâu, mẹ của
ông đã rất bình tĩnh mà nói ba câu, thực ra là hỏi ông ba câu hỏi. Câu thứ nhất
là “con đã học tập chưa?”, câu thứ hai là “con đã cầu nguyện chưa?”, câu thứ ba
là “con đã đọc Kinh Thánh chưa?” Hỏi xong ba câu đó bà nói: “Mẹ tin tưởng con,
con cứ kiên trì làm những điều con cho là đúng”. Vậy là xong, bà đã không nghe
câu trả lời mà đứng lên đi, ông im lặng nhìn mẹ, ba câu hỏi của mẹ ông là câu
nói dài nhất thẫm đẫm nước mắt, tôi tin rằng đây là ba câu nói có thể ảnh hưởng
đến cả đời của ông. Ý nghĩa của ba câu này rất là sâu xa: phải học làm người,
người không học thì không biết đạo lý; làm người cần có tâm niệm tốt, tâm tốt
thì mạng mới tốt; làm người cần có tín ngưỡng, có tín ngưỡng thì mới có yêu
thương.
Hơn nửa năm nay tôi vẫn đang học tập “Liệt
Nữ Truyện”, bộ sách này kể về những tấm gương điển hình của các vị nữ nhân thời
xưa. Đối với bộ sách “Liệt Nữ Truyện” chúng ta cũng cần có cái nhìn chính xác.
Chúng ta thường hiểu lầm chữ “liệt” (列) trong “Liệt Nữ Truyện” là chữ “liệt” (烈) “cương liệt”,
trên thực tế từ lâu nó chỉ cho chữ “liệt” trong từ “bài liệt” (排列: sắp xếp theo thứ
tự). Nếu như thêm bốn dấu chấm ở cuối thì sẽ có người cho rằng những người nữ
được nói đến trong bộ sách này có tính cách rất nóng nảy, là cuốn truyện ký về
những phụ nữ rất mạnh mẽ cứng rắn, sai rồi! Chữ “liệt” (列) trong “Liệt Nữ
Truyện” được giải thích trong cổ ngữ thế nào? Có nghĩa là “những người như thế
đó rất nhiều”, là cuốn truyện ký về những phụ nữ đã được liệt kê ra, có người
tốt lẫn người xấu, người tốt nhiều, người xấu ít, để cho mọi người xem đó làm
tấm gương để học tập, hoặc là một bài học để phản tỉnh. Sách này có nhiều
chương, chương mở đầu là “Mẫu Nghi”, sau đó là “Trinh Thuận”, “Biến Thông”,
“Nhân Trí”. “Nghi” trong “mẫu nghi” chính là phép tắc, chính là phép tắc làm mẹ
là như thế nào. Chương mở đầu liền nêu ra Tam Thái khai quốc triều Chu là: Thái
Khương, Thái Nhậm, Thái Tự. Nhà Chu có cơ nghiệp 800 năm, làm thế nào có thể thành
tựu 800 năm cơ nghiệp? Là do lúc dựng nước có ba phụ nữ này đã nuôi dạy nên
những Thánh hiền như Chu Văn Vương, Chu Vũ Vương và Chu Công, thành tựu nên 800
năm cơ nghiệp triều Chu. Tôi quan sát thấy tất cả những chương về làm mẹ, bao
gồm những chương về làm vợ, làm phụ nữ, trong quá trình tu thân của họ, trước
tiên họ đều yêu cầu nghiêm khắc đối với bản thân, sau đó kiên trì với nguyên
tắc, tiếp theo dẫn dắt con cái của họ, chồng của họ. Ví dụ như một chương trong
“Liệt Nữ Truyện” kể về câu chuyện như sau, một vị đại tướng quân đánh trận được
nửa chừng thì lương thảo cạn kiệt nên phái sứ giả trở về nước cầu cứu, nhân
tiện ghé thăm mẫu thân giùm. Mẹ của ông đã hỏi: “các binh sĩ đều khỏe chứ?” Sứ
giả nói: “Binh sĩ không khỏe, họ không có cái ăn, mỗi ngày chỉ phát cho họ vài
hạt đậu ăn.” Mẹ của ông hỏi tiếp: “Tướng quân có khỏe không?”, tức là con trai
bà có khỏe không. Sứ giả nói: “Tướng quân rất khỏe, mỗi ngày đều uống rượu ăn
thịt, ăn khỏe lắm”. Mẹ của ông không nói không rằng. Mấy ngày sau, viện binh đã
vận chuyển lương thực đến nên đã đánh thắng trận. Sau khi đánh thắng, việc đầu
tiên ông làm là trở về nhà thăm mẹ, kết quả đến cửa nhà, mẹ ông đã không cho
ông vào, phạt ông quỳ ở bên ngoài mà phản tỉnh. Ông cảm thấy không hiểu được,
đánh thắng trận rồi mà mẹ lại bắt ông ở bên ngoài phản tỉnh. Sau đó ông nhờ A
hoàn hỏi mẹ ông là việc gì, mẹ ông đã kêu ông vào phòng hỏi: “Năm xưa Việt
Vương Câu Tiễn khi đánh giặc đã đánh như thế nào? Có người tặng cho ông một
bình rượu ngon, ông đem rượu đổ xuống đầu nguồn con sông, rượu sẽ theo dòng
nước mà chảy xuống hạ nguồn, mỗi một binh sĩ ở ven triền sông đều có thể uống
được một ngụm, mặc dù mùi vị đã khác xa vị rượu ngon ban đầu, thế nhưng sức
mạnh chiến đấu lại tăng gấp năm lần. Người khác tặng cho một thạch lương thực
ngon, ông đem lương thực ngon hòa vào trong lương thực không ngon của binh sĩ,
mặc dù lúc ăn các binh sĩ không cảm nhận được mùi vị của thức ăn ngon, nhưng
tinh thần chiến đấu lại tăng lên gấp mười. Còn con thì ngược lại, đồ ăn thức
uống ngon riêng mình con hưởng thụ, binh sĩ ngậm đắng nuốt cay, vậy thì thắng
lợi này có đạo nghĩa gì đâu cơ chứ? Không có đạo nghĩa, con đối với binh sĩ là
thần tử của con đã không nhân từ, thì con làm thần tử đối với hoàng thượng sao
có thể trung thành được chứ? Với cả hai bên con đều không có đạo nghĩa, mẹ cảm
thấy con cần phải phản tỉnh, không có gì để khen ngợi cả”. Mẹ của ông rất tức
giận, tướng quân sau cùng phải quỳ dưới đất khóc mà phản tỉnh, nhận lỗi với mẹ.
Những câu chuyện này vào thời xưa rất nhiều. Bạn xem nếu như con cái ngày nay
đánh thắng trận, người làm mẹ nhất định sẽ khen ngợi, giống như hiện nay người
mẹ nhìn thấy con cái có thể kiếm được nhiều tiền, cũng cảm thấy rất kiêu ngạo,
không có một người mẹ nào hỏi rằng: “Con à, con kiếm tiền bằng cách nào vậy, có
xoay xở lừa gạt hay không? Có trốn thuế hay không?” Nếu như có thì phải mau dạy
con đoạn ác tu thiện. Người làm mẹ hiện nay không biết hỏi như thế, chỉ tiếp
nhận sự cúng dường của con cái, con cái mang đồ đến, cho nhà ở, cho đồ ăn đồ
uống ngon lành nhưng không quan tâm đến tiền từ đâu mà có. Vào thời xưa, người
làm mẹ không như thế, đối với con cái sẽ hỏi: “Con làm quan như thế nào? Tiền
tài này từ đâu mà có?”, người làm mẹ nhất định sẽ hỏi cho đến cùng, đồng thời
còn lấy mình làm gương. Phụ nữ thời xưa không những biết dạy con như thế nào,
mà còn biết giúp chồng ra sao. Tôi thường chia sẻ với mọi người câu chuyện về
“Vợ của Nhạc Dương Tử”. Nhạc Dương Tử có một lần nhặt được một nén vàng trên
đường, về nhà đưa cho vợ, vợ nói: “Thiếp nghe nói bậc chí sĩ không uống nước
sông Đạo Tuyền, người liêm khiết không nhận thức ăn được dâng một cách coi
thường, huống hồ là nhặt của rơi để cầu lợi, chẳng phải đã làm hoen ố đức hạnh
rồi hay sao?” Dương Tử nghe xong mười phần hổ thẹn, quăng luôn nén vàng, đi tầm
sư học đạo ở nơi xa. Lời nhắc nhở của người vợ đối với chồng như thế, phụ nữ
chúng ta ngày nay quá thiếu sót. Chỉ cần chồng đem tiền về nhà, chúng ta mặc
đẹp, ăn ngon, những điều còn lại không màng hỏi đến, câu được hỏi nhiều nhất là
chồng ở bên ngoài có ngoại tình hay không, mục đích câu hỏi vẫn không phải là
để giữ gìn tiết tháo và sự lương thiện của chồng, mà mục đích là không muốn
người khác xâm phạm đến tình cảm và lợi ích của bản thân, họ không hề đứng trên
chính đạo, đứng trên đạo nghĩa mà suy xét vấn đề. Thế nên, tu thân là vấn đề
lớn của phụ nữ.
Phần mở đầu của sách “Nữ Luận Ngữ” là “Lập
Thân” nói đến chính là tu thân. Tu thân là điều mà người thời nay lơ là, cho
nên thế nào là phụ nữ tốt, hiền thê tốt, đều không có tiêu chuẩn. Một khi thiếu
đi tiêu chuẩn thì mỗi một cá nhân đều có có cách nhìn của riêng mình, đồng thời
cũng thuận theo tiêu chuẩn của đại chúng trong xã hội. Hiện nay tiêu chuẩn của
đại chúng trong xã hội là gì? Chúng ta xem thấy trên mạng tiêu chuẩn lấy vợ của
các đại gia nhà giàu, trong đó dung mạo xinh đẹp là tiêu chuẩn duy nhất. Phụ nữ
vì muốn xinh đẹp mà đổ xô đi phẫu thuật chỉnh sửa, nâng ngực, gây ra vấn đề sức
khỏe. Tiêu chuẩn này sẽ dẫn mọi người đến sai lầm, kiểu như phụ nữ chỉ cần xinh
đẹp là sẽ có tất cả. Tuy nhiên, thực tế không phải như thế, phụ nữ xinh đẹp
chưa chắc sẽ có hạnh phúc thật sự, cũng chưa chắc có được tâm thái khỏe mạnh,
điều quan trọng nhất là sự xinh đẹp đó có lâu dài không? Đến một ngày cô ấy
không còn xinh đẹp nữa thì ái tình cũng chẳng còn, hôn nhân phải chăng cũng
chẳng còn? Tiêu chuẩn này không thể tồn tại dài lâu vì sắc đẹp không phải vĩnh
hằng bất biến. Đến khi lớn tuổi nhan sắc nhạt phai thì sẽ có kết cục như thế
nào? Thế nên, chúng ta phải hiểu “đẹp người không bằng đẹp nết”. Bên cạnh đó,
tiêu chuẩn tìm chồng duy nhất của phụ nữ [hiện nay] là tiền tài và địa vị. Ví
dụ như, anh lái xe của chồng tôi hiện nay đã hơn 30 tuổi nhưng vẫn chưa kết
hôn, rất rầu rĩ. Anh ấy nói với tôi: “Chị Trần ạ, tôi không thể nào tìm được
đối tượng. Vừa gặp mặt thì họ đã hỏi có nhà chưa, câu thứ hai là có xe chưa,
câu thứ ba là có tài khoản tiết kiệm không?”. Phần còn lại thì không hề hỏi
đến, anh ấy trả lời: “Đều không có”. “Nếu không có thì miễn bàn”. Tôi muốn hỏi
rằng có thể giữ được tiền tài từ đầu đến cuối không? Nếu như tiền tài không thể
vĩnh hằng thì cuộc hôn nhân này sẽ kéo dài được bao lâu, đây cũng là vấn đề rắc
rối. Cho nên, thế nào là thiên trường địa cửu? Đó chính là cả hai người có thể
thống nhất với nhau trên phương diện đạo và đức, có chí hướng tương đồng, có
truy cầu như nhau thì hôn nhân mới có thể dài lâu. Thế nào là người phụ nữ tốt
chân thật? Trong phần sau chúng ta sẽ học đến, đó là đoan trang, u nhàn, trinh
tịnh, có những đức hạnh tốt, hiếu thuận cha mẹ, những việc này đều là tu thân.
Bàn về tu thân, điều đầu tiên chính là phải không ngừng buông xuống chính mình,
có thể đặt người khác ở trong tâm, trong xã hội ngày nay, đây là việc rất khó.
Trong quá trình chúng ta học tập Nữ Đức sẽ nhìn thấy một hiện tượng rất nghiêm
trọng, đó chính là quan niệm về đạo đức và giữ gìn tiết tháo của phụ nữ trong
xã hội hiện nay đều bị mất. Nếu phụ nữ học tập Nữ Đức thì sẽ không xuất hiện
những vấn đề nghiêm trọng như vậy. Nếu như chúng ta không xem trọng tiết tháo,
việc này nói lên điều gì? Đối với bản thân không tôn trọng thì sao có thể tôn
trọng người khác. Bất kể là trên mạng hay trên báo, tạp chí chúng ta hiện nay
đều nhìn thấy hết thảy đều là sự xuất hiện và dẫn dắt của rất nhiều ngôi sao
điện ảnh, ca sĩ, thật khó nhìn thấy hình ảnh một phụ nữ đoan trang, hiền lương,
trinh thiện. Trên mạng, báo chí và tạp chí sắc tình và bạo lực là đề tài chính.
Vì sao hiện nay xuất hiện rất nhiều vấn đề xã hội, vấn đề gia đình, đều là vì
nguyên nhân phụ nữ không biết tự trọng tự ái, không biết làm thế nào tu thân,
không biết làm thế nào để bồi dưỡng đức hạnh của chính mình.
Cách đây không lâu, tôi nghe được một câu
chuyện này, cảm thấy rất sợ. Các cô thiếu nữ thường hâm mộ những người có tiền,
có một tên nhà giàu chuyên môn kết giao với những cô thiếu nữ hơn hai mươi tuổi
trẻ trung, xinh đẹp. Sau khi làm quen một thời gian, hắn sẽ dụ dỗ cô gái này đi
nâng ngực, hắn bỏ tiền cho đi nâng ngực, giới thiệu cho một vài phòng khám, cô
thiếu nữ vì gã nhà giàu này nên đi làm. Sau khi làm chưa được bao lâu, phần
ngực của cô ấy bắt đầu bị viêm nhiễm. Gã nhà giàu liền nói: “Ái chà, em bị
nhiễm trùng rồi, không ngờ lại như vậy, em đừng điều trị trong nước, anh sẽ đưa
em đi Mỹ điều trị, toàn bộ chi phí để anh lo”. Cô gái cảm thấy rất tốt, cứ thế
mà xuất ngoại, được đưa đến nước Mỹ, cũng là phòng khám do hắn ta liên hệ, phẫu
thuật lần nữa, sau đó hết bị nhiễm trùng. Kết quả, những thiếu nữ đã từng qua
tay của hắn đại khái có mười mấy người, đều là nâng ngực xong là bị viêm nhiễm,
sau đó đưa ra nước ngoài. Sau đó bị bộ công an phát hiện, kết quả là thế nào?
Hắn lợi dụng các cô thiếu nữ vận chuyển ma túy cho hắn. Các bạn thấy, các thiếu
nữ vì lợi mà ngay cả thân thể của mình cũng không cần, trinh tiết cũng chẳng
cần, nên mới xuất hiện hành vi vi phạm pháp luật, bị những người đàn ông có mục
đích, có tiền lợi dụng. Thế nên, phụ nữ nếu như chân thật tự trọng tự ái thì
phước báo bạn không cầu mà tự đến. Bạn phải hiểu rằng phước báo chân thật là do
bản thân mình tích lũy, bân thân có đức thì sẽ có tiền tài, bạn sẽ không bị
thiếu, cũng không cần lo lắng việc này, bạn không cần hâm mộ. Nếu như phụ nữ ái
mộ hư vinh thì dễ dàng sa đọa. Nếu như từ nhỏ các em gái được tiếp nhận giáo
dục này, tương lai khi gặp phải những vấn đề này trong xã hội sẽ có thể ngăn
ngừa được.
Vấn đề thứ ba là gần đây tôi mới tổng kết,
phụ nữ tốt là do dạy mà ra, thế nên Nữ Đức cần phải học mới biết, chứ không
phải bản thân tự ngộ ra. Không phải tôi ở nhà, tự mình học tập thì sẽ ngộ ra,
như thế thì cần phải có thiên phú rất tốt, có gia phong tốt và bản tánh thiện
lương. Vì thế, chúng ta cần chủ động học tập. Khổng Tử nói: “cái học từ nhỏ
thành thiên tánh, thói quen lâu ngày thành tự nhiên”. Trong quá trình tôi học
tập Nữ Đức nhìn thấy rất nhiều bé gái của các phụ huynh, tôi đều đặc biệt chú ý
đến, tôi nói với họ con gái rất quan trọng, còn quan trọng hơn con trai, các vị
nhất định phải học cho tốt, sau đó còn dạy con gái của mình. Bởi vì muốn cho
các cháu khi bước vào xã hội có thể có năng lực kiểm soát bản thân tốt thì phải
có căn gốc sâu, nền tảng vững chắc thì mới có năng lực chống chọi với phong ba
bão táp ở bên ngoài, giống như một cây non vậy, bạn thấy rễ của nó không sâu,
mới trồng xuống mấy ngày, một trận cuồng phong thổi đến, ngay cả gốc cũng bị
trốc lên. Nếu như bạn cắm rễ cho sâu, cho dù bên ngoài có thổi đến đâu thì cũng
không lay động. Muốn cắm gốc cho con gái của bạn được sâu, thì phải làm sao?
Bắt đầu từ bạn trước, từng li từng tí của bản thân, mỗi một hành vi, mỗi một
khởi tâm động niệm bạn đều có thể làm được thì con gái của bạn nhất định sẽ dạy
được tốt. Trải qua mười năm cắm rễ, rồi lại mười năm tiếp theo nữa, nó sẽ bước
vào xã hội rất dễ dàng.
Bản thân tôi cũng rất cảm xúc. Sau khi tôi
kết hôn cũng gặp phải một vài thử thách, nhưng vì sao tôi có thể rất kiên trì?
Tôi đã kết hôn cùng chồng 17 năm rồi, chúng tôi có hai đứa con, sự nghiệp của
chồng tôi rất tốt. Bởi vì tôi từ nhỏ lớn lên trong một gia đình rất truyền
thống, ông bà nội, cha mẹ tôi đều kế thừa mẫu gia đình nam chủ ngoại, nữ chủ
nội. Được truyền thừa gia huấn như vậy nên cả cuộc đời tôi chịu ảnh hưởng rất
sâu sắc, cho đến hôm nay gia đình tôi được hòa thuận như thế này, phải cảm ân
tổ tiên đã tích đức. Gần đây tôi có duyên phận rất tốt đó là công tác chú thích
và phiên dịch bộ “Quần Thư Trị Yếu”. Bộ “Quần Thư Trị Yếu” là do đại thần Ngụy
Trưng của Đường Thái Tông triệu tập những phần tử trí thức, hội tập những kinh
điển xưa, chọn lọc ra những đoạn tinh hoa trong ba bộ phận Kinh, Sử, Tử mà biên
tập lại để dâng lên cho Đường Thái Tông. Đường Thái Tông thông qua việc đọc đi
đọc lại bộ sách này, sau đó chế định phương hướng và kế sách chính trị của quốc
gia, dẫn dắt thần dân làm theo lời dạy của bộ sách này, mở ra thời đại “Trinh
Quán Chi Trị”. Trong quá trình tôi học tập bộ sách này phải tra cứu rất nhiều
văn hiến, và gọi điện thoại cho ông nội vì kho sách của ông nội rất phong phú, trong
nhà có hơn ngàn cuốn sách. Sau đó ông nội đã gửi cho tôi rất nhiều điển tịch
như “Chư Tử Trị Yếu”, “Nhị Thập Ngũ Sử”, “Thập Tam Kinh Chú Sớ”, đáng tiếc là
cho đến bây giờ tôi mới đọc đến, tôi đã gần 40 tuổi rồi mới bắt đầu học tập.
Lúc nhỏ có sách, ông nội bảo tôi xem nhưng tôi không xem, nhưng sự dạy dỗ
thường ngày của ông bà nội thật sự đã tạo nên ảnh hưởng đến một đời này của
tôi, ví dụ như đã kết hôn thì không được ly hôn, phụ nữ thì phải an với bổn
phận, việc nhà toàn bộ phải tự mình làm, thiệt thòi là phước, v.v. Tôi từ nhỏ
huân tu gần hai mươi năm, thế nhưng sau khi bước vào xã hội vẫn còn bị một vài
ảnh hưởng, đã làm ra một số việc không như lý như pháp, do đó có thể thấy giáo
dục nền tảng văn hóa truyền thống quan trọng đến mức nào! Không những phải làm
được trên mặt sự mà then chốt là phải rõ lý. Thời gian trước tôi đã nói với
chồng rằng: “mặc dầu 20 năm qua em đã làm trên mặt sự, nhưng về đạo lý thì mấy
năm nay em mới học hiểu rõ”. Bởi vì đã hiểu rõ về lý rồi thì khi làm trên mặt
sự mới không có sự oán trách. Tôi trước đây làm trên mặt sự, nhưng trong tâm
vẫn có oán trách và có chỗ không hiểu, căn cứ vào đâu lại bắt tôi làm như vậy?
Học lực của tôi không thấp, tại sao việc nhà lại để tôi làm, trong tâm cảm thấy
không công bằng. Thế nhưng thông qua việc mình tự học tập, dần dần tôi cảm thấy
tâm đã bình lặng rồi, cảm thấy không chỉ bởi vì tôi là phụ nữ nên phải thực sự
gánh vác trọng trách của gia đình, mà sau khi bạn gánh vác phải không oán không
hối. Làm không phải làm vì chính mình, mà còn vì tích phước báo cho con cháu,
vì người nhà mà làm ra một tấm gương. Bạn mong muốn con dâu của bạn như thế
nào? Hy vọng sau này lấy một phụ nữ như thế nào về nhà? Nếu như hiện giờ bạn
tham ăn lười làm, không làm việc nhà, thì khả năng là các cô ấy cũng đều như
thế cả. Ngược lại, nếu như bạn có thể làm được những việc này thì những phụ nữ
trong gia đình bạn đều sẽ như thế, bạn phải làm, nhưng không phải làm vì chính
mình. Thế nên phụ nữ tốt nhất định do dạy mà ra, dạy như thế nào? Người mẹ mỗi
ngày dạy dỗ trong đời sống thường ngày.
Trong “Nhan Thị Gia Huấn” có nói: “nhân
sinh tiểu ấu, tinh thần chuyên nhất lợi”, nghĩa là em bé vừa mới được sinh ra
còn rất nhỏ, nên tinh thần khá dễ dàng chuyên nhất. Sau khi trưởng thành “do lo
nghĩ nên tinh thần phân tán, thế nên phải sớm được dạy dỗ, đừng để lỡ thời cơ”,
không được bỏ mất thời cơ. Thời cơ tốt nhất không phải là sau khi sinh ra, mà
là lúc mang thai, gọi là thai giáo. Vào thời xưa, trước khi thời Tam Thái khai
quốc của triều nhà Chu thì tổ tiên của chúng ta đã dùng thai giáo để dạy dỗ
rồi. Trong điển tịch cổ thư tôi đã xem thấy, chính là trong cuốn “Chu Tử Tập
Yếu”, khi tôi tra cứu tài liệu đã phát hiện ra. Vào thời thượng cổ, tổ tiên của
chúng ta đã giáo dục phụ nữ như thế nào? “Thực bất chính bất thực”, bởi vì vào
thời xưa thịt phải được cắt ra, cơm cũng phải chia ra từng nắm, “thực” là chỉ
cho thức ăn, cắt mà không ngay thì không ăn. “Tịch bất chính bất tọa”, người
xưa thường ngồi trên chiếu, nếu chiếu trải không thẳng thì họ sẽ không ngồi.
“Nhĩ bất thính dâm thanh”, “dâm” không phải là “dâm” trong “dâm dục” mà là chỉ
những ngôn từ thái quá, chữ “dâm” này chỉ cho sự quá độ. Chúng ta nói “cấm
dâm”, trên thực tế dâm dục là chỉ cho điều gì? Con người khi truy cầu một cách
quá mức sẽ làm trái với câu “dục bất khả túng”, tự mình sẽ chuốc lấy diệt vong.
Vì thế, dục vọng nhất định phải được giới hạn trong một phạm vi nhất định. Ví
dụ như lỗ tai, thế nào là “tai không nghe dâm thanh”? Quá nhiều những lời khen
ngợi là dâm thanh, bạn đừng nghe, bản thân phải biết tránh xa, đừng để càng
nghe càng thích thú, càng nghe càng muốn nghe. Những loại âm nhạc quá xuất sắc,
mang tính hưởng thụ thái quá cũng không được nghe quá nhiều. Những lời than
trách người khác quá nhiều cũng phải tránh xa. Đây là “nhĩ bất thính dâm
thanh”.
“Mục bất thị ác sắc”. Ác sắc, có nghĩa là
hết thảy những hiện tượng không tốt thì không nhìn đến. Ngày nay những hiện
tượng như thế rất nhiều, ngày nọ tôi đi cắt tóc, đã nói với thợ làm tóc rằng,
bởi vì anh ấy là ông chủ, tôi nói: “Anh có thể thu hết những cuốn tạp chí và
tiểu thuyết linh tinh lại được không, cố gắng đừng để khách hàng xem đến, nên
để những thứ có ích hơn, ví dụ như sách và băng đĩa về văn hóa truyền thống”.
Sau đó tôi lấy từ trong túi một cuốn “Đệ Tử Quy” đưa cho anh ấy, tôi nói: “Anh
đọc cái này rất tốt, anh có thể để những cuốn này cho khách xem, để cho những
người đến tiệm, vừa làm tóc vừa đọc, nếu thích lấy về cũng được, hãy làm một
chút việc có ích”. Hiện nay các tiệm như thẩm mỹ viện, tiệm làm tóc đều rất
hiện đại hóa, mở những nhạc có tiết tấu rất nhanh, bày những tạp chí linh tinh
về ngôi sao điện ảnh, sao có thể không làm ô nhiễm tâm người khác cho được? Bởi
vì những sách vở và băng đĩa như thế này để người xem thấy sẽ gây nên những suy
nghĩ hỗn loạn, tư tưởng tán loạn. Từ trường của chúng không tốt, cũng sẽ ảnh
hưởng đến từ trường của bạn, sẽ làm hao tổn phước báo của bạn, cũng ảnh hưởng
đến tài vận của bạn. Nếu như bạn không dẫn dắt những người đó đi theo đường tốt
thì cũng giống như phạm tội, họ là chủ mưu, bạn là tòng phạm, thậm chí bạn có
khả năng là chủ mưu, họ là tòng phạm, dù sao cũng cùng một giuộc. Truyền hình
cũng như vậy, hiện nay con trẻ vừa mở truyền hình lên rất khó nhìn thấy được
những tiết mục tốt cho thân tâm của các em. Ví dụ như phim hoạt hình của trẻ
nhỏ, gọi là thiếu niên ma thuật gì đó, đều về những việc đánh đánh giết giết,
cho nên tôi không để cho hai đứa con của tôi xem. Những bộ phim hoạt hình như
thế không hề dạy cho trẻ nhỏ làm thế nào để thực hành hiếu đạo, làm điều nhân,
thực hành bát đức “hiếu, đễ, trung, tín, lễ, nghĩa, liêm, sỉ”. Thời gian trước,
con của tôi muốn đặt mua tạp chí, tôi liền đi kiểm tra một lần, bởi vì năm
ngoái lúc nó đặt mua tôi không biết, sau khi đặt mua rồi mới phát hiện có một
tạp chí dạy bạn làm thế nào chống đối thầy giáo, đùa giỡn với thầy cô, đùa giỡn
với cha mẹ, đều là những câu chuyện và tranh vẽ như vậy. Mỗi lần nó đem về một
cuốn là tôi đều tịch thu, cuốn tạp chí này rất tồi, mỗi lần đem về tôi đều
không cho nó đọc. Học kỳ này khi nó đặt tạp chí, nó nài xin thế nào tôi cũng
không cho nó đặt mua. Tôi nói những thứ này rất không tốt, mẹ nhất định không
cho con đặt, không phải là vì vấn đề tốn tiền nhiều hay ít. Cho nên, sau khi nó
tan học, hai ngày đó nó không vui, nói nói tất cả bạn bè trong lớp đều đặt cả,
đồng học còn gọi nói là “tên ngoan cố”, nhưng tôi vẫn không cho nó đặt. Kết
quả, hai ngày trước con trai lớn của tôi đã về nói với tôi: “Mẹ ơi, may mà mẹ
không cho con đặt, trong trường của con có một bạn học sinh lớp trên xem tạp
chí đó trong thời gian dài đã xảy ra việc rồi, bị rối loạn thần kinh, sau đó
người nhà đã đi kiện tờ tạp chí đó, hiện nay trường học đã đình chỉ việc đặt
tạp chí đó rồi”. Mạng Internet hiện nay càng không cần phải nói, vừa lên mạng
xem thì những thứ hỗn tạp bát nháo gì cũng đều có.
Phần sau cùng của thai giáo là “khẩu bất
xuất ngạo ngôn”, ngạo chính là ngạo mạn. Kiêu ngạo, ngạo mạn là bản tính của
con người, ai sinh ra cũng đều có, nhưng không chỉ đơn thuần chỉ cho sự ngạo
mạn này, ngạo mạn này còn có hàm nghĩa rất sâu, đó là hết thảy những lời nói
không tốt cũng đều được gọi là ngạo ngôn. Cũng bao gồm cả những chuyện thị phi,
chuyện tốt xấu của người này người kia mà chị em phụ nữ thường nói đến, tất cả
những lời như thế này cần nên dứt tuyệt. Lúc mới bắt đầu học tập Nữ Đức thì rất
khó khăn, phải chiến đấu, lúc mới bắt đầu thế lực của đối phương rất lớn mạnh,
thế lực chính diện rất yếu ớt, bởi vì chúng ta vẫn còn trong quá trình tu dưỡng
rèn luyện, khả năng là nhẫn không nổi lại thốt ra lời nói. Lúc tôi mới bắt đầu
cũng như thế, rất hối hận về những lời không nên nói. Không thành vấn đề, chính
mình biết đã sai rồi là được, tự khích lệ bản thân lần sau phải cố gắng nhẫn,
tranh thủ trong khoảng thời gian này bồi dưỡng thiện căn của chính mình, không
ngừng trưởng dưỡng phúc báo của mình, nên nghe nhiều những điều tốt đẹp. Sau
khi huân tập một thời gian dài, lực lượng thiện đã lớn mạnh rồi, hai bên đã có
sức lực chống chọi ngang nhau. Ví dụ như khi cảnh giới hiện tiền, chính mình có
thể lập tức giác ngộ, có thể suy xét kỹ rồi mới nói, có thể đối kháng được. Đến
sau cùng khi lực lượng của thiện lớn mạnh, vượt hơn lực lượng xấu ác, có thể
trong chốc lát đánh bại bên kia, thì “cách vật” đã thành công rồi! Vì vậy, mọi
người không nên gấp gáp, “cách vật” là một quá trình lâu dài từ từ, chỉ cần
chúng ta không ngừng trưởng dưỡng thiện căn của chính mình là được. Cổ huấn có
nói: “biểu chính tắc ảnh trực, phạm đoan tắc khí lương”, là ý nghĩa gì? Tức là
nói quan hệ giữa mẹ và con giống như thân hình và cái bóng của bạn vậy, thân
ngay thì bóng sẽ không lệch, thân lệch thì bóng sẽ cong, không thể thẳng được.
“Phạm” và “khí” chỉ cho khuôn đúc và đồ vật. Nếu như khuôn đúc tốt, ngay ngắn,
ví dụ như làm khối vàng, khuôn đúc thẳng thì vàng được đúc ra sẽ thẳng. Nếu như
khuôn đúc có tạp chất, khuôn đúc sẽ không thẳng, thì vàng được đúc ra sẽ có tạp
chất, sẽ không thẳng, khối vàng sẽ có những vết hằn. Nếu như nhận thức được mối
quan hệ của chúng ta và con cái là như vậy thì sẽ cảm thấy việc giáo dục con
cái không phải là việc khó khăn, chỉ cần chính mình có thể làm được, gọi là “tự
hóa hóa tha”, trước tiên chính mình thay đổi thì cảm hóa người khác sẽ dễ
dàng.
Trước đây tôi học tập có nghe đến một đoạn
giáo huấn như thế này, thế gian có hai việc khó khăn nhất, một là lên trời khó,
hai là cầu người khó. Việc dễ nhất trên thế gian chính là cầu chính mình, mọi
việc chẳng cầu người, chỉ cầu chính mình là được. Bản thân chỉ cần dựa vào lời
dạy của cổ thánh tiên hiền mà làm thì việc giáo dục con trẻ sẽ như nước chảy
thành sông, tự nhiên mọi việc sẽ thay đổi. Vì vậy, trong quá trình giáo dục,
điều quan trọng nhất là giáo dục bản thân, giáo dục như thế nào? Đây là một vấn
đề rất then chốt, giáo dục phải cắm rễ, chúng ta học tập Nữ Đức kỳ thực cũng là
cắm cái rễ của văn hóa truyền thống, cái rễ quan trọng nhất của văn hóa truyền
thống là quy củ, gọi là “không có quy củ thì không có chuẩn mực”, từ “Đệ Tử
Quy” mà bắt đầu học. Nếu mở hết thảy giáo trình dạy Nữ Đức của thời xưa ra xem,
kỳ thực chúng chính là “Đệ Tử Quy”, có điều chúng phù hợp với phụ nữ hơn “Đệ Tử
Quy”, gọi là “Đệ Tử Quy” dành cho phụ nữ. Thế nên, chúng ta phải học thuộc “Đệ
Tử Quy”, học cho tốt. Tôi mỗi ngày đều dành thời gian cùng nhau đọc thuộc với
con, cùng nhau đọc tụng. Nếu bạn đã học thuộc rồi thì khi bạn làm sẽ khá tiện
lợi, bởi vì khi bạn làm thì câu nói này chợt hiện ra “cha mẹ bảo, chớ làm
biếng”, cha mẹ lúc nãy bảo mình làm việc gì, động tác của mình chậm chạp trì
hoãn, có hơi lười một tí, như vậy là không ổn rồi. “Cha mẹ dạy phải kính nghe”,
lúc nãy hình như mình chưa cung kính lắng nghe. Đọc thuộc là bước quan trọng đầu
tiên, trước tiên phải cắm cái rễ quy củ này xuống. Người hiện nay không có quy
củ, tự làm theo ý mình. Hôm qua tôi đưa con ra ngoài ăn cơm, nhìn thấy rất
nhiều cô gái khoảng 17-18 tuổi, nếu dùng lời của người xưa mà nói thì như thế
nào? “Đứng không có tướng đứng, ngồi không có tướng ngồi, nói chuyện không có
cách nói chuyện”, rất phóng túng, buông tuồng, đứng thì nghiêng bên này ngả bên
kia, nói chuyện thì bất kể nơi chốn, cười hi hi ha ha, nói chuyện rất lớn
tiếng.
Việc cần phải cắm rễ thứ hai là gì? Chúng
ta có thể gọi là cái rễ của giáo dục nhân quả. Thế nhưng thế nào là giáo dục
nhân quả? Có thể rất nhiều người vừa nghe thấy liền nghĩ rằng đó có phải là của
nhà Phật hay không, họ rất nhạy cảm, kỳ thực không phải như vậy. Thật ra, nhân
quả chính là sự giáo dục tinh thần trách nhiệm, đó là bạn làm sự việc này rồi
thì biết rõ về sau sẽ gây ra hậu quả gì, hậu quả này là trách nhiệm mà bạn phải
gánh vác. Không thể nói việc này đã làm xong rồi, không có liên quan gì đến
tôi. Tôi nói xong rồi, tôi muốn nói gì thì nói, không liên quan gì đến tôi cả,
rồi bỏ đi. Những việc bạn làm chính là cái nhân bạn đã trồng, tương lai bạn sẽ
nhận được kết quả như thế nào đều do bạn tự mình đối mặt và gánh vác. Nếu như
mỗi một người đều có tinh thần trách nhiệm, đều có thể đề khởi sứ mệnh gánh vác
của chính mình thì sẽ rất cẩn thận khi làm việc, cẩn thận mà làm người, chăm
chỉ nỗ lực cầu học vấn, cầu đạo đức, đều muốn trồng nhân tốt, kết thành quả
tốt, sẽ không phóng túng, tự tung tự tác như hiện nay. Trong quá trình giáo dục
cắm rễ, nền tảng của giáo dục nhân quả cần phải được cắm sâu hơn cái gốc của
“Đệ Tử Quy”, vì đây là nền tảng của nền tảng.
Tổ tiên của chúng ta có lời dạy như sau,
trong hết thảy các loại hình giáo dục nhất định phải đưa giáo dục nhân quả vào.
Tôi xin chia sẻ với mọi người vài lời dạy của tổ tiên: “Khéo dạy con cái, đây
là cái gốc của việc bình trị thiên hạ, mà trong đó dạy con gái còn quan trọng
hơn”. Lại nói, “đại quyền trị quốc bình thiên hạ hàng nữ nhân nắm hơn quá nửa”.
Đây là lời dạy của tổ tiên, nói về ý nghĩa quan trọng của giáo dục Nữ Đức. Câu
nói này nói lên điều gì? Trong việc giáo dục con cái, việc giáo dục con gái đặc
biệt quan trọng. Phía trước đã nói rất nhiều, phía sau lại nói: “Ngày nay thiếu
hiền nhân là vì thế gian thiếu hiền nữ. Có hiền nữ sẽ có hiền thê, hiền mẫu. Có
hiền thê, hiền mẫu mà chồng và con cái của họ không phải là người hiền, việc
này hiếm có vậy”. Đoạn văn này nói đến cái gốc thái bình của quốc gia là nằm ở
hiền thê, hiền mẫu trong gia đình, hiền thê hiền mẫu thật sự càng ngày càng ít.
Vì sao lại ít? Bởi vì nếu như khắp mặt đất đều là người như thế thì chúng ta đã
không cần học. Nếu như nói trên mặt đất đều là vàng thì chúng ta sẽ không xem
vàng là vật quý hiếm, ai còn muốn cất vào tủ két chứ, không cần nữa. Mọi người
nếu như phát hiện ra một người rất hiếu thuận, phát hiện ra một người vợ rất
hiền lương thì giống như tìm thấy bảo vật vậy, đều muốn xem đó là hình mẫu, cố
gắng tuyên dương, chúng ta nên cảm thấy đây là việc khiến chúng ta hổ thẹn. Bởi
vì hiếu thuận cha mẹ vốn là việc nên làm, nếu như người hiếu thuận cha mẹ hiện
nay được nhắc đi nhắc lại, được xem là tấm gương, thì việc này nói lên điều gì?
Nói lên người trong thiên hạ đã không xem trọng hiếu, nên khi có một người hiếu
thuận cha mẹ như vậy, mọi người cảm thấy đây là tấm gương, muốn học tập theo
anh ấy. Phụ nữ tận bổn phận làm phụ nữ, làm vợ, làm mẹ là điều đương nhiên, nếu
như không tận bổn phận, kiêu ngạo xa hoa thì phải nên phản tỉnh. Nếu như phát
hiện có người phụ nữ rất dịu dàng, hiền lương, có quan hệ hôn nhân vợ chồng rất
tốt, con cái rất hiếu thuận, gia đình hài hòa, nếu như đột nhiên phát hiện có
người như vậy, mọi người đều muốn học tập cô ấy, điều này cho thấy trong xã hội
hiện nay thế đạo đã suy vi rồi. Điều này cho thấy chức năng của giáo dục đã mất
rồi, giáo dục thực sự không chỉ là ở trong sách vở nhà trường và giáo hóa tri
thức, mà còn ở việc giáo hóa lòng người. Quốc gia nếu như có pháp luật tốt, ví
dụ như nước Mỹ có pháp luật rất tốt, nhưng pháp luật chỉ có thể nghiêm trị
những đứa con đại bất hiếu, giết cha giết mẹ đều bị trừng trị nghiêm khắc. Thế
nhưng, pháp luật không thể bồi dưỡng ra những người con hiếu như Khổng Tử, Tăng
Tử, Mẫn Tử Khiên. Chúng ta xem trong 3000 môn đồ của Khổng Tử, trong đó Hiền
Nhân là 72 người, họ làm thế nào có thể làm được “học vi nhân sư, hành vi thế
phạm”, mỗi người họ vì sao có thể tốt được như thế? Đây là kết quả do Khổng Tử
giáo dục. Thế nên, loại giáo dục này nếu như được bắt đầu từ gia đình, từ mỗi
một người mẹ mà bắt đầu thì có thể thay đổi thời thế, hài hòa thiên hạ.
Lại nói, “Dạy con gái là cái gốc của tề gia
trị quốc, có thể xem là hiểu đạo lý thấu triệt. Nhà Chu từ khi khai quốc nhờ
vào nền tảng Tam Thái, Thánh nhân Văn Vương là do thai giáo mà ra, thế nên biết
rằng thời thế không có Thánh hiền là do ít có người mẹ Thánh hiền. Nếu mỗi một
bà mẹ đều như Tam Thái, mà các con của họ không được như Vương Quý, Văn Vương,
Chu Công, làm việc sai trái gian xảo, ắt là hiếm có vậy. Người đời chỉ biết yêu
thương con gái, mặc cho chúng quen thói được nuông chiều mà không biết dùng mẫu
nghi để dạy chúng thì đây là một đại bất hạnh cho nước ta.” Vừa rồi đã nêu ra
ví dụ về ba vị Tam Thái nhà Chu, chúng tôi đều đã giảng qua rồi. Trong quá
trình mọi người học tập, thường xem thấy phần mở đầu của “Liệt Nữ Truyện”,
chương đầu tiên nói về Tam Thái, nói rất hay, mọi người nên thường xuyên đọc đi
đọc lại. Mỗi lần tôi ngồi máy bay đều để trong túi cuốn “Liệt Nữ Truyện” để xem
đi xem lại, lúc mới bắt đầu giở ra đọc, cảm thấy rất khó hiểu, xem không hiểu,
nhưng càng xem càng thích không rời tay, có thể ngộ ra rất nhiều điều. Bạn xem
những tấm gương về phụ nữ thời xưa, sự “thuận” và “tòng” của phụ nữ tuyệt đối
không phải theo kiểu mà chúng ta hiện nay lý giải là một mực vâng lời làm theo,
vâng vâng dạ dạ, không phải như vậy. Các phụ nữ ấy vô cùng có tính cách, họ có
thể nói ra những lời có đạo lý, có căn cứ, đồng thời bản thân không lơi lỏng
nguyên tắc, được chồng rất mực tôn trọng, không có một người chồng nào không
tôn kính vợ của mình. Trong những câu chuyện đó, trước khi người chồng muốn làm
quan đều về nhà hỏi vợ, tôi có nên đi làm chức quan đó không, nếu người vợ dùng
đạo lý giảng giải là không nên làm, hai vợ chồng đều dọn nhà đi ẩn cư.
Thế nào là sự tôn trọng chân thực? Thế nào
là thấp kém thật sự? Quan niệm “Nam tôn nữ ti” vào thời xưa không phải như
chúng ta hiện nay tưởng tượng, chữ “ti” có nghĩa là khiêm hạ, thành tựu đức
hạnh gì của người phụ nữ? Là đức hạnh của đại địa. Trong “Kinh Dịch” có nói về
“càn khôn lưỡng quái”, chương mở đầu nói về quẻ Càn. Quẻ Càn đại biểu cho người
nam, người nam nên noi theo đạo trời, “thiên hành kiện, quân tử dĩ tự cường bất
tức” (Sự vận chuyển của trời đất rất mạnh, người quân tử cũng theo trời mà tự
cường không nghỉ), người nam ở địa vị cao nên xưng là “tôn vị”. Quẻ Khôn đại
biểu cho người nữ, người nữ nên noi theo đạo của đất, “địa thế khôn, quân tử dĩ
hậu đức tải vật” (Khôn mang trọng trách của đất, người quân tử nhờ đức dầy mà
dung chở được vạn vật). Làm thế nào có thể “hậu đức tải vật”? Người đó cần
khiêm hạ, ở vị trí thấp, đại địa nếu như không an ổn vững chãi, mà lại muốn
hướng lên trên thì sẽ loạn, chắc chắn sẽ trở thành địa chấn. Đại địa bằng phẳng
vững chãi có đức dầy, mặt đất có thể sản sinh ngũ cốc, cho chúng ta có đủ thức
ăn áo quần; dưới mặt đất có chứa khoáng sản, chúng ta mới có thể được kim ngân
tài bảo, đây chính là đức hạnh của đại địa. Đại địa nhẫn nhục chứa đựng, khi
chúng ta nhổ nước bọt xuống đất, đất vẫn không tức giận. Bạn rưới lên đất nước
thơm, đất cũng không vui mừng, đây cũng là đức hạnh của đại địa. Bạn nhìn thấy
những chỗ có địa thế trũng có thể chứa được nước, nơi có địa thế cao thì không
thể, điều này cho thấy chúng ta cần phải giữ đức khiêm hạ thì mới có thể chứa
được phước báo. Chúng ta đều biết bồn địa Tứ Xuyên là đất quý, “thiên phủ chi
quốc” (nước của nhà Trời), bồn địa chính là nơi đất trũng, điều này nói lên đức
khiêm hạ của phụ nữ. Nếu không có “ti” (khiêm hạ) thì chắc chắn thiên hạ đại
loạn, không có đức hạnh thì không dung chở được vạn vật. Bao gồm việc chúng ta
lý giải câu nói của thời xưa “người nữ vô tài thì có đức”, rất nhiều người cảm
thấy câu nói này đàn áp phụ nữ. Trên thực tế là chỉ điều gì? Những phụ nữ từ
xưa đến nay, bao gồm tác giả của sách “Nữ Giới” là Ban Chiêu, tác giả sách “Nữ
Luận Ngữ” là Tống Nhược Tân, Tống Nhược Chiêu, tác giả sách “Nội Huấn” là Từ
Hoàng Hậu, những phụ nữ như thế có người nào mà không có tài chứ? Vậy cái gọi
là “vô tài” này là gì? Bản thân có tài nhưng không cho rằng mình có tài. Đức
hạnh khiêm hạ chính là “có đức”, họ không cho rằng bản thân mình có tài hoa,
thế nên từ đầu đến cuối họ đều dùng sự khiêm tốn làm nguyên tắc chỉ đạo tối
cao, đồng thời cũng là phương châm làm người của mình, trưởng dưỡng hậu đức
(đức dầy) của chính mình.
Chúng ta phải thể hội cho sâu lời dạy của
cổ đức, học tập đi học tập lại thì mới có thể hiểu rõ. Bạn không có học, cũng
không xem, cũng chưa từng thể hội thì người khác nói sao bạn cũng nói như thế,
hại luôn chính mình. Bạn không học, người khác nói không tốt, bạn nghe cảm thấy
điều này có đạo lý, nên không học, đó chính là hại chính mình. Nếu bạn chân
thật buông xuống tự ngã, nghiêm túc học tập thì sẽ nhận được lợi ích suốt đời,
mới hiểu ra những lời dạy của tổ tiên hóa ra hoàn toàn không như chúng ta tưởng
tượng, bạn sẽ sinh khởi tâm cảm ân khôn xiết.
Người hiện nay yêu thương con gái, con
trai, ở đây đặc biệt nói về con gái, để chúng quen thói kiêu ngạo là một việc
rất là phiền phức. “Người lúc tuổi còn nhỏ thường thân cận mẫu thân nên chịu
thói quen ô nhiễm sâu nhất từ đó, ngày nay trở thành vợ người, rồi trở thành mẹ
người, muốn bồi đắp nước nhà thì phải lấy việc dạy con gái làm việc cấp thiết”.
Giáo dục con gái là nhiệm vụ tối quan trọng. “Nên biết vì trời đất bồi dưỡng ra
một công dân lương thiện, biết giữ bổn phận là công đức vô cùng to lớn”, “muốn
chấn hưng nước nhà, nếu không có hiền mẫu thì sẽ không có người hiền giúp sức.
Thời thế không có mẹ hiền thì không những nước không có lương dân, mà nhà cũng
không có lương tử (người con ngoan)”. Đoạn giáo huấn này của tổ tiên tôi mỗi
lần học tập đều để tâm thể hội nhiều lần.
Trong việc học tập giáo dục Nữ Đức, ai là
người nên học Nữ Đức? Tôi cũng đã tổng kết rồi. Thứ nhất là nam nữ, già trẻ đều
nên học Nữ Đức. Thế nên, khi tôi giảng Nữ Đức, mặc dù đều là phụ nữ đến nghe,
thỉnh thoảng cũng có một hai người nam, nhưng bởi vì số nam ít nên họ cảm thấy ái
ngại mà chạy mất, xin đĩa giảng của tôi về học ở nhà. Vì sao người nam nên học?
Nếu như bạn là chồng, đã kết hôn rồi, bạn không biết tiêu chuẩn của một người
vợ tốt là như thế nào thì bạn sẽ không thể nào dẫn dắt vợ mình. Trong tâm bạn
không có tiêu chuẩn, không có nguyên tắc thì sẽ không thể dạy được vợ. “Phu bất
hiền, vô dĩ ngự phụ”, chồng không phải là người hiền đức thì không thể dẫn dắt
được vợ mình. Sự hiền đức của anh ấy là gì? Trong tâm của anh ấy phải biết phán
xét, nếu như không biết phán xét, được, bạn muốn tiêu tiền, anh ấy sẽ kiếm tiền
về cho bạn, kiếm không được thì đi ăn trộm, ăn cướp, đi gạt người đem về cho
bạn, rắc rối to rồi! Đẹp là điều tốt, bạn muốn phẫu thuật thẩm mỹ, anh ấy cho
bạn tiền đi phẫu thuật, phiền phức rồi! Những người chưa kết hôn dựa vào tiêu
chuẩn này lựa chọn bạn đời, thì sẽ chọn được bạn đời tốt. Vì vậy, người nam nên
học, chưa kết hôn thì biết chọn bạn đời, kết hôn rồi thì dùng chính pháp để tề
gia, đây là bổn phận của nam giới. Từ xưa đến nay những người đề xướng Nữ Đức
toàn là nam giới, chúng ta thấy thời nhà Minh có Vương Tương, nhà Thanh có Trần
Hoằng Mưu biên soạn cuốn “Giáo Nữ Di Quy”. Và ở trong Phật môn cũng có những tổ
sư đại đức đều xem trọng “nữ giáo”, tầm nhìn của nam giới rất sâu xa. Thứ hai
là người làm cha mẹ nên học, để giáo dục con cái của mình, đặc biệt là dạy con
gái. Thứ ba là phụ nữ nên học, chưa kết hôn có thể tu thân, kết hôn rồi có thể
phản tỉnh tâm mình, nhằm nâng cao đức hạnh của bản thân. Sau cùng, người lớn
tuổi cũng cần học, việc học tập của người lớn rất quan trọng, chúng ta đối với
cha mẹ không những phải chú ý đến việc dưỡng thân, mà gần đây tôi thể hội rất
sâu rằng, nhất định cần phải dưỡng trí tuệ của cha mẹ. Vì sao thế? Dưỡng trí
tuệ của cha mẹ thì sẽ dưỡng tâm của cha mẹ được tốt. Nếu không dưỡng trí tuệ
của cha mẹ thì bạn sẽ rất khó dưỡng tâm của cha mẹ. Nếu như tâm của họ tham
lam, vô tri, thích chiếm lợi, rất tầm thường theo thế tục thì phải dưỡng thế
nào? Cái tâm đó rất khó dưỡng cho tốt. Vì cha mẹ, bạn cũng đi xu nịnh bợ đỡ
sao? Nếu cha mẹ bạn học rồi, họ đã khai trí tuệ, họ biết cái gì là đúng, cái là
sai, họ sẽ không ỷ vào tuổi tác lớn của mình, bạn dưỡng tâm của họ sẽ tương đối
dễ. Nếu như họ có chí hướng lớn thì càng tốt hơn. Người lớn tuổi học tập là
việc rất tốt, họ có thể thay đổi phong tục. Bởi vì lời nói của người già có
trọng lượng, họ lớn nhất trong nhà, phương châm chính sách do họ chế định ra
thì sẽ thuận lợi cho con cái chấp hành. Nếu như con cái học văn hóa truyền
thống mà người lớn trong nhà lại phang cho một gậy: “những thứ này không cần
học, lãng phí thời gian, công sức, nhất là học Nữ Đức”, thế thì sẽ là việc vô
cùng phiền phức.
LỜI MỞ ĐẦU.
Kính chào các thầy cô giáo, chúng ta tiếp
tục học tập Nữ Đức. Chúng ta hiện nay có được phúc báo và chí hướng, muốn nâng
cao đức hạnh của chính mình, muốn học tập phương pháp tu thân dưỡng tính, từ
đâu mà bắt đầu? Cổ thánh tiên hiền đã để lại một lượng lớn tài liệu dạy học Nữ
Đức, chúng ta có thể y theo giáo trình thời xưa mà học tập. Bốn bộ sách chủ yếu
của giáo dục Nữ Đức được gọi là “Nữ Tứ Thư”, đó là “Nữ Giới”, “Nữ Luận Ngữ”,
“Nội Huấn” và “Nữ Phạm Tiệp Lục”, cũng có người gọi bốn bộ này là “Nữ Hiếu
Kinh”. Bốn bộ Kinh điển này kỳ thực đều được lưu truyền ra nước ngoài, truyền
đến Nhật Bản, Hàn Quốc, cũng được nước ngoài xem trọng. Nước ta từ sau cuộc vận
động Ngũ Tứ, những cuốn sách như thế này về cơ bản đều tuyệt tích. Năm ngoái
tôi gặp được một cơ hội rất ngẫu nhiên, lần đầu tiên gặp được cuốn sách nhỏ “Nữ
Giới”, bìa sách màu hồng, không phải là bản chính quy do nhà sách xuất bản. Tôi
nhìn thấy thì rất hoan hỷ, lúc đó chỉ xem qua một ít nội dung của sách, tổng
cộng có bảy chương, gồm ti nhược, phu phụ, kính thuận, phụ hạnh, khúc tòng, hòa
thúc muội và chuyên tâm.
Bảy chương này giảng về tâm pháp tu hành
của người nữ, là pháp môn dựa trên tâm niệm. Bản thân tôi cũng rất vui mừng,
thế nhưng thành thực mà nói, tôi xem không hiểu lắm, sau đó tôi lấy đem về nhà,
đưa cho các nữ nhân viên của công ty chúng tôi, bởi vì nhân viên nữ của công ty
tôi rất nhiều, tôi để toàn thể nữ nhân viên công ty đọc “Nữ Giới”. Sau đó nhân
viên đều lại nói với tôi là đọc không hiểu, kỳ thực bản thân tôi cũng không
hiểu rõ lắm, thế nhưng tôi đã nói với mọi người: “đọc sách ngàn lần, nghĩa kia
tự hiểu”. Đây cũng là một cơ duyên rất là ngẫu nhiên khiến tôi phát tâm giảng
cuốn sách này, nghiêm túc nỗ lực bắt đầu từ từng con chữ, nghĩa lý, cho đến
thực tế mà bắt đầu từ từ thâm nhập liễu giải, sau đó càng ngày càng hoan hỷ.
Khi đã hiểu thông bộ sách “Nữ Giới”, sau này khi tôi giảng sách “Nữ Luận Ngữ”,
“Nữ Nhi Kinh”, bao gồm việc làm “Quần Thư Trị Yếu”, xem chương “Hoài Nam Tử”
đều cảm thấy giống như đang giảng Nữ Đức. Lời dạy xưa có câu: “Một kinh thông,
tất cả kinh thông”, mặc dù chính mình vẫn chưa hoàn toàn thông, nhưng sau khi
giảng đi giảng lại 6-7 lần “Nữ Giới” thì thật sự có cảm giác “Học tập rồi thực
hành chẳng vui lắm sao”.
Tiếp theo đây, chúng ta chính thức học tập
“Nữ Giới”, trước tiên xin xem lời mở đầu sách. Tôi xin đọc cho mọi người:
“TÀO THÁI CÔ, TÍNH BAN THỊ, DANH CHIÊU, HẬU
HÁN BÌNH DƯƠNG TÀO THẾ THÚC THÊ, , BAN
BƯU CHI NỮ DÔ (Tạm dịch: Tác giả là Tào Đại Gia (âm là Thái Cô), họ Ban, tên
Chiêu, là hiền thê của Tào Thế Thúc thời nhà Hán, là con gái của Ban Bưu)
Tào Đại Gia, tên gọi Ban Chiêu, là vợ của
Tào Thế Thúc nhà Hậu Hán, cũng là tác giả của bộ sách “Nữ Giới”. Vì sao gọi bà
là Tào Đại Gia? Bởi vì bà lấy Tào Thế Thúc, nên lấy họ của chồng. Còn chữ “Đại
Gia” thì sao? Hai chữ “Đại Gia” này không đọc là “Đại Gia”, trước đây tôi cũng
thường đọc là “Tào Đại Gia”, tôi nói tại sao lại đặt tên này? Sau khi nghiên
cứu kỹ thì mới phát hiện chữ “đại” này đọc là “thái”, giống chữ “thái” trong
“thái thái”. Còn chữ “gia” là “cô”, là chữ cô trong từ “cô thúc”, nên phải đọc
“Tào Đại Gia” thành “Tào Thái Cô”, đây là cách xưng hô tôn trọng đối với người
có học thức vô cùng uyên bác vào thời xưa, là cách xưng hô cổ điển. Thế nên,
rất nhiều văn tự thời cổ so với thời nay khác biệt rất lớn, nếu như chúng ta
dùng cách nhìn của hiện nay mà xem thì có khi sẽ không hiểu nó có ý nghĩa gì,
vì vậy mọi người xin chớ để mắc cái lỗi này. Bà là “Phù Phong Ban Bưu chi nữ
dã”, Phù Phong là địa danh, hiện nay là nơi thuộc miền đông bắc Hàm Dương-Thiểm
Tây. Ngày nay vẫn có cách nói thế này, sau khi một người nào đó trở nên nổi
tiếng thì quê hương của họ cũng theo đó mà bắt đầu được biết đến, thế nên đã
đem địa danh quê hương đọc ra theo. Bà là con gái của Ban Bưu.
THẾ THÚC TẢO TUẤT, CHIÊU THỦ CHÍ, GIÁO TỬ
TÀO CỐC THÀNH NHÂN. TRƯỞNG HUYNH BAN CỐ, TÁC TIỀN “HÁN THƯ”, VỊ TẤT NHI TUẤT,
CHIÊU TỤC THÀNH CHI. THỨ HUYNH BAN SIÊU, CỬU TRẤN TÂY VỰC, VỊ MÔNG CHIÊU HOÀN.
CHIÊU PHỤC KHUYẾT THƯỢNG THƯ, KHẤT THỨ HUYNH QUY LÃO. (Tạm dịch: Thế Thúc qua
đời sớm, Tào Đại Gia ở vậy thủ tiết, dạy con là Tào Cốc thành người. Anh trai
lớn của bà là Ban Cố viết tác phẩm Tiền Hán Thư, chưa hoàn thành xong thì đã
qua đời. Vua Hán Hòa Đế biết bà là người có tài nghệ, học vấn nên đã bảo bà
hoàn thành tiếp bộ sách này. Người anh thứ hai của bà là Ban Siêu, từng trấn
thủ nhiều năm ở Tây Vực, muốn cáo lão về nhà, nhưng Hán Đế không cho phép. Ban
Chiêu đã viết một bản tấu chương, khẩn cầu Hán Đế cho anh của bà được trở về
nhà)
Chồng của bà là Tào Thế Thúc qua đời từ rất
sớm, Ban Chiêu giữ chí hướng của mình, không lấy người khác, đức hạnh của bà vô
cùng tốt, đồng thời dạy dỗ con trai là Tào Cốc danh là Tào Thành, tự Trực Cốc
khôn lớn thành người. Ban Chiêu có một người anh trai tên Ban Cố rất nổi tiếng,
là tác giả của bộ “Hán Thư”. “Hán Thư” là bộ sách viết về lịch sử theo thể Kỷ
Truyện (lịch sử được trình bày theo tiểu sử nhân vật) đầu tiên trong lịch sử cổ
đại Trung Quốc. Trong lịch sử, nó cùng với sách “Sử Ký” nổi tiếng như nhau,
viết rất hay. Thế nhưng, Ban Cố chưa viết xong thì qua đời, phần tiếp theo là
do em gái của ông là Ban Chiêu giúp ông hoàn thành. Từ đây có thể thấy, tài văn
chương của Ban Chiêu không phải tầm thường. Tương truyền năm xưa khi bà ở trong
cung viết phần tiếp theo của bộ “Hán Thư” thì đại học giả đương thời là Mã Dung
đã quỳ ở bên ngoài Tàng Thư Các mà cung kính lắng nghe lời giáo huấn của bà. Bà
vừa viết vừa giảng bài cho mọi người, vị đại Nho một thời là Mã Dung cũng đến
quỳ nghe bài giảng. Bà còn có một người anh là Ban Siêu, thường xuyên ở Tây Vực
trấn thủ biên cương, hoàng đế không cho phép trở về, ông trước giờ cũng chưa về
nhà, nhưng tuổi tác của ông đã cao, rất nhớ quê nhà, luôn mong được về nhà. Vì
vậy, Ban Chiêu đã tự mình dâng lên hoàng đế một bức thư, khẩn cầu hoàng thượng
ân chuẩn cho anh của mình được cáo lão hồi hương. Ở đây cũng có một đoạn bối
cảnh lịch sử. Tôi đã lên mạng tra cứu, lúc đó hoàng đế và anh của bà, cùng một số
đảng phái bất đồng giữa họ phát sinh mâu thuẫn, thế nên hoàng đế đối với anh
của bà có chỗ không hài lòng, không muốn cho ông trở về. Ban Chiêu nghĩ đến
tình cốt nhục và lòng nhớ mong quê hương của anh trai, bà không sợ cơn thịnh nộ
của hoàng đế có thể giáng tội cho mình, đã đem hết văn tài viết một bài văn vô
cùng cảm động khiến người rơi lệ. Sau khi viết xong, Ban Chiêu vô cùng mềm mỏng
uyển chuyển khuyên can hoàng đế. Hoàng đế xem xong thì hồi tâm chuyển ý, đồng ý
cho anh của bà trở về quê. Thế nhưng anh trai tuổi tác đã cao, sau khi về đến
nhà được hai tháng thì qua đời, cũng may là mất tại quê nhà.
“HÒA HI ĐẶNG THÁI HẬU, GIA KỲ CHÍ TIẾT,
TRIỆU NHẬP CUNG, DĨ VI NỮ SƯ, THÍCH HIỆU ĐẠI GIA. HOÀNG HẬU CẬP CHƯ QUÝ NHÂN,
GIAI SƯ SỰ CHI, TRƯỚC “NỮ GIỚI” THẤT THIÊN”. (Tạm dịch: Đặng Thái Hậu của triều
Hán rất coi trọng bà, ra ý chỉ mời bà vào cung làm vị Nữ Sư, ban tặng cho bà
danh xưng là Đại Gia. Hoàng hậu và các quý nhân của triều Hán đều xem bà là
thầy mà phụng sự. Tác phẩm “Nữ Giới” gồm có 7 chương là do bà viết)
Lúc đó Đặng Thái Hậu vô cùng khen ngợi đức
hạnh và chí hướng cao xa rộng lớn của Ban Chiêu, đồng thời ngưỡng mộ học thức
uyên thâm của bà, đã triệu bà vào cung làm thầy, làm vị nữ sư. Thái hậu học tập
với bà, sau đó ban cho bà hiệu là “Đại Gia” (đọc là Thái Cô). Sau đó hoàng hậu
và tất cả tì thiếp cùng quý nhân trong hậu cung đều dùng lễ đối với thầy mà đối
đãi với Ban Chiêu, học tập theo bà. Chúng ta từ đây xem thấy Ban Chiêu chắc
chắn không phải là một phụ nữ tầm thường, mà xác thực có thể làm được “học vi
nhân sư, hành vi thế phạm”, đồng thời xác thực làm được tu thân, tề gia, trị
quốc, bình thiên hạ, bà tu tốt tâm hạnh của chính mình, dạy dỗ con cái thành
người, giúp đỡ hoàng thái hậu và các tì thiếp trong hậu cung, dẫn dắt họ,
trưởng dưỡng học thức và đức hạnh của họ, làm ra tấm gương “bình thiên hạ”. Thế
nên, Ban Chiêu thực sự là tấm gương và niềm tự hào của phụ nữ chúng ta. Đây là
phần giới thiệu mở đầu đơn giản, do người đời sau viết.
Chúng ta tiếp tục học phần tiếp theo của
“Nữ Giới”.
“BỈ NHÂN NGU ÁM, THỤ TÁNH BẤT MẪN. MÔNG
TIÊN QUÂN CHI DƯ SỦNG, LẠI MẪU SƯ CHI ĐIỂN HUẤN, NIÊN THẬP HỮU TỨ, CHẤP KI QUY
Ư TÀO THỊ, Ư KIM TỨ THẬP DƯ TẢI HĨ. CHIẾN CHIẾN CĂNG CĂNG, THƯỜNG CỤ TRUẤT
NHỤC, DĨ TĂNG PHỤ MẪU CHI TU, DĨ ÍCH TRUNG NGOẠI CHI LỤY. THỊ DĨ TÚC DẠ CÙ TÂM,
CẦN BẤT CÁO LAO, NHI KIM NHI HẬU, NÃI CHÍ MIỄN NHĨ. NGÔ TÍNH SƠ NGU, GIÁO ĐẠO
VÔ TỐ, HẰNG KHỦNG TỬ CỐC, PHỤ NHỤC THANH TRIỀU, THÁNH ÂN HOÀNH GIA, ỔI TỨ KIM
TỬ, THỰC PHI BỈ NHÂN THỨ KỈ SỞ VỌNG DÃ. NAM NĂNG TỰ MƯU HĨ, NGÔ BẤT PHỤC DĨ VI
ƯU, ĐÃN THƯƠNG CHƯ NỮ, CỤ THẤT DUNG THA MÔN, THỦ NHỤC TÔNG TỘC. NGÔ KIM TẬT TẠI
TRẦM TRỆ, TÍNH MỆNH VÔ THƯỜNG, NIỆM NHỮ TÀO NHƯ THỬ, MỖI DỤNG TRÙ TRƯỚNG. NHÂN
TÁC “NỮ GIỚI” THẤT THIÊN, NGUYỆN CHƯ NỮ CÁC TẢ NHẤT THÔNG, THỨ HỮU BỔ NGHI, TỈ
TRỢ NHỮ THÂN. KHỨ HĨ, KÌ ÚC MIỄN CHI”. (Tạm dịch: Tại hạ Ban Chiêu kém hèn,
chẳng tường sự lý, bẩm sinh lại không thông minh cũng chẳng có tài cán. Nhờ ân
đức của tiên phụ che chở, được nhậm chức Nữ Sư dạy học. Năm 14 tuổi được gả vào
nhà họ Tào, đến nay đã hơn 40 năm. Trong 40 năm qua, tôi thường nơm nớp lo lâu,
hết lòng cẩn thận, sợ mình đức hạnh kém khuyết, bị đuổi ra khỏi Tào gia, làm
mất thể diện của cha mẹ, liên lụy tới cả họ hàng. Thế nên tôi từ sáng đến tối,
không giờ khắc nào mà không cần mẫn, lao tâm lao lực, tuy làm việc vất vả nhưng
không dám oán than. Hiện giờ, tôi tuổi tác đã cao, con cái cũng đã trưởng
thành, nỗi vất vả lo toan đã vơi đi bớt.
Tính tôi xao nhãng, đối với việc bảo ban
con cái chẳng giữ được hằng tâm, thường sợ Tào Cốc (con trai của Ban Chiêu)
không biết đạo lý làm quan, cô phụ sự thanh minh thịnh trị của triều đình. Nào
ngờ được Thánh đế gia ân, phong cho chức quan, vinh dự được thắt dây đai màu
tía. Ân sủng này tôi quả thật không dám nghĩ tới. Giờ đây con trai đã trưởng
thành, có thể tận trung trong chức vụ với triều đình, tâm tôi không còn lo lắng
vì nó nữa. Nhưng đối với các nữ nhân nhà họ Tào tôi không thể không lo âu. Các
cô đều đã đến tuổi gả chồng, nếu như không từ từ mà bảo ban, các cô sẽ không
biết lễ nghi bổn phận của người làm vợ, sợ rằng khi gả qua nhà chồng sẽ bị mất
thể diện, lại còn liên lụy đến tông tộc họ hàng, phải mang tiếng xấu. Bệnh của
tôi hiện nay đã nặng, việc sống chết chưa biết khi nào. Nghĩ đến những nữ nhân
họ Tào chưa hiểu rành về lễ, tôi thật sự chưa thể yên tâm. Những lúc nhàn rỗi,
tôi có viết bộ sách “Nữ Giới” gồm 7 chương, mỗi người nữ nhà họ Tào hãy sao
chép ra một lần, sẽ có ích cho việc bồi dưỡng đức hạnh của các cô vậy. Khi các
cô được gả đi rồi, hãy nhớ luôn khích lệ lẫn nhau, y theo sách “Nữ Giới” này mà
làm)
Chương này là lời mở đầu của phần kinh văn
do Ban Chiêu viết cho người đời sau biết lý do vì sao bà viết cuốn “Nữ Giới”.
Chúng ta từ lời mở đầu đơn giản này mà cảm thấy được Ban Chiêu thân là thầy của
Thái hậu mà có thể khiêm tốn như thế, thực khiến chúng ta lấy làm hổ thẹn. Lần
đầu tiên khi tôi đọc lời mở đầu cảm thấy không thể hiểu được tại sao lại viết
một cách khiêm hạ như vậy, chúng ta cho dù muốn tỏ ra khiêm tốn cũng không viết
được như vậy, bởi vì tâm chúng ta chưa đạt được như thế. Chúng tôi y cứ và chú
giải của Vương Tương thời nhà Minh, chia ra từng phần từng đoạn mà học tập. Mẹ
của Vương Tương cũng rất nổi tiếng, mẹ của ông là Lưu Thị chính là tác giả của
cuốn sách thứ tư “Nữ Phạm Tiệp Lục” trong bộ “Nữ Tứ Thư”.
“BỈ NHÂN NGU ÁM, THỤ ÍNH BẤT MẪN. MÔNG TIÊN
QUÂN CHI DƯ SỦNG”
Đoạn này Ban Chiêu nói về bản thân mình ngu
độn, bẩm sinh không thông minh mẫn tiệp, đều nhờ vào âm đức của phụ thân che
chở. “Bỉ nhân” là Ban Chiêu dùng chỉ cho chính mình, “ngu ám” nghĩa là ngu
xuẩn, ngu độn. Trên thực tế, đều là những lời khiêm tốn của Ban Chiêu, giống
như các đồng học chúng ta học tập văn hóa truyền thống đều nói: “mạt học bất
tài”, “mạt học” nghĩa là trong số các đồng học mình xếp ở vị trí sau cùng,
không có tài hoa, không có tài năng, trên thực tế thì không hẳn là như vậy, chỉ
là lời nói khiêm hạ. “Thụ tính bất mẫn” là chỉ cho thiên tính không thông tuệ.
“Mông tiên quân chi dư sủng”, “tiên quân” là chỉ cho Ban Bưu, phụ thân của Ban
Chiêu. Bởi vì Ban Bưu làm quan thời Quang Vũ Đế, làm trưởng huyện Vọng Đô (nay
là thành phố Bảo Định, tỉnh Hà Bắc), vào lúc đó cũng là nổi tiếng một thời, rất
có danh vọng. Ở đây có nghĩa là Ban Chiêu chỉ thừa hưởng danh tiếng này của cha
chứ bản thân không có đức hạnh.
“LẠI MẪU SƯ CHI ĐIỂN HUẤN, NIÊN THẬP HỮU
TỨ, CHẤP KI QUY Ư TÀO THỊ”.
Đoạn này có nghĩa là nhờ vào sự dạy dỗ của
mẫu thân, năm mười bốn tuổi Ban Chiêu được gả vào nhà họ Tào. “Lại mẫu sư chi
điển huấn” ở đây chỉ cho việc bà không quên lời dạy của mẫu thân, không quên ơn
của mẹ. “Ki quy” là cái mà chúng ta hay gọi là cái chổi quét nhà, là công cụ
dùng để quét trừ những thứ ô uế, ở đây Ban Chiêu tỉ dụ cho bản thân thời thời
quét sạch sự ô nhiễm trong tâm, hoàn thiện đức hạnh của chính mình. Đây cũng là
cách nói khiêm hạ của bà, thường cảm thấy đức hạnh và học vấn của mình không
đủ, khi được gả vào nhà họ Tào để phụng sự chồng bà sợ không đảm đương được.
“Ư KIM TỨ THẬP DƯ TẢI HĨ. CHIẾN CHIẾN CĂNG
CĂNG, THƯỜNG CỤ TRUẤT NHỤC”.
Đoạn này nói bà được gả vào nhà họ Tào hơn
bốn mươi năm, bản thân trước giờ đều sống với tâm thái nơm nớp lo sợ, đều là sợ
hổ thẹn nếu bị đuổi khỏi Tào gia, cũng chính là nói bà sợ đức hạnh của mình
không đủ, khiến cho cha mẹ chồng và người nhà xấu hổ. “Chiến căng” chỉ cho diện
mạo sợ sệt bất an, “truất” có nghĩa là bị chồng đuổi, bởi vì vào thời xưa chưa
có tòa án, không có kiện cáo, người chồng nếu như phát hiện vợ mình có sự không
phù hợp với gia quy, gia đạo thì có quyền đuổi cô ấy trở về nhà.
“DĨ TĂNG PHỤ MẪU CHI TU, DĨ ÍCH TRUNG NGOẠI
CHI LỤY”.
Đoạn này nói bà lo lắng đạo làm vợ của mình
tu không được tốt, khiến cha mẹ hổ thẹn, họ hàng thân quyến bên gia đình chồng
và nhà cha mẹ ruột cũng bị liên lụy. “Trung” là chỉ cho quyến thuộc thân thích
bên nhà mẹ đẻ.
“THỊ DĨ TÚC DẠ CÙ TÂM, CẦN BẤT CÁO LAO, NHI
KIM NHI HẬU, NÃI CHÍ MIỄN NHĨ.”
Đoạn này nói bà cả ngày lẫn đêm đều rất vất
vả, lao tâm lao lực, thế nhưng trước giờ không dám khen ngợi chính mình, luôn
khiêm tốn. Hiện nay tuổi tác đã cao, con cháu đều thành gia lập nghiệp, có thể
tạm thời buông xuống cái tâm ưu lo ấy. “Túc” có nghĩa là buổi sớm, “cù” có
nghĩa là vô cùng vất vả lao nhọc, “cáo” có nghĩa là khoa trương khen ngợi, tự
khen chính mình. “Miễn” trong câu “nãi chí miễn nhĩ” là nghĩa là buông xuống.
“NGÔ TÍNH SƠ NGU, GIÁO ĐẠO VÔ TỐ, HẰNG
KHỦNG TỬ CỐC, PHỤ NHỤC THANH TRIỀU”.
Đoạn này nói tài học của bản thân còn thấp
kém, ngu độn không thông minh, dạy dỗ con cái không có hằng tâm (tâm bền lâu),
cho nên vô cùng lo sợ con trai là Tào Cốc cô phụ trách nhiệm quan trọng, ảnh
hưởng xấu đến sự thanh minh thịnh trị của triều đình đương thời. “Sơ” nghĩa là
sơ sài, ý nói bà đều rất hậu đậu, sơ sài ở rất nhiều phương diện. Trong việc
dạy dỗ, “vô tố” có nghĩa là không có tâm dài lâu, “tố” nghĩa là thường hằng,
nghĩa là lúc thì dạy dỗ, lúc thì lơ là. “Thanh” không phải chỉ cho triều nhà
Thanh, “thanh” có nghĩa là triều đại thanh minh thịnh trị, nhằm khen ngợi việc
trị nước trong sáng của đất nước thời đó, bà sợ mình dạy dỗ con không tốt, có
lỗi đối với trọng trách mà triều đình đã giao cho con.
Từ phần mở đầu đến lúc này có thể thấy
rằng, ở ngoài thì bà khen ngợi cha mẹ của mình, gia đình chồng của mình, bao
gồm luôn cả triều đình; còn trong thì ba đặt mình ở vị trí thấp nhất, đây là lý
do chương đầu tiên khai tông minh nghĩa của sách “Nữ Giới” gọi là “Ti nhược”,
từ chỗ này có thể thấy Ban Chiêu thực sự đã làm được hai chữ này, nên mới có
thể viết ra được thiên văn chương này.
“THÁNH ÂN HOÀNH GIA, ỔI TỨ KIM TỬ, THỰC PHI
BỈ NHÂN THỨ KỈ SỞ VỌNG DÔ
Nói về việc con trai của bà đột nhiên được
sự ân sủng của hoàng thượng, với đức hạnh thấp kém mà tiếp nhận địa vị cao mà
thánh thượng ban cho, thực sự đây là điều mà chính bà không dám kỳ vọng. Từ đây
chúng ta thấy Ban Chiêu là người phụ nữ như thế nào? Bà là thầy của Thái hậu,
con của bà cũng có địa vị cao như thế, có được phước báo to như thế, bà đã
“khiêm tốn mà nhận phước”. Từ toàn bộ chương mở đầu chúng ta có thể nhìn thấy
bà là người khiêm tốn chí thành. “Hoành gia” có nghĩa là vô duyên vô cớ mà có
được. “Kim tử” là chỉ cho chức quan, y phục của thời xưa biểu thị cho các chức
vị khác nhau, đai lưng của y phục có màu sắc khác nhau biểu thị cho đẳng cấp
khác nhau. Được đeo đai lưng màu vàng tía tức địa vị này khá cao.
“NAM NĂNG TỰ MƯU HĨ, NGÔ BẤT PHỤC DĨ VI ƯU,
ĐÃN THƯƠNG CHƯ NỮ, CỤ THẤT DUNG THA MÔN, THỦ NHỤC TÔNG TỘC.”
Ý nói con trai của bà ở triều đình làm
quan, có thể “tự thiện kỳ thân” (làm tròn chức vụ), còn những người con gái thì
sao? “Thời đương xuất giá” có nghĩa là đến tuổi xuất giá, gả vào nhà người, thế
nhưng vẫn chưa được dạy dỗ tốt, không được giáo huấn dần dần, sợ khi gả vào nhà
người không biết hổ thẹn, khiến cho gia đình mẹ ruột mất mặt.
“NGÔ KIM TẬT TẠI TRẦM TRỆ, TÍNH MỆNH VÔ
THƯỜNG, NIỆM NHỮ TÀO NHƯ THỬ, MỖI DỤNG TRÙ TRƯỚNG.”
Đoạn này nói bản thân bà hiện giờ mắc bệnh
đã lâu, sợ rằng có thế ra đi vào bất kì lúc nào, nghĩ đến các thiếu nữ trong
nhà như thế, bà đều lo lắng ưu tư cho từng người.
Lúc Ban Chiêu viết sách “Nữ Giới” đã là bà
lão mấy chục tuổi rồi, sức khỏe cũng không được tốt lắm, thực sự là mang bệnh
nặng. Trong tình cảnh như vậy bà vẫn một lòng một dạ lo nước lo dân nên mới viết
ra sách “Nữ Giới” này. Với tuổi tác của Ban Chiêu chúng ta nghĩ đến con gái của
bà, tuổi của họ không thể là 17-18 sắp gả về nhà người được, trên thực tế con
gái của bà đã đi lấy chồng rồi. Vậy sao bà lại nói “đến tuổi cập kê mà không
được dạy dỗ”? Ở đây có hàm nghĩa rất sâu, trên thực tế bà thông qua thiên văn
chương viết cho các cô gái trong gia đình mình là để dẫn dắt người trong thiên
hạ xem trọng Nữ Đức. Đối với tình hình phụ nữ chuyên quyền, Nữ Đức suy vi bà vô
cùng lo lắng, bà có lòng muốn đề xướng Nữ Đức, nhưng không tiện nói ra, thế nên
bà thông qua việc dạy dỗ các nữ nhân trong nhà mà viết ra bảy chương sách “Nữ
Giới”. Viết xong không bao lâu thì sách được truyền đến các gia tộc hoàng thất,
lúc đầu mọi người dùng phương thức chép tay để sao chép lại, mỗi một gia tộc
đều lấy đây làm tài liệu dạy đạo đức cho phụ nữ. Vì vậy, chúng ta có thể thấy
được sự dụng tâm này của Ban Chiêu, với địa vị này của bà, bà có thể viết lên
triều đình một bài kiến nghị, nói phải xem trọng Nữ Đức, phải từ Trịnh Thái hậu
mà làm. Thế nhưng, bà đã cân nhắc đến rất nhiều phương diện nên không tiện viết
như thế, vì vậy bà đã viết ra sách dành riêng cho gia đình mình. Việc này cho
thấy bà đã khéo nghĩ cho người, có trí tuệ, nghĩ sâu xa, cân nhắc kỹ, cho nên
bà có thể ở triều đình hầu hạ bốn vị Hoàng hậu kế nhiệm không suy, có thể ở tại
triều đình mấy chục năm an nhiên vô sự. Sau khi bà qua đời, Hoàng thái hậu mặc
áo tang, dùng nghi lễ quốc tang, dùng nghi thức lễ tang đối với thầy đề tiễn
đưa bà. Từ đây có thể thấy, Ban Chiêu đã làm người rất chuẩn mực.
“NHÂN TÁC “NỮ GIỚI” THẤT THIÊN, NGUYỆN CHƯ
NỮ CÁC TẢ NHẤT THÔNG, THỨ HỮU BỔ NGHI, TỈ TRỢ NHỮ THÂN. KHỨ HĨ, KÌ ÚC MIỄN
CHI”.
Cuối cùng bà nói, tôi viết sách “Nữ Giới”
này với hy vọng có thể cảnh tỉnh chị em phụ nữ trong nhà, mong rằng mọi người
có thể theo đây mà phụng hành để không đánh mất cái gốc của người phụ nữ. Thông
qua học tập cũng có thể giúp cho mọi người nâng cao đức hạnh của bản thân. Tôi
dù có ra đi, ý nói sau khi bà qua đời, thì gia tộc của chúng ta cũng có thể duy
trì được về sau, không ngừng đốc thúc khuyên răn nhau. Đây là lời mở đầu sách,
chúng ta mỗi lần đọc đi đọc lại đều có thể thể hội sâu sắc hơn, Ban Chiêu là
một người phụ nữ xác thực là quân tử trong giới quần thoa, là mô phạm trong bậc
nữ lưu, chúng ta vô cùng cảm ân vị tổ tiên này. Trong sách “Hậu Hán Thư” có
truyện ký của Ban Chiêu, tôi đọc truyện ký của bà, bà và phu quân Tào Thế Thúc
thật là phu thê hòa mục, tính cách của Tào Thế Thúc rất là hướng ngoại, Ban
Chiêu rất là hướng nội, là người phụ nữ hiền hậu nhu hòa. Việc bà lấy Tào Thế
Thúc cũng có một bối cảnh lịch sử, không phải là bà thích Tào Thế Thích mà lấy
làm chồng, không phải như vậy. Anh trai của bà, lúc đó vì để viết bộ “Hán Thư”,
triều đình ra lệnh cho ông viết bộ “Hán Thư”, ông đảm nhận việc quốc gia đại sự
nên đã triệu tập một lớp học, lớp học này bao gồm những đệ tử rất có học thức,
sau đó họ đã giúp ông hoàn thành bộ sách “Hán Thư”. Anh của bà nói với bà, muốn
bà lấy một trong những vị đệ tử viết bộ “Hán Thư” ưu tú nhất, đó chính là Tào Thế
Thúc. Anh của bà cũng nghĩ đến việc chẳng may ông không còn nữa, thì vị đệ tử
này có thể giúp ông hoàn thành sự nghiệp. Không ngờ rằng Tào Thế Thúc cũng sớm
qua đời, chính là em gái của ông đã giúp ông hoàn thành vậy.
----------------------
Nữ Đức Vi Yếu -
Chương Thứ Nhất: Ti Nhược
Nhãn
Phía sau là phần chính văn của sách “Nữ
Giới”.
Chúng ta trước tiên xem qua hàm nghĩa của
từ “Nữ Giới” (女誡),
“Nữ Giới” là thiên văn chương để khuyên dạy phụ nữ. Thế nào là “giới” (誡)? Tôi còn nhớ một
lần tham gia luận đàn, có một vị lớn tuổi không cho tôi lên luận đàn giảng “Nữ
Giới”, nói cái “giới” (戒)này
không tốt, vị trưởng bối này nói phụ nữ đã bị trói buộc rồi mà cô còn muốn
“giới” (戒:
ngăn cấm) họ nữa, không thể giảng thứ này được. Sau khi câu thông với trưởng
bối này, đồng thời tặng cho vị đó những băng đĩa bài giảng ở những nơi khác của
tôi để ông về nhà nghe, ông nghe xong rất hoan hỷ. Sau đó ông quay lại nói với
ban tổ chức rằng: “Tốt lắm! Không giống với những gì tôi đã hiểu, nhưng cần
phải giảng chữ “giới” (誡)
này cho thật rõ.” Sau buổi luận đàn lần đó, tôi mỗi lần giảng đều giải thích
chữ “giới” (誡)
trong “Nữ Giới” một lần cho mọi người, cho nên tôi rất cảm ơn vị trưởng bối đó.
Chữ “giới” (誡)
này tôi tra trong từ điển Cổ Hán Ngữ thấy có bốn ý nghĩa; nghĩa thứ nhất là
nhắc nhở và khuyên răn, nghĩa thứ hai là cảnh giác và cẩn thận, nghĩa thứ ba là
một loại châm ngôn, một tiêu chuẩn khuyên răn người cần tuân thủ, nghĩa cuối
cùng chính là cái nghĩa được dùng ở đây, chính là tên của một thể văn chương
mang tính chất giáo dục khuyên răn, giống như tên gọi của các thể hành văn thời
xưa. Ví dụ như chữ “minh” (銘) trong “Lậu Thất Minh” là tên của một thể văn chương
(bài minh thường được khắc chữ vào đồ vật, hoặc để tự răn mình, hoặc ghi chép
công đức). Vào thời xưa “giới” (誡) cũng là một thể văn chương, có nghĩa
tương đồng với từ “giới” (戒: ngăn cấm), ví dụ như Gia Cát Lượng có viết bài “Giới
Tử Thiên” (戒子篇),
chữ “giới” (戒)
đó với chữ giới (誡)
này là cùng một nghĩa, cũng là tên một thể văn chương. Thể văn chương này biểu
thị đây là văn chương mang tính chất giáo dục răn nhắc, là lời dạy dỗ của tiền
nhân dành cho hậu nhân, chỉ dạy, nhắc nhở người đời sau cần chú ý để có thể có
được lợi ích.
Chương đầu tiên trong “Nữ Giới” tên là “Ti
Nhược”. Trong những tác phẩm văn chương thì chương đầu tiên luôn luôn là chương
quan trọng nhất, vì sao vậy? Bởi vì nó là phần cương lĩnh, toàn bộ phần phía
sau là phần triển khai của nó, phần tinh hoa được đúc kết lại ở chương đầu tiên
mang tính tổng kết. Ví dụ, chúng ta thấy chương đầu tiên của sách “Lễ Ký” là
“Khúc Lễ”, câu đầu tiên nói rằng: “Lễ tức là không được bất kính”, câu nói này
đã hàm nhiếp hết thảy phần tinh túy của “lễ”. Ví dụ như câu đầu tiên trong
“Thái Thượng Cảm Ứng Thiên” là “Họa phước vô môn, duy nhân tự triệu, thiện ác
chi báo, như ảnh tùy hình”. Phần kinh văn phía sau giảng cái gì là thiện, cái
gì là ác, cái gì là họa, cái gì là phúc. Còn có tất cả các chương mở đầu trong
các sách “Đại Học”, “Trung Dung”, “Hiếu
Kinh”, chương đầu tiên rất quan trọng, và là chương được nói đến nhiều nhất.
Lúc tôi mới học “Nữ Giới”, vì mới học nên rất to gan, bất cứ ai mời, tôi đều đi
giảng Nữ Đức, mỗi lần đều giảng đi giảng lại chương đầu tiên, đại khái là đã
giảng hơn 10 lần, càng giảng thì chính mình càng hiểu rõ, lúc mới bắt đầu không
hiểu rõ lắm, lại còn cảm thấy khá là phản cảm. Vì sao phụ nữ cần phải “ti
nhược”? Vừa nhìn hai từ này thì cảm thấy một sự xem thường đối với phụ nữ, một
sự phân biệt, phụ nữ không cần “ti nhược”, phụ nữ là nửa bầu trời, nhất định
phải mạnh mẽ, nếu không sẽ bị người ức hiếp, “người hiền bị bắt nạt, ngựa giỏi
sẽ bị người cưỡi”. Sau này tôi phát hiện quan niệm của mình hoàn toàn điên đảo,
là sai lầm, không phù hợp luân lý đạo đức.
“Ti nhược” mở rộng ra là bốn chữ, “ti”
nghĩa là khiêm hạ, “nhược” nghĩa là dịu dàng. Khiêm hạ và dịu dàng đại biểu cho
hai đức hạnh quan trọng nhất của phụ nữ. Khiêm hạ chính là chỉ đức hạnh “hậu
đức tải vật” (đức dầy chứa chở vạn vật), chúng ta luôn dùng đại địa để hình
dung cho bốn chữ này, đại địa có đức dày mới có thể chuyên chở dung chứa vạn
vật. Dịu dàng là chỉ cho đức hạnh “thượng thiện nhược thủy” (thiện lành như
nước), nước là thứ mềm yếu nhất trên thế giới, thế nhưng nó có đức thiện. Vì
vậy, dùng đại địa và nước để ví với hai loại đức hạnh đáng quý nhất vốn có
trong bản tính của phụ nữ. Sau khi được cô đọng, hàm súc lại thì dùng hai chữ
“ti nhược” để thể hiện ra. Thế nên, nó không chỉ là phần mở đầu của chương mà
còn là phần đầu tiên trong hết thảy giáo dục đức hạnh phụ nữ. Bạn học hết thảy
đức hạnh của phụ nữ, nếu như rời khỏi hai từ “ti nhược” này thì không thể làm
được khiêm hạ với người, không làm được tâm tính dịu dàng, như vậy toàn thể đức
hạnh của phụ nữ sẽ mất đi ý nghĩa, chỉ là “khẩu nhĩ chi học, mộng trung ngật
phạn”, tức là trên miệng thì nói, tai thì nghe nhưng bản thân không được thọ
dụng, giống như ăn cơm trong mộng vậy. Thế nên, trong quá trình chúng ta học
tập, lúc nào chúng ta cũng không được quên khiêm hạ và dịu dàng. Thế nhưng, làm
thế nào thể hiện được sự khiêm hạ và dịu dàng chân thật, nhất định chúng ta sẽ
gặp rất nhiều bài thi thử thách, đây là một quá trình gian nan để quay trở về
với tự tính. Chúng ta bị hoàn cảnh ô nhiễm, từ nhỏ lại không nhận được giáo dục
gia đình tốt, tâm đều tự tư tự lợi, tâm vô cùng cang cường khó cảm hóa, chỉ có
giáo dục mới có thể khiến cho chúng ta quay về tự tính.
“Nhân chi sơ, tính bổn thiện; tính tương
cận, tập tương viễn; cẩu bất giáo, tính nãi thiên.” Tự tính của chúng ta thuần
tịnh thuần thiện, nhưng tập tính lại bất thiện. Hiện nay chúng ta muốn thông
qua học tập, quay trở về tự tính, tuy rất khó để một bước mà đến nơi, nhưng chỉ
cần chúng ta kiên trì không giải đãi thì sẽ gặt hái được hạnh phúc và niềm vui
đích thực.
Khi chúng ta học tập chương “Ti Nhược”, đây
không phải là sự “ti nhược” của hình thức bên ngoài, mà cần có một cái tâm nhu
hòa chất trực. Ví dụ, có một bạn nữ học chương “Ti Nhược”, bị đánh không đánh
lại, bị mắng không mắng lại, ở nhà một mực phục tùng, phục tùng đến cùng, yếu
đuối đến cùng, sau cùng khổ không lời nào để nói, oán kết trong tâm không thể
hóa giải, sinh ra một thân bệnh tật, lại còn oán trách lời dạy của cổ thánh
tiên hiền không tốt, việc này là do không thực sự khéo học. Thế nên, mỗi lần
tôi đều nói, sự dịu dàng mềm mỏng này là chỉ cho sự dịu dàng mềm mỏng của tâm
tính, tâm dịu dàng nhu nhuyến thì biểu hiện ra bên ngoài là cách nói chuyện an
định bình hòa. Giở sách “Liệt Nữ Truyện” ra, những phụ nữ trong sách đều là
“bên trong cung kính, bên ngoài có nghĩa, kính nghĩa đều đủ thì người có đức sẽ
không cô đơn”. Khi họ đối mặt với đủ loại cảnh giới trong cuộc sống đều không
trái ngược với nhân, nghĩa, lễ, trí, tín, họ đều có một tâm yêu thương chân
thành, nhân từ, nhân ái. Tôi xin nêu ra một ví dụ, nếu bạn vứt bỏ chuẩn mực làm
người cơ bản, rồi cứ một mực nhu thuận, thì sẽ có kết quả như thế nào? Bạn sẽ
nuông chiều một người thân nào đó trong gia đình, khiến họ sinh hư, về sau đến
một lúc nào đó khi năng lực của bạn không thể nào duy trì được nữa, bạn hy vọng
họ đưa tay ra giúp đỡ bạn, nhưng họ loại oán trách bạn rằng sao bạn không thể
làm tốt như trước đây. Thế nên, sự nhu thuận của chúng ta dã dung túng cho thói
quen, sự ỷ lại của họ, trưởng dưỡng tâm tham lam của họ, vì vậy “ti nhược” kỳ
thật cần có đầy đủ đại trí huệ.
Trong quá trình học tập, chúng ta cần phải
không ngừng thể ngộ. Khổng Tử có năm đức hạnh là ôn, lương, cung, kiệm, nhượng,
thế nhưng ngài làm việc có nguyên tắc và phương pháp, vô cùng phương thiện xảo,
không phải sự việc nào Ngài cũng một mực thuận theo, nhưng cũng không phải là
bảo thủ. Khi học tập văn hóa truyền thống, chồng của tôi đã tổng kết ra ba
nguyên tắc: có trí nhưng không giảo hoạt, nhân hậu nhưng không bảo thủ, đi cùng
thời đại chứ không nước chảy bèo trôi. Tôi thường nghĩ đến câu nói này của anh,
vì sao gọi là đi cùng thời đại chứ không nước chảy bèo trôi? Ví dụ như một số
cổ lễ của thời xưa không còn thích hợp ở thời nay nữa. Việc hành lễ chào cúi
đầu vẫn có thể sử dụng phổ biến, bởi vì Nhật Bản, Hàn Quốc vẫn còn dùng, thế
nhưng có một số cổ lễ của thời xưa như chúng ta xem trong sách “Lễ Ký” không
còn phù hợp nữa. Có phải là chúng ta hiện nay kiên trì học tập văn hóa truyền
thống thì nhất định phải dùng hay không? Không đúng, bạn phải đi cùng thời đại,
phải học tập những phần tinh hoa nhất của người xưa, đó chính là dụng tâm cung
kính mà học tập, sau đó tùy thời mà vận dụng vào những hoàn cảnh, nơi chốn khác
nhau, cần phải tùy thuận theo hình hình và tình thế hiện nay. Nếu như không
biết tùy thuận thì sau cùng sẽ trở nên như thế nào? Những người học tập văn hóa
truyền thống sẽ trở thành một nhóm người cực kỳ lập dị. Trước tiên là người
trong nhà không tiếp nhận, sau đó công ty không tiếp nhận, sau cùng bị đại đa
số các đoàn thể trong xã hội bài trừ, trở thành một nhóm người ít ỏi cao siêu
không ai hiểu nổi, tự sống riêng lẻ tách biệt. Điều này không phù hợp với tinh
thần của văn hóa truyền thống, văn hóa truyền thống có thể hòa cùng thiên hạ,
dùng sự tu dưỡng của bản thân để bao dung người trong thiên hạ, dùng đức hạnh
của chính mình mà cảm hóa người trong thiên hạ. Nếu như bạn không làm được thì
cần phải hỏi lại chính mình, sao mình càng làm thì càng xa rời quần chúng, mọi
người vậy? Nếu không thể dung hợp với mọi người đây là một việc rất phiền phức.
Trong phần tiên chú của Vương Tương có
viết: “thiên tôn địa ti, dương cương âm thuận, ti nhược nữ tử chính nghĩa dã,
cẩu bất cam ư ti nhi dục tự tôn, bất phục ư nhược nhi dục tự cường, tắc phạm
nghĩa nhi phi chánh hĩ, tuy hữu tha năng, hà túc thượng hồ?” (Trời tôn quý, đất
thấp kém; dương cứng mạnh, âm nhu thuận; phụ nữ ti nhược phù hợp chính nghĩa,
nếu không chịu ti nhược mà muốn tự tôn, không chịu giữ phận yếu mà muốn tự
cường tức bất nghĩa, bất chính vậy, cho dù có tài năng thế nào vẫn không đáng
được tôn sùng) Tôi nhớ một lần có bạn học đạo ở nơi khác nói với tôi muốn học Nữ
Đức, tôi liền gửi sách đến, cô ấy nói xem không hiểu, tôi nói không sao cả, có
phần tiên chú. Cô ấy nói tiên chú cũng xem không hiểu. Hiện nay tôi xin đem
phần tiên chú giảng một lượt cho mọi người. Lẽ quý tiện của trời đất hoàn toàn
dẫn lời từ trong “Chu Dịch”, bởi vì toàn bộ sách “Nữ Giới” chỉ có hơn 1600 chữ,
không nhiều, nhưng đều dẫn dụng lời nói từ trong điển tịch xưa như “Luận Ngữ”,
“Chu Dịch”, “Lễ Kí”, “Thượng Thư”, tổng
cộng có hơn 17 chỗ, có thể thấy “Nữ Giới” là một tác phẩm tinh hoa được Tào Thái
Cô viết sau khi tinh thông kinh điển của cổ thánh tiên hiền, cộng với sự tu
dưỡng đức hạnh của bản thân trong mấy mươi năm, chứ không phải là lời nói của
riêng một nhà. Giống như Khổng Tử chỉ truyền thuật lại những lời dạy của cổ
thánh tiên hiền, bản thân Ngài không hề sáng tác điều gì mới, như Ngài đã nói:
“tín nhi hiếu cổ, thuật nhi bất tác.”
“Thiên tôn địa ti, dương cương âm thuận”.
Dương cương âm thuận chính là đạo, một âm một dương gọi là đạo. Chúng ta từng
xem qua bát quái đồ của Thái Cực, nó đại biểu cho dương và âm, cương và nhu,
thiên và địa, trắng và đen, đều là một cặp. Nếu như toàn bộ đều như nhau, ví dụ
trong 24 giờ đều là ban ngày hoặc ban đêm thì con người không thể nào sống
được; trong nhà nếu toàn là con gái, không có con trai cũng có vấn đề, nhưng
nếu toàn là nam mà không có nữ thì cũng không được, mà phải phối hợp với nhau.
Mà tiền đề của việc phối hợp với nhau là mỗi người giữ phận nấy, nếu như không
giữ đạo của riêng mình, ví như phụ nữ đòi đứng ở vị trí dương, còn nam thì đứng
ở vị trí âm thì sẽ loạn hết. Thế nên, trong “Kinh Thi” tôi nhớ có đọc qua một
đoạn thế này “tẫn kê chi thần” (gà mái gáy sáng), đây là điềm báo chẳng lành, ý
nói gà mái không đẻ trứng mà đi gáy báo trời sáng, đây là điềm thiên hạ chẳng
lành. Từ xưa đế nay nam nữ ai giữ phận nấy, chúng ta ngày nay nếu như không ý
thức đến điều này, sẽ sinh ra loạn, chúng ta dẹp loạn tức đem điều sai trái sửa
lại cho ngay. Có một lần, một giáo viên chia sẻ tại luận đàn văn hóa truyền
thống rằng: “nhà của tôi đều là gà mái gáy, gà trống đẻ trứng, chồng của tôi ở
nhà nấu cơm, dọn dẹp nhà cửa, còn tôi ra ngoài làm người phụ nữ mạnh mẽ, về đến
nhà tôi vào thư phòng, đứng sau bàn sách, còn anh ấy thì ngoan ngoãn đứng trước
mặt nghe tôi ra chỉ thị, tôi nói xong rồi ra lệnh, anh đi làm việc đi”. Trong “Chu Tử Trị Gia Cách Ngôn” có nói:
“luân thường đảo lộn, sẽ có tiêu vong”, cho nên cô giáo này gặp rất nhiều
nghịch cảnh trong cuộc sống.
“Ti nhược nữ tử chính nghĩa dã”, ti nhược
chính là chính nghĩa của phụ nữ, cái nghĩa này chính là từ “nghĩa” trong “nhân,
nghĩa, lễ, trí, tín”, người có nghĩa thì sẽ tuân thủ đạo lý, tức làm việc hợp
với đạo lý. Nếu như phụ nữ dựa vào thiên tính ti nhược mà tu dưỡng đức hạnh của
mình thì đây là việc hợp với đạo lý, đây là chính đạo. Nếu như bản thân không yên
phận với vị trí của mình, ở vị trí bên dưới nhưng trong lòng không có tâm cung
kính thì sẽ luôn muốn làm chủ cả việc trong nhà lẫn ngoài nhà.
“Cẩu bất cam ư ti nhi dục tự tôn, bất phục
ư nhược nhi dục tự cường, tắc phạm nghĩa nhi phi chính dã”. Không cho rằng bản
thân nhỏ bé, yếu thế mà từ ngoài vào trong đều tỏ ra hung hãn, muốn thể hiện sự
mạnh mẽ trong nhà thì điều này trái với nghĩa, “tắc phạm nghĩa phi chính giã”,
việc này không phù hợp nghĩa lý, không hợp với đạo, trái lệch đạo làm vợ.
“Tuy hữu tha năng, hà túc thượng hồ?”. Cho
dù rất có năng lực, tài cán thì có gì đáng để tôn sùng đâu? Việc này không đáng
được tôn sùng, nếu như phụ nữ quản lý hết tất cả sự việc ở bên ngoài thì sẽ làm
loạn thiên đạo.Trong xã hội hiện nay nói đến điều này, có thể rất nhiều người,
bao gồm cả phụ nữ trước tiên sẽ phản đối, rất nhiều nam giới cũng không tán
đồng. Bản thân tôi trong quá trình học tập kinh điển cảm thấy không phải nói
phụ nữ “nhược” thì như vậy nhất định là không tốt. Từ “nhược” này không phải là
“nọa nhược” (yếu hèn), mà chỉ đức hạnh “thượng thiện nhược thủy” của nước. Nước
có những đặc tính, thứ nhất là khi nó gặp chướng ngại vật thì nhất định sẽ
chuyển hướng để vượt qua, chứ không cứng nhắc một mực đâm vào một chỗ, ví dụ
như có một tảng đá lớn chắn phía trước thì nó sẽ chảy vòng mà đi qua. Ý nói khi
gặp việc thì phải xét hoàn cảnh mà biến hóa, đối với hoàn cảnh bên ngoài bản
thân phải biết cách biến hóa để xử lý, không được đối chọi cứng rắn với người.
Đặc biệt là trong gia đình, “thanh quan thì khó xử việc nhà”, nhà không phải là
nơi để nói lý lẽ, nếu như bạn cứng rắn đối chọi với mọi người thì không thể
giải quyết được việc gì, dù có ngàn lý do để nói với người nhà thì họ cũng
không hiểu rõ, họ cho rằng họ đúng, bạn cho rằng bạn đúng, dù sao đôi bên cũng
cần phải sống, chúng ta hãy nhường bước mà rời khỏi, cho dù có dây dưa đối chọi
tạm thời thì cũng không phải là phương pháp giải quyết, nên học tính nhường
bước mà rời khỏi của nước. Đặc tính thứ hai của nước là giọt nước có thể xuyên
đá, giọt nước nhỏ tí tách, nhìn có vẻ chẳng có sức mạnh gì, nhưng thời gian lâu
dài có thể xuyên thấm vào đá. Trong nhà cũng như vậy, cho dù chồng có ngoan cố
không chịu thay đổi ra sao, cho dù anh ấy thích lên mạng chơi game thế nào thì
cũng không nên quản, bạn cần kiên trì bền vững, dùng tính cách nhu hòa ấm áp
dịu dàng của mình mà cảm hóa anh ấy, mỗi ngày bạn đều nói với anh ấy lên mạng
không tốt cho sức khỏe, thế nhưng nên chăm sóc cho anh ấy thế nào bạn vẫn chăm
lo cho anh ấy như thế đó, mười năm, hai mươi năm, ba mươi năm… rồi sẽ có ngày
anh ấy quay đầu. Tâm thường hằng (bền lâu) đó dễ dàng thể hiện được trong gia
đình, đây là đặc tính thứ hai của nước. Đặc tính thứ ba là “thủy thiện lợi vạn
vật nhi bất tranh” (nước làm lợi cho vạn vật mà không tranh). Nước có thể tưới tiêu
ruộng đồng, có thể tưới tẩm vạn vật, có thể giúp cho khách bộ hành qua cơn
khát, nhưng không hề tranh lợi với bất kì ai. Làm phụ nữ cũng như vậy, chỉ cần
bạn tranh thì nhất định sẽ loạn. Phụ nữ trong gia đình giống như quả tim vậy,
nếu như quả tim tranh với những bộ phận khác thì cảm giác của toàn thân sẽ lập
tức tê liệt, quả tim chẳng tranh với ai, mà không ngừng phụng hiến, không ngừng
vận chuyển máu, không ngừng cống hiến. Tôi cũng thường nghĩ rằng phụ nữ nên làm
cái lưỡi, chứ đừng làm răng, vì răng rất cứng, đến khi ta già thì nó là thứ ra
đi đầu tiên, còn cái lưỡi thì khi già răng rụng hết nó vẫn còn ở lại, cho nên
có câu nói “nhu thắng cương” là bởi đạo lý này. Tôi lúc đầu cũng đặc biệt ưa
thích nói lý lẽ, nói lý với chồng và mẹ chồng, nói tới nói lui cũng chẳng nói
được rõ ràng, sau đó tôi mới hiểu gia đình không phải là nơi nói lý lẽ, do
không nói lý lẽ nữa nên tôi cảm thấy rất tốt, họ nói thế nào thì cứ để họ nói,
cho dù họ nói vô lý đi chăng nữa, tôi cũng không lên tiếng, phiền não dần dần
cũng không còn nữa. Làm phụ nữ nhất định cần phải nhìn cho rõ, rất nhiều người,
rất nhiều việc bạn không thể thay đổi được, điều này không có nghĩa là bạn
không tốt, chỉ là bạn không có duyên phận này, nên bạn cũng không cần tiêu hao
quá nhiều tinh thần sức lực, làm bất kì việc gì cũng không nên chấp trước, nếu
không nhìn thấu được thì nhìn tan nhạt đi một chút, không buông xuống được thì
cũng thoải mái một tí, đời người chớp mắt là qua mau, chúng ta cần phải làm một
phụ nữ có trí tuệ.
Trọng điểm của chương “Ti nhược” nói về ba
việc. Thứ nhất là “minh kì ti nhược, chủ hạ nhân”; thứ hai là “minh kì tập lao,
chủ chấp cần”; thứ ba là “trai cáo tiên quân, chủ kế tế tự”. Chúng ta cùng xem
câu thứ nhất.
CỔ GIẢ SINH NỮ TAM NHẬT, NGỌA CHI SÀNG HẠ.
LỘNG CHI NGÕA CHUYÊN, NHI TRAI CÁO YÊN (Tạm dịch: Người xưa sau khi sinh hạ con
gái ba ngày, đặt con ngủ ở dưới giường, lấy con thoi dệt vải bằng đất nung cho
con làm đồ chơi. Sau đó, tắm gội trai giới, đến từ đường tác bạch với tổ tiên
về việc hạ sinh con gái)
Ý
nghĩa của câu này là vào thời xưa nếu sinh ra con gái, ba ngày đầu sau khi sinh
thì đem đặt ở dưới giường, cho nó một con thoi dệt vải làm đồ chơi, đồng thời
cần tế cáo tổ tiên. Lời dạy này lúc tôi mới bắt đầu học cảm thấy không hiểu, vì
sao lại đặt con ở dưới giường rồi đưa cho con thoi? Sau này tôi xem tiên chú
thì hiểu ra, điều này biểu thị người nữ khi đến thế gian này cần phải biết sự
khác biệt giữa nữ và nam, biết đại đạo luân thường “nam chủ ngoại nữ chủ nội”.
Đồng thời việc tế cáo tổ tiên có hàm nghĩa rất sâu xa, thể hiện phụ nữ cần hàm
dưỡng đức hạnh và nuôi dưỡng cho tốt thế hệ sau để an lòng tổ tiên. Câu này
xuất phát từ “Kinh Thi”. Trong “Kinh Thi” có nói: “nãi sinh nam tử, tải tẩm chi
sàng, tải y chi thường, tải lộng chi chương”. Nếu như sinh con trai thì để con
nằm trên giường cao rộng lớn, mặc quần áo đẹp, cho cái mề đay bằng ngọc thạch
làm đồ chơi, vào thời xưa người nam có chức quan đều chơi đá quý. “Nãi sinh nữ
tử, tải tẩm chi địa, tải y chi thị, tải lộng chi ngõa”, nếu như sinh con gái
thì để nó ngủ dưới đất, mặc quần áo rất đơn giản, quần áo chính là cái tã của
trẻ con, chơi với con thoi là được rồi. “Tẩm chi sàng, tôn chi dã”, để con trai
ngủ trên giường biểu thị ý nghĩa tôn quý; “tẩm chi địa, ngọa chi sàng hạ, ti
chi dã”, để con gái ngủ dưới đất, ở dưới giường biểu thị muốn cho con gái có
thể giữ được đức hạnh khiêm nhường. Ở điểm này thì tôi tin rằng đối với trẻ là
con một hiện nay sẽ không có tình hình như vậy. Tôi nhớ lúc mới vừa học thì một
nhân viên nữ của công ty nói rằng, sao lại để nằm dưới giường vậy? Sau này tôi
sinh con chẳng lẽ cũng làm như vậy hay sao? Chúng ta không thể bắt chước một
cách máy móc như vậy, mà cần phải hiểu đạo lý bên trong, như vậy mới chân thật
học được tinh hoa của văn hóa truyền thống.
Chúng ta học cổ văn nhất định phải dựa trên
văn tự mànhìn ra được đạo lý thực sự ở bên trong mà người xưa muốn truyền lại
cho hậu thế. Ví dụ như hoàng đế thời xưa, vương miện họ đội đều có những dây
hạt châu rũ xuống, những hạt châu đó sẽ che mắt họ, tại sao họ lại làm như thế?
Trên thực tế là muốn ngụ ý với hoàng đế rằng, cho dù trí tuệ của ngài cao hợn
một bậc so với tất cả người trong thiên hạ, nhưng không nên vừa trực tiếp nhìn
một cái là việc gì cũng xuyên thấu, họ cần dùng dây hạt châu rũ xuống để che
lại, che lại nhằm biểu thị rằng bản thân mình vẫn có thể nghe và tiếp nhận lời
tâu của của các đại thần. Trong sách xưa có ghi chép rằng lỗ tai của hoàng đế
đều bị bít lại bằng bông tơ màu vàng, tất nhiên là không phải bịt chặt cứng.
Bởi vì đó là bông tơ, ý nói do thính lực của hoàng đế rất nhạy bén, có thể phân
biệt các loại âm thanh, thế nhưng không nên hiển lộ ra như vậy, biểu thị rằng
bản thân vẫn có thể nghe lọt tai kiến giải của người khác. Ngay cả phụ nữ thời
xưa, y phục của họ đều có đính những cái chuông nhỏ, vì sao lại đeo chuông?
Trên thực tế là để nhắc nhở bản thân, khi đi đường, chuông vừa rung lên là để
nhắc nhở bản thân hành động cần có cử chỉ đoan trang, không được để phát ra âm
thanh hỗn tạp, động tác không được hấp tấp vội vàng, mà uy nghi có phép tắc.
Đồng thời âm thanh ấy cũng nhắc nhở mọi người là có một phụ nữ sắp đến, nếu như
không tiện thì mọi người có thể tránh đi. Thế nên, rất nhiều đồ vật của thời
xưa đều có ngụ ý rất sâu, không phải đơn giản như chúng ta hiện nay nghĩ. Trong
giáo học thời xưa, “Kinh Dịch” có một câu nói rất quan trọng là “đồng mông
dưỡng chính, thánh công dã”. “Đồng” là chỉ cho nhi đồng, “mông” nghĩa là vỡ
lòng, “dưỡng” nghĩa là trưởng dưỡng, “chính” là hạo nhiên chính khí. Đó là
những thứ mà chúng nghe, chúng nhìn, chúng nghĩ toàn bộ đều phải là chính, đây
mới là công lao thần thánh trong việc nuôi dạy con trẻ. Đối với trẻ gái thì nên
dưỡng chính thế nào? Trước tiên cần dạy chúng học đức hạnh khiêm tốn, khiêm
nhường. Vào thời xưa, phụ nữ không giống như nam giới ở bên ngoài có thể có
trải nghiệm rộng, có thể học được rất nhiều học vấn, có thể kết giao với nhiều
bạn tốt, mà họ bị khép kín trong gia đình, vậy làm thế nào để họ có đức hạnh
tốt? Thế nên giáo dục vào thời xưa là một việc hao tốn rất nhiều công phu sức
lực. Chúng ta ngày nay so với phụ nữ thời xưa hạnh phúc hơn rất nhiều, chúng ta
có thể có sự trải nghiệm rộng, có thể học được rất nhiều tri thức, thế nhưng
cái học đó có chân thật nằm ở đạo hay không, chúng ta lại không thể phân biện
được; cái học đó có thể cắm vững nền tảng làm phụ nữ hay không, chúng ta có thể
cũng không ý thức đến. Thế nên, chúng ta học Nữ Đức đầu tiên quan trọng ở nền
tảng, cái học căn bản chính là tính đức khiêm tốn của phụ nữ.
NGỌA CHI SÀNG HẠ, MINH KÌ TI NHƯỢC, CHỦ HẠ
NHÂN DÃ; LỘNG CHI NGÕA CHUYÊN, MINH KÌ TẬP LAO, CHỦ CHẤP CẦN DÃ. TRAI CÁO TIÊN
QUÂN, MINH ĐƯƠNG CHỦ KẾ TẾ TỰ DÃ. (Tạm dịch: Để bé gái ngủ ở dưới giường thể
hiện rằng phụ nữ phải biết khiêm hạ, đối xử với người khiêm hòa, nhẫn nhường.
Để cho bé gái dùng con thoi dệt vải làm đồ chơi vì bé gái đó sau này sẽ là
người giữ việc canh cửi, làm những việc lao tác trong gia đình, giữ đạo cần
kiệm. Vì sao phải cáo trình với tổ tiên? Vào thời xưa, chức phận của phụ nữ là
bếp núc, phải chuẩn bị rượu và thức ăn tươm tất sạch sẽ, giúp chồng lo việc tế
tự tổ tiên)
Ý nghĩa của đoạn này là gì? Chính là đặt
trẻ gái ở dưới giường nhằm thể hiện cần phải giữ đức khiêm tốn nhu thuận. Còn
“lộng chi ngõa chuyên” là gì? Để cho trẻ chơi con thoi, thứ nhất là nói về bổn
phận chủ nội của phụ nữ, thứ hai là nói với họ rằng làm phụ nữ thì phải biết
rằng lao động và cần kiệm thì mới có thể trì gia, “phụ nữ siêng năng cả nhà
hưng thịnh, phụ nữ lười nhác cả nhà suy”, thế nên phụ nữ siêng năng thì gia
nghiệp dễ dàng hưng vượng, nếu như phụ nữ tham ăn nhác làm thì gia tộc này sẽ
nhanh chóng bại hoại. “Trai cáo tiên quân”, “tiên quân” là chỉ cho tổ tiên, tế
tự tổ tiên, “minh đương chủ kế tế tự dã” tức là việc quan trọng nhất là cúng tế
tổ tiên trong nhà đều do phụ nữ lo liệu. Chúng ta không hiểu vì sao công việc
quan trọng như thế mà thời xưa lại giao cho phụ nữ làm? Từ đây có thể thấy rằng
thời xưa không hề xem thường phụ nữ, bởi vì người phụ nữ đến với một gia đình
là để giúp cho gia tộc đó nuôi dưỡng thế hệ sau, làm hiển vinh gia tộc, nhưng
quan trọng nhất là có thể giúp gia tộc này bồi dưỡng ra thế hệ sau. “Kế tế tự”,
“kế” có nghĩa là kế thừa, làm thế nào có thể giúp đỡ người người trong nhà,
giúp gia tộc này, bồi dưỡng ra thế hệ tiếp theo, then chốt là người phụ nữ này
có đức hạnh, có học vấn hay không? Việc lớn như thế này từ nhỏ phải bảo cho cô
ấy, phải nhắc nhở cô ấy chú ý, sau này khi được gả vào nhà chồng, toàn bộ sứ
mạng chính là đến làm sự việc này. Lời xưa có câu: “Bất hiếu hữu tam, vô hậu vi
đại”. Từ “hậu” không phải là nói con cái, chúng ta sinh con xong là có “hậu”
rồi, nên làm thế nào để vui chơi hưởng thụ thì người làm mẹ cứ mặc sức, việc
này chẳng khác gì với việc nuôi con mèo, con chó trong nhà. Chữ “hậu” này then
chốt là có thể kế thừa gia nghiệp của tổ tiên, gia đức và gia phong của tổ
tiên, có thể khiến cho gia tộc hưng vượng, đời này truyền cho đời sau. Có được
cái “hậu” này thì mới thật sự xứng đáng với tổ tiên. Không có cái “hậu” này thì
dù cho nuôi ra cả bầy cũng không ích gì, mỗi đứa đều là con phá của, đối với tổ
tiên vẫn là bất hiếu.
Trong sách “Liệt Nữ Truyện” tôi thấy Mạnh
Mẫu nói như thế này: “phụ nhân chi lễ, tinh chủ phạn, mịch tửu tương, dưỡng cữu
cô, phùng y thường nhi dĩ. Cố dã khuê môn chi tu, nhi vô cảnh ngoại chi chí,
thử chi vị dã”. Câu này có ý nghĩa thế nào? Lễ tiết của phụ nữ là ở chỗ có thể
tinh thông việc làm cơm, có thể nấu rượu, có thể hiếu dưỡng cha mẹ chồng, may
vá quần áo, chỉ những việc này thôi. Chính là ở chốn khuê môn, đóng cửa lại,
những việc cần phải tu hành ở nhà của người phụ nữ chính là tu ở trong những sự
việc này. Không có “cảnh ngoại chi chí”, “cảnh ngoại” tức là ra ngoài xông xáo
trong thiên hạ, giống như người nam kiến công lập nghiệp, không có chí hướng
này. “Nữ tử thủy sinh, tức dĩ thị kỳ chi,
thị chi, kì thực phụ nhân chi đạo, diệc tức thử nhi vô gia dã”. Khi sinh
hạ con gái rồi thì dùng điều này mà kì vọng nó, dạy dỗ nó, không cần gì thêm
nữa, như vậy sẽ dạy dỗ tốt được con gái. Mạnh Mẫu chỉ đơn thuần biết nấu cơm,
vá áo thôi sao? Chúng ta chỉ cần nhắc đến Mạnh Tử thì không có người nào không
nghĩ tới Mạnh Mẫu. Một vị thánh hiền nhân là do ai dạy ra vậy? Do người mẹ tốt
dạy ra. Cho nên, tuy Mạnh Mẫu không ở bên ngoài gây dựng sự nghiệp lẫy lừng,
nhưng bà đã nuôi dưỡng ra một người con là Thánh Hiền một đời, có thể khiến cho
văn hóa truyền thống được truyền thừa đến mấy ngàn năm sau. Chí hướng của bà,
sức ảnh hưởng này của bà quá sâu rộng, há chỉ dừng lại ở việc bà biết nấu cơm,
may quần áo thôi sao? Từ đây chúng ta có thể nhìn thấy, đức khiêm hạ của phụ nữ
là gì? Đó chính là chân thật có đạo đức, có học vấn nhưng trước giờ không thể
hiện bản thân, mà an phận giữ mình. Trước tiên làm tốt gia đạo, quan trọng nhất
là nuôi con cho tốt, những thứ khác như là kiếm tiền nhiều ít, ở bên ngoài có
tiếng tăm bao lớn đều là thứ yếu. Tôi nhớ có một nhà giáo dục học đã nói, kiếm
được rất nhiều tiền nhưng khi quay đầu nhìn lại thì con của mình chẳng ra thứ
gì, lúc lìa đời thì hai bàn tay trắng, một phân tiền cũng không mang theo được,
danh vọng, địa vị gì cũng không mang đi được, mà con cái thì không được nuôi
dưỡng nên người, gia đạo lại thêm một lần suy bại, đây là sự việc hối hận cả
đời. Tôi cũng đã từng gặp một cặp vợ chồng rất nhiều tiền, nhưng con cái của họ
khiến họ rất tức giận, con cái đã hơn 20 tuổi rồi, căn bản là không nghe lời
cha mẹ dạy. Hai vợ chồng họ nói với tôi, sớm biết như thế này thì chúng tôi chỉ
để một người kiếm tiền thôi, ví dụ như cô ấy không cùng tôi làm kinh doanh mà ở
nhà giáo dục con cho tốt. Thế nhưng thời gian không thể quay ngược trở lại, con
cái đã lớn cả rồi, cũng không nghe lời cha mẹ nữa, đã là việc không thể làm
được rồi. Thế nên, chúng ta hiện nay nếu như có cơ hội nghe thấy hoặc là hiểu
được đạo lý này thì nhất định nên từ bây giờ mà bắt đầu làm ngay.
TAM GIẢ, CÁI NỮ NHÂN CHI THƯỜNG ĐẠO, LỄ
PHÁP CHI ĐIỂN GIÁO HĨ, KHIÊM NHƯỢNG CUNG KÍNH, TIÊN NHÂN HẬU KỈ, HỮU THIỆN MẠC
DANH, HỮU ÁC MẠC TỪ, NHẪN NHỤC HÀM CẤU, THƯỜNG NHƯỢC ÚY CỤ, TI NHƯỢC HẠ NHÂN.
(Tạm dịch: Ba điều trên là thường đạo của phụ nữ, là cái gốc để lập thân của
người nữ, cũng là lời dạy Kinh điển từ xưa đến nay về mặt lễ nghi phép tắc. Làm
phụ nữ thì phải khiêm hạ, nhẫn nhường, đối với người cung kính. Khi gặp việc
tốt thì luôn nhường người lên trước, mình lui lại phía sau. Dù bản thân làm
điều tốt cũng không được khoe khoang tự mãn, còn làm việc sai thì không được
thoái thác trách nhiệm. Hàm dưỡng đức nhẫn nhục, không tranh biện với người.
Thường giữ tâm kính sợ, dè dặt cẩn thận. Nếu có thể thực hành không mỏi những
việc trên thì đã tận đạo nghĩa ti nhược, khiêm nhường rồi vậy)
Ba điều này là thường đạo của phụ nữ. Chữ
“thường” này có hàm nghĩa rất sâu, thường nghĩa là gì? Có thể siêu vượt thời
gian, không gian, vào thời xưa và thời nay không hề thay đổi, vẫn như vậy nên
mới gọi là thường. Nếu thời xưa là một kiểu, thời nay là một kiểu thì không gọi
là thường. Phụ nữ thời xưa có thể sinh con, nam giới không sinh được, hiện nay
cũng là như vậy, không thay đổi. Còn bản tính thì sao? Phụ nữ thời xưa giữ bổn
phận, thời nay cũng nên như vậy, cũng không nên thay đổi. Nếu như thay đổi thì
nói lên điều gì? Giáo hóa đã mất rồi, phong tục thế gian đã xuống cấp rồi, mọi
người đã bắt đầu quên mất rồi. Giống như là khắp cả mọi người trên đường đều đi
ăn trộm mà không cảm thấy ăn trộm là một việc xấu hổ, mọi người đều làm như thế
cả. Hiện nay nếu như có công ty nào mà không trốn thuế, gian lận thuế thì cảm
thấy đó là một việc bất khả tư nghị, mọi người đều làm như thế cả. Nếu như mọi
người trên đường đều nhai kẹo cao su mà bạn không nhai thì mọi người cảm thấy
bạn rất kì lạ, vấn đề là ở chỗ này. Thế nên, chúng ta hiện nay nên đem thường
đạo nói ra để mọi người đều biết cái gì là thường đạo của phụ nữ. “Lễ pháp chư
điển giáo hĩ”, điển giáo là chỉ lời dạy trong Kinh điển, sự giáo hóa của Kinh
điển, Kinh điển vĩnh cửu bất biến với thời gian, chỉ vì người thời nay chúng ta
hiểu sai, không hiểu được hàm nghĩa chân thật của tổ tiên, rồi đem ý của chính
mình thêm vào ý của tổ tiên mà nói thì sai mất rồi. Ba điều này, điều thứ nhất
là ti nhược, trong hết thảy giáo dục Nữ Đức thì khiêm hạ là căn bản của căn
bản.
KHIÊM NHƯỢNG CUNG KÍNH.
Chữ “khiêm” có nghĩa “nhường” và “kính” ở trong,
đồng thời còn có nghĩa không tự mãn. Chân thật khiêm nhường, cung kính là chỉ
cho điều gì? Làm thế nào làm được khiêm nhường cung kính, từ đâu mà bắt đầu
làm? Tôi xin chia sẻ với mọi người, là từ hiếu đạo mà bắt đầu làm, chúng ta
nói: “bách thiện hiếu vi tiên”, hạt nhân của văn hóa truyền thống là bốn chữ
này: hiếu thân tôn sư. Đối với cha mẹ trước tiên phải hiếu kính, hiếu thuận,
sau đó đối với tất cả trưởng bối, thầy giáo đều tôn trọng, cung kính,lễ phép.
Nhưng trong cuộc sống thực tế chúng ta rất khó thực hiện, giảng đạo lý thì rất
dễ, lúc giảng bài thì đều giảng rất quy củ nhưng đến khi thực hành sẽ phát hiện
có rất nhiều việc không dễ làm, nguyên nhân không làm tốt được là do đâu? Không
phải chúng ta xung đột với cha mẹ, với xã hội, hoặc là xung đột với bất kì
người nào, suy cho cùng là do tập tính của chúng ta có xung đột và mâu thuẫn
với tự tính của chính mình. Học tập Thánh Hiền chính là làm cho tập tính của
chúng ta quay trở về tự tính, không còn có xung đột, mâu thuẫn. Chúng ta trước
tiên cần hỏi chính mình có thực sự muốn học tập giáo huấn của Thánh hiền hay
không, nếu như thực sự muốn nâng cao bản thân thì đối với hết thảy pháp đều
dùng tâm cung kính mà cầu. Gọi là “một phần thành kính được một phần lợi ích,
mười phần thành kính được mười phần lợi ích”, nếu không có tâm chân thành cung
kính thì sẽ không học được thứ gì, đều là cái học nông cạn, học cái văn chương
ở bề mặt. Thế nào là chân thành? Tiên sinh Tăng Quốc Phiên có một câu chú giải
rất hay “chân tức là không vọng”. Vọng chính là tâm hư giả, “thành tức là một
niệm chẳng sinh”, không có cái tâm tạp niệm, không nghĩ cái này cái kia. Chúng
ta muốn tận hiếu với cha mẹ thì đừng nghĩ đến điều gì khác, chỉ một mực làm là
được. Nếu như lại nghĩ thế này thế kia, nghĩ em trai mình thế này, chị gái mình
thế kia thì chính mình sẽ không làm được. Rồi lại nghĩ tiếp xã hội này như thế
nào? Tổ tiên có một câu giáo huấn rất hay: “không thấy lỗi của người”. “Nếu
chân thật là người tu đạo, không thấy lỗi của người, nếu nhìn thấy lỗi người,
thì chính mình cũng sai”. Đây là câu nói của Lục Tổ Huệ Năng, bạn đã nhìn thấy
lỗi lầm của người khác chưa? Nói thật ra nếu như không thấy trừ phi là mù mắt,
hoặc là người vô tri, người đó rõ ràng đã phạm lỗi mà bạn nói là không nhìn
thấy. Mắt đã nhìn thấy nhưng trong tâm không hề động chút ý niệm. Bất luận là
cha mẹ hay là người bên cạnh, đối với những lỗi lầm mà họ đã phạm, đừng để tâm
của mình bị tác động, hễ động tâm thì phiền phức rồi. Chính mình cũng không cần
đi phan duyên, cứ muốn đi giúp đỡ người, kì thực người cần giúp nhất là chính
mình, thử hỏi chính mình xem đã thành Thánh thành Hiền chưa? Nếu chưa thì bạn
rất “nghèo” đấy. “Lúc nghèo cùng thì hãy lo hoàn thiện bản thân” là tốt rồi,
nếu người khác chạy đến trước mặt nói “anh nhất định phải giúp tôi!”, vậy được,
chúng ta tận hết bổn phận của chính mình, cũng chẳng có gì gọi là giúp, chỉ
chia sẻ với họ một chút tâm đắc của chính mình. Ngay cả tôi đây cũng không phải
là cô giáo của các bạn, tôi chỉ là chia sẻ tâm đắc của tôi với mọi người, chúng
ta cùng nhau học tập, cùng nhau tiến bộ. Không dám xưng hô là “lão sư”, không
xưng nổi từ “lão”, cũng không dám gọi là “sư”, hai chữ này đều không dám làm.
Tự mình học tập làm sao có thể đặt lỗi lầm của người khác qua một bên, học tập
cư sĩ Hứa Triết 113 tuổi của Singapore. Mọi người hỏi bà khi nhìn thấy lỗi của
người khác thì làm thế nào? Bà trả lời rằng “thì giống như đang đi trên đường
vậy, xung quanh có rất nhiều người qua lại, bạn nói tôi đã nhìn thấy, ừ thì có
nhìn thấy, bạn hỏi có lưu lại ấn tượng gì không, người ấy như thế nào, đều
không lưu lại thứ gì cả, không biết gì hết.” Toàn tâm toàn lực đặt vào chính
mình, đặt vào việc trưởng dưỡng đức hạnh của chính mình. Nếu như cả ngày nhìn
thấy lỗi lầm của người khác, thì “chính mình đã sai rồi”, bản thân mình đã bắt
đầu đọa lạc rồi. Vì vậy, tâm chân thật cung kính khiêm nhượng chính là từ
“không thấy lỗi người” mà bắt đầu, từ “hiếu thuận cha mẹ” mà bắt đầu, từ việc
không nhìn thấy lỗi của cha mẹ. Sau đó mở rộng ra, không thấy lỗi của chồng,
rồi lại dần dần mở rộng ra một chút nữa, không thấy lỗi của cha mẹ chồng, mở
rộng ra nữa không nhìn thấy lỗi của anh chị em chồng, rồi lại mở rộng ra đến
sau cùng bạn không còn nhìn thấy lỗi của bất kì người nào nữa thì bạn đã thành
Thánh Hiền rồi đó. Cho nên, có thành Thánh Hiền hay không thì chính mình biết
rõ nhất, nếu như vẫn nhìn thấy lỗi của người thì vẫn là phàm phu tục tử, vẫn
cần phải tiếp tục tu học.
TIÊN NHÂN HẬU KỈ.
Thứ
tự trước sau được nói ở đây chính là quá trình cầu đạo, trong sách “Đại Học” có
nói: “Sự có gốc ngọn, vật có trước sau, hiểu thứ tự trước sau tức gần với Đạo
vậy”. Thế nào là gốc ngọn của sự, trước sau của vật? Làm người tận hiếu, giữ
vẹn nhân nghĩa, đây là cái gốc, đây là điểm khởi đầu. Cái gốc của làm việc
chính là “hành hữu bất đắc phản cầu chư kỉ” (làm việc không thành thì xét lại
chính mình), đây là gốc, là điểm khởi đầu của làm việc. Bất luận là làm người
hay làm việc đều biết nghĩ cho cho người khác, đứng ở góc độ của đối phương mà
cân nhắc thì mới không bị tình trạng gốc ngọn điên đảo.
Giáo dục của Thánh hiền là gì? Chính là
buông xuống bản thân, toàn tâm toàn ý suy nghĩ cho người khác. Nhìn lại thì
cũng được hết thảy những người xung quanh lo nghĩ cho mình, họ lo nghĩ còn chu
đáo hơn chính mình lo cho bản thân. Có thể lúc mới bắt đầu làm sẽ gặp một chút chướng
ngại, nhưng tôi tin rằng nếu như mọi người kiên định tín niệm, kiên trì không
mỏi mà làm thì nhất định có được thu hoạch. Mỗi ngày phản tỉnh, phản tỉnh xem
mình làm việc có phải là vì chính mình hay không, có khi nếu không vì cái danh
của mình thì cũng vì cái lợi của bản thân. Rất nhiều giáo viên văn hóa truyền
thống không vì danh, cũng chẳng vì lợi, thế nhưng cũng phải nghĩ thử xem phải
chăng cũng đang vì dục vọng nào đó của mình và tập tính nào đó của chính mình,
nếu như còn có như vậy thì cũng là vì chính mình. Cho nên, chữ “buông” này càng
về sau càng khó làm được, lúc mới đầu rất dễ buông, rất dễ dàng buông những thứ
thô, càng về sau những thứ càng vi tế, càng ẩn kín thì càng khó buông, thế nên
mọi người trong lúc học tập cần phải không ngừng đề khởi chí hướng.
HỮU THIỆN MẠC DANH, HỮU ÁC MẠC TỪ.
Ở đây nói về thiện ác, đối với thiện ác cần
có lý niệm rõ ràng. Phía trước đã nói với mọi người thiện là gì rồi. “Khiêm
nhường cung kính, người trước mình sau” là thiện, ngược lại chính là ác. Thế
nên, định nghĩa về thiện ác trong “Liễu Phàm Tứ Huấn” cũng giống với chúng ta ở
đây nói, đó chính là gì vậy? Vì người khác chính là thiện, vì chính mình chính
là ác, đây chính là định nghĩa căn bản về thiện ác. “Hữu thiện mạc danh” ý nói
làm thiện mà muốn người khác biết thì không phải chân thiện, làm ác mà sợ người
biết đến là ác thật sự. Làm một chút việc tốt, rất muốn được người biết đến,
điều này không thuộc về điều thiện thực sự. Bạn tạo ra một chút việc ác, sợ
người khác biết đến thì thực là là cái ác thật sự. Chúng ta ở nhà làm việc cũng
như vậy, ví dụ chúng ta là nội trợ, khi chồng đi làm về thì kể cho chồng biết
hôm nay chúng ta đã làm bao nhiêu việc, nấu cơm ra sao. Nếu như làm cơm mà
chồng không khen ngợi, không có người biểu dương thì không còn tinh thần nấu
cơm nữa, không muốn làm tiếp nữa. Phòng ốc dọn dẹp sạch sẽ mà không có người
khen thì không muốn dọn dẹp nữa. Trên thực tế, điều này vẫn là tự lợi, làm vì
chính mình, kì vọng được tán thán, đây chính là tâm danh văn lợi dưỡng. Thiện
chân thật là như thế nào? Không nghĩ đến bất kì điều gì, cũng không hy vọng đạt
được bất kì hồi báo nào, làm là làm thôi, làm xong thì quên hết, quên hết những
việc đã làm, quên hết đã làm cho ai, và cũng quên luôn mình là người đã làm
việc này. Từ trong ra ngoài đều buông xuống sạch sẽ, khiến trong tâm mỗi ngày
đều trong suốt, giống như một hồ nước trong có thể phản chiếu rõ ràng cảnh vật
bên ngoài, đây chính là trí tuệ. Trong lòng nếu suy nghĩ quá nhiều thì giống
như mặt nước hồ bẩn, rất khó phản chiếu cảnh vật bên ngoài. Lúc hành thiện cần
phải biết tri ân báo ân. Lời dạy xưa có nói: “ân đức dù là giọt nước, cũng xin
báo đáp cả suối nguồn”. Thế nhưng người hiện nay đối với sự việc đã qua thì
quên ân trời biển, còn điều lỗi như giọt nước lại ghi nhớ rất rõ ràng. Việc này
cũng không có gì kì lạ, đó là do tập tính của con người, vừa khởi ý niệm thì
nghĩ ngay đến cái tốt của mình và cái xấu của người. Thế nên, khi xảy ra vấn đề
thì “tôi đối với anh ta tốt như vậy, anh ấy lại đối với tôi không tốt”, những
việc này nên quên đi. Thế nên, con người cần học cảm ân, thời thời khắc khắc
giữ tâm cảm ân, đặc biệt là cảm ân những người đã mang lại nghịch cảnh cho bạn.
Bạn cần hiểu rằng có thể có được phước báo của ngày hôm nay, địa vị của ngày
hôm nay, những phúc này đều từ nghịch cảnh mang đến. Phúc báo do thuận cảnh
mang đến không lớn, từ nghịch cảnh mang đến mới lớn, càng cho bạn nghịch cảnh
thì càng cho bạn sự khảo nghiệm, bạn càng âm thầm tiếp tục làm và nhận chịu thì
càng tích lũy được phúc báo. Vì vậy, bản thân vừa học vừa phản tỉnh lại chính
mình, phước báo của mình là do những người xung quanh mang nghịch cảnh đến, đặc
biệt là người thân mang đến, bạn âm thầm làm trong mười mấy, hai mươi mấy năm
thì con đường nhân sinh của bạn sẽ ngày càng xán lạn.
Nếu muốn hiểu rõ thiện và ác, tốt nhất nên
nghiêm túc học tập “Thái Thượng Cảm Ứng Thiên”, đây chính là giáo dục cắm rễ
quan trọng. Thiện ác nằm trong mỗi một việc nhỏ trong cuộc sống chứ không nhất
định là những việc lớn. Tất cả thiện đều cần phải phụng hành, hết thảy điều ác
cần phải tránh xa, đây chính là Nữ Đức. Đối với các sự việc trong gia đình, cần
nghiêm túc thực hiện tứ đức của phụ nữ là: phụ đức, phụ dung, phụ ngôn, phụ
công. Ví dụ như bạn trang điểm rất đoan trang, chỉnh tề, không phản cảm, không
hở hang, không khêu gợi tà tư tà niệm của người khác phái thì đây chính là
thiện. Nếu như bạn nói chuyện khéo léo đúng mực, không nói lỗi người, không nói
chuyện hay dở của người, khiến miệng của mình xa lìa thị phi, thì đây cũng là
thiện. Thậm chí việc bạn dạy con cái của mình không được lãng phí một chút
nước, một chút điện, việc nhỏ như vậy cũng là thiện. Thế nên, làm việc thiện
không phải là quyên bao nhiêu tiền mà thiện và ác là ở trong từng việc nhỏ mỗi
ngày, gọi là “thiện không tích thì không đủ thành danh, ác không tích thì không
đủ diệt thân”, phải hiểu đạo lý này.
NHẪN NHỤC HÀM CẤU.
Cái nhẫn này gồm có ba thứ lớp, trước tiên
phải nhẫn cái miệng, việc này quan trọng nhất, chúng ta thường hễ không cẩn
thận là không nhẫn được cái miệng, tôi cũng thường nhẫn được hồi lâu rồi cũng
buột miệng nói ra, vừa hay lại có người đến dẫn dụ tôi nói ra một tràng rất
sướng miệng, nhưng nói xong rồi thì thực sự cảm thấy rất hối hận. Đây là do
thiện căn của chính mình không sâu dày, lực tu dưỡng không lớn, sức định không
đủ, nếu đủ định lực thì dù cho có ai dụ hoặc cũng không nói, đây là sự tu dưỡng
tối căn bản trong việc làm người. Thứ hai là nhẫn được sắc, về việc này tôi tu
cũng rất kém, hễ gặp phải người tôi không muốn nhìn thấy, nghe thấy những điều
tôi không muốn nghe thì mặt sẽ không nén được giận, do trong lòng còn có phân
biệt tốt xấu nên trên mặt mới bị cảnh giới xoay chuyển, mặc dù miệng không nói
ra nhưng trong lòng thì có, cái nhẫn này là nhẫn nhưng không chuyển hóa được,
nội tâm vẫn không chuyển hóa được nên trong thân thể thường xảy ra đau bệnh.
Sau cùng là nhẫn trong tâm, không những nhẫn trên miệng, nhẫn trên dung mạo sắc
mặt mà tâm niệm cũng không động, thậm chí không có cảm giác nhẫn chịu, căn bản
đều không xem việc này là nghiêm trọng thì đây mới chân thật là cảnh giới cần
tu học của chúng ta. Làm phụ nữ thì cần có công phu như thế nào? Việc lớn hóa
nhỏ, việc nhỏ hóa không, trong lòng chuyển hóa thành không. Hiện nay thì ngược
lại, không có việc gì thì làm thành việc nhỏ, việc nhỏ làm thành việc lớn, việc
lớn làm cho nó càng lớn hơn, sau cùng trời long đất lở dẫn đến li hôn, thật là
đáng sợ.
Hết thảy nhẫn nại là gì? Là trong tâm có độ
lượng, có ba tầng độ lượng. Nhứ nhất phải biết khoan dung người khác. Thế nào
là khoan dung người khác? Ít nhất cần có thể nhẫn nhịn người khác, cho dù họ
hoàn toàn sai lầm, không đúng chỗ nào, không có lý gì cả, nhưng mình nhẫn nhịn
được, không cần tranh luận lôi thôi với họ. Ở nhà và ở công ty bạn gặp phải rất
nhiều sự việc như thế, đều cần phải có thể nhẫn nhịn. Nếu chỉ là nhẫn nhịn
không thì tuyệt đối không được, bạn muốn nâng cao chính mình mà chỉ đơn thuần
nhẫn nhịn không thôi thì sẽ khiến bản thân nhẫn nhịn thành bệnh, học Nữ Đức học
thành bệnh, nén vào trong thì không được. Thứ hai là bao dung, bao dung là thế
nào? Đó là có thể đứng ở vị trí của đối phương mà nghĩ, bao dung chính là đổi
vị trí suy nghĩ. Bạn có thể đứng ở góc độ tuổi tác của họ, kinh nghiệm làm việc
của họ, đặc điểm tính cách của họ thì có thể hiểu được vì sao họ làm như thế.
Bạn sẽ cảm thấy họ ăn nói và làm việc như vậy là bình thường, không cần tức
giận với họ. Tầng thứ ba cao nhất là gì? Chính là không còn có gì gọi là đúng
sai cả, chính là đứng ở góc độ nhìn nhận vấn đề của họ, không cần quá xét nét
người khác. Giống như một chậu nước, nhìn thấy trong nước mặt của mình là tròn.
Nếu như lấy một cái ly hình bầu dục, bạn nhìn mặt của mình lần nữa thì ảnh bên
trong sẽ là hình bầu dục, vật chứa bên ngoài không như nhau, là chậu, là ly,
nhưng mặt của chúng ta không thay đổi. Cho nên, trong lúc học khiêm nhường chỉ
cần chú ý đến việc tu dưỡng đức hạnh trong nội tâm của chính mình là được,
không cần xét nét đến người khác.
Trong quá trình hoằng dương văn hóa truyền
thống, tôi đã bị rất nhiều chê trách. Lúc ban đầu tôi không hiểu nổi, tôi rõ
ràng là nghĩ như thế này, làm việc với tâm nguyện như thế này vì sao người khác
lại nói tôi như vậy? Rất tủi thân, tôi đã khóc, cũng đã đau lòng. Sau đó hai lỗ
tai tôi không còn nghe chuyện bên ngoài cửa sổ nữa, người khác muốn nói gì thì
nói. Bản thân mỗi ngày xét lại chính mình, âm thầm gột rửa bụi bặm trần cấu của
tâm linh, thanh tịnh thân khẩu ý của chính mình, mỗi ngày làm bạn với Thánh
hiền, đọc sách thiện, nghe thiện tri thức giảng, có duyên thì đi làm việc lợi
ích cho đại chúng, lúc làm thì không nên quá để ý đến cách nhìn của người khác,
nếu quá để ý đến thì có lúc sẽ không nhẫn được phiền não trong nội tâm của
mình, như vậy thì không phải là làm thiện với tâm thanh tịnh. Nếu như có người
nói bạn, bạn cảm thấy vẫn có thể nhẫn được; mười người nói, bạn vẫn chịu được;
nếu như một ngàn người chỉ trích việc làm của bạn thì có thể bạn không chịu
nổi. Bởi vì bạn vẫn chưa tu luyện đến cảnh giới của Thánh Hiền nên bị ngã đổ
thôi. Phương pháp tốt nhất là không nghe, không cần nhẫn, bản thân vẫn cam tâm
tình nguyện làm tiếp tục. Làm thế nào để có được hạt ngọc trai, hạt cát chui
vào bên trong con trai, vốn dĩ nó là hạt cát, con trai nghĩ mình có đuổi cũng
không đuổi nó đi được, chi bằng hãy bao dung nó, sau đó con trai không ngừng
bao dung, cuối cùng bên trong người nó đã hình thành nên hạt ngọc trai. Bản
thân chúng ta cũng vậy, nếu như có duyên gặp phải những sự việc, hoặc là những
người mà cả đời không thể nào tránh né được, ví như không thể trốn tránh được
cha mẹ, con cái, bạn bè người thân, vậy thì những kí ức mà họ đã mang đến cho
bạn, bạn hãy nuôi dưỡng chúng trở thành những hạt ngọc trai bên trong tâm mình
là được rồi.
Ở đây có câu chuyện tôi xin chia sẻ với mọi
người, nói về Quý Tử, là Quý Tử trong bách gia chư Tử thời cổ đại. Có một lần
môn khách của Quý Tử tiến cử cho ông một vị khách, sau khi vị khách đó rời
khỏi, Quý Tử nói với môn khách rằng: “Người mà anh dẫn đến có ba điều lỗi: nhìn
thấy ta là cười, đây là biểu hiện của sự ngạo mạn; nói chuyện với ta không xưng
là “lão sư”, đây là biểu hiện của vi phạm lễ tiết; giao hảo giữa ta và người đó
chưa thân mà cách nói chuyện lại thân thiết, đây là biểu hiện của việc nói
chuyện thiếu chừng mực. Kết quả, môn khách của ông cũng rất có tầm nhìn, đã
phản bác lại rằng: “Người đó nhìn ngài mỉm cười vì đây là thói quen chung của
mọi người. Nói chuyện với ngài mà không xưng ngài là “lão sư” là biểu hiện của
học thức uyên bác. Mới quen mà nói chuyện thân mật là biểu hiện của người trung
thành.” Bạn thấy hai người khác nhau cùng nhìn nhận một sự việc thì sẽ có hai
quan điểm hoàn toàn trái ngược nhau. Ở đây tôi muốn nói lên điều gì? Chúng ta
muốn tu đức khiêm tốn, muốn tu Nữ Đức thì bản thân mình làm là được rồi, người
khác có nói thế nào cũng không cần để ý. Chúng ta dùng tâm chân thành, chân
thật cắm gốc từ trên đạo lý học vấn, mỗi ngày cảm nhận thể hội từ trong Kinh
điển, rồi thực hành trong cuộc sống. Sự nâng cao này người khác không thể nào
hiểu được, nhưng bản thân có thể đạt được học vấn chân thật.
THƯỜNG NHƯỢC ÚY CỤ
Ở đây có nghĩa là bản thân thường có tâm hổ
thẹn và tâm nơm nớp lo sợ thì mới có thể chân thật gìn giữ được phúc báo và
phúc phần của chính mình. Cổ ngữ có câu: “Người không lo xa, ắt có buồn gần”.
Người xưa thường cho rằng nguy hiểm nhất là điều gì? Người ở địa vị cao mà
không có đức hạnh, điều này rất nguy hiểm. Người có lộc lớn mà không có đức
hạnh thì điều này cũng rất nguy hiểm. Nếu có gia nghiệp rất lớn mà trong nhà
không có đức hạnh, cũng rất nguy hiểm. Dù biến đổi thế nào nhưng bản chất vẫn
luôn không đổi, nên khi có danh tiếng lẫy lừng thì phải phản tỉnh trở lại đức
hạnh của chính mình, mỗi ngày đều xét lại bản thân. Nếu như không có đức hạnh
thì chúng ta sẽ không gánh nổi phước báo lớn, rất nhiều thứ sẽ dễ dàng bị thất
thoát. Tôi xin kiến nghị mọi người hãy chân thật học tập “Liễu Phàm Tứ Huấn”.
Trong chương thứ tư của sách “Liễu Phàm Tứ Huấn” có nói đến lợi ích của đức
khiêm tốn”, nói một cách khác là bạn biết được phương pháp để lập mệnh, biết
làm thế nào thay đổi vận mạng, sau đó cũng biết làm thế nào để sửa lỗi tích
thiện. Tuy nhiên, nếu như bạn không biết hàm dưỡng đức khiêm tốn thì tất cả
nước trong sông hồ cũng không thể đổ đầy cái ly bị thủng được, sẽ bị chảy ra
hết. Thế nên, chỉ có không ngừng hàm dưỡng đức hạnh khiêm tốn của chính mình
thì mới có thể giữ được công đức của việc sửa lỗi và tích thiện. Trong sách
“Thượng Thư” lại nói: “Mãn chiêu tổn, khiêm thọ ích”, làm người nhất định không
được kiêu ngạo, trái nghĩa của khiêm tốn là ngạo mạn. Thái độ ngạo mạn có nhiều
cách biểu hiện, không hẳn là cách nói chuyện kiêu ngạo, ăn nói không kiêng nể,
trong mắt không có ai, loại ngạo mạn đó là ngạo mạn dạng thô thiển bề ngoài.
Loại ngạo mạn đáng sợ nhất trong xã hội hiện nay là gì? Đó là biểu hiện vẻ
ngoài rất nho nhã, người khác nhìn không thấy sự ngạo mạn, nhưng trong lòng
không coi hết thảy mọi người mọi vật ra gì, nhất là khi người đó có địa vị, học
thức, phúc báo nhất định nào đó. Người khác quả thật không nhìn ra còn cảm thấy
người đó thật khiêm tốn, văn nhân nho nhã. Người đó trước giờ chưa từng xét lại
bản thân, tự hỏi bản thân rằng mình có phải là người ngạo mạn hay không? Loại
ngạo mạn này rất dễ hại người, thế nên ngạo mạn là tật xấu căn bản nhất của con
người, rất khó trừ bỏ. Trong quá trình học tập của mỗi người hiện nay, chúng ta
mỗi ngày nên tự hỏi chính mình có ngạo mạn hay không, cách nói chuyện thế này
có ngạo mạn hay không, suy nghĩ kiểu này có ngạo mạn hay không, làm việc thế
này có ngạo mạn hay không? Có thể buông xuống học lực, danh vọng, địa vị gia
đình, tài phú, dung mạo của bản thân mà thời thời khắc khắc dùng tâm khiêm tốn
để đối người tiếp vật hay không? Nếu như không thể buông xuống thì dù khởi một
ý niệm ngạo mạn rất nhỏ bé cũng giống như nhỏ một giọt mực vào chậu nước trong
veo của cuộc đời bạn, cho dù chỉ nhỏ một giọt thôi nhưng trong chốc lát nước
trong sẽ chuyển thành đen. Thế nên, sự ngạo mạn của con người giống như thức ăn
trên khay, bản thân luôn cố sức làm đầy nó. Hôm nay ta cảm thấy học vấn của
chính mình rất tốt, đã làm rất nhiều việc cho nhân viên, đã làm rất nhiều việc
cho xã hội, địa vị của mình, danh vọng của mình đều đang góp phần làm đầy khay
thức ăn đó. Đập vào mắt là một khay thức ăn cao chót vót, đến nỗi không nhìn
thấy con đường trước mắt, lời nói của người khác hoàn toàn không nghe lọt tai,
đến lúc đó thì quả thực là hết thuốc chữa. Có câu “nghe người khuyên thì mới ăn
no”, người hiện nay không nghe khuyên, khuyên càng hăng thì họ sẽ bỏ chạy. Vì
vậy, đối với người ngạo mạn không cần nói với họ, làm như vậy có trí tuệ.
Ti nhược là một chương rất quan trọng,
ngược lại với ti nhược chính là ngạo mạn. Chương ti nhược này nếu như bây giờ
học cũng được, sau này học cũng được, chỉ cần có thể học thấu suốt thì sẽ được
lợi ích. Đây là chủ đề mà có nói mỗi ngày cũng không có gì là quá đáng, tôi có
một giai đoạn không học tập, không phản tỉnh chính mình, tâm ngạo mạn liền dấy
khởi. Thế nên, chúng ta thời thời khắc khắc phải giữ gìn cảnh giác, ngạo mạn
vừa chớm khởi lên thì phải dập tắt nó, nếu không ngăn chặn, nó sẽ phát triển
rất nhanh.
TI NHƯỢC HẠ NHÂN DÃ.
Trong “Đạo Đức Kinh” của Lão Tử có một câu
nói: “không dám đứng trước thiên hạ”. Thế nào là “không dám đứng trước thiên
hạ”? Ví dụ khi chúng ta đi đường thì nhường cho người đi trước, bạn đi sau
cùng, không nên chen lấn; khi người khác muốn chụp chung ảnh với một vị thầy,
một vị đại đức nào đó thì bạn nên tạm lui ra sau. Hãy thường nhắc nhở trong tâm
có thể đặt mình vào vị trí thấp nhất được hay không, hễ nghĩ đến câu “không dám
đứng trước thiên hạ” này thì bạn liền hiểu rõ. Nếu bạn nghĩ mình không có đức
hạnh gì, không có học vấn gì, không có điều gì đáng được khen ngợi, quả thực là
nhỏ bé không đáng nhắc đến thì dần dần bạn sẽ buông xuống được toàn bộ.
Chúng ta trong lúc học tập “Nữ Giới” cần
chú ý, bảy chương trong sách “Nữ Giới” đều giảng về lý, thế nhưng chúng ta nhất
định không được chấp vào lý mà phế bỏ sự. Nếu như chúng ta chấp lý bỏ sự, xem thường
những việc nhỏ không làm thì sẽ rất phiền phức. Nhất định phải đem lý áp dụng
vào mặt sự, khiến lý sự viên dung, không có chướng ngại. Nếu không thể thực
hiện được đạo lý này vào trong thực tế cuộc sống, như vậy thì lý và sự có
chướng ngại rồi, bạn đã học không đúng rồi. Trước tiên, giữa đạo lý và đạo lý
với nhau không có chướng ngại, như “Nữ Giới” và “Nữ Luận Ngữ” cùng tất cả Kinh
điển về Nữ Đức đều tương thông về mặt lý, là cùng một đạo lý. Chúng ta làm việc
cũng như vậy, việc nhà, việc công ty, thậm chí là việc lớn trong thiên hạ,
những việc này đều tương thông, cũng là một sự việc. Bạn xử lý việc nhà như thế
nào, thì cũng xử lý việc trong công ty như vậy. Lão Tử nói: “Trị đại quốc như
nấu nồi cá nhỏ”. Ở nhà làm thế nào xào rau thì cũng như thế ấy mà trị quốc, đây
là cùng một đạo lý. Về mặt lý và sự phải làm cho thông, nếu như lý và sự không
thông thì sao? Trong “Đệ Tử Quy” chúng ta cũng có học rằng: “Không gắng làm,
chỉ học văn. Chỉ bề ngoài, thành người nào. Nếu gắng làm, không học văn, theo ý
mình, mù lẽ phải.” Nếu chỉ đơn thuần học văn hoặc là đơn thuần thực hành thì
đều sẽ có vấn đề. Những điều nói trong “Đệ Tử Quy” vô cùng tốt, bao gồm cả lý
lẫn sự, chúng ta không nên chấp sự mà không rõ lý. Tôi cứ một mực làm trên sự,
đã làm rất tốt. Người trong ngoài nhà đều khen tôi là một người con dâu tốt,
người vợ tốt, người mẹ tốt, nhưng về mặt lý thì sao? Tôi xem thường không học.
Nên đã thế nào? “Mù lẽ phải”, nếu bạn mơ hồ về mặt lý thì trên mặt sự ắt sẽ có
chướng ngại. Thế nhưng khi so sánh hai mặt với nhau thì chẳng thà chấp sự bỏ
lý, chứ đừng chấp lý bỏ sự. Tức là về mặt sự không chịu đi làm nhưng đạo lý thì
hiểu rất thông, như thế không được. Chúng ta hiểu đạo lý rồi thì cần phải làm
trên mặt sự.
VÃN TẨM TẢO TÁC, BẤT ĐẠN TÚC DẠ, CHẤP VỤ TƯ
SỰ, BẤT TỪ KỊCH DỊ, SỞ TÁC TẤT THÀNH, THỦ TÍCH CHỈNH LÝ, SỰ VỊ CHẤP CẦN DÃ.
(Tạm dịch: Phụ nữ nên thức khuya dậy sớm, không vì sự vất vả ngày đêm mà có tâm
sợ khó, tự tay chăm sóc lo liệu việc nhà. Dù là việc hệ trọng hay giản đơn cũng
đều kiên nhẫn xử lý từ đầu đến cuối. Cẩn thận thâu vén sắp xếp mọi việc cho
được chỉnh tề, gọn gàng, sạch sẽ. Nếu có thể thực hành không mỏi, tức đã tận
được đạo chuyên cần rồi vậy)
Đoạn này có nghĩa là tối ngủ trễ, sáng dậy
sớm, không sợ vất vả, từ sáng đến tối đều lo liệu việc nhà, mỗi ngày dù là làm
những việc vặt nhỏ nhưng đều xử lý chúng thật ngăn nắp chỉnh tề, đây chính là
hàm nghĩa của chữ cần lao. “Túc” có nghĩa là buổi sáng, “tư sự” là chỉ cho
những công việc vặt, “kịch” chỉ cho những việc rất hệ trọng, “dị” chỉ những
công việc đơn giản, những công việc trong nhà bao gồm những việc đơn giản như
nấu cơm, quét nhà cho đến những công việc hệ trọng. Tôi nhớ khi vừa mới kết
hôn, nhà tôi ở tầng sáu, khi đổi bình gas, vác lên lầu rất khó khăn. Chúng tôi
dọn nhà ba lần, lần đầu dọn nhà cho hết đồ vào hai mươi mấy cái rương, đến lần
thứ hai tôi suy nghĩ làm cách nào để giảm bớt số rương xuống, nhưng mỗi lần đều
không thể bớt số sách được, bởi vì sách chiếm một phần rất lớn, tôi cảm thấy
dọn nhà là một việc thuộc về “kịch” có nghĩa là nghiêm trọng. “Dị” là những
việc rất đơn giản, ví dụ như chúng ta mỗi ngày đều nấu cơm, giặt đồ. Mỗi ngày
bất luận là việc đơn giản hay hệ trọng trong nhà, chúng ta đều không được thoái
thác, đều kiên trì làm. Những công việc như thế này đều nên hoàn thành trong
ngày, việc trong ngày thì xong trong ngày. Sau khi làm xong đều phải dọn dẹp
cho sạch sẽ, ngăn nắp, như vậy gọi là “chấp cần chi đạo”, cần là cần kiệm. Đoạn
này chính là sự tiến thêm bước nữa trong việc thực hành sự khiêm hạ trong gia
đình.
Ba phương diện này, một cái nói về thể,
khiêm hạ chính là tính thể, tâm tính của chúng ta. Cái thứ hai nói về tướng, về
mặt sự tướng cần phải làm những việc này. Cái sau cùng là dụng, là có thể kế
thừa việc tế tự, cũng chính là có thể truyền thừa lại cho đời sau, không hổ
thẹn với tổ tiên. Đây là điểm quan trọng nhất, bạn làm ra một đống việc nhưng
không thể nuôi dạy ra một đứa con tốt, bận rộn làm việc nhà, cho dù bạn làm cơm
có ngon đến đâu nhưng con của bạn lại là đứa chẳng chịu làm việc gì, là kẻ ham
ăn nhác làm thì cũng vô dụng. Thế nên ba phương diện này đều có thứ lớp từ
trong ra ngoài là: thể, tướng, dụng. Còn chữ “cần” thì giải thích ra sao? Chúng
ta có rất nhiều ví dụ về việc này, trong sách “Tiến Học Giải” của Hàn Dũ có câu
“sự nghiệp tinh thông bởi do cần, hoang phế bởi do đùa bỡn, thành tựu do biết
suy nghĩ, hủy hoại do tùy tiện. Lại còn có câu “thiên đạo thù cần” (đạo trời
vun bồi cho người cần kiệm).
VÃN TẨM TẢO TÁC, BẤT ĐẠN TÚC DẠ. (Tạm dịch:
Phụ nữ nên thức khuya dậy sớm)
Trong phần “Tảo tác” của sách “Nữ Luận Ngữ”
có nói phụ nữ nhất định phải thức dậy sớm, không được ngủ đến lúc mặt trời lên
cao ba ngọn tre mới thức dậy. Chúng ta thấy phụ nữ hiện nay dường như không có
mấy người thức dậy sớm, đặc biệt là các cô thiếu nữ, lười biếng ngủ cho đẫy
giấc, vì ban đêm thức khuya lên mạng chơi game, xem phim truyền hình, đi quán
bar với bạn bè, hoàn toàn trái ngược với thiên thời, trái ngược thiên đạo. Sự
vận hành của cơ thể của con người trong hai mươi bốn giờ tương ưng với bốn mùa
trong năm. Bốn mùa của một năm là xuân, hạ, thu, đông, thì hai mươi bốn giờ
trong một ngày cũng có giờ mùa xuân, giờ mùa hè, giờ mùa thu và giờ mùa đông.
Giờ mùa xuân là từ ba giờ sáng cho đến chín giờ sáng. Mùa xuân vạn vật bắt đầu
sinh trưởng, nếu bạn không cho chúng sinh trưởng mà nằm đó ngủ thì sẽ luống qua
mùa sinh trưởng, bạn cứ để lỡ hết lần này đến lần khác, toàn bộ đều sẽ luống
uổng. Từ chín giờ sáng đến ba giờ chiều là mùa hạ, mùa hạ là mùa phát triển
trưởng thành, bạn cần phải làm việc. Từ ba giờ chiều cho đến chín giờ tối là
mùa thu, bắt đầu thu hoạch. Từ chín giờ tối đến ba giờ sáng là mùa đông, bạn
cần ngủ nghỉ, mỗi một bộ phận trong cơ thể đều tiến vào giai đoạn miễn dịch
trao đổi chất, gan, phổi, thận đều theo thứ tự tiến hành thải độc, nếu bạn
không để cho chúng thải độc, không cho chúng nghỉ ngơi mà lại bắt chúng làm
việc thì chúng sẽ bị rối loạn. Ngoài ra, việc thức dậy sớm còn giúp cho phụ nữ
buông xuống tâm dâm dục, “ấm no nghĩ đến dâm dục”, ăn no rồi, mặc ấm rồi, cộng
thêm ngủ dậy muộn, nuôi dưỡng mấy thứ này thì tâm dâm dục sẽ khá nặng. Phụ nữ
nếu như tâm dâm dục nặng thì nhất định sẽ không nghĩ đến cần, đến kiệm. Tâm ái
mộ hư vinh, kiêu ngạo, xa xỉ, dâm dục nặng thì gia đạo sẽ bại hoại. Ông Tăng
Quốc Phiên đã từng nói rằng, gia đạo suy bại là do xa xỉ phóng dật, người thất
bại do bởi kiêu ngạo mà ra. Mỗi câu giáo huấn của tổ tiên đều chỉ ngay trọng
điểm, đều đang nhắc nhở chúng ta, chứ không chỉ đơn giản mang ý nghĩa trên bề
mặt là bảo bạn đừng ngủ dậy muộn, dậy sớm mới tốt, mà nó còn có đạo lý rất sâu
xa ở bên trong. “Bất đạn túc dạ” có nghĩa là phải có tâm chuyên cần dài lâu, từ
sáng đến tối cứ vậy mà làm, làm cả một đời. Chẳng phải nói lúc mới kết hôn làm
rất là nghiêm túc, làm được ba ngày, càng về sau càng phóng túng, không phải
như vậy, mà từ đầu đến cuối đều gìn giữ được bản tính cần lao, từ sáng đến tối
tâm phải niệm niệm ghi nhớ điều này, đó chính là “hằng tâm” (tâm bền lâu),
“hằng tâm” rất quan trọng, nếu không có hằng tâm tức không có thường đạo.
CHẤP VỤ TƯ SỰ, BẤT TỪ KỊCH DỊ. (Tạm dịch:
không vì sự vất vả ngày đêm mà có tâm sợ khó, tự tay chăm sóc lo liệu việc nhà)
Câu này nói về tâm nhẫn nại chịu khó, phụ
nữ nếu có tâm nhẫn nại chịu khó thì từ việc may vá thêu thùa cho đến những việc
nặng trong gia đình, khi không có nam giới bên cạnh, bạn vẫn gánh vác được, cần
có tâm nhẫn nại chịu khó này, không nên oán trách than thở. Chúng ta xem trong
“Liệt Nữ Truyện” có câu chuyện về vợ của hoàng đế thời cổ là Đại Vũ. Đại Vũ mới
kết hôn đã rời khỏi nhà, bắt đầu đi trị nạn nước lụt. Chúng ta đều biết Đại Vũ
ba lần đi ngang nhà mà không vào, con của ông là Khải hoàn toàn là do vợ ông
bồi dưỡng dạy dỗ khôn lớn thành người. Câu chuyện này tôi xem đi xem lại mười
mấy lần. Vợ của ông tên là Đồ Sơn Thị, không hề oán than, những việc ăn, uống,
ngủ nghỉ, việc trong ngoài nhà toàn bộ đều do chính tay Đồ Sơn Thị gánh vác.
Bất kể là việc lớn, việc nhỏ, việc nặng việc nhẹ bà đều giáo dục Khải rất tốt.
Thế nên, sau khi Khải khôn lớn thành người, dân chúng đề cử Khải kế thừa sự
nghiệp của Đại Vũ, bởi vì họ không tìm ra được người hiền đức hơn Khải, từ đó
về sau mới bắt đầu truyền thống cha truyền con nối trong lịch sử Trung Quốc.
Càng truyền về sau thì càng không ra thể thống gì, là do không có người mẹ tốt
bồi dưỡng ra người con Thánh Hiền như Khải. Thế nên, người làm mẹ, làm vợ cần
có cái tâm mong muốn thành tựu sự nghiệp lớn bên ngoài của chồng, cần có năng
lực lo liệu hết thảy mọi việc trong ngoài gia đình. Nếu như bạn để cho chồng
phải tiêu hao một phần tinh lực vào việc gia đình thì sự nghiệp của anh ấy sẽ
tụt hậu một phần, bạn càng lôi kéo anh ấy vào việc gia đình một phần thì anh ấy
sẽ thụt lùi một phần. Nếu như bạn bạn lôi kéo một nửa đôi chân của anh ấy về
giúp bạn làm việc trong nhà thì sự nghiệp của anh ấy sẽ suy giảm một nửa. Nếu
như bạn hoàn toàn kéo anh ấy về nhà giúp bạn thâu vén thì anh ấy sẽ chẳng có sự
nghiệp gì cả. Bản lĩnh nhỏ thì chỉ có thể duy trì sinh kế, kiếm tiền nuôi đủ
miệng ăn mà thôi, không thể có sự nghiệp lớn, sự nghiệp của người nam lớn hay
nhỏ đều do tâm lượng của phụ nữ định đoạt.
SỞ TÁC TẤT THÀNH, THỦ TÍCH CHỈNH LÝ. (Tạm
dịch: . Dù là việc hệ trọng hay giản đơn cũng đều kiên nhẫn xử lý từ đầu đến
cuối. Cẩn thận thâu vén sắp xếp mọi việc cho được chỉnh tề, gọn gàng, sạch sẽ)
Câu này có nghĩa là làm việc cần có tâm cẩn
thận tinh tế. Phải có tâm kiên trì bền bỉ, nhẫn nại chịu khó, dụng tâm tinh tế
mà làm việc. Ý nói tâm của phụ nữ vẫn có thể an định trong đời sống đơn điệu,
không hâm mộ sự hào hoa, không ưa chuộng sự náo nhiệt, có thể định tâm ở nhà.
Tâm không được bất định, hai ngày rồi chưa đi dạo phố thì trong tâm cảm thấy
bồn chồn; ba ngày chưa cùng bạn bè đi ăn uống, trò chuyện thì cảm thấy khó
chịu, mười ngày nếu như không đi ra ngoài vui chơi một chút, đi hát karaoke một
chút thì sẽ cảm thấy khổ sở. Như vậy thì bạn vĩnh viễn không đạt được đạo. Thế
nên vào thời xưa rất nhiều phụ nữ mặc dầu không có học vấn tốt và kiến thức
rộng như phụ nữ hiện nay nhưng đều rất đáng để chúng ta noi gương học tập. Họ
đều có đức hạnh sâu rộng, được tuyên dương mãi cho đến ngàn năm sau, đến tận
ngày nay chúng ta vẫn còn có thể nghe thấy sự tích của các vị ấy, bởi vì họ có
thể an phận nơi chốn khuê môn tu dưỡng đức hạnh của chính mình, họ có hậu đức
(đức dầy). Chúng ta nhìn khắp các phụ nữ trong thiên hạ thời nay, có được mấy
người dám nói rằng 3000 năm sau vẫn còn có người đọc câu chuyện về tôi. Đối với
ca sĩ, diễn viên hiện nay thì mới thoáng chốc người ta đã quên họ rồi, không có
người nghe bài họ hát nữa, toàn là kiểu thức ăn nhanh cả. Vì sao vậy? Vì không
có cái gốc của đức hạnh làm nền tảng, không có chỗ nâng đỡ.
THỊ VỊ CHẤP CẦN DÃ (Tạm dịch: Nếu có thể
thực hành không mỏi, tức đã tận được đạo chuyên cần rồi vậy)
Câu này nói về đạo lý rất sâu. Nếu như có
thể làm được chữ “cần” thì chính là câu mà Lão Tử nói: “đài cao chín tầng bắt
đầu từ đống đất nhỏ, hành trình vạn dặm bắt đầu từ bước chân đầu tiên”. Bắt đầu
từ từng chút việc nhỏ trong gia đình mà làm, trước đây chúng ta không hiểu Nữ
Đức, không học Nữ Đức, nhưng hiện nay gặp được cơ duyên này, biết đến sách “Nữ
Giới”, còn có “Nữ Tứ Thư”, còn có những bài học về Nữ Đức, cần phải tin tưởng
vào lời dạy của cổ thánh tiên hiền, hãy từ ngay đây mà làm, bắt đầu làm từ
những việc nhỏ, “chớ chê việc thiện nhỏ mà không làm, chớ khinh điều ác nhỏ mà
làm” thì nhất định có thể thành tựu. Thành tựu không phải ở thời gian dài hay
ngắn, mà ở ngộ tính cao, quyết tâm lớn, nghị lực làm việc lớn. Có khi sự giác
ngộ trong ba ngày của bạn còn lớn hơn việc học của tôi trong ba năm. Chương
“Cẩn” trong “Đệ Tử Quy” cũng có nói về chữ “cần” này, sách “Chu Tử Trị Gia Cách
Ngôn” cũng có viết “sáng sớm thức dậy, quét dọn sân vườn, để trong ngoài đều
sạch sẽ”, đây là câu đầu tiên trong phần mở đầu, cũng là nói việc trị gia bắt
đầu từ việc sáng sớm thức dậy, quét dọn sân vườn, để trong ngoài đều sạch sẽ mà
làm. Quét đất cũng giống như quét dọn mảnh đất tâm của mình vậy, dọn dẹp hết
những cỏ rác bẩn thỉu trên mặt đất, đây chính là ý nghĩa của chữ “cần”, mang
hàm nghĩa “ngay ngắn sạch sẽ”. Ở đây, tôi hy vọng mọi người học rồi thì hãy đi
làm, lập tức thực hành, chứ đừng học rồi lại để qua một bên. Chúng ta học ra
sao thì làm thế đó, như vậy mới không uống phí thời gian, mới không hổ thẹn đối
với tổ tiên. Tôi phát hiện rất nhiều người nghe giảng đều là như vậy, lúc nghe
thì rất hăm hở, rất thích thú, hai ngày sau thì ném sang một bên, vẫn sống
những ngày ca múa vui vẻ, làm như thế chẳng có ý nghĩa gì cả, học uổng công mà
thôi.
CHÍNH SẮC ĐOAN THÁO, DĨ SỰ PHU CHỦ, THANH
TĨNH TỰ THỦ, VÔ HÁO HÍ TIẾU, KHIẾT TRAI TỬU THỰC, DĨ CÚNG TỔ TÔNG, THỊ VỊ KẾ TẾ
TỰ DÃ. (Tạm dịch: Phụ nữ phải có cử chỉ đoan trang, phẩm hạnh đoan chính, phụng
sự chồng mình. U nhàn trinh tịnh, giữ cho bản thân được thanh tịnh, biết tự
trọng, không ăn nói lung tung, cười đùa cợt nhả. Sắm sửa rượu và thức ăn thanh
khiết, cùng chồng cúng tế tổ tiên. Nếu có thể thực hành không mỏi điều trên tức
đã tận đạo nghĩa kế thừa việc tế tự rồi vậy)
Đoạn này giảng về nên làm thế nào kế thừa
tổ tiên. Là phụ nữ thì dung mạo và sắc diện của chúng ta phải đoan chính, tiết
tháo và phẩm hạnh của chúng ta phải đoan chính, dùng điều này mà phụng sự
chồng, phụng sự người nhà của chúng ta. Đồng thời, tâm địa cần thanh tịnh, có
thể giữ tâm không bị ngoại cảnh bên ngoài dụ hoặc, đặc biệt là không nói những
lời bỡn cợt, đùa giỡn. Chuẩn bị rượu và thức ăn sạch sẽ tươm tất chỉnh tề để
dâng cúng tổ tiên, dùng điều này để tế tự tổ tiên, kế thừa việc lớn tế tự.
CHÍNH SẮC ĐOAN THÁO, DĨ SỰ PHU CHỦ.
Trong phần Tiên Chú có ghi, “chính” là
“chính kỳ nhan sắc” (nhan sắc đoan chính), “đoan” là “đoan kỳ tháo hạnh” (phẩm
hạnh đoan chính). Phụ nữ chúng ta thời nay vì sao không đủ đoan trang? Vì tính
tính rất là xốc nổi, không an tĩnh vững chãi, sở thích không bền lâu. Vì sao
ngôi sao điện ảnh cứ thay đổi người mới liên tục? Bởi vì [người xem] không có
sự yêu thích bền lâu, nên sau hai ba năm lại có người mới xuất hiện. Do không có
sự hàm dưỡng của đức hạnh sâu dầy, nên trong khí chất lẫn việc tu thân không có
cái nhìn thông suốt đối với sự việc, không hiểu rõ nghĩa lý. Hai phương diện,
thứ nhất là không có đạo đức, thứ hai là không có học vấn, thì sẽ rất khó làm
được chính sắc. Bình thường dùng nét mặt và toàn bộ cử chỉ hành vi đoan chính
để phụng sự chồng.
THANH TĨNH TỰ THỦ.
“Thanh tĩnh” là chỉ u nhàn trinh tĩnh, nói
cười không tùy tiện. Phụ nữ làm thế nào để làm được u nhàn trinh tĩnh? Khi dục
vọng trong tâm càng ngày càng ít thì sẽ dễ được thanh tịnh. Dục vọng nhiều thì
khó mà thanh tịnh. Hôm nay muốn mua một cái túi hàng hiệu, ngày mai họ ra một
cái túi khác cũng lại muốn mua. Hôm nay nhìn thấy bạn bè dọn đến ở ngôi nhà to,
nhà của mình không đủ to, lại muốn tiếp tục đổi nhà, như thế không thể nào
thanh tịnh được. Người xưa nói: “nhân đáo vô cầu phẩm tự cao”, làm được vô dục
vô cầu thì phẩm hạnh tự nhiên sẽ cao. Nhưng cái “cao” này không phải là sự
thanh cao giả tạo mà người thế gian nói đến. Mà thực sự là nội tâm của người
phụ nữ đó không có mong cầu, thanh tĩnh vô vi, còn biểu hiện ra bên ngoài thì
khoan hậu, nhân ái, nhu hòa, có thể chung sống hòa hợp với đại chúng trong xã
hội, có thể làm được cái gọi là “hòa quang đồng trần”. Chúng ta không được xem
thường bất kỳ người nào, không phải vì họ có nhiều dục vọng mà chúng ta khinh
thường họ. “Bạn xem tôi đây chẳng có dục vọng, còn bạn thì cả ngày truy cầu
tài, truy cầu danh, tầm thường quá!” Người không có một chút nào kiểu suy nghĩ
như vậy thì chân thật là người phụ nữ tốt. Họ sẽ không nói “chồng tôi cả ngày
chỉ kiếm tiền, còn tôi học văn hóa truyền thống nên không cảm thấy hứng thú với
việc đó”, bạn xem thường chồng mình, như vậy hoàn toàn đã học sai rồi. Bạn đã
đem cái gọi là thanh tĩnh của chính mình trở thành thứ để mình ngạo mạn, về sau
sự ngạo mạn này sẽ trở thành viên thuốc độc khiến bạn không được thanh tịnh,
bạn vẫn chưa nhìn ra được điều này mà còn so sánh mình với người khác. Giống
như tiên sinh Liễu Phàm nói: “đừng đem cái giỏi của mình mà so sánh với người”,
hãy nên bao dung hết thảy những người xung quanh, đồng thời cần khen ngợi tất
cả thiện hạnh của người khác, cái bất thiện thì không nhìn đến, vậy thì người
phụ nữ đó sẽ thực sự được thanh tịnh, chứ không phải là chính mình được thanh
tịnh rồi nên xem thường người khác, thứ thanh tịnh đó là giả.
Vì sao phía sau dùng từ “tự thủ”? Nghĩa là
chính mình cần giữ vững, nói một cách đơn giản đó là cần phải định ra quy củ
cho bản thân. Là phụ nữ nhất định cần có quy củ, không có quy củ thì không ra
chuẩn mực, nếu có thể giữ được quy củ do chính mình đặt ra thì sẽ có định lực
có thể chế ngự được những dụ hoặc ở bên ngoài, cùng những thứ xấu xa khác. Tâm
của bạn dần dần đạt được thanh tịnh thật sự. Thế nên, chữ “thanh tĩnh” phía
trước là chỉ kết quả, còn chữ “tự thủ” phía sau là phương pháp để đạt được.
VÔ HÁO HÍ TIẾU
Chính là không thích nói đùa, đây là nói về
mặt ngôn ngữ. Chúng ta hãy xem ba phương diện phía trước. “Chính sắc đoan tháo”
đó là ấn tượng tổng thể mà người phụ nữ tạo ra đối với người khác khi cô ấy
không nói chuyện. “Thanh tĩnh tự thủ” là nói về trạng thái nội tâm của họ. “Vô
háo hí tiếu” là ấn tượng bên ngoài đối với người khác. Hiện nay rất nhiều phụ
nữ đặc biệt thích nói đùa, những lời bông đùa tục tĩu dâm ô càng không nên nói,
sự bỡn cợt đối với đồng nghiệp, bạn bè và người khác, chẳng có tôn ti lớn nhỏ
mà tùy tiện nói đùa với ông chủ là những việc làm rất tổn phúc báo của chính
mình. Bạn phải biết ông chủ có thể làm chủ của bạn, có thể quản lý bạn, bạn
hiện nay cần làm tròn bổn phận của vị trí và chức phận của mình, không được ở
sau lưng công kích, bàn tán về ông chủ. Rất nhiều nhân viên rất thích ở sau
lưng cười cợt ông chủ, đây là việc làm vô cùng tổn phúc báo. Có người thích ở
sau lưng chế nhạo chồng mình, hoặc là cười cợt người nhà của mình, giống như
nói chuyện đùa vậy, cảm thấy mình không có mắng họ, cũng không than trách họ,
nhưng không biết rằng kiểu nói đùa như vậy gây phản cảm đối với tổ tiên nhất,
thế nên trong lúc cúng tế không được cười đùa cợt nhả. Nếu thích đùa giỡn như
vậy lâu ngày thì thói quen trở thành tự nhiên, không cảm thấy đây là lời nói
đùa mà sẽ tự nhiên mở miệng nói ra. Đối với người trước giờ không nói đùa với
người, bạn kêu họ nói họ cũng sẽ không nói. Thế nên, thói quen là thứ rất đáng
sợ, cần phải chiến đấu với thói quen xấu của chính mình.
KHIẾT TRAI TỬU THỰC, DĨ CÚNG TỔ TÔNG.
Làm cơm, rượu ngon để cúng tổ tiên. Mạnh Tử
nói: “Đạo của Nghiêu, Thuấn, chỉ hiếu đễ mà thôi”, đối với cha mẹ thì tận hiếu,
đối với anh em thì tận đễ. Việc tế tự ở đây kì thực mà nói cũng là đạo hiếu đễ,
vì sao vậy? Đối với tổ tiên đã khuất mà chúng ta còn tôn trọng như vậy thì đối
với cha mẹ hiện đời làm sao không hiếu kính được chứ? Chúng ta xem chữ “hiếu”
này, phía trên là chữ “lão”, bên dưới là chữ “tử”, chúng ta ở giữa, đối với bề
trên thì thời thời khắc khắc không quên tổ tiên, đối với kẻ dưới thì không quên
con cháu. Người phụ nữ cần phải gánh vác trách nhiệm kết nối thế hệ lớn tuổi
bên trên với thế hệ nhỏ tuổi bên dưới. Làm thế nào để kết nối? Gia đạo trước
đây không hưng vượng, chúng ta kế thừa làm cho hưng vượng, chúng ta nếu muốn kế
thừa hương hỏa, thì hương hỏa sẽ hưng vượng. Trước đây gia đạo hưng vượng, gia
nghiệp rất tốt, chúng ta cần phải tiếp tục kế thừa, đừng để bị đứt đoạn trong
tay của chúng ta. Hiện nay rất ít gia đình tế tự tổ tiên vào dịp Tết, hoặc dẫn
con cái đi bái tế tổ tiên vào tiết Thanh Minh. Ngày thường chúng ta nên thường
xuyên kể cho con cái nghe những câu chuyện về tổ tiên thì đây mới là sự giáo
dục tốt nhất, luôn luôn nhắc nhở con cái không quên tổ tiên.
Từ sau khi học văn hóa truyền thống tôi mới
bắt đầu hỏi cha mẹ tôi cùng với tất cả những người lớn tuổi là ông bà của họ
như thế nào, sau khi hỏi xong tôi cảm thấy rất xấu hổ và nhận được sự giáo dục
rất lớn từ họ. Thế nên tôi cũng kiến nghị với mọi người có cơ hội hãy về nhà hỏi
thăm cha mẹ về tổ tiên của mình, xem các vị đó là người như thế nào. Cổ đức có
nói: “thận chung truy viễn, dân đức quy hậu”. “Thận” nghĩa là cẩn thận, “chung”
là chỉ cho thế hệ con cháu của chúng ta trong tương lai. Đối với những lời nói
và hành vi hiện nay, chúng ta cần thận trọng suy nghĩ xem thế hệ sau của chúng
ta sẽ học tập và truyền thừa như thế nào. “Truy viễn” chính là thường xuyên
nhắc đến những lời dạy bảo của tổ tiên, gia giáo của người xưa. Chữ “dân” trong
“dân đức” là chỉ người dân thông thường, “đức” chính là đức hạnh. Có nghĩ nhớ về tổ tiên thì đức hạnh mới càng
trở nên sâu dày, bởi vì có tính trách nhiệm và tinh thần gánh vác sứ mạng.
Chúng ta hiện nay không nghĩ đến người xưa, không nghĩ đến thế hệ mai sau, mà
chỉ nghĩ đến thế hệ của chúng ta, chỉ biết ăn chơi hưởng thụ cho thỏa thích,
điều này thật là đáng sợ. Một người nghĩ như vậy, nếu như cả dân tộc, cả đất
nước, mỗi một gia đình đều nghĩ như thế thì thế hệ sau của đất nước dân tộc đó
sẽ đi về đâu?
TAM GIẢ CẨU BỊ, NHI HOẠN DANH XƯNG CHI BẤT
VĂN, TRUẤT NHỤC CHI TẠI THÂN, VỊ CHI KIẾN DÃ. (Tạm dịch: Phụ nữ nếu như có thể
làm chu toàn ba điều trên: Khiêm nhường với người, chịu thương chịu khó, kế
thừa tế tự thì tiếng thơm sẽ lan tỏa khắp trong ngoài, tiếng xấu không thể đến
được nơi thân)
Câu này nói nếu như phụ nữ luôn giữ được sự
khiêm hạ, quán xuyến tất cả mọi việc trong gia đình, một đời chăm chỉ, quan
trọng nhất là giáo dục tốt thế hệ sau của gia tộc, nếu làm đủ ba điều này thì
sao còn lo rằng tiếng thơm không thể truyền xa, và bị chồng ruồng bỏ cơ chứ?
Trước giờ chưa từng có việc như vậy. Phụ nữ cần có tầm nhìn xa, tâm lượng rộng
lớn, nhưng khi có tầm nhìn xa và tâm lượng lớn rồi vẫn có thể an với bổn phận
trong gia đình, âm thầm thâu vén việc nhà, trưởng dưỡng đạo đức, không ngừng nỗ
lực tu học, giáo dục tốt con cái thì thanh danh nhất định sẽ lan xa, giống như
danh tiếng của Mạnh Mẫu vậy, đã truyền đến mấy ngàn năm sau, hiện nay mọi người
vẫn xem bà như một tấm gương.
TAM GIẢ CẨU THẤT CHI, HÀ DANH XƯNG CHI KHẢ
VĂN, TRUẤT NHỤC CHI KHẢ MIỄN TAI. (Tạm dịch: Nếu không làm được vẹn toàn ba
việc trên thì còn gì là tiếng thơm, tránh sao khỏi sự hổ thẹn bị người chê bỏ)
Nếu như cả ba điều trên đều không làm được
mà còn mong danh tiếng của mình được lan xa thì đây là việc không thể. Nếu
không làm được cả ba điều thì nhất định sẽ chuốc lấy nỗi nhục bị chồng bỏ, đây
là việc khó tránh khỏi. Chúng ta thử nghĩ xem, nếu một người phụ nữ kiêu mạn,
không xem ai ra gì, lại còn lười nhác không làm việc nhà, không dạy con cái, ở
trong nhà chỉ ham ăn lười làm thì có người chồng nào thích người vợ như vậy
chứ? Lúc tôi đang học Nữ Đức có đưa cho nhân viên nam trong công ty giáo trình
này, hy vọng vợ của họ ở nhà đều tu học tốt, nếu như có điều kiện thì hãy cố
gắng ở nhà mà dạy con, đặc biệt là khi con còn nhỏ. Trong xã hội có rất nhiều
người đàn ông thúc vợ mình mau chóng đi làm kiếm tiền không lâu sau khi vợ sinh
con, con cái thì giao cho cha mẹ trông hoặc là thuê người giúp việc. Tôi đã hỏi
một vị thiện tri thức về vấn đề này, vị ấy nói rằng, người chồng này nếu như
không phải là đại ngu thì là đại trí, đại trí nghĩa là rất có trí tuệ, vợ của
ông rất xuất sắc, nhất định có sự cống hiến cho xã hội, nên ông đã hy sinh gia
đình nhỏ để thành tựu cho đại chúng, có bồi dưỡng con cái hay không không quan
trọng, không cần lo. Đại ngu là quả thực ngu xuẩn đến cực điểm, chỉ nhìn thấy
cái lợi nhỏ trước mắt, giống như liếm mật trên lưỡi dao vậy, mặc dù nếm được
chút mật ngon trên đầu lưỡi, nào ngờ lưỡi sẽ bị cắt đứt. Vậy thì chút ít tiền
đó cũng giống như một chút mật ong vậy, kiếm về được một ít tiền, mười hai năm
sau thử xem con của bạn là người như thế nào, mọi thứ đều không thể quay trở
lại như trước được. Vị thiện tri thức này sau cùng lại nói rằng, ông ước đoán
99,9% người như vậy thuộc về đại ngu, rất ít khả năng là đại trí. Hiện nay rất
nhiều nam giới trong xã hội đều là như vậy, vợ phải đi kiếm tiền, con cái giao
cho cha mẹ trông, nếu không được thì tìm người giúp việc, họ có tiền, có thể
thuê bảo mẫu đến làm việc nhà, chăm con cái. Vậy bạn có muốn thuê bngười giúp
việc làm luôn cái chức phận của người vợ không? Một người vợ thực sự thì nhất
định có thể đảm đương được trách nhiệm quan trọng trong gia đình. Nô bộc trong
nhà của tiên sinh Tăng Quốc Phiên rất nhiều, thế nhưng tất cả mọi việc trong
nhà toàn bộ đều do người nhà của ông đích thân làm, không có sai người làm,
người làm chỉ làm những việc không thuộc về việc bên trong gia đình, ví dụ như
làm nông trồng trọt, hoặc là làm một số việc không thể không làm, còn người nhà
của ông thì phải tự mình may vá quần áo, tự xới cơm ăn, tự dọn dẹp. Tôi trước
đây thì có người giúp việc phục vụ, tôi không làm việc nhà, thế nên con cái
cũng học theo không chịu làm việc nhà. Khi tôi lập chí học Nữ Đức, may là hai
cô giúp việc có việc đều nghỉ cả, quả thực là “người có ước nguyện lành thì ông
Trời cũng phù hộ cho”, một năm sau đó tôi càng ngày càng hoan hỷ, phát hiện
rằng công việc nhà không đáng sợ như trong trí tưởng tượng, là bạn đã tưởng
tượng chúng thành đáng sợ, thực ra chúng rất đơn giản. Chỉ cần tâm của bạn
không mệt thì bạn càng làm việc nhà càng cảm thấy nhẹ nhàng. Nhưng nếu như tâm
của bạn mệt thì làm một chút việc thôi cũng cảm thấy mệt không chịu được. Đứa
con trai lớn chín tuổi của tôi hiện giờ cùng tôi đun nước, dọn bát đũa, lau
nhà. Đứa con trai nhỏ ba tuổi rưỡi của tôi cũng học theo, giành làm việc với
anh. Thậm chí, sau khi ăn cơm tối xong tôi phải phân công cho đứa lớn đi dọn
đĩa lớn, đứa nhỏ đi dọn đĩa nhỏ, mọi người đều tranh nhau làm. Thế nên công
việc nhà đã có hai đứa con này giúp tôi được một phần, mà có lao động thì mới
biết cảm ân, chúng nó thường nói rằng: “Mẹ ơi, mẹ vất vả rồi!” Cuộc sống chính
là sự giáo dục tốt nhất, sau khi học xong mới phát hiện hóa ra Kinh Điển toàn
nằm trong cuộc sống. Thế nên không có người giúp việc cũng tốt, đỡ tốn tiền, mà
còn có thể bồi dưỡng phúc báo của chính mình, lại còn có thể dạy con cái biết
cần lao. Vì vậy, phụ nữ không được lười biếng, bản thân cần cố gắng làm việc
nhà.
Hôm nay, chúng ta đã học xong chương “Ti
Nhược”, lần sau sẽ học tiếp đến chương “Phu Phụ”, cám ơn các thầy cô giáo, cám ơn mọi người.
----------------------
Nữ Đức Vi Yếu -
Chương Hai: Phu Phụ
Nhãn
Kính thưa các thầy cô giáo, hôm nay chúng
ta tiếp tục học tập chương thứ hai trong sách “Nữ Giới” là chương “Phu Phụ”.
Chương này nói về đạo vợ chồng, chúng ta
biết vợ chồng là mối quan hệ then chốt nhất trong nhân luân. Trong năm mối quan
hệ ngũ luân thì mối quan hệ vợ chồng là vô cùng quan trọng. “Thuyết Quái
Truyện” trong “Chu Dịch” có nói: “Có trời đất rồi mới có vợ chồng, có vợ chồng
rồi mới có cha con, có cha con rồi mới có quân thần, có quân thần rồi mới có
trên dưới, có trên dưới thì mới có lễ nghĩa, nên đạo vợ chồng không thể không
trường cửu”. Đoạn văn này nói rõ vợ chồng là điểm khởi nguồn của nhân loại, có
vợ chồng thì mới có năm loại quan hệ nhân luân, mới có tôn ti lớn nhỏ. Trong xã
hội hiện nay mối quan hệ vợ chồng là đề tài được mọi người quan tâm nhất. Hiện
nay tỉ lệ ly hôn rất cao, làm thế nào để xử lý mối quan hệ vợ chồng? Đều là
“người nhân có cách nhìn của người nhân, kẻ trí có cách nhìn của kẻ trí”, mỗi
người nói một kiểu, nên mọi người không tìm ra được căn bản của vấn đề. Vậy cái
căn bản của vấn đề là gì?
Trong phần Tiên Chú của Vương Tương có nói:
“Phụ nữ nếu làm đủ ba điều trên, thì sau đó có thể làm vợ”. Cũng chính là nói
khi bạn đã hiểu rõ ba việc cần làm trong chương “Ti Nhược” rồi thì bạn mới có
tư cách làm vợ người, bạn mới đủ điều kiện gả vào nhà người khác. Nếu như nhắm
mắt gả cho người thì đây là việc rất nguy hiểm. Thế nên, trong mối quan hệ vợ
chồng thì người phụ nữ chiếm một vị trí rất quan trọng. Trong cuộc sống đời
thường, đặc biệt là trong quá trình tôi học tập Nữ Đức đã gặp phải rất nhiều
trường hợp phát sinh từ thực tế. Có một vị thầy kể cho tôi nghe rằng người bạn
trai mà cháu gái của thầy quen không được người nhà của cháu gái thầy đồng ý,
thầy hỏi tôi nên làm thế nào? Tôi nói trước tiên phải trao đổi với cháu gái về
tiêu chuẩn mà cô ấy lựa chọn bạn trai là gì? Từ nhỏ cha mẹ đã dạy dỗ cô ấy như
thế nào, vì sao cô ấy lại có tiêu chuẩn chọn bạn đời như vậy? Hiện nay cha mẹ
chỉ đơn thuần cực lực phản đối, nên cô ấy không thể tiếp nhận. Lúc cô ấy còn
nhỏ cha mẹ đã không dạy dỗ, nên hiện giờ cô ấy yêu chỉ dựa trên cảm tình, người
nhà đã cảm thấy hai đứa không phù hợp nên chúng sẽ không ở với nhau lâu đâu.
Tôi nói cần phải tùy duyên, có khi áp đặt quá cũng không tốt. Thế nên, sự kết
hợp của vợ chồng không thể vì lợi, không thể vì sắc, không thể vì quyền thế,
nếu như xem trọng về mặt nghĩa, thì nên dùng lý trí chứ không nên dùng cảm
tình.
Trong quá trình chúng ta trưởng thành, lý
tính của con người rất quan trọng, nếu như thời thời có thể đặt lý tính ở vị
trí đầu tiên, đặt cảm tình ở vị trí thấp hơn thì khi làm việc sẽ dễ dàng đề
khởi được chữ nghĩa, sẽ nghĩ làm như thế này có phù hợp đạo nghĩa hay không, có
phù hợp ân nghĩa, tình nghĩa hay không, sẽ không dễ dãi lựa chọn đối tượng.
Chúng ta đã xem thấy rất nhiều ví dụ rất hay, như ví dụ về thầy Chung Mao Sâm
chẳng hạn, mẹ của thầy đã bồi dưỡng và dẫn dắt thầy cách lựa chọn người bạn đời
đầy lý trí và chín chắn. Lúc thầy học năm thứ hai đại học đã thích một người
bạn gái, mẹ của thầy đã nói chuyện một cách chính thức với cô gái đó, đồng thời
cũng nói chuyện với thầy, giúp con trai xác lập chí hướng xa rộng, không nên
đem tinh lực đặt vào chuyện tình cảm cá nhân sớm như vậy, cho dù người đó có ưu
tú đến đâu cũng phải nên có cái nhìn xa rộng hơn. Bởi vì thầy Chung từ nhỏ đã
được mẹ dạy dỗ rất tốt, nên khi nghe mẹ giải thích như vậy, thầy đã buông việc
này xuống một cách dễ dàng, cô gái kia nghe xong cũng cảm thấy tiếp nhận được.
Thế nên, thầy Chung mới có thể ra nước ngoài học lên Tiến Sĩ một cách thuận
lợi, sau đó còn dấn thân vào sự nghiệp của Thánh Hiền. Rất nhiều người mẹ đối
với quan niệm lựa chọn bạn bè và bạn đời của con cái không xử lý một cách
nghiêm túc, không thể phân tích một cách lý trí, cho nên con của họ đã đi sai
ngay từ bước đầu tiên. Nhân sinh có một câu nói là “thận ư thủy” (cẩn thận từ
lúc ban đầu), lúc mới bắt đầu rất quan trọng. Thầy Thái đã từng giảng rằng,
chúng ta rất nỗ lực, rất dụng công nhưng phương hướng đã sai mất rồi thì bước
đầu tiên vẫn là sai, cho dù có dụng công nỗ lực đến đâu thì cũng sẽ hành động
trái với mục đích, sẽ không có được hiệu quả. Thế nên, lúc ban đầu cần bồi
dưỡng cho con quan niệm chính xác trong việc lựa chọn bạn, sau đó giúp con biết
lựa chọn người bạn đời của mình như thế nào. Bên cạnh đó cũng phải giáo dục con
gái cho tốt, có câu rằng “không có cây ngô đồng thì không thể nào dẫn chim
phượng hoàng vàng đến được”, nếu như bản thân không có đức hạnh và học vấn tốt
thì người nam có tốt đến mấy cũng không chịu lấy bạn về làm vợ.
Tôi còn nhớ vào năm 1989, tôi mới vừa 17
tuổi, đi học đại học, thời đó vẫn còn rất đơn thuần không giống như hiện nay,
tôi còn trẻ nên cũng không hiểu chuyện lắm. Vào học không bao lâu thì tôi nhận
được một lá thư tình của bạn học nam. Lúc đó tôi đọc không hiểu, tôi còn hỏi
bạn cùng phòng với tôi, bạn ấy nói là người kia muốn kết bạn, tôi nói tôi chưa
từng có kinh nghiệm. May mà lúc đó ông nội tôi đến Bắc Kinh công tác, bởi vì từ
nhỏ gia giáo trong nhà của tôi là có việc gì phải trình lên người lớn, nên tôi
đã đưa lá thư đó cho ông tôi xem, ông nội đã nghiêm khắc nói với tôi rằng không
được yêu đương khi học đại học, phải chuyên tâm học tập, học xong rồi hẵng
tính. Mặc dầu bốn năm đại học có vài bạn nam bày tỏ tình cảm với tôi nhưng tôi
đều từ chối, cho nên bốn năm đại học tôi không quen bạn trai, thực sự là chuyên
tâm học tập. Chồng của tôi là bạn học cấp ba với tôi, sau khi tốt nghiệp đại
học chúng tôi mới bắt đầu qua lại. Chồng tôi là người bạn trai duy nhất trong
đời này mà tôi kết giao, sau khi chúng tôi tìm hiểu hơn một năm thì kết hôn,
cho đến hôm nay tôi đã kết hôn mười bảy năm, có hai đứa con trai, tôi thấy việc
này phải cảm ân sự gia giáo nghiêm khắc của trưởng bối. Kỳ thực nhân sinh không
cần quá nhiều lựa chọn, quá nhiều lựa chọn sẽ dễ bị hoa mắt, đặc biệt là đối
với phụ nữ. Chúng ta đều có kinh nghiệm khi đi mua sắm quần áo, chọn tới chọn
lui, đi thêm năm sáu tiệm nữa rốt cuộc cả buổi sáng cũng không mua được bộ nào.
Bạn chỉ cần vào một tiệm nhỏ, chỉ có vài bộ quần áo thôi thì bạn sẽ nhanh chóng
lựa chọn được. Thế nên quá nhiều lựa chọn không phải là một việc tốt. Tôi cũng
gặp rất nhiều bạn nữ chọn bạn đời, lựa tới chọn lui, sau cùng lại kết hôn với
người ít vừa ý nhất. Vợ chồng là duyên, có thiện duyên, ác duyên, không duyên
thì không gặp, giữa vợ chồng với nhau không được đòi hỏi quá khắt khe, muốn tìm
một người thập toàn thập mỹ thì có thể cả đời này sẽ tìm không ra. Đối với nam
giới cũng vậy, nếu như “không phải Tây Thi thì không lấy” thì có thể cả đời này
sẽ không kết hôn. Thế nên, khi gặp nhau, tuổi tác tương xứng, hoàn cảnh tương
xứng, điều kiện bản thân đều đầy đủ thì các bạn có thể kết hợp với nhau. Tôi
kết hôn với chồng cho đến ngày nay, cả hai đều có thay đổi rất lớn, bất luận là
chồng tôi hay tôi thay đổi đi chăng nữa, anh ấy nói tôi đã thành tựu cho anh
ấy, còn tôi cũng cảm thấy anh ấy thành tựu cho tôi. Chúng tôi đều là cùng nhau
tiến bộ, mười mấy năm sánh bước cùng nhau, trải qua những bước thăng trầm, và
cũng đã từng đi trên thảm đỏ, đến ngày hôm nay tôi tự xét chính mình ít ra cũng
xứng đáng với cha mẹ, không như những gia đình hiện nay bất hòa, ly hôn, sự
nghiệp sa sút. Thế nên, tôi cảm thấy hôn nhân cũng giống như học tập, cũng cần
phải “nhất môn thâm nhập, trường thời huân tu”. Chỉ có như vậy thì mới có thể
dụng tâm vào sự nghiệp gây dựng cuộc sống gia đình, biết trân quý cái duyên
được làm vợ chồng này.
PHU PHỤ CHI ĐẠO, THAM PHỐI ÂM DƯƠNG, THÔNG
ĐẠT THẦN MINH, TÍN THIÊN ĐỊA CHI HOẰNG NGHĨA, NHÂN LUÂN CHI ĐẠI TIẾT DÃ. (Tạm
dịch: Đạo nghĩa vợ chồng là sự phối hợp âm-dương, cảm ứng thần minh. Đây là đại
đạo nghĩa trong trời đất, cũng là đạo lớn trong quan hệ nhân luân.)
Câu mở đầu của chương này nói về quan hệ vợ
chồng. Ở đây mượn câu nói trong sách “Lễ Ký” là “phu giả, thị phụ chi thiên
dã”, tức “chồng là bầu trời của vợ”. “Dương cứng rắn, âm nhu thuận là đại khí
của trời đất, vợ chồng hòa hợp yêu thương nhau là điều quý giá.” Câu này nói về
sự kết hợp giữa vợ chồng. Âm đại biểu cho nhu, dương đại biểu cho cương, chữ
“tham” có nghĩa là hòa, tức nói quan hệ vợ chồng là sự phối hợp giữa âm và
dương, cương và nhu, không phải đơn thuần chỉ có một mặt, như vậy thì không thể
hòa được. Khi có sự phối hợp thỏa đáng thì mối quan hệ hài hòa này phù hợp với đạo
của trời đất, phù hợp với bản tính con người, có thể thông đạt thần minh. Chữ
“thông” ở đây có nghĩa là “minh liễu” (thấu suốt), “đạt” có nghĩa là “cứu cánh”
(rốt ráo), chính là thấu suốt rốt ráo. Chúng ta xem chữ “thần”, nếu tra chữ
“thần” trong “thuyết văn giải tự” thì không phải như chúng ta hiện nay nghĩ là
“thần” trong “thần tiên”, theo cách viết phồn thể thì phần bên trái của chữ
“thần” này, phía trên có hai nét ngang, còn bên dưới thì giống như chữ xuyên (川 : con suối), ở đây
có nghĩa là tam tài, bao gồm thiên, địa và nhân, giống như con suối vậy, suối
không ngừng chảy thì nước mới trong, mới thấu suốt. Nói một cách khác, người mà
đối với hết thảy sự việc của vũ trụ vạn vật không gì không biết thì được gọi là
thần. Thế nên, phối hợp với chữ “thần” là chữ
“minh”, bởi vì người này đã thấu suốt, đã thông đạt rốt ráo rồi. Vì sao
có thể liễu giải, thông đạt, hiểu rõ thấu đáo vậy? Là do hai phần cương và nhu
phía trước đã phối hợp hết sức tốt đẹp, từ đây mà hiểu ra được đạo lý vận hành
của vạn vật trong vũ trụ. Vì vậy, muốn hiểu rõ đạo, muốn thấy đạo thì hãy bắt
đầu từ mối quan hệ vợ chồng mà tìm ra lẽ đạo. “Tín thiên địa chi hoằng nghĩa”,
“hoằng” có nghĩa là lớn, chính là tin tưởng cái nghĩa to lớn trong trời đất.
“Nhân luân chi đại tiết dã”, đại tiết là đại đạo, chính là đạo lớn trong mối
quan hệ giữa người với người. Cổ huấn có nói: “trời đất hòa hợp rồi thì vạn vật
hưng, âm dương hòa hợp rồi thì mưa tuôn xuống, vợ chồng hòa hợp thì gia đạo
thành, đó chính là cái nghĩa của cương-nhu hòa hợp vậy”. Đoạn này có hàm nghĩa
rất sâu, trong lúc học tập thường ngày chúng ta cần tham cứu nhiều lần để tỏ
ngộ, nếu như ngộ ra đạo lý này rồi thì sẽ hiểu thấu được tất cả. Ví dụ như
chúng ta xem thấy quan hệ giữa vợ chồng có hai loại, một loại là thiện duyên,
tức là duyên phận rất tốt, cả một đời không cãi cọ, ân ái cho đến bạc đầu. Cái
còn lại là ác duyên, hễ gặp mặt là cãi nhau, sau đó thậm chí chưa hết một đời
mà mới vừa kết hôn thì đã ly hôn, như vậy vẫn còn tốt, còn có khi đánh đập
nhau, tạo thành án hình sự. Hai mối quan hệ này rất là vi diệu, có khi thiện
duyên biến thành ác duyên, có khi ác duyên dần dần chuyển hóa thành thiện
duyên. Thế nên, số mạng không phải là cố định, mà có thể thay đổi. Thế nhưng,
sự thay đổi này cần dựa vào sự tích đức hành thiện của bản thân, cần không
ngừng nỗ lực, không chán nản mệt mỏi. Hai loại duyên phận này nếu như nói một
cách tường tận hơn nữa thì có thể có đến bốn loại, bốn loại quan hệ này nếu như
từ góc nhìn đơn thuần hiện nay mà nói thì rất nhiều người sẽ khó mà hiểu thấu.
Tôi xin giới thiệu với mọi người một cuốn sách, tôi đã mua tặng cho rất nhiều
bạn bè, là cuốn sách “Kiếp trước kiếp này” của tiến sĩ Weiss của Mỹ. Cuốn sách
này từng là cuốn sách bán chạy nhất trong một thời gian, hiện nay trên mạng vẫn
là sách bán chạy. Tiến sĩ Weiss là một bác sĩ tâm lý học nổi tiếng, là tiến sĩ
y học, ông chủ yếu làm nghiên cứu về tâm lý và thôi miên tâm lý. Trong quá
trình ông thôi miên cho bệnh nhân tình cờ phát hiện con người có đời trước, có
đời này, không phải đơn thuần chỉ sống đời này. Sách “Kiếp trước kiếp này” chủ
yếu kể về một nữ bệnh nhân tên Catherine, thông qua quá trình thôi miên, cô ấy
đã nhớ đến rất nhiều sự việc trước đây, thông qua thôi miên cô ấy có thể nhìn
thấy được những người hiện tại ở bên cạnh cô có duyên phận gì với cô, có một
người đã làm mẹ của cô trong rất nhiều đời, thật bất khả tư nghị. Còn có ác
duyên, duyên phận không tốt, cho đến đời này vẫn là không tốt, hai người vẫn là
gặp mặt là cãi nhau. Xem cuốn sách này bạn sẽ hiểu rõ rằng, vợ chồng trên thực
tế là từ hai loại duyên phận này mà triển khai ra, duyên phận tốt thì là báo
ân, trả nợ, duyên phận không tốt thì là báo oán, đòi nợ. Nếu là báo ân thì hai
người đều rất tốt, cảm ân lẫn nhau. Còn nếu là trả nợ thì có thể sẽ không có
tâm cung kính, chỉ là cung cấp tiền tài cho gia đình. Ví dụ như người chồng chỉ
có đưa tiền chứ không thực sự hết lòng, người vợ cũng là như thế. Báo oán thì
quan hệ rất không tốt, rất tệ. Còn đòi nợ thì cũng như thế, dày vò nhau xong
rồi, xài hết tiền rồi cuối cùng thì đường ai nấy đi. Cho dù là mối quan hệ như
thế nào, tôi nghĩ chỉ cần giữ trọn bổn phận của chính mình, sau khi đã thông
đạt, minh liễu thì số mạng có thể thay đổi. Chúng ta học Nữ Đức, bản thân phụ
nữ thuộc về tính âm, tính âm đi với tính nhu. Sự nhu hòa này nhất định phải là
sự nhu hòa xuất phát từ trong tâm thể hiện ra bên ngoài, chứ không phải là sự
nhu hòa bề ngoài mà trong tâm thì rất cang cường, như vậy hoàn toàn không đúng
rồi. Thế nào gọi là tâm nhu hòa? Chính là cần phải nhân từ, nếu như tâm của phụ
nữ không mềm mỏng, tâm cang cường bất thiện thì còn độc hơn cả bọ cạp, có thể
là ngoài mặt thì tươi cười nhưng có thể giết người chết tươi, từ xưa đã có câu
nói: “không gì độc hơn tâm địa phụ nữ”. Có một ông chủ rất có tiền, chúng tôi
đã từng ăn uống trò chuyện với nhau, ông ấy nói đùa rằng, ông ấy nhất định phải
đối xử tốt với ba người, thứ nhất là phải đối tốt với bà xã, nếu không thì sẽ
không biết mình vì sao mà chết. Thứ hai là phải đốt tốt với người giúp việc,
đặc biệt là người giúp việc nấu cơm, không được tùy tiện mắng cô ấy. Thứ ba là
phải đối xử tốt với tài xế, nếu không anh ấy ngủ mất thì không biết sẽ lái
chiếc xe về hướng nào, thế nên bản thân ông phải cẩn thận. Lời nói đùa này của
ông bên trong có hàm nghĩa rất sâu. Cho nên, tôi cảm thấy phụ nữ cần phải có tâm
nhu hòa, tâm phải thiện, thế nhưng trong sự nhu hòa và thiện này nhất định cần
phải có nguyên tắc của chính mình, có trí tuệ của chính mình. Trong nhà Phật
chúng ta có một câu nói là: “từ bi đa họa hại, phương tiện xuất hạ lưu”, đừng
vì cái tâm mềm yếu, tốt bụng của mình mà trở thành người không có nguyên tắc,
như vậy thì rất là phiền phức. Thế nên, mẹ chồng tôi dạy tôi làm bất cứ việc gì
cũng đều chừng mực, không được đối tốt với người một cách quá mức, nhưng đối
với người không tốt thì không đúng mực. Cái tâm này khi cần cứng rắn thì phải
cứng rắn, không thể quá mềm yếu, quá mềm yếu kỳ thực là đã nhân nhượng cho dục
vọng nào đó của bản thân, nhưng như thế có thể khiến cho đối phương sinh ra
phóng túng mà làm một số việc không tốt. Vì vậy, sự nhu hòa của chúng ta bên
trong cần có nguyên tắc, phải nhu hòa nhưng vẫn chánh trực, nhu và hòa đi đôi
với nhau. Chữ “hòa” có rất nhiều hàm nghĩa, chúng ta làm thế nào để hòa với
người? Trước tiên về mặt kiến giải, chúng ta có hòa với người hay không? Nếu
không hòa về mặt kiến giải thì không phải là hòa chân thật. Mỗi người chấp vào
thành kiến của riêng mình, gọi là “đạo bất đồng không thể cùng mưu sự”, kiến
giải của bạn và kiến giải của họ hoàn toàn là hai con đường khác nhau thì không
cần cứng nhắc mà kết hợp với nhau làm gì, cũng không nên chỉ trích người kia có
chỗ nào không tốt, người ta đến lúc hồi đầu giác ngộ thì có khi còn tốt hơn cả
chúng ta. Chúng ta cần phải lùi một bước. Sau cùng cần phải quay về chữ “kính”,
chính là chương phía sau “Kính Thuận”. Đi với nhu là hòa, đi với hòa là kính,
cho nên chữ “nhu” của phụ nữ kỳ thực có hàm nghĩa rất sâu. Chân thực thâm nhập
vào việc học tập Nữ Đức, nhất định phải đào sâu và những hiện tượng bề ngoài,
tham thấu vào bên trong, đừng chỉ học trên lời văn mà thôi. Nếu học và thực
hành trên mặt văn tự thì đó là việc chúng ta về nhà bưng nước rửa chân, mua
thức ăn ngon, giặt quần áo, toàn bộ đều là hình thức bên ngoài. Nếu thực sự đã
học hiểu thấu đáo rồi thì thế nào? “Một khi thấu hiểu rồi thì thế thái nhân
tình thảy đều là học vấn”. Hiểu rõ ngọn ngành nhân tình thế thái rồì thì sẽ có
biểu hiện như thế nào? Trong tâm của chính mình không có bất kỳ phiền não gì,
làm bất kỳ việc gì cũng đều vô cùng có trí huệ, trong lúc làm đều hết sức an
định vững chãi, vô cùng tự tại, vô cùng điềm đạm. Người khác vừa nhìn sẽ khen
ngợi bạn, nhưng không biết khen bạn tốt ở chỗ nào, đó là cảm giác không thể
diễn đạt được, không quá nồng nhiệt, cũng không quá lãnh đạm, mọi thứ đều rất
vừa vặn thỏa đáng. Thế nên, tôi nghĩ có thể học đến sau cùng, đến trình độ như
thế này chúng ta sẽ có một chút cảm giác “thông đạt thần minh”, làm vợ, làm mẹ
đều rốt ráo. Sau cùng xin nói thẳng ra là, khi bạn làm phụ nữ một cách hoàn
thiện rốt ráo rồi thì sẽ thông đạt được mọi thứ. Có thể cả đời này chúng ta
trên phương diện này mà học tập, nhưng không nhất định là sẽ học tới nơi, không
sao cả, chỉ cần mỗi ngày tiến bộ hơn một chút là tốt rồi.
THỊ DĨ LỄ QUÝ NAM NỮ CHI TẾ, THI TRƯỚC QUAN
THƯ CHI NGHĨA, DO TƯ NGÔN CHI, BẤT KHẢ BẤT TRỌNG DÃ. (Tạm dịch: Thế nên chương
đầu tiên của sách “Lễ Ký” xem trọng đến sự khác biệt về vai trò giữa nam và nữ.
Bài thơ đầu tiên trong “Kinh Thi” là “Quan Thư” cũng ngụ ý rằng vợ chồng nên có
quan hệ tình nghĩa như đôi chim Thư Cưu một đời trung thành với nhau. Từ những
lời dạy trên có thể thấy, đạo vợ chồng là điểm khởi đầu của nhân luân, ngàn vạn
lần không được xem nhẹ.)
Câu nói này vô cùng quan trọng, là phần
tiếp theo câu ở phía trước. Trong phần Tiên Chú của Vương Tương, câu này nói về
Thánh Vương, tức chỉ cho Thánh nhân, tiên Vương, như Chu Văn Vương, Chu Vũ
Vương, các ngài chế lễ (Lễ được chế định bắt đầu từ Chu Văn Vương, nên được gọi
là Chu Lễ). Cẩn thận từ lúc bắt đầu, từ sự khác biệt vai trò giữa nam và nữ,
bởi vì giữa nam và nữ có rất nhiều điểm không giống nhau. Trong khi Khổng Tử biên
soạn “Kinh Thi”, bài thơ đầu tiên trong 300 bài “Kinh Thi” là “Quan Thư” nói về
việc Văn Vương muốn tìm người thục nữ để việc nội trị được tốt đẹp, phần này
nói về Nữ Đức và mối quan hệ giữa vợ và chồng. Đạo vợ chồng là điểm khởi đầu
của nhân luân, không thể không xem trọng. Phần này lời ít ý nhiều, ý nghĩa được
nói đến bên trong thật sâu xa vô cùng.
LỄ QUÝ NAM NỮ CHI TẾ.
Ý nghĩa của câu này là nam nữ qua lại giao
thiệp với nhau cần chú trọng lễ. Trước tiên nhìn chữ “lễ”, trong sách “Lễ Ký”
phần đầu tiên nói lễ tức là “không được bất kính”. Như thế nào mới gọi là kính?
Phần phía sau nói chữ “lễ” này quý ở chỗ “nam nữ chi tế”, chữ “tế” này nếu như
tra trong “Thuyết Văn Giải Tự” thì thấy nó có nghĩa là gì? Chỗ cát và đá kết
hợp với nhau, sự kết hợp này không có kẽ hở, không có vết tì hằn, vô cùng hoàn
hảo, đây được gọi là “tế”. Nam nữ làm thế nào kết hợp với nhau một cách hoàn
hảo không sai khuyết? Quý ở chỗ có cái “lễ” này. Từ bên trong mà nói thì lễ
chính là đối xử với hết thảy người, sự, vật đều giữ lòng cung kính. Biểu hiện
bên ngoài của lễ là làm người hiểu lễ tiết và có lễ độ. Lễ tiết là gì? Là làm
bất kỳ việc gì đều có tiết chế, ví dụ như cúi chào, gật đầu chào một chút như
vậy chưa gọi là cúi chào, nhưng nếu như bạn cúi người mà như muốn nằm sấp xuống
thì hơi quá lố rồi. Thế nên, cần có tiết chế, vừa vặn thích hợp, cho nên chữ
“lễ” đi kèm với chữ “tiết”. Còn lễ độ chính là hiểu quy củ, đối người tiếp vật
đều hiểu rõ và giữ bổn phận. Ví dụ như tiếp đãi các lãnh đạo khác nhau thì cần
dùng lễ nghi không như nhau, chúng ta đi du lịch đến các quốc gia khác nhau thì
cần phải biết nhập gia tùy tục, việc này nhằm thể hiện tâm lễ kính của chúng
ta. Cho nên, đối với tất cả người, tất cả việc, tất cả vật đều cần có tâm cung
kính. Tâm cung kính đó trước tiên là giữa nam nữ với nhau. Vào thời xưa lễ là
để “định thân sơ, dứt hiềm nghi, phân biệt giống nhau khác nhau, hiểu rõ phải
trái”, có thể thấy lễ rất quan trọng. Cổ lễ quy định nam nữ từ nhỏ phải ăn khác
chiếu, ngồi khác chiếu, không được tùy tiện cùng nhau đùa giỡn. Vì sao vậy? Bởi
vì cần phải xác định tính quan trọng của lễ trong sự qua lại giữa nam và nữ,
một khi đã xác định tính quan trọng thì bản thân sẽ sinh khởi tâm hổ thẹn, sinh
khởi sự tôn trọng đối với người khác và chính mình, sẽ không làm ra những việc
trái ngược luân lý đạo đức.
Người thời nay chúng ta nhìn người xưa
thường cảm thấy quá nhiều quy củ, dường như không cần thiết phải lắm thứ như
vậy, nhưng lại không biết có câu thành ngữ gọi là: “ngăn lỗi ngay từ ban đầu”.
Con trẻ từ nhỏ cùng nhau ăn uống, vui chơi, tùy tiện nói đùa, sau này có thể sẽ
cùng nhau làm những việc trái với luân lý đạo đức. Hôm qua sau khi tôi giảng
bài xong, về nhà, cha mẹ tôi kể với tôi về một chuyện có thật được phát trong
truyền hình. Có một em học sinh nam, điều kiện gia đình rất tốt, cha mẹ đều là
giáo viên, hình như là giáo viên trung học của huyện, mẹ dạy ngữ văn, cha dạy
toán, em trai đó từ nhỏ học tập rất ưu tú. Khi em lên cấp hai, trường học cho
học ở ký túc xá, cha mẹ em cảm thấy điều kiện trong ký túc xá của trường học
không tốt, họ rất cưng chiều em nên đã thuê riêng cho em một căn nhà kế bên
trường học để cho em ở một mình, thỉnh thoảng dì và mẹ của em đến thăm em, giúp
đỡ chăm sóc em. Kết quả không ngờ rằng sau khi ở một mình em bắt đầu lên mạng,
chơi game, vào những trang web sắc tình, lúc đó em cũng đã 15-16 tuổi rồi, em
đã có quan hệ bất chính đối với một bạn nữ cùng lớp. Em học sinh nữ này cũng có
điều kiện gia đình rất tốt, ở biệt thự, cha mẹ của em cảm thấy em là một cô gái
rất ngoan, mỗi ngày tan học đều về nhà, đúng giờ đi ngủ. Không ngờ rằng biệt
thự có căn phòng ở dưới tầng hầm, căn phòng tầng hầm có cửa garage, em mỗi tối
đợi khi cha mẹ đi ngủ đã len lén đi ra ngoài bằng cửa garage, hẹn hò với bạn
trai. Sau khi quen nhau nửa năm thì không muốn qua lại với người bạn trai đó
nữa, kết quả người bạn trai đó không đồng ý. Không đồng ý thì như thế nào? Có
một lần nọ, cậu ta giả vờ hẹn người bạn gái ra ngoài, trong túi thủ sẵn con dao
gọt trái cây, sau khi nhìn thấy người bạn gái đó chẳng nói chẳng rằng muốn đâm
cho chết. Do ở kế bên trường học, cô bé đó la lên kêu cứu, hai người bạn nam
học cùng lớp chạy đến muốn cứu cô, đều là những em 14-15 tuổi, kết quả người
bạn trai đó đã đâm chết luôn hai người bạn học nam kia, giết luôn ba mạng
người, lại đâm bị thương hai người nữa, sau cùng đã bị bắt giam vào ngục. Cha
mẹ của em trai này đau đớn vô cùng, cảm thấy mình là giáo viên mà dạy ra đứa
con trai như vậy, vì sao con của mình đã trở nên như vậy?
Vì sự việc này mà cha mẹ tôi bảo với tôi
rằng việc giáo dục con cái thực sự là rất quan trọng, may mà tôi đã học văn hóa
truyền thống nên không thể không hiểu đạo lý, lời dạy của tổ tiên không thể
không nghe. Sau khi bản thân học tập văn hóa truyền thống, tôi luôn luôn giáo
dục con cái phải làm việc nhà, không được kết bạn lung tung, không xem truyền
hình, không lên mạng, dựa vào lời dạy của cổ Thánh tiên Hiền trong “Đệ Tử Quy”,
“Thái Thượng Cảm Ứng Thiên” mà áp dụng từng ly từng tí vào trong cuộc sống, cắm
vững nền tảng giáo dục căn bản. Ví dụ, trước đây con trai của tôi rất thích
chơi con quay Yo-Yo, bảo rằng bạn trong lớp ai cũng có, nó nói với cha của tôi
mấy lần, tôi nói nếu muốn mua thì mua loại rẻ tiền nhất, nên đã dùng năm tệ mua
cho con một cái. Một ngày nọ, nó cùng với các bạn chơi trong xóm, phát hiện con
quay Yo-Yo của các bạn rất tốt, nó rất hâm mộ. Tôi hỏi thăm một bé ở đó mới
biết loại rẻ nhất là 180 tệ, đắt nhất là 390 tệ, đều là hàng nhập khẩu. Con
trai của tôi lúc đó đã nói với tôi một cách ủ rũ rằng con Yo-Yo của nó chẳng ra
sao cả. Tôi đã cười mà nói với con rằng: “Đây chỉ là một món đồ chơi mà thôi,
càng tốn nhiều tiền thì phúc báo của con càng bị tổn hao nhanh chóng, không
phải là việc tốt, chúng ta có một cái như vậy chơi là tốt rồi, con và em trai
đừng nên so sánh với người khác về cái này, mà hãy so sánh về đức hạnh, về sự
hiếu thuận cha mẹ, lao động tiết kiệm, vậy thì đức hạnh và phúc báo của các con
sẽ càng tích càng dầy, tương lai mới đạt được niềm vui hạnh phúc thực sự”. Con
trai nghiêng đầu lắng nghe xong cảm thấy rất vui, nó không còn bận lòng nữa.
Những phụ huynh chúng ta trong quá trình học tập văn hóa truyền thống xin đừng
hành động cực đoan, ví dụ như vừa mới học văn hóa truyền thống thì không cho
con đi học nữa, nói rằng hoàn cảnh ở trường học không học “Đệ Tử Quy” nên không
tốt, không thể để cho con bị ô nhiễm, không cho con chơi đồ chơi nào cả v.v. Có
khi như vậy sẽ phản tác dụng, nếu như áp đặt thái quá, dù sao chúng cũng chỉ là
đứa trẻ 8-9 tuổi, chúng ta cũng không thể hoàn toàn cách ly chúng với hoàn cảnh
bên ngoài, thế nên sự giáo dục mưa dầm thấm lâu của cha mẹ mỗi ngày là vô cùng
quan trọng. Nhất định phải giúp con hiểu rõ đạo lý, trường thời huân tập có thể
giúp con sinh ra sức mạnh miễn dịch, có thể tự động chế ngự được sự ảnh hưởng
của tà tri tà kiến lên chúng. Thế nên, chúng ta làm mẹ phải biết hoàn thành sự
giáo hóa con cái một cách tùy thuận mà có trí huệ.
Nói đến câu “lễ quý nam nữ chi tế” tôi cũng
nghĩ đến một sự việc nhỏ vừa mới xảy ra. Tối hôm qua con trai lớn của tôi ở nhà
làm thiệp chúc mừng năm mới, nó đến trưng cầu ý kiến của tôi, nói muốn tự mình
làm thiệp chúc tết mẹ, thầy cô và bạn học, sau đó nó còn nói rằng: “Mẹ ơi, con
muốn tặng thiệp cho một bạn học nữ, bạn ấy là lớp trưởng lớp con, nhân phẩm rất
tốt, có thể tặng bạn ấy được không ạ?” Bởi vì tôi thường nói với con trai rằng
nam nữ có sự khác biệt, cần chú ý việc qua lại với bạn học nữ, con trai tôi tuy
mới 8 tuổi nhưng rất nghe lời. Tôi nghe con trai nói như thế, suy nghĩ rồi nói
rằng có thể được, nhưng làm xong phải đưa tôi xem. Kết quả, nó dụng tâm làm
xong tấm thiệp đến đưa cho tôi xem, tôi lập tức liền nói không phù hợp, không
thể tặng. Nó rất ỉu xìu hỏi rằng vì sao không thể tặng? Tôi nói con xem tấm
thiệp này phía trên dán một trái tim, phía sau trái tim còn có vòng tròn, nếu
như mẹ là phụ huynh của bạn nữ này thì sẽ nghĩ, ai đã tặng cho con mình cái
thiệp này vậy, người này muốn gì đây? Con tôi nói: “Mẹ ơi, đây là sự thể hiện
của tình yêu, giữa người và người đều cần nói lời yêu thương”. Tôi nói không
thể tùy tiện nói yêu được, đặc biệt là người không học văn hóa truyền thống sẽ
hiểu nhầm, tôi nói con hãy đem tấm thiệp này tặng cho bà ngoại. Thay vào đó,
con có thể vẽ ngôi sao, hoặc mặt trăng, mặt trời, rồi dán thêm vài bông hoa và
cỏ, viết vài lời chúc bạn ấy học tập tốt, giúp đỡ lẫn nhau. Con trai tôi sau
khi nghe hiểu thì rất vui mừng mà đồng ý. Chúng ta trong lúc học tập đừng cảm
thấy việc học này xa rời cuộc sống thực tế của chúng ta quá. Thế nào gọi là:
“Lễ quý nam nữ chi tế” vậy? Không hề xa rời chút nào, từ việc giáo dục con cái
cho đến việc tiếp xúc với chồng, rồi việc giao tế qua lại với người trong xã
hội. Cổ nhân có dạy rằng: “Mắt tùy tiện nhìn thì ắt bị dụ hoặc, tai tùy tiện
nghe thì ắt bị mê hoặc, miệng tùy tiện nói thì ắt bị loạn, ba điều này phải cẩn
thận mà giữ gìn vậy”.
Những chi tiết nhỏ mà chúng ta cần phải chú
ý trong cuộc sống hằng ngày rất nhiều. Có một cuốn sách rất hay tên là “Thường
Lễ Cử Yếu” do Thầy Lý Bỉnh Nam biên soạn. Chúng ta có thể thông qua việc học
tập “Thường Lễ Cử Yếu” để biết làm thế nào nói chuyện với người, làm thế nào xử
sự, thậm chí làm thế nào ăn cơm, đi đứng, nằm ngồi. Người không học thì không
biết đạo lý. Khi học “Thường Lễ Cử Yếu” tôi nhớ lời dạy như thế này: “Qua ruộng
dưa thì chớ buộc giày, dưới cây mận thì đừng sửa mũ”, bởi vì khi bạn chỉnh mũ
lại cho ngay ngắn thì người khác nghi ngờ là có phải bạn muốn ăn trộm mận hay
không? Ở trong ruộng dưa thì chớ cúi người xuống mà buộc giày, người khác sẽ
nghĩ có phải bạn muốn trộm dưa hay không? Sự hiềm nghi này thông thường khi
giao tiếp qua lại với người khác giới đặc biệt cần chú ý, bao gồm cả việc tiếp
xúc với chồng, ví dụ bạn gọi điện thoại, len lén lút lút vào trong phòng gọi
điện thoại cho một người nam, chồng của bạn sẽ cảm thấy vì sao mà lại tránh mặt
mình thế không biết? Khi bạn đi ra ngoài công tác mà không nói với chồng một
câu, đến nơi cũng không báo một tiếng, đúng lúc lại cùng đi với một người nam
khác, cùng nhau làm việc, thế thì phiền phức rồi. Bởi vì phụ nữ thời nay không
giống thời xưa, vào thời xưa không có phụ nữ ra ngoài đi làm, đều đóng cửa ở
trong nhà, quy phạm khá tốt. Hiện nay chúng ta ra ngoài làm việc, có rất nhiều
mối quan hệ giao tế, lúc này chúng ta cần chủ động đặt cho mình một vài quy củ.
Những quy củ này chính là lễ tiết và lễ độ mà chúng ta hôm nay đã học, sau đó
chúng ta cần phải cung kính thể hiện lễ tiết và lễ độ này trong cuộc sống, như
vậy mới là xác lập cái “lễ” trong mối quan hệ vợ chồng.
THI TRƯỚC QUAN THƯ CHI NGHĨA.
“Thi” là chỉ cho “Kinh Thi”. Đoạn này thể
hiện rằng “Kinh Thi” chú trọng việc hiển bày nghĩa lý của chương “Quan Thư”.
Nghĩa lý ở phần này là gì? Như trong chương “Chu Nam” có viết: “Quan Thư, hậu
phi chi đức dã, Phong chi trị dã, sở dĩ
phong thiên hạ nhi chánh phu phụ dã. Cố dụng chi hương nhân yên, dụng chi bang
quốc yên”. Ý nói rằng, bài thơ “Quan Thư” nhằm nói lên đức hạnh của bà hậu phi,
khởi nguồn từ thể thơ tên là “Phong”, dùng để giáo hóa thiên hạ, đồng thời đoan
chính đạo vợ chồng, có công dụng rất lớn đối với dân chúng ở thôn quê và phong
khí của đất nước. Ngoài ra, “thị dĩ Quan Thư nhạo đắc thục nữ dĩ phối quân tử,
ưu tại tiến hiền, bất dâm kỳ sắc, ai yểu điệu, tư hiền tài, nhi vô thương thiện
chi tâm yên. Thị Quan Thư chi nghĩa dã”. Trên thực tế ở đây là tán thán tâm
lượng của bà Thái Tự, một trong ba bà Tam Thái khai quốc triều nhà Chu, bà có
thể không có tâm đố kỵ, vì Chu Văn Vương tuyển chọn hiền nữ, hy vọng triều nhà
Chu có người kế thừa.
Quan Thư là cách nói rút gọn của “Quan Quan
Thư Cưu”, “quan quan” là âm thanh tiếng chim kêu, Thư Cưu là một loại chim, khá
giống loài Thủy Ưng, chúng quen sống ở phần mỏm đất nhô lên trên sông. Loài
chim này vì sao được đưa và trong “Kinh Thi” và được khen ngợi như vậy? Bởi vì
loài chim này có hai đặc tính. Thứ nhất là con trống và con mái suốt đời chỉ có
một người bạn đời, khi chúng đã chọn được đối tượng tốt rồi thì sẽ kết hợp với
nhau, không hề có người bạn đời thứ hai, nếu một trong hai con chết đi thì con
còn lại sẽ ở một mình cả đời. Đặc điểm thứ hai là khi chúng giao phối thì đều
tránh né con người và những loài chim khác, chúng núp vào phía sau bụi cỏ,
chúng cũng có lễ tiết và cảm giác xấu hổ. Từ hai điểm này chúng ta có thể nhìn
thấy cái nghĩa của chim Thư Cưu. Cái “lễ” mà phần trước đã nhắc đến nên thực
hiện ra sao, chính là đến sau cùng thể hiện được cái nghĩa của loài chim Thư
Cưu, nếu như không làm được thì không có cái lễ thực sự. Nói một cách khác, cho
dù bạn có đối xử tốt với chồng như thế nào, làm việc nhà có tốt đến đâu, đồng
thời còn thể hiện ra sự khiêm hạ và chăm chỉ, nhưng sau lưng bạn lại cùng một
người đàn ông khác làm những chuyện không hay, không giữ trinh tiết thì vợ
chồng không thể nào có thể sống với nhau đến bạc đầu được. Thế nên, làm phụ nữ
trước tiên cần phải giữ trinh tiết, tâm phải chuyên, phải định, phần “Chuyên
Tâm” ở phía sau sẽ giảng làm thế nào để nhất tâm. Phụ nữ nhất tâm thì sẽ thành
tựu đức hạnh lớn nhất của phụ nữ, đó là đức hạnh gì? Đó chính là toàn bộ đức
hạnh sâu dày của cô ấy (là hậu đức).
Chúng ta xem chữ “trinh” có 4 lớp hàm
nghĩa.
Tầng nghĩa thứ nhất chỉ cho sự trong sạch
trinh tiết, phụ nữ cần giữ trinh tiết, đối xử tốt với bản thân bắt đầu từ việc
giữ trinh tiết. Tầng nghĩa thứ hai của chữ “trinh” là “chính”, chính thì sẽ
chuyên, chuyên thì sẽ không đối lập, không đối lập với tất cả người, sự, vật.
Không có đối lập thì có thể buông xuống tự ngã, buông xuống tự ngã thì có thể
mở rộng tâm lượng, thành tựu cho người khác. Phụ nữ có tâm lượng lớn thì phúc
báo sẽ lớn. Tầng nghĩa thứ ba của chữ “trinh” chính là “thành” trong “chân
thành”. Tâm chân thành thì không có tạp niệm, không có hai ý niệm, đối xử với
người bằng tâm chân thành là phẩm hạnh rất hiếm có của người phụ nữ. Tầng nghĩa
thứ tư của “trinh” là “định”. Định chính là làm bất kỳ việc gì tâm cũng không
động, tâm không bị cảnh giới bên ngoài dao động. Nếu bên ngoài gió vừa thổi thì
cỏ đã lay động rồi, tâm thần lỏng lẻo dễ lay động như thế thì sao được. Ví dụ
như có người gọi điện thoại cho bạn nói chồng của bạn ở bên ngoài thế này thế
nọ, bạn liền lập tức cảm thấy đất trời sụp đổ, về nhà la hét ỏm tỏi không chút
an định, kỳ thực có thể là chẳng có chuyện gì xảy ra cả. Những sự việc như thế
này rất nhiều, bất luận trên sự nghiệp gặp phải thách thức gì, hay là trong gia
đình xuất hiện mâu thuẫn gì, thì người phụ nữ phải giữ được “định”, giữ được
“chính” không loạn, giữ tâm như như bất động, định tâm trong công việc gia đình
thì hết thảy sự việc bên ngoài người chồng sẽ tự nhiên có thể giải quyết được.
Có một câu chuyện về một phụ nữ rất đức
hạnh đã khiến tôi xúc động sâu sắc. Khi cô còn trẻ thì chồng của cô ra ngoài
ngoại tình, đối với việc chi trả tất cả những chi phí trong gia đình cô ấy đều
không một lời than oán. Có khi chồng của cô còn dắt cả nhân tình về nhà, cô còn
phải làm đồ ăn cho họ, nhưng không hề than trách, cũng không oán trách. Sau đó,
chồng của cô và người phụ nữ đó có với nhau một đứa con, họ cũng chẳng nuôi
dưỡng, đem về cho cô, cô ngoài việc nuôi đứa con trai lớn của mình ra còn phải
nuôi đứa con trai nhỏ của họ. Đứa bé ấy ở với cô cho đến năm 17 tuổi, nó không
hề biết cô không phải là mẹ ruột của nó. Sau này, chồng của cô cùng người phụ
nữ kia ra ngoài sống, không quay về nữa. Đột nhiên có một ngày có người bảo cô
vào bệnh viện, nói có người tìm cô, không tìm được người khác thay thế. Hóa ra
chồng của cô bị ung thư giai đoạn cuối, nằm ở trong bệnh viện, không có người
chăm nom, còn người phụ nữ kia của chồng cô đã bị tai nạn xe cộ trở thành người
thực vật rồi, cả hai người đều nằm viện. Người thân bạn bè của họ không có
người nào đến thăm, đều khinh bỉ họ. Vì vậy, bệnh viện phải tìm đến người vợ
trước, thật ra vợ chồng họ vẫn chưa ly hôn, bệnh viện mong người vợ đến chăm
sóc cho chồng. Người phụ nữ đó thật là vĩ đại, cô lấy đức báo oán, không hề có
chút oán trách, đến bệnh viện không chỉ chăm sóc hầu hạ chồng mà còn chăm sóc
cho người phụ nữ kia của chồng. Cô gọi đứa con mà cô đã nuôi nấng đến kể hết sự
tình cho nó nghe, cô nói “hiện giờ con cần phải vì mẹ ruột của mình mà tận
hiếu, tận nghĩa vụ, con phải giúp mẹ chăm sóc cho mẹ của con, mẹ đã 60 tuổi
rồi, tuổi tác đã lớn sợ không lo xuể”. Đứa con trai đó đã không thừa nhận, nói
rằng không thể được, “mẹ chính là mẹ của con!”. Cô ấy nói không phải vậy, sau
cùng cô ấy đã dẫn con trai đến trước giường của người vợ hai của chồng, nói
“con của cô đây, hôm nay tôi để nó đến chăm sóc cô”. Kết quả, kỳ tích xuất
hiện, người phụ nữ đó vốn là người thực vật nằm trên giường bệnh đã chảy nước
mắt. Chúng tôi nghĩ đó là giọt nước mắt hổ thẹn, xấu hổ, hối hận. Người chồng
của cô cũng mắc bệnh nặng đầy thân, sống không còn bao lâu nữa, cô mỗi ngày đều
chăm sóc tận tình. Kết quả, một ngày nọ người chồng của cô đột nhiên giật hết
tất cả các ống truyền dịch trên người mình ra, dùng hết sức lực lăn xuống dưới
giường, quỳ xuống chân vợ khấu đầu rất lâu, nói lời xin lỗi. Câu chuyện này tôi
đã đọc được từ nhiều năm trước, mỗi lần đọc xong đều rất cảm động, cảm thấy
trên thế gian này vẫn còn có người như vậy, đáng cho phụ nữ chúng ta học tập.
Chúng ta có bao giờ ngẫm xem, cái gì mới là tình yêu thương lớn lao trên thế
gian, thế nào mới là người có lòng nhân đích thực? Trong lời dạy xưa có nói về
chữ “nhân” (仁)
là “trời đất và ta cùng một cội, vạn vật và ta cùng một thể”, đây chính là lòng
nhân đích thực, nên mới có câu “nhân giả vô địch” (người nhân không có kẻ thù).
Một người thật sự nhân ái từ bi sẽ không đối lập với bất kỳ người nào. Khi
không có đối lập thì bên trong không có phiền não, bên ngoài cũng không có kẻ
địch. Một người có thể bao dung hòa ái với tất cả người trong thiên hạ thì thực
sự sẽ không có người thù địch. Chúng ta vẫn còn gặp phải những người có ác ý
với mình, nhất định là do vấn đề của chính mình, buông xuống đối lập chính là buông
xuống phiền não, chỉ có buông xuống sự đối lập trong tâm thì hết thảy ô nhiễm
trong tâm đều biến thành những đóa hoa sen. Nghĩ đến đời người ngắn ngủi có bao
lâu thực sự là không cần tự chuốc lấy phiền não, ngàn vạn lần đừng lấy sai lầm
của người khác trừng phạt bản thân, đối xử tốt với người tức là đối xử tốt với
chính mình.
Còn có một câu chuyện khác cũng khiến tôi
rất là xúc động. Thời xưa có một người phụ nữ, không giữ trinh tiết, ở bên
ngoài lang chạ, kết quả chồng của cô ta biết được, nhưng người chồng không hề
nói gì cả. Một ngày nọ, người chồng kêu vợ đến nói “hai ngày nữa ta phải đãi
khách, nay báo với nàng trước một tiếng”, người vợ không xem chuyện đó là quan
trọng, nói “được thôi”. Người chồng mỗi ngày ra ngoài làm việc, phải lao động
vất vả, trong lúc làm việc trong tâm anh biết rất rõ là vợ của mình ở nhà tư
thông với người đàn ông khác. Trưa hôm đó anh đột nhiên trở về nhà, còn mua rất
nhiều rượu và thức ăn. Bởi vì anh ấy về nhà quá đột ngột, gã nhân tình của vợ
còn chưa đi khỏi, kẹt ở trong nhà, trong lúc cuống quýt gã liền chui xuống gầm
giường. Vợ của anh bước ra hỏi anh sao hôm nay về nhà sớm vậy? Anh nói “chẳng
phải ta đã nói với nàng là phải đãi khách đó sao?” Vợ của anh hỏi “khách nào?”
Người chồng nói “khách ở trong phòng, nàng hãy giúp ta mời anh ấy ra đây, ta đã
làm cơm xong rồi.” Vợ của anh nói “anh đừng có ăn nói linh tinh, trong phòng
làm gì có khách nào”. Anh không hề tức giận mà nói “nàng hãy mau mời anh ấy ra
đây, đừng để trễ nải thời gian, cơm nước tôi đã làm xong rồi, đừng để nguội
lạnh”. Sau cùng, ép người đàn ông đó phải đi ra cùng anh ăn cơm, ăn nửa chừng
anh rót một ly rượu, sau đó anh đột nhiên quỳ xuống đất dâng rượu cho người đàn
ông kia. Gã kia nói anh đừng làm như vậy, anh nói không sao cả, “bữa cơm này là
bữa cơm cuối cùng của tôi, sau khi ăn xong tôi sẽ đưa cho anh ba thứ, thứ nhất
là giao cái nhà này cho anh, thứ hai là giao vợ cho anh, thứ ba là giao tất cả
tài sản cho anh, sau đó tôi sẽ ra đi, tôi vô cùng biết ơn anh đã đem những gánh
nặng này đi cho tôi”. Gã đàn ông kia sợ quá không dám nhận, người chồng nói
không nhận không được, “nếu anh không nhận thì tôi sẽ dùng con dao này chém
anh”. Gã đàn ông kia đành phải nhận. Người chồng ăn cơm xong thì rất tiêu
sái[1] ra đi xuất gia. Xuất gia một thời gian không lâu thì đạo nghiệp thành
tựu. Kết quả, chưa đến ba năm gã đàn ông của người vợ cả ngày không chịu làm
việc, gia sản nhanh chóng lụn bại, sau cùng đối với người vợ không đánh thì
mắng. Ng,ười vợ rất hối hận, chạy đến chùa tìm người chồng, cầu mong anh về
nhà. Anh nói “nàng đừng đến tìm ta, việc này không thể được”. Người vợ nhớ đến
việc trước đây chồng mình thích ăn cá, liền làm một món cá mang đến nói người
chồng nhất định phải ăn, “là do chính tay em làm cho chàng”. Nào ngờ, người
chồng ném đĩa cá ấy xuống nước, con cá đột nhiên sống lại, cho đến nay cái hồ
nước ấy vẫn còn, gọi là “Đầm Hắc Ngư”.
Từ hai câu chuyện trên có thể thấy rằng,
thế nào mới được gọi là “thông đạt”, phía trước đã nói đến câu “thông đạt thần
minh”. Hãy từ cái nghĩa của loài chim Thư Cưu mà phản tỉnh chính mình, không
ngừng nâng cao đức hạnh của bản thân, đồng thời cũng có thể buông xuống tình
chấp của thế gian, không nên quá chấp trước vào cái gọi là “tình cảm”. Vợ chồng
là duyên, duyên tụ duyên tan, khi có duyên ở chung với nhau nhất định phải trân
quý, đối với nhau có lễ. Còn khi duyên phần không tốt, ví dụ như chồng ở bên
ngoài ngoại tình thì cũng đừng nên đau thương quá mức, chúng ta tu cho tốt đức
hạnh của chính mình đến đúng lúc thì tự nhiên sẽ có sự chuyển hóa. Người chồng
sẽ có báo ứng của anh ấy, giống như câu chuyện thứ nhất, người vợ rất tốt,
trong ngoài thôn đều khen ngợi cô ấy, kết quả chồng của cô ấy không bao lâu sau
mắc bệnh nặng, rồi chết, trước khi chết rất hối hận, dập đầu nhận lỗi với cô
ấy. Ngoài ra, cái nghĩa của loài chim Thư Cưu còn khiến cho chúng ta phản tỉnh
rằng là phụ nữ cần phải có tâm biết hổ thẹn. Hiện nay chúng ta rất ít khi nhìn
thấy phụ nữ biết yêu thương mình, biết tự trọng, tự tôn. Có một lần tôi đi
giảng ở nơi khác trở về, lúc ở sân bay nhìn thấy các cô gái và chàng trai rất
trẻ, ở ngay trong nhà hàng tại sân bay, bá vai ôm eo rất phóng túng. Cô gái đó
không cảm thấy ngại ngùng, chàng trai kia được thể càng phóng túng hơn. Nếu như
đối với bản thân không có sự ước thúc và yêu cầu, chính mình đã không trân trọng
bản thân, thì sao đàn ông có thể tôn trọng mình được chứ? Cái gọi là “yêu” đó
chỉ là tình dục mà thôi. Nếu phụ nữ không tôn trọng bản thân, mặc tình để người
đùa bỡn, trên thực tế đã hạ thấp bản thân mình đến mức không bằng cầm thú. Nếu
có một ngày bị người nam kia bỏ rơi thì cũng là việc bình thường. Giống như ở
ví dụ trên, cô gái đó chỉ mới 15 tuổi thôi nhưng đã chôn vùi sinh mạng của mình
rồi, vì đã không tôn trọng chính mình. Thế nên, sự giáo dục tu dưỡng đạo đức
cho bé gái từ nhỏ rất là quan trọng, cần dạy các em tôn trọng chính mình, thông
qua việc xem trọng thân thể mà xem trọng tiết tháo của chính mình, xem việc bảo
vệ trinh tiết như bảo vệ thanh danh của chính mình. Người xưa có câu, trên thế
gian có bốn việc cần phải cẩn thận, thứ nhất là danh tiếng, rất khó để tạo nên
tiếng tăm tốt nhưng nếu như muốn đạp đổ thì rất dễ dàng, chỉ cần cử chỉ khinh
xuất là tiếng tăm sẽ bị hủy. Thứ hai là sự nghiệp, sự nghiệp thì dễ làm nhưng
thành công thì lại khó. Ví dụ như mở công ty rất dễ, nhưng rất ít công ty có sự
nghiệp thành công. Thứ ba là dối trá, nói được nhưng làm không được, đó chính
là dối trá. Thứ tư là làm được nhưng không nói được, thực sự làm người khi đối
mặt với hoàn cảnh, khi phải lựa chọn giữa việc làm và lời nói thì cứ làm đi là
tốt rồi.
DO TƯ NGÔN CHI, BẤT KHẢ BẤT TRỌNG DÃ.
“Tư” nghĩa là ở đây, nghĩa là nói từ đây mà
học tập, “bất khả bất trọng dã” chính là vô cùng quan trọng. Trong “Luận Ngữ”
có nói “bất học lễ, vô dĩ lập”. Vô dĩ lập là thế nào? Là không thể lập thân,
không thể cắm được cái gốc làm người trong thế gian này.
Thời xưa, có câu chuyện tên là “Châu
Tuyên Khương Hậu”, xuất phát từ
“Liệt Nữ Truyện”. Châu Tuyên Khương Hậu là con gái của Tề Hầu, là hoàng hậu của
Chu Tuyên Vương, vô cùng hiền đức. Phàm những gì không hợp lễ bà đều không nói,
hành vi cử chỉ không hợp lễ bà đều không làm. Tuyên Vương có một lần thức khuya
nên dậy trễ, một vài phu nhân và quý phi cũng chưa ra khỏi phòng. Khương hoàng
hậu sau khi bước ra đã gỡ hết trâm cài tóc và hoa tai xuống đứng đợi ở lối đi,
giống như người có tội đang đợi sự trừng phạt. Đồng thời nhờ cha mẹ chuyển lời
đến Chu Tuyên Vương rằng “thiếp không đủ tốt, tâm ý bất chính để lộ ra ngoài
khiến cho quân vương có hành vi lỗi lầm dẫn đến dậy muộn”. Ý muốn nói quân
vương dường như tham luyến sắc đẹp mà quên đi đức hạnh. “Nếu như tham luyến sắc
dục sẽ phóng túng xa hoa, họa loạn sẽ phát sinh, truy cứu nguyên nhân của họa
loạn là khởi nguồn từ hoàng hậu, xin hoàng thượng trừng phạt thiếp”. Nhà vua
nghe xong hổ thẹn nói rằng: “Là do trẫm làm không đúng, là do lỗi của trẫm,
khanh nào có lỗi gì đâu.” Nhờ vậy, ngôi hoàng hậu vẫn giữ được mà đối với việc
chính sự Vua càng thêm cần mẫn, mỗi ngày đều lên triều sớm, tối mới hạ triều,
thành tựu nghiệp đế một đời. Vào thời xưa, chúng ta thấy những câu chuyện về
việc xem trọng lễ rất nhiều, hiện nay không có người dạy lễ, đây là một vấn đề
lớn. Chúng ta rất muốn học, muốn cung kính với người nhưng không biết làm thế
nào. Làm sao đây? Chúng ta hãy từ kinh điển mà bắt đầu học, tư duy suy nghĩ
nhiều lần. Tôi cũng không biết học, có khi đắc tội với người mà cũng không biết
vì sao lại đắc tội, việc gì làm không đúng không biết vì sao lại không đúng,
thế nên tôi đem theo bên mình một cuốn sách nhỏ. Ví dụ như khi tôi đi cắt tóc
tôi đem theo cuốn sách “Thái Căn Đàm”, bên trong toàn là những câu nói ngắn gọn
nhưng rất tinh túy, đơn giản dễ hiểu, hết sức rõ ràng. Tôi ngồi ở đó giở sách
ra xem, xem đến chỗ nào thích thú liền dùng bút dạ quang tô đoạn đó, mỗi lần
đều xem một ít. Bởi vì thời gian nhãn rỗi như thế này rất nhiều, ví dụ như khi
ngồi trên xe, khi tài xế lái xe thì tôi giở sách ra đọc, tôi lợi dụng thời gian
như vậy mà học tập, rất là hữu dụng. Năm ngoái có một sự việc như thế này, có
một người bạn giận tôi, tôi không biết giận tôi về việc gì, nhưng tôi rất muốn
cải thiện. May thay ba ngày sau là tết Trung Thu, tôi nhanh chóng bảo nhân viên
đến tặng bánh cho anh ấy, nhưng càng làm càng hỏng, bánh bị trả về. Tôi không
hiểu tại làm sao. Kết quả, trong quá trình học tập tôi phát hiện ra có một câu
nói: “vũ hậu tán, thiết vật chi; oán hậu ân, thiết vật thí”, nghĩa là đừng đợi
mưa tạnh rồi mới giương dù lên cho người khác, không còn cần nữa rồi; người ta
vừa mới tức giận bạn xong thì bạn đừng thi ân vào ngay lúc đó, người đó vẫn
chưa nguôi giận thì sao nhận đồ của bạn được. Thế nên, lúc đó hãy buông xuống,
hãy khoan gấp gáp biểu lộ ý định muốn chuộc lỗi. Trong tâm của bạn có ý định đó
là được rồi, là tốt rồi, hãy để thời gian xóa nhòa đi những điều không vui. Đó
là lời dạy của tổ tiên, tôi cảm thấy rất có ích.
PHU BẤT HIỀN TẮC VÔ DĨ NGỰ PHỤ, PHỤ BẤT
HIỀN TẮC VÔ DĨ SỰ PHU. PHU BẤT NGỰ PHỤ, TẮC UY NGHI PHẾ KHUYẾT. PHỤ BẤT SỰ PHU
TẮC NGHĨA LÝ ĐỌA KHUYẾT. PHƯƠNG TƯ NHỊ GIẢ, KỲ DỤNG NHẤT DÃ. (Tạm dịch: Người
làm chồng nếu như không có phẩm hạnh hiền đức thì sẽ không thể quản thúc được
vợ. Vợ nếu như không phải là người hiền huệ thì cũng không thể phụng sự được
chồng. Nếu như chồng không thể quản giáo được vợ thì sẽ mất đi sự uy nghiêm. Vợ
nếu như chẳng thể phụng sự chồng thì đạo nghĩa cũng chẳng còn. Tác dụng của hai
việc này là như nhau, thiếu đi một thứ cũng không được.)
Ý nghĩa của đoạn này là nếu như người chồng
không có tài đức thì không thể quản giáo được vợ. Chữ “ngự” này có nghĩa là
tiết chế. Còn nếu như vợ không phải là người tài đức thì không thể phụng sự
chồng mình. Nếu như người chồng không thể quản giáo tiết chế vợ thì uy nghi của
chính mình sẽ mất, không có uy nghi. Nếu như vợ không thể phụng sự chồng thì
thiếu mất đi lễ nghĩa. Hai việc này thiếu mất một điều cũng không được. Phần
sau chúng ta sẽ học tập chi tiết.
PHU BẤT HIỀN TẮC VÔ DĨ NGỰ PHỤ.
Cái chữ “hiền” này của người chồng nghĩa là
gì? Trong giáo dục của văn hóa truyền thống, giữa vợ chồng với nhau cần phải
làm được “phu nghĩa phụ thính”, nên cái “hiền” của người chồng quan trọng ở chỗ
hiểu nghĩa, đạo nghĩa đối với người nam rất quan trọng. “Nghĩa giả nghi dã”,
người có nghĩa thì làm bất kỳ việc gì cũng hợp đạo lý, khí chất mạnh mẽ, có thể
cầm được lên, có thể buông được xuống. Người đó ở bên ngoài có thể thành tựu sự
nghiệp, ở nhà nhờ vào sự thành công của sự nghiệp nên có quyền lực mà hoạch
định phương kế cho vợ. Đối với sự việc nhỏ nhặt trong gia đình thì không bận
tâm, chuyện tiểu tiết như dầu muối trong nhà không bàn đến, nhưng đối với hoạch
định lớn lao thì nắm rất vững. Ví dụ như việc dạy con cái thành người như thế
nào, phát hiện ra vợ mình có sai sót chỗ nào thì cần kịp thời dẫn dắt, đây
chính là tài đức của người chồng. Trong quá trình học tập tôi cũng không ngừng
tư duy, người nam nhất định cần có khí chất mạnh mẽ, nếu như người nam không có
khí chất mạnh mẽ thì người phụ nữ của họ sẽ khó mà thành tựu khí chất nhu thuận
của nàng. Như thế thì bầu trời sẽ sụp xuống, còn mặt đất cũng không thể nào
gánh chở nổi, dù có đức dầy đến đâu thì cũng sẽ rất khó khăn để gánh vác bầu
trời. Thế nên, người nam cần phải đứng thẳng chống đỡ một vùng trời thì người
nữ mới có thể an nhiên trở thành một dải đất được. Trong quá trình mười mấy năm
chung sống với chồng, trước giờ tôi luôn cho rằng chồng tôi là người gia
trưởng. Thế nhưng hiện nay tôi thấy rằng sự gia trưởng đó ngược lại có một khí
chất mạnh mẽ, việc hy hữu hơn là từ chồng tôi có thể nhìn thấy được ý nghĩa của
chữ “hiền” của người nam là như thế nào. Đó là có sự nghiệp, trọng nghĩa khí,
hiếu thảo với cha mẹ, đối đãi khoan hậu với người nhà, không xét nét những tiểu
tiết, thế nhưng đối với một vài phương diện nhỏ cần phải ngăn ngừa phòng lỗi
anh ấy vẫn có thể làm được rất tốt. Lúc chúng tôi mới kết hôn, đối với những
việc nhỏ anh ấy đã yêu cầu tôi làm một cách nghiêm khắc. Cho nên, tổ tiên có
một câu nói “dạy con từ thuở còn thơ, dạy vợ từ thuở ban sơ mới về”. Ai sẽ là
người “dạy vợ từ thuở ban sơ mới về” vậy? Trước tiên người chồng phải dạy, khi
vừa bước vào cửa nhà thì phải dạy ngay, nếu như không dạy vào lúc này, bỏ qua
thời cơ này thì về sau có dạy như thế nào cũng rất khó. Lúc tôi mới về nhà
chồng hai ba năm đầu đã được dạy dỗ rất nhiều, anh ấy đã dạy tôi buông xuống
dục vọng khống chế đối với tiền tài, đồng thời dạy tôi buông bỏ một số tập khí
của một đại tiểu thư, phải làm việc, làm đến mức nào? Chồng tôi bảo, quan trọng
là ở hai nơi: nhà bếp và nhà vệ sinh. Nhà bếp không được dính dầu, nhà vệ sinh
không được có mùi hôi, đây chính là hai tiêu chuẩn lớn của việc nhà. Phòng
khách thì anh ấy không cần kiểm tra vì anh ấy nói phụ nữ đi ra ngoài lúc nào
cũng tươi tắn, nhưng nhìn vào nhà thì thấy bừa bãi lộn xộn, như thế làm sao
được? Chồng tôi còn dạy tôi làm thế nào tiếp đãi khách, nói chuyện có chừng
mực. Chồng tôi quả thực là một vị thầy quan trọng nhất trong cuộc đời tôi.
Những việc anh ấy yêu cầu lúc mới kết hôn đã để lại một ấn tượng sâu sắc trong
cả đời này của tôi. Tôi còn nhớ lúc mới kết hôn, có một lần anh ấy mời bạn bè
ăn cơm, lúc ở bàn ăn tôi cảm thấy là tôi không nói nhiều, hình như chỉ nói có
hai câu, vậy mà về nhà bị anh ấy dạy cho một bài học. Anh ấy nói “lúc ở bàn ăn
khi có bạn bè là nam giới nhiều thì phụ nữ không cần nói nhiều lời xen vào, em
chỉ cần ăn cơm, ngồi nghe là được rồi.” Đó chính là cổ lễ. Tôi cũng đã đem
những ví dụ về sự dạy dỗ của chồng tôi chia sẻ cho các nhân viên nam trong công
ty thì họ đặc biệt là những người đã kết hôn nói rằng “cho tôi xin, giám đốc
Trần à, chúng tôi sao dám làm như thế, chúng tôi đều nộp lương và tiền tiết
kiệm cho vợ cả rồi, sao dám ăn nói mạnh bạo như thế được, nếu làm như vậy chắc
thế nào chúng tôi cũng bị họ lấy chổi quét ra khỏi nhà”. Tôi nói: “Thế không
được, vậy nam tính mạnh mẽ của các anh để ở đâu?”. Họ nói: “Cần gì nam tính
mạnh mẽ chứ, có thể chung sống với nhau là tốt rồi”. Thế nên, thời đại ngày nay
không như vậy nữa, chúng ta nhìn thấy có một số việc không thể nào làm được, đó
là vì bản thân các anh ấy không có cách nghĩ và sự yêu cầu như thế, mà đều muốn
xuôi theo, đều đồng ý về nhà làm cơm, giặt đồ, vợ ra ngoài bươn chải làm sự
nghiệp, làm việc điên đảo như thế. Thế nhưng điều này trái ngược với đạo của
trời đất, trái ngược đạo âm dương. “Thái Thượng Cảm Ứng Thiên” nói “nam bất
trung lương, nữ bất nhu thuận”. Khi giảng bài ở một số buổi luận đàn, tôi cũng
không dám nói chữ “ngự” này có nghĩa là tiết chế, nhưng trên thực tế nó mang
nghĩa tiết chế. Vì sao tôi không dám nói ra, là vì cảm thấy nói ra nghe không
dễ chịu, “lễ giáo của phong kiến truyền thống dựa vào điều gì mà tiết chế chúng
tôi chứ?”. Kỳ thực, hai từ “tiết chế” này nếu như tách ra để xét thì chữ “tiết”
có nghĩa là làm bất cứ sự việc gì cũng cần có tiết độ. Vì sao người nam lại đến
để giúp chúng ta làm việc gì cũng có tiết độ? Bởi vì người nam có phương thức
tư duy tương đối thiên về lý tính, còn người nữ thì thường tư duy theo cảm
tính. Nếu bạn không tin thì cứ ra cửa hàng mà xem, trước những quầy hàng khuyến
mãi lớn chắc chắn đều là phụ nữ, bất kể thế nào cũng mua về cái đã, thực tế khi
mua về một đống rồi lấy ra tính lại thấy cũng chẳng khác gì với giá chưa khuyến
mãi. Còn nam giới thì rất ít người bị kích động bởi những sự việc này. Thế nên,
sự kết hợp vợ chồng chính là sự phối hợp tốt đẹp của nam và nữ, đối với một số
sự việc anh ấy có thể giúp cho bạn không xử sự quá dựa trên cảm tình. Chữ “chế”
có nghĩa là ngăn chặn, ngăn chặn không để bạn làm một số việc không tốt. Thiên
tính nào của phụ nữ thì nặng hơn so với nam giới? Chính là đố kỵ, ngạo mạn, hẹp
hòi, thích than phiền. Rất nhiều phụ nữ như thế, xem trọng tiền bạc, không xem
trọng tình bằng hữu bằng nam giới. Nam giới ở bên ngoài đối với bạn bè rất rộng
rãi, có thể liều mình vì bạn, có thể buông xuống một vài thứ vì bạn, còn phụ nữ
thì quan tâm đến những tình cảm nhỏ cho riêng mình. Thế nên, nam giới có thể
ngăn chặn sự lan rộng của tâm đố kỵ, than phiền, tham lam của phụ nữ, phát hiện
mầm mống liền kịp thời ngăn ngừa cô ấy làm việc ác. Bởi vì giữa vợ chồng với
nhau dễ câu thông và lắng nghe lẫn nhau. Có lúc tôi nghĩ phải chăng chúng ta dễ
nghe lời của chồng hơn lời của cha mẹ? Lúc mới kết hôn, dường như những gì
chồng nói chúng ta có thể tiếp nhận, nhưng cha mẹ nói thì không dễ tiếp nhận.
Thế nên, ở trong đây có một đạo lý rất sâu.
PHỤ BẤT HIỀN TẮC VÔ DĨ SỰ PHU.
Trong sách “Tăng Quảng Hiền Văn” có câu
“thê hiền phu họa thiểu, tử hiếu phụ tâm khoan”. Nghĩa là nếu vợ là người hiền
thì người chồng gặp ít họa hoạn; nếu con cái là kẻ hiếu thuận thì lòng của cha
mẹ sẽ thư thái dung dung. Từ xưa đến nay quả thực là như thế, nhỏ là bá tính
bình dân, lớn là gia đình quyền quý, đa số gặp họa đều khởi nguồn từ chốn khuê
môn. Những ví dụ như thế từ xưa đến nay rất nhiều, chúng ta xem “Liệt Nữ
Truyện” có riêng một chương chuyên nói về các quốc gia đã bại vong trong bàn
tay của người nữ như thế nào. Thế nên, Lưu Hướng trong cuốn thứ ba của “Liệt Nữ
Truyện” có nói “Thánh Vương thuở xưa, chính việc phi thất, phi thất chính tất
hưng, bất chính tắc loạn. Nhà Hạ hưng thịnh do Đồ Sơn Thị, diệt vong bởi nàng
Muội Hỷ; nhà Ân hưng thịnh ở Hữu Nhung, diệt vong bởi vì Đát Kỷ; nhà Chu hưng
nhờ Thái Tự, diệt vong bởi nàng Bao Tự”. Có thể thấy quốc gia hưng vong đều có
quan hệ mật thiết đến hàng nữ nhân. Chúng ta có thể không đến nỗi làm hại quốc
gia, nhưng có thể khiến cho gia đình mình bị hủy hoại hay không? Chúng ta phản
tỉnh lại xem, nếu như chính mình không tham phấn son quần áo, không tham nhà
cao cửa rộng, không tham lái xe đẹp thì chồng sẽ không dốc hết trí xảo, thậm
chí làm ra những việc tham ô lừa đảo. Dục vọng của người nữ luôn luôn thôi thúc
chồng mình, mỗi lần chồng về nhà liền thúc một tí, đến sau cùng người chồng như
uống phải thuốc độc, mỗi ngày một chút nhưng không cảm giác, lâu ngày chầy tháng
cho đến sau cùng vì tiền tài mà bất chấp thủ đoạn. Thế nên chúng ta nói người
hiện nay đều là “Nhị Lang Thần”, một cái là “tài lang” (sói mê tiền tài), một
cái là “sắc lang” (sói mê sắc đẹp). Tài lang và sắc lang này có phải nói về nam
giới hay không? Tôi cảm thấy không phải, nếu như phụ nữ không có hai thứ dục
vọng này thì nam giới sẽ không như vậy. Nếu như bạn không hề tham tài, bản thân
đối với tiền tài không hề có cảm giác gì, thì người nam trong nhà bạn sẽ nghĩ
“mình ra sức kiếm tiền để làm gì?” họ sẽ nhìn được thông. Bản thân tôi sau khi
học văn hóa truyền thống được sáu năm thì dục vọng đối với vật chất càng ngày
càng nhạt, nghĩ đến người ta đến với thế gian này với hai bàn tay trắng, lúc ra
đi cũng hai bàn tay trắng, tất cả những thứ bên thân giống như khói mây thoáng
qua trước mắt, vì sao không lợi dụng đời người tốt đẹp này mà hành thiện tích
đức, nỗ lực nâng cao cảnh giới của chính mình? Dục vọng vật chất đều là gánh
nặng và khối u của cuộc đời, chẳng có gì tốt đẹp cả. Thế nên, tôi thường nói
với chồng rằng tiền gửi trong ngân hàng chỉ là một dãy số, cầm trên tay thì là
một nắm giấy, nhưng lúc tiêu tiền phải xem bạn có trí tuệ hay không, nếu dùng
tiền sai chỗ thì nguy rồi, sẽ rước lấy phiền phức vào thân. Ví dụ như dùng tiền
đánh bạc, uống rượu, vui chơi, làm những việc thế này chính là rước họa vào
thân. Không có tiền rất tốt, không tiền thì nhẹ người. Thế nên có một lần chồng
tôi có một hạng mục cần phải đàm phán, anh ấy về nhà nhìn có vẻ hơi u sầu, chắc
là có chướng ngại. Sau đó, tôi đã nói với anh “anh đừng suy nghĩ nhiều như thế,
trước tiên anh đừng nghĩ cần phải kiếm được bao nhiêu tiền, mà anh hãy nghĩ đến
việc thành tựu sự nghiệp, nghĩ đến việc thành tựu cho các nhân viên trong công
ty, anh hãy nghĩ như thế, anh phải đặt cái tâm mong cầu xuống. Mưu sự tại nhân,
thành sự tại thiên”, làm được thì tốt, có thành hay không cũng không nên mong
cầu quá mức, “nhân đáo vô cầu phẩm tự cao” (người không mong cầu thì phẩm hạnh
tự nhiên cao”. Ngày hôm sau, anh ấy đàm phán rất thuận lợi, anh ấy cảm thấy dường
như đã buông xuống được cái tâm mong cầu, không có nhiều phiền não nữa. Ngược
lại, nếu như chúng ta nói để kiếm được tiền thì cần phải thế này thế kia, sau
đó nghĩ đến khi có tiền rồi thì chính mình sẽ hưởng thụ ra sao, nếu không kiếm
được thì sẽ rất đau khổ. Cho nên, cần phải biết buông xuống, buông xuống tự tư
tự lợi, buông xuống danh văn lợi dưỡng, buông xuống ngũ dục lục trần. Ví dụ như
phụ nữ nếu như quá để ý đến vóc dáng, diện mạo của chính mình, mỗi ngày đều ra
vào thẩm mỹ viện, lo trang điểm, thì nam giới cũng sẽ như thế, bạn chú trọng
điều này họ cũng sẽ như vậy. Nếu như bên ngoài họ nhìn thấy người khác xinh đẹp
hơn bạn, vậy thì phiền phức rồi, con “sắc lang” (con sói mê sắc đẹp) đó đã bị
bạn dắt đến rồi. Thế nên, hai con sói này cần phải tránh xa chúng, đừng dẫn sói
vào nhà, phụ nữ trước tiên hãy tự mình làm trước, bạn đối với chúng không có
hứng thú, thì sẽ không rước lấy chúng vào cửa, chồng của bạn sẽ không gặp phải
chúng.
Sáu chương đầu trong sách “Liệt Nữ Truyện”
đều nói về đức hạnh của phụ nữ: chương thứ nhất là Mẫu Nghi, chương thứ hai là
Hiền Minh, chương thứ ba là Nhân Trí, chương thứ tư là Trinh Thuận, chương thứ
năm là Tiết Nghĩa, chương thứ sáu là Biện Thông Truyện. Trong đó có phần chú
giải của chương Hiền Minh là: “Duy nhược hiền minh, liêm chính dĩ phương. Động
tác hữu tiết, ngôn thành văn chương. Hàm hiểu sự lý, tri thế kỷ cương. Tuần
pháp hưng cư, chung nhật vô ương. Phi hậu hiền yên, danh hiệu tất dương.” (Chỉ
có hiền minh, liêm chính thì mới có thể giữ được chính khí. Hành động quy củ,
lời nói ý tứ. Hiểu rõ sự lý, biết kỷ cương thế đạo. Hành theo phép tắc thì
không tai ương cho đến cuối đời. Nếu Hoàng Hậu và Phi tần đều là bậc hiền đức
thì danh ấy ắt được tuyên dương). Ý của câu này là chỉ có hiền đức thì mới có
thể minh lý, mới có thể thanh liêm, giữ được chính khí. Liêm là biểu thị cho
kiệm, thanh liêm chính trực, buông xuống dục vọng đối với tiền tài, nói một
cách khác, trước tiên đối với tiền tài cần phải xem nhẹ, không nên quá chú
trọng vào tiền tài. “Chính” là giữ gìn được chính tâm, chính niệm của mình.
“Động tác hữu tiết” chính là có lễ, biết lễ độ, hiểu lễ tiết. “Ngôn thành văn
chương” chính là có văn tài, câu này ý nói phụ nữ cần phải đọc sách để biết lễ,
chứ không phải là con mọt sách nhưng không hiểu lễ tiết, như vậy thật phiền
phức. “Hàm hiểu sự lý, tri thế kỷ cương” nghĩa là hiểu đạo lý của sự việc, đồng
thời biết kỷ cương chính sách. “Tuần pháp dữ cư, chung nhật vô ương” nghĩa là
sống theo pháp luật, không làm trái cương thường, luân thường đạo lý thì như
vậy mỗi ngày đều không có tai nạn. “Phi hậu hiền yên, danh hiệu tất dương”, nếu
người phụ nữ này có thể trở thành Hoàng Hậu của một nước, thì thanh danh của bà
nhất định sẽ được lưu truyền đến tận thiên thu về sau. Quả thật là như vậy,
chúng ta hiện nay vẫn đang học tập và noi gương Tam Thái của nhà Chu, danh
tiếng của các bà đã siêu vượt thời gian, siêu vượt không gian.
Thời nhà Minh, sách “Nội Huấn” do Nhân Hiếu
Hoàng Hậu viết cũng có sự giải thích hết sức tường tận về sự hiền đức của phụ
nữ. Thế nào là sự hiền đức của phụ nữ? “Trung thành dĩ vi bổn, lễ nghĩa dĩ vi
phòng, cần kiệm dĩ suất hạ, từ hòa dĩ xử chúng, tụng đọc thi thư”. “Trung thành
dĩ vi bổn” mở đầu đã nói đến chữ “trinh”, chữ “trinh” này quán thông hết toàn
chương, về phương diện này phụ nữ nhất định không thể phạm sai lầm. Chữ “trinh”
này không những chỉ cho thân thể, nếu như thân thể phạm sai lầm thì quá đáng
rồi, ở đây còn bao gồm cả ý niệm. Ngày nay chúng ta có Internet, có thể ở sau
lưng chồng lên mạng làm ra một số việc trái với luân lý đạo đức. Nếu tích lũy
nhiều ác niệm thì sẽ dễ gặp phải ác duyên mà kết thành ác quả, ngàn vạn lần chớ
nên khinh suất. Có câu “tâm tưởng sự thành”, tâm thường nghĩ ác thì việc ác sẽ
hiện tiền, vậy sao chúng ta niệm niệm không nghĩ thiện, thành tựu thiện sự? Ví
dụ hiện nay trên mạng có một số trang web chat xấu, không nên tham gia. Bởi vì
chỉ cần vào rồi thì cũng giống như hút ma túy vậy, càng lún càng sâu, rất khó
dừng lại. Chỉ cần bạn bước vào không gian như thế, từ trường như thế, giao lưu
với loại người như thế thì sẽ giống như đặt mình bỏ vào trong đống cá ươn vậy,
bản thân thì lại không cảm thấy hôi thối. Kế bên mình là một con cá ươn, thời
gian lâu dần họ lại quăng thêm vào những con cá ươn nữa, đến sau cùng khi bạn
không còn ngửi thấy mùi hôi thối của chính mình thì bạn đã hết thuốc chữa. Nếu
như bạn tiếp xúc với người tốt, bạn nói hiện nay tìm không ra người tốt, vậy
thì hãy đi xem sách tốt, đọc sách của cổ thánh tiên hiền, cho dù mỗi ngày đọc
một trang, nhưng trong tâm có ý niệm tìm kiếm bạn lành thì “người có thiện
nguyện, ông trời ắt phù hộ cho”, ông trời nhất định sẽ đưa một người bạn tốt
đến bên bạn, như thế sẽ giống như bước vào căn phòng chứa đầy hoa lan vậy, có
thể bạn cũng chẳng cảm thấy có gì là thơm, như thời gian lâu dần khi bạn bước
ra thì người khác sẽ ngửi được hương thơm trên thân bạn. Thế nên, chúng ta cần
có cái tâm chứa đựng mùi hương, đồng thời còn có thể xông mùi hương đó đến mọi
người xung quanh, chứ đừng để thân mình phát ra mùi hôi thối. Người khác khi
nhìn thấy ánh mắt của người phụ nữ như vậy, nhìn đến hành vi cử chỉ của cô ấy,
lại nghe tiếng cô ấy nói chuyện, cảm thấy cô ấy rất bộp chộp xốc nổi thì quả
thực làm xấu chính mình, xấu lây cả người nhà, nếu bản thân vẫn không cho đó là
xấu thì quả thật là một sự việc rất hổ thẹn. Câu sau nói “lễ nghĩa dĩ vi
phòng”, cái lễ này đi cùng với nghĩa trong từ “đạo nghĩa”, có lễ thì mới có
nghĩa, mang ý nghĩa phòng thủ. “Trung thành dĩ vi bổn, cần kiệm dĩ suất hạ, từ
hòa dĩ xử chúng”, căn bản làm người chính là tâm trung thành, trung thì không
nghiêng lệch, xiêu vẹo, thành tức tâm không hư dối. Đối với người nhà của chính
mình, người phụ nữ cần lấy mình làm gương trong việc dùng cần kiệm để tề gia,
cần có thái độ nhân từ, an tường, bình hòa mà đối đãi với hết thảy mọi người
trong và ngoài nhà. Then chốt là cần phải học tập, cần phải đọc thơ, đọc sách.
Cho nên, sự dạy dỗ từ xưa đến nay đều không nói rằng phụ nữ không được đọc
sách, không được học tập, trước giờ chưa từng nói câu đó. Vì vậy, giáo dục đức
hạnh phụ nữ là yêu cầu bạn cần phải học, điều quan trọng trong việc học tập là
không được kiêu ngạo tự đại, không được cảm thấy thứ mình học, thứ mình xem đều
nhiều hơn chồng mình, hiểu biết hơn chồng mình. Thế nên, trước tiên dạy bạn
phải khiêm hạ, dạy bạn phải buông xuống sau đó bạn mới học. Học ở đây là học
đạo lý của học vấn chân thật. Phía sau lại nói “bất vong quy gián, tẩm dữ túc
dạ, duy thức ái quân”, ý câu này nói đối với chồng thì không được quên khuyên
can nhắc nhở. Sự hiền đức của phụ nữ không phải là một mực nhắm mắt nghe theo,
mà khi chồng có hành vi không phù hợp thì mình phải biết khuyên can.
Trong chương “Sự Phu” của “Nữ Luận Ngữ”
cũng nói về sự hiền đức của phụ nữ. Phụ nữ không hiền đức thì như thế nào?
Chính là phụ nữ ngu si, ngây ngốc, lười biếng, ngang ngược. Một người phụ nữ
ngu ngốc, lười biếng, ngang ngược thì không phải là người hiền. Thế nên trong
chương “Sự Phu” khuyên phụ nữ thứ nhất là “đừng học theo những phụ nữ thiếu trí
tuệ, sẽ rước lấy họa vào thân”. Khi chồng làm việc xấu ác thì cần phải chân
thành khuyên can. Từ xưa đến nay những ví dụ về việc khuyên can chồng như thế
này rất nhiều. Chúng ta trong xã hội hiện nay có biết khuyên can hay không?
Then chốt ở chỗ là chính mình cũng không nhận ra. Khi chồng vừa mới chớm có
hành vi bất thiện, bản thân chúng ta lại không nhận biết được. Vì sao vậy? Bởi
vì bản thân mình cũng như thế, nên bạn mới nhìn không ra. Điều không đúng lại
cảm thấy là rất tốt. Cho nên, chỉ có tu dưỡng đức hạnh, thiện căn của chính
mình, sau khi phúc báo của chính mình xuất hiện thì trí huệ sẽ hiện tiền, mới
phát hiện được chồng mình làm như thế này hình như không đúng, kịp thời nói cho
anh ấy biết, khuyên can anh ấy. Phụ nữ lười biếng và ngang ngược thì không cần
phải giảng chi tiết, việc này mọi người đều biết rõ. Lười biếng là căn bệnh phổ
biến của hiện nay, bởi vì một khi hưởng lạc thì sẽ dễ phóng dật, hễ phóng dật
thì sẽ lười biếng. Đời sống vật chất nâng cao đến một trình độ nhất định thì
rất nhiều dục vọng của con người bị phóng túng, dẫn khởi lên sự đọa lạc của con
người. Thế nên, khi điều kiện cuộc sống càng tốt thì chúng ta càng cần kiểm
điểm, xét lại bản thân, đây có phải là khởi nguồn của sự xa hoa dẫn đến bại
hoại hay không? Cuộc sống nhất định cần phải có kiểm soát, có tiết chế, không
được phóng túng thái quá. Lúc đời sống chưa được tốt thì mình còn có thể làm
được, nhưng rất nhiều người khi điều kiện cuộc sống tốt lên thì dễ xuất hiện ra
vấn đề. Bản thân tôi có sự thể hội rất sâu sắc. Điều kiện gia đình của chúng
tôi rất tốt, làm thế nào trong điều kiện như thế này giữ được sự tiết kiệm
trong sinh hoạt, có thể yêu cầu con cái tiết kiệm theo. Chứ không phải do gia
đình có điều kiện thì không thành vấn đề, một khi nghĩ như vậy thì đã mở ra một
tiền đề, về sau cứ thế mà phóng túng cho đến khi lụn bại, nhất định là sẽ như
thế. Thế nên, người phụ nữ hiền minh là một sự việc then chốt, chúng ta trong
cuộc sống nhất định cần chú ý đến điểm này.
PHU BẤT NGỰ PHỤ, TẮC UY NGHI PHẾ KHUYẾT.
Người làm chồng nếu như không biết tiết chế
vợ mình thì bản thân sẽ chẳng có uy nghi. Làm thế nào để chính mình có đức
tướng uy nghi? Trong tâm của người nam nhất định phải có đức thì biểu hiện ra
bên ngoài trong lúc xử sự nhất định sẽ trong vuông mà thấy tròn. Còn phụ nữ thì
ngược lại, trong tròn mà thấy vuông. Hai mặt này vừa vặn khớp với nhau. Người
nam rất chính trực, nhìn sự việc tuy không được chuẩn chỉnh nhưng vẫn cảm thấy
viên dung, không quá để ý đến những thứ vặt vãnh tiểu tiết, như vậy nên họ có
uy nghi, có sự độ lượng. Người nam cũng cần học tập văn hóa truyền thống, cũng
cần không ngừng học tập. Nếu như nam giới không học tập thì họ sẽ không hiểu.
Nếu như người chồng trong gia đình mình không học thì chính mình hãy học rồi
dần dần dẫn dắt anh ấy, nuôi dưỡng thành bầu không khí học tập trong gia đình,
từ từ anh ấy sẽ chịu học.
PHỤ BẤT SỰ PHU, TẮC NGHĨA LÝ ĐỌA KHUYẾT,
PHƯƠNG TƯ NHỊ GIẢ, KỲ DỤNG NHẤT DÃ.
Phụ nữ nếu như không biết làm thế nào phụng
sự chồng thì đạo nghĩa và đạo lý làm người của cô ấy sẽ dần dần mất đi, thế nên
câu này có hàm nghĩa rất sâu sắc. Thường ngày bạn bạn biết cách giao tiếp chung
sống với chồng thì đối với rất nhiều sự việc ở bên ngoài bạn sẽ dễ dàng hiểu
thấu. Ở đây, một chính là nhiều, nhiều chính là một, không có đối lập. Nếu bạn
không biết cách giao tiếp chung sống với chồng thì bạn cũng không biết cách
giao tiếp với người khác. Nếu bạn biết cách giao tiếp chung sống với chồng thì
bạn sẽ có thể thấu hiểu được rất nhiều đạo lý nhân sinh từ đây, thế nên trong
chốn khuê môn xác thật là có đại học vấn. Ví dụ như, sự nghiệp của chồng vô
cùng khó khăn rối rắm thì bản thân mình nhất định phải biết quán xuyến tất cả
sự việc trong nhà. Nếu như bản thân chồng mình không có năng lực thành tựu sự
nghiệp, là một người bình phàm, là một anh chồng bình thường trong các gia đình
phổ thông hiện nay thì chúng ta cũng cần giữ tâm bình lặng, điềm nhiên mà trải
qua cuộc sống của một người bình thường cũng là việc rất tốt. Đại phú đại quý
vốn rất ít, không có được mấy người, nên nghèo thì an phận nghèo, giàu thì an
phận giàu. Chúng ta sống cuộc đời của một người dân bình thường, cả hai người
chung sống với nhau chỉ cần cảm thấy thoải mái thì tốt rồi. Trong quá trình học
tập Nữ Đức có một số thầy cô đến hỏi tôi có cần phải thay đổi một số phương
thức sinh hoạt để hoàn toàn dựa trên Nữ Đức mà làm hay không? Tôi nói, chúng ta
học tập Nữ Đức thứ nhất không được chấp trước vào công phu bề mặt của văn tự,
chấp trước vào tướng văn tự, bắt chước một cách máy móc cứng nhắc. Thứ hai,
không được chấp trước vào tướng danh từ, bạn rất là chấp trước vào một từ ngẫu
nhiên nào đó, rồi đào sâu vào nó một cách chấp trước thì sẽ có vấn đề, cần phải
vào được và ra cũng được. Thứ ba, không được chấp trước vào tướng ngôn thuyết,
không phải tôi nói việc đó thế nào thì nhất định phải làm thế đó, mà phải thông
hiểu đạo lý, còn về mặt sự thì dùng phương tiện thiện xảo mà xử lý.
Có một lần tôi giảng bài ở bên ngoài, có
một phụ nữ chung sống rất tốt với chồng của cô ấy, khi nghe bài giảng của tôi
cô ấy nói rằng “gia đình tôi trước giờ chồng tôi là người nấu cơm, bây giờ có
cần thay đổi ngược lại hay không?” Tôi nói không sao cả, chỉ cần hai anh chị chung
sống hòa thuận là được rồi. Nếu như anh ấy cam tâm tình nguyện, chị cũng cam
tâm tình nguyện trải qua đời sống của người dân thông thường, có thể là không
có sự nghiệp gì, nhưng cũng chẳng bận rộn. Anh ấy đồng ý về nhà giúp chị, chị
có thể là cũng tương đối vất vả, chăm sóc con cái, chăm sóc cha mẹ chồng, công
việc có thể là khá bận bịu thì việc này không có gì là không được cả. Nếu như
anh ấy ở bên ngoài có sự nghiệp rất lớn, rất bận, về nhà lại còn làm cơm cho
chị thì việc này không được rồi. Tôi nói với chị ấy “chỉ cần chung sống hài hòa
là được”. Có một số người sau khi nghe tôi giảng rồi về nhà phê bình chồng của
mình, nói chồng của cô ấy không tốt bằng chồng tôi. Sau đó, chồng của cô ấy rất
là ấm ức. Từng có một giám đốc gọi điện thoại cho tôi một cách đau khổ, anh nói
“tôi để cho vợ tôi nghe chị giảng bài, kết quả cô ấy chẳng thay đổi gì cả,
ngược lại còn trách tôi không bằng chồng của chị”, việc này như vậy là không
được. Kỳ thật, con người nào phải Thánh Hiền, ai mà không có lỗi? Quan trọng là
chúng ta cần nhìn nhiều vào ưu điểm của người khác, khen ngợi sở trường của
người khác. Khi nghe bất kỳ người nào giảng về Nữ Đức, trước tiên cần phản tỉnh
những chỗ mà mình làm chưa được tốt, chứ đừng đem lời người giảng nói ra mà đối
chiếu với những người xung quanh, đây chính là sai lầm lớn. “Làm người đừng sợ
mình mắc lỗi, chỉ sợ không nhìn ra lỗi của mình”. Cho nên, kỳ thật có lỗi cũng
không sao, quan trọng là mình không nhìn ra, nhưng khi có người khác chỉ ra cho
mình thì mình lại phủ nhận hoàn toàn, như vậy thì phiền phức rồi. “Phương tư
nhị giả, kỳ dụng nhất dã” nghĩa là hai phương diện này kỳ thật chỉ là một sự
việc. Chữ “dụng” chỉ cho tác dụng, tác dụng gì? Khi người nam và người nữ kết
hợp lại thành một gia đình thì có tác dụng gì? Trên phương diện nhỏ thì là tiếp
nối hương hỏa của gia tộc, trên phương diện lớn là làm cho nhân loại được tiếp
nối về sau, đây là tác dụng quan trọng nhất. Làm thế nào mới có thể thực sự làm
được việc truyền thừa đời đời cho con cháu? Phần then chốt không phải là nuôi dưỡng
ra một sinh mạng mà là có thể biểu diễn ra được sự hiền đức của người nam và
người nữ trong cuộc sống gia đình. Một người có lỗi thì người kia giúp đỡ sửa
chữa để nâng cao và ngược lại. Chúng tôi kết hôn với nhau được 20 năm, cả hai
đều có sự nâng cao. Sinh ra thế hệ sau thì phải có thể “con hơn cha là nhà có
phúc”, con gái giỏi hơn mẹ, con trai giỏi hơn cha, đây là tác dụng lớn nhất.
Thông qua sự kết hợp giữa hai người, đứa con được sinh ra cùng với cha mẹ là
một thể, là sản phẩm cùng một thể với cha và mẹ, tác dụng này từ đứa trẻ có thể
phát sinh ra sức ảnh hưởng rất lớn, và được gìn giữ bởi từng thế hệ kế tiếp. Sự
việc này là một thể không thể tách rời, nếu như người chồng là một người thật
sự tốt thì người vợ không thể không tốt; người vợ nếu thực sự tốt thì người
chồng cũng tốt. Thế nên, đôi bên cũng đừng trách người nào cả, khi kết hợp lại
cả hai có thể làm được việc quy về nhất thể.
SÁT KIM CHI QUÂN TỬ, ĐỒ TRI THÊ PHỤ CHI BẤT
KHẢ BẤT NGỰ, UY NGHI CHI BẤT KHẢ BẤT CHỈNH, CỐ HUẤN KỲ NAM, KIỂM DĨ THƯ TRUYỆN.
(Tạm dịch: Hãy nhìn những bậc quân tử xem trọng đạo đức hiện nay, biết phải
quản giáo vợ cho tốt, không thể không giữ oai nghi của người làm chồng. Thế nên
họ thường xuyên dạy dỗ con trai trong gia đình đọc các sách xưa, Kinh điển,
truyện ký. Dùng kinh nghiệm truyền lại trong các Kinh điển mà kiểm điểm lời
nói, hành vi, phẩm đức của mình)
Ý nghĩa của đoạn này chính là: hãy xem
những người nam thời nay, họ biết là cần phải tiết chế vợ mình, cần phải chấn
chỉnh lại uy nghi, thế nên cần phải không ngừng dạy dỗ con trai đọc sách, đọc
truyện, dùng Kinh điển mà kiểm điểm lời nói hành vi của mình. Chính là nói từ
nhỏ phải bồi dưỡng cho con trai có năng lực của hiền nhân, nhằm hy vọng chúng
sau này biết làm thế nào tiết chế vợ chúng, làm thế nào chấn chỉnh uy nghi của
chính mình. Nhưng nam giới thời nay đều không biết điều này, phải làm sao đây?
Cho nên “kiến quốc quân dân, giáo học vi tiên”, người nam tốt là do dạy mà ra,
người phụ nữ tốt cũng do dạy mà ra, tất cả mọi thứ đều do dạy mà ra, quan trọng
là dạy ra sao. Bạn dạy con tốt, dẫn dắt nó hướng thượng, thông qua sự truyền
thừa của Kinh điển thời xưa tự thân chúng sẽ có thể hiểu rõ, những giáo viên
học tập văn hóa truyền thống đều có sự thể hội rất sâu sắc. Thực tế điều này
bắt nguồn từ đạo vợ chồng, tiếp theo là làm thế nào giáo dục tốt con cháu đời
sau. Bạn muốn thành tựu đạo vợ chồng, thì nhất định phải từ cái gốc mà làm,
phải giáo dục con cái từ thuở nhỏ. Nếu không khi con cái trưởng thành thì tập
tính đã sâu, bạn mới nghĩ đến việc dạy chúng thì trừ phi phước báo, phước đức,
thiện căn của chúng rất sâu dày, chúng mới có thể nhanh chóng quay đầu, nếu
không thì mấy mươi năm bị ô nhiễm, vừa nghe được văn hóa của Thánh Hiền liền
nhanh chóng quay đầu, thay đổi hoàn toàn, người như vậy rất ít. Thế nên, việc giáo
dục từ nhỏ rất quan trọng. Từ nhỏ thông qua Kinh điển mà giáo dục, trong lúc
giáo dục chúng ta cần chú ý đến một vài vấn đề, tôi xin nêu ra với mọi người
như sau.
Đầu tiên là khi dạy con thì người làm mẹ
cần có thái độ như thế nào? Tôi là một người đang học tập, nên con của tôi là
đồng học với tôi, thậm chí có khi là thầy của tôi, nó là quan chủ khảo ra đề
thi cho tôi, tôi cần phải đưa ra được câu trả lời, sau đó chia sẻ với vị quan
chủ khảo này. Đừng có quan niệm rằng tôi là thầy nó, tôi cần giáo dục đứa con
này. Có rất nhiều lúc con cái sẽ kháng cự, không chịu tiếp thu, bạn cần nên hạ
mình xuống, đặc biệt nếu chúng là con trai thì bạn cần hạ mình, đây chính là sự
khiêm hạ của bạn, không chỉ đơn thuần là đối với chồng, mà đối với con cũng
vậy, hạ mình xuống thấp, sau đó hãy cùng nhau mà học tập. Dù sao thì sức ảnh
hưởng và giáo hóa của văn hóa truyền thống đã bị mai một hơn một trăm năm qua
rồi, thế nên trong xã hội hiện thời rất ít người từ nhỏ được dạy dỗ thâm nhập
vào sự giáo dục của văn hóa truyền thống, rất ít gia đình có gia giáo, có gia
truyền, có gia đạo, có gia quy. Lúc ban đầu khi tôi đưa ra những giáo trình dạy
Nữ Đức như “Nữ Giới”, “Nữ Luận Ngữ”, “Nội Huấn”, “Nữ Phạm Tiệp Lục”, thì không có người nào hiểu,
không biết đây là cái gì. Tôi còn nhớ năm ngoái khi đưa “Đệ Tử Quy” cho một
giáo sư đại học xem, tôi tặng cho cô ấy sách này, vị nữ giáo sư xem xong hỏi
tôi một câu làm tôi dở khóc dở cười. Cô ấy nói: “Cuốn sách này quả thật là viết
rất hay, câu cú đều rất hoàn hảo, không biết là do ai viết, sao người đó thông
minh đến như vậy?” Đó là giáo sư đại học đã hơn bốn mươi tuổi rồi, lần đầu tiên
đọc sách này. Cho nên, tình hình là như vậy, chúng ta nên giữ lòng khiêm tốn mà
học tập cùng với con. Tôi đã gặp rất nhiều phụ huynh đều than phiền con cái đã
không nghe lời ra sao, đủ thứ vấn đề. Trên thực tế trong lòng họ đã đem bản
thân đặt ở vị trí cao, đem con cái đặt ở vị trí thấp. Nếu như bạn xem con cái
thành Thánh Hiền, xem chúng như thầy giáo ở trước mặt, còn bạn ở vị trí thấp
hơn, dùng thái độ như vậy mà học tập từ chúng thì nhất định sẽ học rất tốt. Tối
hôm qua con của tôi đã trò chuyện cùng tôi, tôi rất cảm ơn hai đứa con của
mình, bởi vì toàn bộ sự học tập của tôi đều là do các con của tôi dẫn dắt. Con
của tôi nói: “Mẹ ơi, con có một tâm sự, tối nay con phải nói với mẹ mới được”.
Tôi hỏi: “Con có tâm sự gì?” Nó nói: “Mẹ ơi, các bạn học trong lớp con không
đoàn kết, các bạn không chơi với nhau, chiều hôm qua còn lén đánh nhau, thầy
giáo không biết việc này” Tôi nói: “Vậy con kể cho mẹ nghe để làm gì?” Nó nói:
“Con học Đệ Tử Quy mà, con phải khuyên các bạn hòa thuận chứ, nhưng con không
biết khuyên thế nào, các bạn rất lợi hại, con cũng hơi sợ”. Tôi nói: “Con nói
đúng rồi, dù sao chúng ta cần có trí tuệ, lúc các bạn đánh nhau con đừng đến tụ
tập, Đệ Tử Quy chẳng phải đã nói “chỗ ồn náo chớ đến gần” đó sao? Con người khi
bị kích động thì ai khuyên họ cũng không nghe, bởi vì kích động là ma quỷ, nơi
đó có ma quỷ đến rồi, con nên tránh xa, đợi đến khi các bạn bình tĩnh trở lại,
con tìm cơ hội mà nói chuyện với các bạn, hoặc là con nghĩ ra biện pháp ảnh
hưởng đến các bạn một chút.” Nó nói: “Như thế này đi, con sẽ đem một vài đĩa
“Những câu chuyện đạo đức” đến trường tặng cho Thầy và bạn học.” Kết quả, con
trai đã kể với tôi rằng hiện tại có ba lớp hai vào buổi chiều không xem hoạt
hình “Tom and Jerry” nữa mà xem hoạt hình “Những câu chuyện đạo đức”, con trai
của tôi rất vui. Giống như Sơ Teresa đã nói, con cái là người thầy tốt nhất.
Thứ hai, việc quan trọng nhất khi dạy con
cái là gì? Dạy người trước hãy dạy mình, chính kỷ rồi mới có thể hóa nhân, thế
nên việc gì thì trước tiên mình hãy làm trước. Khi bản thân mình chưa làm được
mà con cái chỉ ra được điều đó, hoặc là khi chính mình phát hiện ra thì phải
can đảm thừa nhận và tiếp thu. Ví dụ bản thân có những thói quen không tốt,
thay quần áo quăng lung tung, con cái nhìn thấy nói: “Đệ Tử Quy nói rằng nón
quần áo để cố định, mẹ ơi, quần áo của mẹ chưa xếp ngay ngắn. Lúc mới đầu bản
thân còn có thể diện nên sẽ không nói gì hoặc là nói “mẹ có việc gấp”. Kết quả
một ngày nọ phát hiện thấy con cái cũng bắt đầu tùy tiện quăng quần áo, nó nói:
“Mẹ đều là như thế, con cũng có việc gấp”, lúc này mới phát hiện bản thân đã
sai rồi, phải nhanh chóng thừa nhận sai lầm, nói với con rằng: “Con phê bình mẹ
là đúng rồi, mẹ thật là có chút không phải, kỳ thật mẹ đã sai rồi, quần áo cần
phải xếp cho ngay ngắn”. Một khi thừa nhận sai lầm với con, chúng sẽ tiếp nhận
một cách tự nhiên, đồng thời sẽ rất vui vẻ chủ động đi làm những việc này. Đôi
khi thật là cám ơn con cái, ví dụ khi tôi để chúng làm một số công việc, tôi
nói “mẹ rất mệt, mẹ tin rằng con là một đứa con vô cùng thấu hiểu mẹ, con nên
làm gương cho em trai, con nhất định có thể làm được rất tốt.” Bạn nói xong thì
chúng sẽ được nạp thêm sức lực mà lau nhà, làm việc, chạy lên chạy xuống giúp
bạn xách đồ, đặc biệt không sợ vất vả.
Thứ ba, đối với con cái cần động viên khích
lệ nhiều, bớt trách mắng. Thực ra, đối với chồng và nhân viên cũng như thế. Nếu
có thể dạy con tốt thì sẽ có thể dẫn dắt nhân viên tốt, đây là đạo tu thân, tề
gia, trị quốc, việc này cần có trí tuệ. Biểu dương khích lệ cần phải hợp lý,
không được quá nhiều, đừng để lời nói không khớp với sự thật, động viên khích
lệ phải đúng nơi đúng lúc. Khi con cái làm việc tốt cần phải biểu dương khích
lệ kịp thời, đừng để 10 ngày sau mới đột nhiên nhớ ra việc chúng làm rồi mới
khen. Tốt nhất là khen ngay lúc đó, “việc này con đã làm rất tốt! Nên làm như
vậy. Việc làm này thật có nghĩa khí, là một nghĩa cử đẹp”. Khi con biết tắt
đèn, chúng ta sẽ lập tức khen con hôm nay rất tốt, biết tắt đèn tiết kiệm điện,
rất tốt, cần kịp thời khích lệ con. Khi phê bình con cái thì nên phê bình kín
đáo, đối với con trai và con gái cũng đều như thế, thậm chí không được phê bình
con trước mặt cha của chúng. Khi chồng của tôi phê bình con trai, tôi đều tránh
đi nơi khác, anh ấy dẫn con một mình vào thư phòng, còn tôi thì tựa vào cửa ở
bên ngoài nghe ngóng để hiểu được đại khái sự việc, trong lòng biết được việc
gì xảy ra. Bản thân tôi cũng làm như vậy, không bao giờ trách mắng con cái trước
mặt người khác, bởi vì khi ở trước mặt người khác con cái cho dù 8-9 tuổi hoặc
là 2-3 tuổi đi chăng nữa nó cũng sẽ có cảm nhận, nó sẽ ghi nhớ sự việc này. Bạn
đối xử với nó như vậy thì sau này nó đối xử với người khác cũng sẽ như thế. Con
người đều có thể diện, đều có sự tự ái, thế nên không được làm như thế.
Thứ tư, nhất định phải làm cho được bền
lâu, không được “ba ngày đánh cá thì hai ngày đã phơi lưới rồi”. Thông thường
sau khi chúng ta nghe xong một buổi luận đàn, xem xong một đĩa giảng thì tràn trề
nhiệt huyết, lập tức nhanh chóng đi dạy con, hôm nay chỉ muốn đem “Đệ Tử Quy”
và tất cả những điều trong Bách Gia Chư Tử ra dạy hết, qua hai ngày thì bản
thân lại xìu xuống, cũng chẳng quản đến con. Học tập là một cuộc chạy marathon,
mỗi ngày cho dù chỉ dạy một ít, nhưng quan trọng là làm được lâu bền, mỗi ngày
một ít, dần dần mới có sự thay đổi. Vì sao chúng tôi không gọi là giáo dục mà
gọi là giáo hóa nhiều hơn? Vì khí chất của con trẻ được chuyển hóa, tâm niệm
chuyển hóa, hành vi được chuyển hóa một cách âm thầm không hay không biết, cho
nên chúng ta hay lấy việc trồng cây làm ví dụ cho việc trồng người, “mười năm
trồng cây, trăm năm trồng người”. Nếu không có sự tích lũy về thời gian thì sẽ
không thành tựu. Ví như việc đọc tụng Kinh điển, quý tại việc kiên trì, mỗi
buổi sáng đọc một khoảng thời gian thì lâu dài sẽ thuộc. Việc đọc Kinh điển của
con tôi đều do tôi tay nắm tay mà chỉ dạy, không cần dạy quá nhiều, tôi sợ con
quên nên mỗi tuần đều kiểm tra tới lui, vì vậy hiện nay nó đọc Kinh điển rất thuộc.
Mỗi ngày đều đọc tụng, giữ được bền lâu mới là quan trọng. Đạo lý trong Kinh
điển nên cố gắng để con tự mình cảm ngộ, bạn chớ nên gấp gáp đem đạo lý giảng
chi tiết cho chúng. Các con thông qua việc đọc tụng Kinh điển, tự mình sẽ tư
duy cảm ngộ những điều trong Kinh dạy. Chúng ngộ thấu hoặc chưa thấu đáo cũng
không sao, khi chúng giao lưu trao đổi với bạn thì đây là một cơ hội tốt để bạn
dẫn dắt chúng, vì chúng đã có sự mài dũa quán chiếu, tư duy, thấm vào trong
xương cốt. Chứ không phải chúng bị đặt trong tình thế bị động, còn bạn thì cố
hết sức giảng “con phải nên thế này, thế này”, kỳ thực không cần nói mà bản
thân chúng sẽ có sự cảm ngộ, đợi đến khi chúng ngộ được tương đối rồi, bạn hãy
nắm lấy cơ hội giáo dục chúng, chúng sẽ hiểu rõ những đạo lý mà Kinh điển đã
dạy, việc này đối với bạn cũng là một sự nâng cao và nhắc nhở.
THÙ BẤT TRI PHU CHỦ CHI BẤT KHẢ BẤT SỰ, LỄ
NGHĨA CHI BẤT KHẢ BẤT TỒN DÃ. (Tạm dịch: Nếu như trọng nam khinh nữ, không dùng
những đạo lý trong Kinh điển xưa để dạy dỗ con gái thì phụ nữ sẽ không biết
phụng sự chồng và lễ nghi chốn khuê môn. Chồng không thể không phụng sự, lễ
nghi không thể không tuân giữ.)
Trong phần Tiên Chú của Vương Tương có nói
rằng thời bấy giờ do không có sách chuyên dạy cho phụ nữ, nên đã lơ là việc
giáo dục Nữ Đức. Thế nhưng, trai lớn lấy vợ, gái lớn gả chồng. Phụ nữ được gả
làm vợ người ta thì nên làm thế nào để phụng sự chồng, làm thế nào để hiểu lễ
giữ nghĩa? Không có người dạy. Vì thế mới có nhân duyên để Ban Chiêu viết sách
“Nữ Giới”. Chúng ta ngày nay có được lời dạy của cổ thánh tiên hiền mà lại
không ngó ngàng đến, giáo dục Nữ Đức cũng bị lơ là, chẳng phải là đáng tiếc lắm
sao? Không được chỉ chú trọng việc dạy con trai mà lơ là việc dạy con gái. Dạy
con trai con gái đều cần dùng đến ý nghĩa trong điển tịch của Thi, Thư, Kinh,
Truyện mà dạy dỗ, chứ không được căn cứ vào hàm nghĩa của bạn, dục vọng của
bạn, ý riêng của bạn mà dạy dỗ, nếu làm như thế là sai rồi. Vào lúc đó không có
sách dạy phụ nữ nên rất ít phụ nữ biết được “cái nghĩa lớn của việc phụng sự
chồng”, không hiểu “lễ nghĩa khuê môn”. Dạy con gái lúc nhỏ nhất định cần giảng
đi giảng lại những tấm gương về đức hạnh phụ nữ trong “Câu chuyện đạo đức”, có
thể ở nhà cho các con xem đi xem lại phim hoạt hình “Những câu chuyện giáo dục
đức hạnh”. Nếu như sau này có phim hoạt hình chuyên về giáo dục Nữ Đức, ví dụ
như chọn ra trong số hơn 40 câu chuyện trong “Liệt Nữ Truyện” làm phim hoạt
hình riêng cho các bé gái xem, dạy con gái thông qua việc huân tập nhiều lần
như thế có thể bồi dưỡng ra đức nhân trí, trinh thuận, hiền minh của các con.
Nếu như có công ty làm phim hoạt hình nào phát tâm làm thì tôi nghĩ sẽ có công
rất lớn, là một nghĩa cử đem lại sự lợi ích lâu dài. Mở trường dạy Nữ Đức, làm
tọa đàm giáo dục Nữ Đức, lập ra trang web giáo dục Nữ Đức, đây đều là những
việc tốt. Những người có năng lực và sức lực nên phát nguyện làm, lợi mình lợi
người, gia đình của bạn nhất định hưng vượng. “Nhà tích điều thiện ắt có thừa
niềm vui”, để lại cái gì cho con cháu đều không bằng để lại phước báo từ việc
tích đức hành thiện cho chúng. Chúng ta làm mẹ ở nhà dạy dỗ con thì đã có Kinh
điển trong tay, nên không sợ dạy sai, bởi vì Kinh điển đã được truyền thừa qua
mấy ngàn năm rồi, nếu như là cặn bã thì sao có thể được truyền trong mấy ngàn
năm như vậy? Giống như thơ của Lý Bạch và Đỗ Phủ, tôi nghĩ những bài thơ các
ngài ấy đã làm đương thời không phải chỉ có mấy bài được truyền lại đến ngày
nay mà thôi, nhưng vì sao chỉ có thể xem thấy có mấy bài thơ này thôi, vì đây
là những bài tinh hoa nhất được người trong mỗi một thế hệ truyền lại, khi đại
chúng cảm thấy không hay thì bỏ qua bài thơ đó, không có tâm tư mà lưu truyền.
Đặc biệt là do thời xưa việc in ấn không phát triển, in một cuốn sách rất là
phức tạp, những tác phẩm được lưu truyền cho đến ngày nay, chúng ta có thể xem
được cuốn thiện thư như “Nữ Giới” đây, xác thực là có đạo lý bên trong.
ĐẢN GIÁO NAM NHI BẤT GIÁO NỮ, BẤT DIỆC TẾ Ư
BỈ THỬ CHI SỐ HỒ. (Tạm dịch: Nếu như chỉ dạy con trai mà không dạy con gái, há
chẳng phải đã có sự thiên chấp không rõ lý rồi hay sao?)
Ở đây lại nhấn mạnh thêm lần nữa, nếu như
chỉ dạy con trai mà không dạy con gái, như vậy chẳng phải là đã che lấp lễ
nghĩa phép tắc rồi hay sao? Chữ “tế” có nghĩa là che lấp. Nếu chỉ dạy con trai
hiểu lễ nghĩa, mà không dạy con gái thì chính là sự che lấp. Câu nói này được
Ban Chiêu nói trong bối cảnh lịch sử thời bấy giờ. Đặt trong thời đại hiện nay
chúng ta phát hiện ra điều gì? Không những là thời nay con gái không được dạy
mà con trai cũng không được dạy, không có người dạy. Ban Chiêu là nhân vật sống
cách đây gần 2000 năm, bà có thể nói ra câu nói này, nếu như bà sống đến bây
giờ, thì bà sẽ nói “nam nữ đều cần phải dạy, nhưng không có người dạy, đều là
bị che lấp mất rồi.” Con trai thì như thế nào? Xem hoạt hình Nhật Bản, chơi
game, so ăn so mặc v.v. Còn con gái thì càng bị buông xuôi bỏ mặc, thật không
nhẫn tâm mà nhìn. Tương lai, những đứa trẻ này lớn lên sẽ trở thành trụ cột của
dân tộc, liệu chúng có thể gánh vác nổi dân tộc hay không? Chúng có cảm thấy
mình có sứ mạng gánh vác hay không? Chúng ta làm cha mẹ làm sao có thể ăn nói
với tổ tiên đây? Đây là những đứa con do chúng ta dạy ra mà. Thế nên, ngày nay
mỗi một người mẹ cần phải phấn chấn lên, nghĩ đến mình phải dạy con cái điều gì
đây? Dạy chúng ăn uống chơi bời hưởng thụ cuộc đời, tự tư tự lợi tổn người lợi
mình, hay là dạy chúng làm thế nào lập chí, vì cha mẹ, vì gia tộc, vì đất nước,
vì toàn nhân loại mà phụng hiến bản thân.
LỄ, BÁT TUẾ THỦY GIÁO CHI THƯ, THẬP NGŨ NHI
CHÍ Ư HỌC HĨ, ĐỘC BẤT KHẢ DĨ THỬ VI TẮC TAI. (Tạm dịch: Trong sách “Lễ Ký” có
nói: “Con trai từ tám tuổi trở đi thì phải dạy chúng đọc tụng Kinh điển, truyện
ký, đến mười lăm tuổi thì dạy chúng chuyên chí vào học vấn để thành nhân”. Nếu
như có thể giáo dục con trai như thế thì sao không thể dạy dỗ con gái như vậy
chứ?)
Theo cổ lễ, khi con trai con gái lên sáu
tuổi thì dạy chúng học các con số và tên gọi. Vào thời xưa dạy con cái tuyệt
đối không dạy chúng các bài toán khó như thi Olympiad hiện nay, không dạy chúng
học văn tự nhiều như hiện nay chúng phải học Anh Văn, âm nhạc, không dạy những
thứ này. Mà quan trọng nhất là dạy chúng làm thế nào quét dọn, làm việc nhà,
làm thế nào đối nhân xử thế tiếp vật, làm thế nào hiếu thuận với cha mẹ, đây là
ba thứ quan trọng nhất cần phải dạy. Con của bạn có biết làm việc nhà hay
không, đây chính là tiêu chuẩn căn bản nhất của một con người, “lao động mới biết cảm ân”, tâm cảm ân từ đây
mà bắt đầu, “tứ chi lười nhác, đầu óc phát triển” thì nhất định là đạo đức bại
hoại, chẳng dùng được. Điều thứ hai là dạy chúng đối nhân xử thế tiếp vật, hiểu
được lễ tiết và sự tu dưỡng căn bản nhất để làm người, từ đây để đánh giá một
đứa trẻ có gia giáo hay không. Trong quá trình dạy học của Khổng Tử, ngài xem
trọng đức hạnh đầu tiên rồi mới đến ngôn ngữ. Trong đức hạnh thì “bách thiện
hiếu vi tiên” (hiếu đứng đầu trăm nết tốt), thế nên có thể hiếu thuận cha mẹ
hay không là điều quan trọng. Hai mươi bốn tấm gương hiếu thảo trong “Nhị Thập
Tứ Hiếu” chính là tấm gương để chúng ta dạy con cái học tập, dạy cho chúng học
được cái tâm hiếu là một thể với cha mẹ. Đồng thời, cách nói chuyện với người
khác cũng rất quan trọng, đây cũng là học vấn nền tảng.
Lấy việc ăn cơm mà nói, hiện nay trong gia
đình đều đặt những thức ăn đồ uống ngon lành trước mặt con cái, con cái ăn xong
cơm là đẩy bát sang một bên rồi chạy đi chơi, thế nên vì sao việc ăn cơm vào
thời xưa lại là nội dung để dạy học. Khi con cái vào bàn ăn thì trước tiên phải
xem người lớn đã ngồi vào bàn chưa, người lớn đã cầm đũa chưa, nếu người lớn
chưa cầm đũa thì nó không được cầm đũa. Thức ăn ngon phải để ở trước mặt trưởng
bối, không được phép đem đặt ở trước mặt mình. Ăn cơm xong nếu như muốn rời
khỏi bàn thì phải thưa một tiếng “các vị trưởng bối, xin mọi người cứ từ từ
dùng, con đã ăn xong rồi”, sau đó cúi đầu lui ra. Tiếp điện thoại hay gọi điện
thoại cũng như thế. Hôm qua con trai của tôi gọi điện thoại cho ba của nó, ba
của nó đi công tác, con trai cầm điện thoại lên nói: “Ba ơi, khi nào ba về
vậy?”, sau đó hai cha con nói chuyện, sau khi nó gác điện thoại, tôi đã nói với
nó “ba đang đi công tác ở bên ngoài, mỗi lần con gọi điện thoại trước tiên nên
hỏi ba rằng lúc này ba có tiện nói chuyện điện thoại hay không? Nếu như không
tiện thì con sẽ gọi cho ba sau. Nếu như ba nói là tiện thì con mới nói chuyện
với ba tiếp, sau cùng nên nói với ba một câu, ba ơi, ba vất vả rồi, ba nhớ giữ
gìn sức khỏe, mọi việc ở nhà đều ổn, ba hãy yên tâm, sau đó hãy gác điện
thoại.” Con trai tôi chớp chớp mắt, nghiêng đầu nói: “Sao trước đây mẹ không
dạy con?” Tôi lập tức nhận sai nói với con: “Mẹ xin lỗi, mẹ đã làm không đúng,
hôm nay mẹ đã dạy con, hy vọng sau này con hãy làm như thế, khi ba đi công tác,
con gọi điện thoại cho ba đừng quên câu mở đầu và câu kết thúc như vậy nhé, bởi
vì nếu như ba đang bàn chuyện công việc mà con cứ kể hết chuyện này đến chuyện
nọ thì ba sẽ rất khó xử, con nghĩ xem ba có đang nghe con nói hay không? Trước
tiên con nhớ hỏi ba có tiện nói chuyện điện thoại hay không, và con cũng nhớ
nói hai câu sau cùng để thể hiện lòng yêu thương và quan tâm đối với ba”. Sau
đó con trai của tôi nói: “Dạ, con biết rồi ạ, xin mẹ yên tâm”. Sau đó nó quay
sang nói với đứa em trai ba tuổi của nó rằng: “Em đã nghe chưa? Hai câu này
phải nhớ nói đó nhé.” Đứa em cũng học theo anh: “Dạ, em biết rồi!”.
Những lễ tiết này đều rất nhỏ, nhưng từng
chút từng chút một được tích lũy trong vòng mười năm, hai mươi năm sẽ thành tựu
nên sự giáo dưỡng căn bản nhất của một con người. Vì sao hiện nay điều kiện
kinh tế của người dân Trung Quốc không tệ, đi nước ngoài, rất có tiền, nhưng
tại sao rất nhiều người ngoại quốc, nhất là người Âu Mỹ xem thường người Trung
Quốc, cảm thấy người Trung Quốc nói chuyện ồn ào giống như hét vậy, mua đồ
không chịu xếp hàng, cứ chen lên trước mua, tự tiện xả rác, khạc nhổ, không có
lịch sự lễ tiết. Mà chúng ta còn không cho điều này là xấu hổ, ngược lại xem đó
là vinh dự. Ví dụ như người nam cảm thấy như vậy là có khí khái to lớn, còn phụ
nữ thì cũng to tiếng thành quen, đặc biệt là phụ nữ Đông Bắc thì hơi nghiêm
trọng hơn nữa. Có một lần ở Hong Kong đã đăng một loạt các bức ảnh chụp về
người Trung Quốc đại lục đi Hong Kong khạc nhổ ở bên đường, xả rác, ăn mì gói
trong tàu điện ngầm, đều là những việc thuộc về phép lịch sự. Đều là do từ nhỏ
không được dạy, đây là một sự việc rất phiền phức, từ nhỏ cần phải được dạy dỗ.
Phần Tiên Chú của Vương Tương có nói rằng:
“Theo cổ lễ, lên bảy tuổi thì nam nữ không được ăn chung với nhau, không ngồi
chung với nhau”, đây là quy phạm. Sự phân biệt này để cho nam và nữ tránh được
sự tị hiềm, từ nhỏ đã nuôi dưỡng cái tâm liêm khiết, biết hổ thẹn của người nữ.
Khi bé gái đó lớn lên sẽ không làm ra những việc phạm quy, vượt lễ. Lên tám
tuổi thì con trai vào Tiểu Học, bắt đầu đọc thi, thư, đọc Kinh điển. Mười lăm
tuổi thì vào Đại Học, ở Đại Học thì nghe thầy giáo giảng giải Kinh điển. Cho
nên, khác biệt giữa Tiểu Học và Đại Học chính là lúc học Tiểu Học thì con trẻ
không ngừng đọc tụng, nhưng không cầu giải, đợi đến khi vào Đại Học thì thầy
giáo mới bắt đầu giảng giải, vừa giảng giải vừa dẫn dắt đi du sơn ngoạn thủy,
đi thăm các vị danh sư, đi trải nghiệm để học trò có thể khai ngộ.
“Bé gái lên tám tuổi thì được mẹ dạy lễ
nhượng, dạy may vá thêu thùa, mười lăm tuổi cài trâm, hai mươi tuổi gả chồng”.
Thời xưa, khi bé gái lên tám tuổi thì không được học Tiểu Học, người mẹ chính
là vị thầy trong gia đình dạy con về lễ tiết và lễ nhượng. Chúng ta trong “Liệt
Nữ Truyện” có thể xem thấy rất nhiều phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ quý tộc, khi đi
ra ngoài thì có một Bảo A, tức bảo mẫu kiêm làm thầy dạy của gia đình. Những vị
thầy dạy của gia đình đều dạy về đức hạnh và lễ tiết, ví dụ như khi y phục
không hợp lễ tiết thì vị Bảo A này sẽ lập tức nói cho cô ấy biết. Nếu như cô ấy
làm việc không phù hợp với quy phạm thì Bảo A sẽ lập tức chỉ dạy. Phụ nữ còn
được dạy may vá, thêu thùa. Lên mười lăm tuổi là tuổi sắp lấy chồng nên dùng
trâm cài tóc bới tóc cao lên, không được tùy tiện thả xuống, đến năm hai mươi
tuổi thì gả đi. “Đối với trẻ trai thì biết dùng thi, thư để dạy, há nào lại
chẳng dạy trẻ gái lễ nhượng hay sao?”. Ý nói đối với con trai, chúng ta biết
dùng “Kinh Thi” và sách “Thượng Thư” để dạy, nếu như không dạy con gái lễ
nhượng, không hiểu lễ nghĩa thì nam và nữ sẽ rất khó hòa hợp thành một thể, sẽ
không tương xứng. Giống như mặt trước và mặt sau của bàn tay vậy, đều là một
thể. Mặt này hiểu biết thì mặt kia cũng cần hiểu biết, sau khi trở thành người
một nhà thì có thể hô ứng cùng nhau, chồng làm thế này thì người vợ sẽ biết
cách hô ứng mà làm theo. Bằng ngược lại, nếu như chồng làm thế này mà người vợ
không hiểu thì sẽ phản kháng. Trong xã hội hiện nay, chúng ta đừng nên ỷ y rằng
người chồng sẽ làm như thế, bởi vì người chồng chưa được học, không biết nên
làm như thế nào, vậy chúng ta hãy làm trước, không ngừng thực hành đạo lễ nghĩa
mà Kinh điển đã dạy.
Chương Phu Phụ tổng cộng chỉ có 205 chữ
nhưng hàm nghĩa lại thâm sâu vô biên, cảnh giới tu học của tôi còn rất cạn mỏng
nên trong hai giờ đồng hồ vẫn chưa giảng được rốt ráo, hy vọng mọi người vừa
học, vừa thể ngộ. Bản thân tôi từ lúc bắt đầu giảng thì phần khiến tôi có cảm
xúc sâu sắc nhất chính là đạo vợ chồng, nam nữ mỗi người nên giữ bổn phận của
mình. Bản thân tôi tuy là giảng Nữ Đức, nhưng cũng xin khuyên nam giới trong
thiên hạ nên học Nam Đức. Nam nhi cần có dáng vóc riêng, có thể gánh vác trọng
trách nuôi gia đình, làm rường cột kinh tế trong nhà, làm người có khí phách
lớn, không tính toán so đo, thực sự giống như bầu trời rộng mở vậy, đem ánh
nắng mặt trời và mưa móc đến cho mặt đất, và cũng giống như bầu trời vận hành
có trật tự, xuân hạ thu đông, hai mươi bốn giờ không ngừng nghỉ.
Phụ nữ cũng càng nên như vậy, nhất định cần
phải biết những điều không hay trong tính cách của mình mà kịp thời sửa chữa.
Phụ nữ đều có một số tính cách chung là hâm mộ hư vinh, đố kỵ, nên vì sao hai
từ “đố kỵ” (嫉妒)
đều có bộ “nữ” （女）ở
bên trái, người xưa là nhắm đến phụ nữ mà phát minh ra hai từ này. Người nam
cũng có đố kỵ nhưng phụ nữ đố kỵ nghiêm trọng hơn. Trong gia đình, quan trọng
là phụ nữ không được xử sự dựa vào cảm tính, cảm tình, động một chút là khóc,
trước khóc, sau gào rồi đòi ly hôn, không được như thế. Đời sống hôn nhân cần
đến lý trí, cần dùng chân tâm mà gây dựng như vậy thì vợ chồng mới có thể lâu
bền, gia đình mới có thể hài hòa. Rất nhiều việc nên xem nhạt đi một chút,
không nên nghiêm trọng hóa, vấn đề tạm thời chưa giải quyết được thì thực sự
nghĩ cũng nghĩ không thông, trước tiên cứ để đó, khi nào nghĩ thông rồi thì hãy
đi làm, đồng thời cần phản tỉnh chính mình xem có chỗ nào làm chưa được, hoặc
là làm quá đáng. Giữ cho tâm của chính mình không thiên lệch, thay đổi, khi mới
về nhà chồng thì đối xử với người bên nhà chồng rất tốt, qua hai ngày thì tinh
lực có hạn, không còn tốt nữa, người ta sẽ oán trách bạn, thế nên bạn cần phải
học trung dung, không quá nhiệt tình cũng không quá lạnh nhạt, như vậy là tốt
nhất, đây chính là lễ nghĩa, tức là trước sau đều giữ được mức trung dung.
Chúng ta cần phải thường xuyên xét lại bản thân xem coi có ở trong đạo trung
dung hay không, ví dụ như đối với mẹ chồng lúc đầu thì mỗi ngày thăm một lần,
còn bây giờ thì một tháng cũng không thăm được một lần, như thế không phải là
đạo trung dung, một tuần hoặc mười ngày đến thăm là được, trước sau cần làm
theo quy luật như thế thì rất tốt.
Chương Phu Phụ là một chương rất quan
trọng, nói về Nữ Đức đều nhắc đến chương này, chúng ta cần phải học tập tới
lui, thể hội nhiều lần, hy vọng chúng ta trong lúc học tập chung với nhau có
thể đạt được lợi ích, gia đình hòa thuận, có thể đạt được hạnh phúc, đồng thời
có thể không ngừng nâng cao chính mình, hoàn thiện phẩm cách của chính mình,
sau cùng có thể thành tựu nhân sinh của chính mình, thành tựu thế hệ sau của
mình.
----------------------
Nữ Đức Vi Yếu -
Chương Ba: Kính Thuận
Nhãn
Các vị thầy cô giáo tôn kính, xin chào mọi
người. Chúng ta tiếp tục học chương thứ ba của sách “Nữ Giới” là Kính Thuận.
Chương này cũng rất quan trọng, kính thuận
là lễ nghĩa quan trọng nhất trong việc học tập về đức hạnh của người vợ. Trong
phần Tiên Chú của Vương Tương có viết: “Tiền chương đản ngôn phu phụ chi đại
đoan, bất khả bất kính dĩ vi phu chi đạo. Thử chương phương phát minh kính
thuận chi lễ, kính thuận, tức thủ chương ti hạ tập lao chi sự dã”. Ý câu này
nói, chương trước đã nói về đạo chung sống với nhau giữa vợ chồng, trong đạo vợ
chồng đặc biệt nêu ra bổn phận mà người làm vợ cần nên tuân thủ đó chính là lễ
tiết kính thuận. Sự kính thuận này được thể hiện trong hai sự việc mà chương Ti
Nhược đã nhắc đến, một là khiêm hạ, hai là cần lao. Hai việc này cần phải dụng
tâm cung kính, thuận tòng mà làm. “Kính” phải giữ cho được bền lâu, nếu chỉ
cung kính nhất thời thì không phải là cung kính thật sự. Đối với chồng, người
và sự việc xung quanh có thể giữ được tâm cung kính trong một khoảng thời gian,
nhưng thời gian lâu hơn thì không còn giữ được nữa, hoặc là khi gặp sự khảo
nghiệm thì mất đi sự cung kính, vậy thì tâm cung kính đó không phải là cung
kính chân thật. “Thuận” chính là khoan dụ. Thế nào là khoan dụ? Nghĩa là tâm
khoan dung, quảng đại, bản thân từ “dụ” mang ý nghĩa giàu có, sung túc, quảng
đại. Kính thuận là nói về tâm ý, kính là quả, thuận là nhân. Chỉ khi trong tâm
làm được “thuận” thì ở bề ngoài mới có thể biểu đạt được sự cung kính. Nội tâm
lúc nào cũng rất khoan khoái rộng mở, trong tâm sung túc, thanh tĩnh vô nhiễm
thì sẽ dễ dàng thể hiện sự cung kính ra bên ngoài. Nếu trong tâm hẹp hòi, hiểm
trở mà muốn làm ra bộ dạng cung kính thì cũng không dễ dàng.
Phía sau chúng ta sẽ xem xét cụ thể chi
tiết từng câu, xem coi Ban Chiêu đã hướng dẫn cho chúng ta như thế nào.
ÂM DƯƠNG THÙ TÁNH, NAM NỮ DỊ HÀNH. DƯƠNG DĨ
CƯƠNG VI ĐỨC. ÂM DĨ NHU VI DỤNG. NAM DĨ CƯỜNG VI QUÝ, NỮ DĨ NHƯỢC VI MỸ. CỐ BỈ
NGẠN HỮU VÂN: SANH NAM NHƯ LANG, ƯU KHỦNG KỲ UÔNG, SANH NỮ NHƯ THỬ, ƯU KHỦNG KỲ
HỔ. (Tạm dịch: Một âm một dương là đạo của trời đất, tính của âm và dương không
đồng nhau. Người nam thuộc tính dương, người nữ thuộc tính âm. Hai tính âm-dương
không đồng nhau, thế nên phẩm hạnh giữa nam và nữ có sự khác biệt. Dương lấy
cương làm đức tính của nó. Âm lấy nhu là tướng dụng của mình. Người nam lấy
cương cường làm quý, người nữ lấy nhu thuận làm mỹ đức. Thế nên, tục ngữ có
câu: “Sinh con trai mạnh mẽ như sói, mà sợ nó nhút nhát nhu nhược. Sinh con gái
gan nhỏ như chuột mà sợ nó hung dữ như hổ”)
“Âm dương thù tính, nam nữ dị hành” có
nghĩa là thiên tính của nam và nữ vốn là không như nhau. Người nam thuộc tính
dương, có khí chất cương cường. Người nữ thuộc tính âm, có bản tính nhu mì.
Người nam cần lấy khí chất cương cường làm đức tính của mình, người nữ cần dùng
sự nhu thuận làm tướng dụng của mình. Cương cường là mỹ đức của người nam, nhu
thuận là mỹ đức của người nữ, nên tục ngữ có câu: Sinh con trai hy vọng nó mạnh
mẽ như sói mà sợ nó yếu ớt, hèn nhát; sinh con gái thì mong nó giống như chuột,
chứ không mong nó giống như hổ. Kỳ thực nghĩa thâm sâu bên trong không phải là
nói về cái dáng vẻ bề ngoài, chúng ta hãy phân tích cho rõ một chút. Thế nào
mới chân thật là “dương cương chi đức dụng”? Đức dụng của tính cương cường
chính là nói người nam cần toát ra hạo nhiên chính khí (khí khái chánh trực
quảng đại) từ trên thân. Hạo nhiên chính khí lấy trung lương làm thể. Chúng ta
hãy xem chữ “trung” (忠),
bao gồm chữ “trung” (中)
ở trên chữ “tâm” (心),
ý muốn nói tâm trước sau cần luôn luôn ở trong trung đạo, không nghiêng cũng
chẳng lệch. Tôi xin nêu một ví dụ đơn giản nhất, khi vợ chồng chung sống với
nhau, người nam luôn giữ trạng thái trung đạo, không nghiêng về cảm tình, cũng
không phải quá lý trí. Nếu như quá lý trí thì người nữ sẽ cảm thấy anh ấy chẳng
có tình cảm, chẳng có ý vị tình người. Nếu như người nam lại thiên về cảm tình
thì sẽ bị người nữ đánh giá thấp, cảm thấy anh ấy không mạnh mẽ, nhỏ mọn quá,
giống đàn bà quá. Khi xử lý mối quan hệ giữa mẹ ruột và vợ, người nam cần có
thái độ trung đạo, việc gì cũng không được quá nghiêng về phía mẹ hoặc là quá
nghiêng về phía vợ. Mà bất kỳ việc gì cũng phải giữ vững được cái “nghĩa”,
“nghĩa” chính là làm việc phù hợp, đúng mực, cân nhắc khi làm việc, nếu như đó
là việc nhỏ nhặt trong gia đình thì đừng quản, phải biết vỗ về vợ, lấy đại cục
làm trọng. Ví dụ như khi mẹ ruột của mình có vấn đề về đạo nghĩa, vợ mình đã
đúng, lúc này nếu như hoàn toàn nghiêng về mẹ để tận hiếu đạo thì cái hiếu này
là giả, sẽ làm nguy hại đến thế hệ sau. Nếu như con cái của bạn hoặc là người
ngoài nhìn thấy biểu hiện như vậy cho rằng đó là hiếu, rồi đi tuyên dương thì
sẽ dẫn dắt xã hội đi sai đường. Lúc này bạn cần phải khuyên can mẹ ruột của
mình, đồng thời cũng mong vợ mình có thể xử sự một cách hòa hoãn. Đối đãi với
bạn bè cũng cần giữ trung đạo, người nam tương đối nghĩa khí, nếu như bạn bè
mượn tiền thông thường sẽ không chút do dự mà cho mượn. Tôi quen với một ông
chủ ông ty, ông ấy đã nói với tôi một cách đau khổ: “Ôi chao, tôi cho bạn mượn
nhiều nhất là 10 triệu tệ, cho đến bây giờ anh ấy vẫn chưa trả tiền cho tôi”.
Sau đó, ông ấy rất lo lắng mà nói rằng: “Hiện nay tôi đang cần vốn gấp, hy vọng
anh hãy trả tiền cho tôi.” Người bạn của ông ấy đã nói một câu rằng: “Ai bảo
anh cho tôi mượn tiền làm chi, dù sao chúng ta cũng là bạn bè, tôi thực sự
không có khả năng trả, anh hãy cho tôi luôn đi”. Ông ấy rất khổ não, đây không
phải là một số tiền nhỏ. Thế nên, làm bất kỳ việc gì cũng không được nhất thời
nông nổi, mà phải nghĩ xem trong tâm có trung đạo hay không. Có chữ “trung” thì
mới có thể giữ được bản tính tốt đẹp thiện lương, chính là cái đức cương cường
của nam giới.
Tính nhu thuận của phụ nữ là chỉ cho khí
chất nhu hòa, khí chất nhu hòa này chính là xem “nhược” là đẹp. Trong lần giảng
trước tôi đã nói nhiều đến chữ “nhu”, hôm nay tôi xin chia sẻ với mọi người về
chữ “nhược”. Lúc ban đầu tôi cũng không hiểu về chữ “nhược” này, tôi đã tra
nguồn gốc chữ “nhược” trong sách “Thuyết Văn Giải Tự” thì nhận thấy rằng mỗi
một chữ Hán đều là một ký hiệu mang tính trí tuệ, tổ tiên sáng tạo ra chữ này
không phải là sự sáng tạo vô duyên vô cớ mà bên trong nó có hàm nghĩa rất sâu.
Chữ “nhược” này có nguồn gốc từ đâu? Vào thời xưa, ở giữa trục bánh xe có một
bộ phận phụ trợ gọi là dây chằng, bộ phận này được làm từ nhánh cây, tuy mảnh
mai nhưng có độ dẻo dai, sau khi làm xong lấy tay sờ vào sẽ cảm thấy khá làm
mềm nhưng nó có thể chịu đựng được sức nặng của chiếc xe và trục bánh xe, giúp
cho trục bánh xe chuyển động được, người ta gọi vật này là “nhược”. Chúng ta từ
nguồn gốc của chữ “nhược” này có thể nhìn thấy vì sao chữ “nhược” này dùng cho
phụ nữ, ý muốn nói bên trong “nhu” có “cương”, chứ không phải bị va đập là sẽ
gẫy, đó không phải là “nhược” thật sự. Giống như nước sông vậy, nếu dùng đao để
chém đứt thì dòng nước vẫn chảy qua đao rồi tiếp tục chảy mạnh lên phía trước,
không bị chém đứt được. Nó có thể biến thành tròn, vuông. Khi rót vào ly thì
nước có hình tròn, bỏ vào chậu gỗ thì nó có hình vuông, ở bầu thì tròn, ở ống
thì dài nhưng bản tính của nó không hề thay đổi, đây chính là nghĩa gốc của chữ
“nhược”.
“Nam dĩ cường vi quý”. Chúng ta hãy cùng
nhau học về chữ “cường” và “quý”. Thế nào gọi là cường? Thế nào gọi là quý?
“Cường” thật sự không phải là vẻ bề ngoài rất mạnh mẽ, rất có sức mạnh, đó
không phải là “cường”. Mà phía trước đã nói là bên trong phải có đức, tức là
nói trong tâm của người nam phải có nhân đức thì cái gọi là “cường” đó mới là
“cường” thật sự. Thế nào gọi là “quý”? Phú quý thực sự là gì? Chúng ta thường
nói là “hậu giả phú, thanh giả quý”, hậu là chỉ cho tâm địa nhân hậu, người có
tâm nhân hậu là người giàu có đầy đủ. “Thanh giả quý” nghĩa là người có tâm
thanh tịnh thì cao quý, đó chính là phú quý thực sự, chứ không phải là có rất
nhiều tiền, có quyền lực địa vị cao mới là phú quý. Bởi vì tiền tài thì sẽ có
một ngày tán tận, quyền thế rồi cũng có ngày bị khuynh đảo, đến lúc đó phú quý
chẳng còn, bị tiêu mất, không thể giữ được vĩnh cửu, không phải là đồ thật, là đồ
giả, là hư vọng. Đức hạnh phát xuất từ trong tâm, biểu hiện ra bên ngoài là chữ
“phú” của tâm nhân hậu và chữ “quý” của tâm thanh tịnh thì mới là thứ trường
cửu không bao giờ mất. Thế nên, cái “quý” của người nam trước tiên chính là tâm
địa thanh tịnh, không bị ô trọc, được những người xung quanh tôn trọng và yêu
kính, người như vậy mới thực sự là cao quý.
“Nữ dĩ nhược vi mỹ”, từ “mỹ” này có hàm
nghĩa rất sâu, hoàn toàn không phải là khái niệm về tướng mạo xinh đẹp mà người
hiện nay lý giải. Một người phụ nữ có tâm địa nhân hậu, nhân từ, thiện lương và
có trí tuệ thì dung mạo của cô ấy toát ra nét đẹp, nét đẹp này cùng với nét đẹp
về hình dáng bề ngoài là hai khái niệm khác nhau. Vẻ đẹp hình dáng bề ngoài
giống như bông hoa cắm ở trong bình, khi nước trong bình không còn nữa thì hoa
sẽ trở nên khô héo. Nước trong bình chỉ có hạn, tượng trưng cho tuổi tác của
chúng ta, qua tuổi xuân sanh rồi, đến 50-60 tuổi sẽ không thể đẹp được nữa. Cái
đẹp chân thật giống như hoa cỏ mọc sâu từ đất, rễ sâu lá rậm, quanh năm tươi
tốt. Vẻ đẹp chân thật bao gồm hàm nghĩa của bốn từ “chân thiện mỹ huệ”. Bên
trong cái đẹp có sự chân thành, lương thiện, trí huệ, vẻ đẹp này khi người nhìn
thấy không có khởi lòng tà, không dẫn khởi tà tư tà niệm của người khác. Bất
luận là người khác phái hay người cùng phái khi nhìn thấy sẽ sinh tâm ngưỡng
mộ, không suy nghĩ vẩn vơ, bậy bạ. Vẻ đẹp được hình thành từ “chân thiện mỹ
huệ” chính là vẻ đẹp của sự trang nghiêm. Nét đoan trang và độ lượng của người
phụ nữ giống như một vị tiểu thư khuê tú chứ không phải là một cô gái đẹp trong
một gia đình thông thường. Nét đẹp đó càng nhìn càng thấy đẹp, càng lớn tuổi
càng đẹp, không phải khi đã lớn tuổi thì khiến người chán ghét. Trải qua thời
gian, mọi người càng cảm thấy cô ấy có ý nghĩa, đây chính là vẻ đẹp toát ra từ
trong một tâm hồn thuần tịnh thuần thiện, chứ không phải sự xinh đẹp bên ngoài
còn nội tâm thì đầy ắp sự tự tư tự lợi. Đặc biệt thời nay có một số phụ nữ vừa
mở miệng ra là chửi bới, nói chuyện không kiêng nể ai, không xét hoàn cảnh, thời
điểm, nơi chốn. Thế nên, lấy “nhược” làm cái đẹp là chỉ trong tâm có sự dịu
dàng, nhân từ, lương thiện, nhưng thể hiện ra bên ngoài thì vô cùng có trí tuệ,
linh hoạt uyển chuyển, có khả năng phán đoán tình hình, hoàn cảnh khiến người
khác cảm thấy cô gái này có ý tứ, không phải là người bốc đồng xốc nổi, phụ nữ
như vậy mới có uy nghi, khiến người lập tức sinh tâm ngưỡng mộ, nên có câu rằng
“quân tử bất trọng tắc bất uy” (người quân tử không điềm tĩnh thì chẳng có uy
nghiêm).
BỈ NGẠN HỮU VÂN: SINH NAM NHƯ LANG, DO
KHỦNG KỲ UÔNG. (Tạm dịch: “Sinh con trai mạnh mẽ như sói, mà sợ nó nhút nhát
nhu nhược)
Tục ngữ nói, sinh con trai thì mong nó
giống như sói, chỉ sợ nói yếu đuối nhu nhược. Chữ “uông” nghĩa là gầy yếu, chỉ
một loại động vật có xương cốt rất là cong quẹo, hình dung như một người tàn
tật. Vì sao dùng chó sói để hình dung người nam, điều này có rất nhiều ý nghĩa
ở bên trong. Đặc điểm của chó sói là chúng có một ý chí rất kiên trì, chúng có
thể chịu khổ, có cảm giác vô cùng nhạy bén, có thể nhẫn chịu sự thống khổ lớn,
cho dù thế nào cũng không chịu cúi đầu xin tha mạng. Đặc biệt là con sói đầu
đàn rất có trí tuệ, có tài lãnh đạo và tinh thần đoàn đội, khi một con sói xuất
hiện thì bao giờ cũng có một bầy sói ở phía sau, rất có tinh thần tác chiến cùng
đồng đội. Hy vọng người nam có được phẩm chất và phẩm hạnh như thế.
SINH NỮ NHƯ THỬ, DO KHỦNG KỲ HỔ. (Tạm dịch:
Sinh con gái gan nhỏ như chuột mà sợ nó hung dữ như hổ)
Chúng ta biết gan của chuột rất nhỏ, thường
nơm nớp sợ sệt, thế nhưng chuột là loài rất nhạy bén, xử lý sự việc hết sức cẩn
thận. Đồng thời chuột rất biết lo cho gia đình, chúng biết dự trữ lương thực để
đủ ăn đủ uống, khi làm việc không có dã tâm lớn, những điều này hình dung cho
tính cách của phụ nữ. Đặc biệt rất sợ sinh ra con gái thì lại giống như con cọp
mẹ, đây là việc rất đáng sợ. Mặc dù hai sự so sánh trên không hoàn toàn miêu tả
chính xác, bởi vì chỉ là tục ngữ nên chỉ nói lên từ một góc độ nào đó mà thôi,
người nam và người nữ trong xã hội có địa vị khác nhau, công việc khác nhau, sứ
mạng khác nhau, đặc điểm tính cách khác nhau là để phù hợp với thiên tánh riêng
của bản thân họ. Người nam khi sinh ra cần có tính cách mạnh mẽ của dương, còn
người nữ nên có tính cách nhu thuận của âm, điều này là phù hợp với đạo của
trời đất. Trong quá trình học tập, thể tính riêng của nam và nữ cùng với cái
đạo riêng của mỗi người sẽ được nhắc đi nhắc lại. Đồng thời trong quá trình học
tập, hy vọng mọi người có thể vận dụng những đạo lý mà cổ Thánh tiên Hiền đã
dạy chúng ta vào cuộc sống, nếu như sống trái với đạo lý này, ví dụ như là
người nữ nhưng lại muốn mình giống như sói, như hổ thì sẽ hoàn toàn trái ngược
với thiên tánh, kết quả của người ấy sẽ như thế nào? Sẽ không thể nào vui vẻ,
tự tại, không thể hạnh phúc được. Lúc nghe tôi giảng, có một cô cắt tóc rất
ngắn nhìn giống như nam giới, có một hôm cô đến nói với tôi: “Thưa cô, tôi học
Nữ Đức rất muốn giống hình tượng người phụ nữ mà cô đã giảng, rất nhiều người
không hiểu được vì sao tôi để tóc như vậy, nhưng tôi cảm thấy cắt tóc như thế
này rất thoải mái, rất tự tại, cũng không cần chải chuốt, cô xem tôi có nên giữ
kiểu tóc này hay không?” Sau đó tôi nói: “Nếu như chị đã học Nữ Đức rồi, vậy
thì người khác sẽ xem chị như một tấm gương, mỗi lời nói hành động của chị,
cách ăn mặc trang điểm của chị sẽ ảnh hưởng đến cách nhìn của người khác đối
với Nữ Đức, nếu như chị nghĩ như vậy thì hãy buông xuống sở thích của mình mà
thành tựu lòng tin của mọi người đối với Nữ Đức, đây không phải là việc của
riêng một cá nhân.” Bao gồm cả chính tôi cũng như vậy, bản thân tôi cũng có
những sở thích riêng, thế nhưng nếu như trong quá trình hoằng dương Nữ Đức, đại
chúng mong rằng thông qua sự hành trì và cách ăn mặc của tôi nhằm tạo nên niềm
tin đối với đức hạnh này thì tôi cần phải phối hợp với mọi người, không nên cho
rằng tôi thích như thế này, như vậy sẽ không tốt, cần phải biết buông xuống sở
thích của bản thân. Trong quá trình này, tôi tin rằng rất nhiều giáo viên hoằng
dương văn hóa truyền thống đã buông xuống rất nhiều sở thích của bản thân họ,
hưởng thụ của bản thân, thậm chí là sự nghiệp của bản thân chỉ với mục đích là
để cho mọi người có thể tiến xa hơn. Có một cô giáo đã gửi cho tôi một bức
tranh chữ ghi rằng: “Yêu thương cha mẹ mình thì cũng yêu thương cha mẹ người,
yêu thương con cái của mình thì cũng yêu thương con cái của người”. Câu nói này
làm tôi suy nghĩ rất lâu, khi nhìn thấy cha mẹ và con cái của mình, câu nói này
đã hiện lên trong lòng tôi, chính mình âm thầm lập chí, vì các người con trong
thiên hạ biết hiếu kính cha mẹ, vì các người mẹ trong thiên hạ biết dạy dỗ con
cái nên người tôi sẽ buông xuống tất cả hưởng thụ của mình, buông xuống tự tư
tự lợi, hy vọng chính mình có thể làm được “học vi nhân sư, hành vi thế phạm”.
Bởi vì trong quá trình dạy dỗ con cái tôi
thường xét lại chính mình giáo dục con cái như thế này có như lý như pháp hay
không? Khi tôi giảng bài cho mọi người có khiến mọi người nhận được lợi ích
chân thật hay không? Phải chăng con cái của người khác cũng gặp phải vấn đề
tương tự mà người làm mẹ không biết nên xử trí thế nào? Những câu hỏi như vậy
thật sự có lúc đã làm đầu óc tôi thức tỉnh, không còn chấp trước vào cách nghĩ
của chính mình, sẽ biết “hành hữu bất đắc phản cầu chư kỷ” (làm việc không
thành xét lại chính mình). Kỳ thật phải cám ơn con trai của tôi, nếu như mọi
mặt nó đều tốt cả, không có một chút khuyết điểm gì thì chẳng có gì để dạy cả,
người khác sẽ nói “con của cô thiên tính tốt như vậy, còn con của tôi thì không
được thế”. Con trai của tôi cứ ra hết bài thi này đến bài thi khác cho tôi, để
tôi giải quyết, sau đó chia sẻ với mọi người làm thế nào để tìm ra đáp án. Thế
nên, con người cần nên cảm ân hết thảy nghịch cảnh và nghịch duyên, trong
nghịch cảnh con người thường tiến bộ nhanh hơn. Nếu như bạn có một người mẹ
chồng xét nét nghiêm khắc, hoặc là một người chồng tối ngày bận rộn làm ăn
chẳng chút quan tâm, có một đứa con không chịu nghe lời, thì gia đình sẽ giống
như phòng thi, mỗi người xuất hiện chính là vị quan ra đề cho bạn, đề ra càng
khó thì điểm số bạn ghi được sẽ càng cao, nếu như chúng ta than đề ra phức tạp
không muốn trả lời, thậm chí bỏ thi thì chẳng phải là việc ngu ngốc hay sao?
Tôi phát hiện rằng những vấn đề mà bạn chưa giải quyết được trong đời sẽ luôn
xuất hiện bên bạn, bạn có trốn cũng trốn không được. Con người đến với thế gian
này cần phải có dũng khí mà đối diện, giải quyết, mà đáp án duy nhất để giải
quyết đó chính là sự tin tưởng vào tình yêu, dụng tâm mà yêu thương, tâm yêu
thương chính là câu trả lời cho tất cả.
NHIÊN TẮC TU THÂN MẶC NHƯ KÍNH, TỊ CƯỜNG
MẶC NHƯỢC THUẬN, CỐ VIẾT: KÍNH THUẬN CHI ĐẠO, VI PHỤ CHI ĐẠI LỄ DÃ. (Tạm dịch:
Thế nên nói rằng: “Dùng Lễ để hộ vệ chính mình, kính và thuận là hành vi chuẩn
tắc quan trọng nhất của phụ nữ, cũng là sự bảo vệ lớn nhất của phụ nữ”)
Ý của đoạn này nói rằng đạo tu thân của phụ
nữ không gì hơn chữ “kính”, để tránh sự cang cường không gì bằng chữ “thuận”.
Thế nên, cung kính và nhu thuận chính là đại lễ của người nữ. Trong phần Tiên
Chú của Vương Tương cũng nói rằng: “Kính là cái gốc để tu thân, thuận là cái
gốc để thờ Trời, đó là cái lễ lớn vậy”.
Thế nào là sự kính thuận thật sự? Chúng ta
hãy từ ý nghĩa đối lập mà học tập thì sẽ hiểu rõ hơn. Trái nghĩa với “kính” là
ngạo mạn, cống cao ngã mạn, tự cho mình là đúng. Trái nghĩa của “thuận” là cang
cường, ngang ngược hung tợn. Nói một cách rõ hơn, bất kính bất thuận chính là
tự tư tự lợi, tất cả đều xem mình là trung tâm, không nghĩ đến người khác,
không xem người người khác thậm chí là cha mẹ ra gì, như vậy sao có thể được
chứ? Hiện nay, nếu phụ nữ bất kính, bất thuận thì hai điều này sẽ chướng ngại hạnh
phúc của cô ấy. Làm thế nào để trừ bỏ tập khí xấu này, khôi phục tự tính vốn
sẵn tốt đẹp? Chẳng phải “nhân chi sơ tính bổn thiện” đó sao? Phải dựa vào giáo
dục. Giáo dục như thế nào? Chúng ta thông qua học tập và quan sát những trường
hợp chung quanh chúng ta mà trước tiên cần phản tỉnh, sửa lỗi. Thế nhưng, người
tâm khí nóng vội bộp chộp sẽ không nhìn thấy được vấn đề của chính mình, cho
nên con người cần thường xuyên dành thời gian để tĩnh tâm, ví dụ như vào buổi
tối hoặc lúc sáng sớm, tĩnh tọa trong vòng 10 phút, suy nghĩ khi ta làm việc đã
dùng tâm thái gì đối với cha mẹ, đối với người nhà, đối với con cái, đối với bè
bạn, có chỗ nào không phù hợp với lời dạy của “Đệ Tử Quy”? Dùng 113 điều trong
“Đệ Tử Quy” mà đối chiếu bản thân, phát hiện vấn đề của mình, tìm ra nguyên
nhân sai lầm của chính mình, chỉ có không ngừng phản tỉnh chính mình thì mới có
thể phát hiện ra vấn đề, sau cùng là nâng cao chính mình. Cho nên, tâm nhất
định phải tĩnh, tâm tĩnh thì mới phát hiện ra vấn đề của bản thân.
“Kính” không chỉ đơn thuần đối với người,
mà còn đối với sự, với vật. Các chương trong “Đệ Tử Quy” đều dạy làm thế nào để
kính. Chương đầu tiên “Nhập Tắc Hiếu” dạy chúng ta kính cha mẹ. Chương “Cẩn”
dạy chúng ta kính vật, dùng đồ vật cần cung kính. Chương “tín” dạy chúng ta
kính sự, làm việc phải nghiêm túc giữ thành tín. “Đệ Tử Quy” là giáo dục cắm rễ
tốt nhất, muốn học Nữ Đức thì không thể tách rời “Đệ Tử Quy”. Thế nên, kính
người nên bắt đầu làm từ đâu? Bắt đầu từ việc hiếu kính đối với cha mẹ, đối với
cha mẹ không có chút phiền não oán trách, không có ý niệm nóng giận, ngay cả
cái tâm cảm thấy cha mẹ không đúng cũng không được có mảy may, hãy từ đây mà tu
dưỡng, rèn luyện. Đây không phải là việc đơn giản, nhất là trong xã hội hiện
nay. Nếu như chúng ta không làm được điều này đối với cha mẹ thì đối với những
người khác ở chung quanh đều là giả, bởi vì chúng ta cùng với cha mẹ là một
thể, máu huyết trong thân, xương thịt trên người đều là do cha mẹ ban cho, trải
qua năm tháng chúng ta ngày một khôn lớn, càng đối lập và xa rời cái tâm xem
cha mẹ là một thể, nhìn thấy cha mẹ già cả lọm khọm cảm thấy không hài lòng, đó
chính là trái ngược với tự tính của chúng ta, nhưng khi chúng ta gặp việc không
vừa lòng, trùng trùng chướng ngại xuất hiện thì lại mờ mịt không biết tại sao,
tôi tin tưởng rằng người chân thật hiếu thuận cha mẹ nhất định sẽ được cát
tường như ý. Bạn xem lúc chúng ta còn là trẻ nhỏ, trước khi lên ba tuổi, thiên
tính vô cùng thuần thiện, hoàn toàn là sự hiển lộ của tự tính thanh tịnh, tâm
rất mềm mỏng, tóc cũng mềm, bàn tay cũng rất mềm, thân thể đều vô cùng mềm mại,
thế nên người có tâm mềm mỏng thì tay chân đều mềm mại, nếu bạn không tin thì
hãy quan sát thật kỹ mà xem, những phụ nữ nóng tính tâm cang cường thì chắc
chắn bàn tay của họ cũng rất cứng, gân cốt của họ cũng cứng đờ thiếu linh hoạt.
Tiếp theo bạn hãy xem những cụ 70-80 tuổi, khi họ khom lưng xuống đều rất khó
khăn. Nếu như người 80 tuổi mà cơ thể vẫn còn mềm mại, vậy thì người lớn tuổi
đó là người như thế nào? Đó chính là cụ
Hứa Triết ở Singapore 113 tuổi có một tấm lòng nhân ái nhu hòa nên đến tuổi này
mà bà vẫn còn tập được Yoga. Tôi đã nhìn thấy tấm hình của bà, thoáng một cái
là chân của bà có thể giơ cao lên đầu, động tác tập Yoga của bà vô cùng linh
hoạt. Tâm của bà nhu hòa mềm mại nên bà có khí chất nhu hòa, có khí chất nhu
hòa thì thân thể nhất định không cứng ngắc. Thật sự tâm và tướng của chúng ta
là một thể, nên “kính” chính là từ sự cung kính khiêm hạ của chúng ta đối với
cha mẹ mà bắt đầu làm. Nếu như đối với cha mẹ bất hiếu, bất kính, thì không thể
hiếu kính với người khác được, đối với chồng cung kính chỉ là giả mà thôi, đều
xuất phát từ lợi ích, vì tư tình ái dục của bản thân.
Đối sự cung kính chính là đối với mỗi một
sự việc đều nghiêm túc hoàn thành tốt, đã không làm thì thôi, nếu làm thì từ
đầu đến cuối phải tận tâm tận lực mà làm cho tốt, bất luận là việc nhà hay việc
công thì cũng đều giữ tâm cung kính. Hiện nay phụ nữ trong xã hội đều có một
nghề nghiệp, các bạn có ý thức rằng khi làm việc cũng cần phải cung kính hay
không, sự cung kính này chính là tinh thần trách nhiệm. Chúng ta hiện nay quan
sát, rất ít người tận tâm với công việc, bất luận là việc lãnh đạo giao hay
chồng giao, hay là do cha mẹ giao thì thường làm đối phó, qua quýt cho xong.
Đối với sự không có tâm cung kính, cũng không có tinh thần trách nhiệm, nếu cứ
tiếp tục như thế thì sao có thể tu thân được? Tu thân là tu trong lúc làm việc,
nếu như chẳng tu thân từ trong công việc thì chỉ là sáo rỗng mà thôi, cả đời sẽ
chẳng có được thành tựu, ở nhà thì sống hồ đồ cho qua ngày, khi đi làm thì thờ
ơ qua loa, chẳng thành tựu gì được cả.
Sau cùng là cung kính đối với vật, chính là
phần “Cẩn” trong “Đệ Tử Quy” dạy rằng “nón quần áo, để cố định”, đối với y phục
cần có sự cung kính, “vớ và giầy, mang chỉnh tề”, mang vớ mang giầy cũng có sự
cung kính, “bàn học sạch, bút nghiên ngay”, đặt sách, bút, thỏi mực cho ngay
ngắn. Chúng ta là phụ nữ, khi làm việc nhà nếu không có tâm cung kính đối với
đồ vật trong nhà thì sẽ thế nào? Ví dụ khi bạn rửa bát với tâm tức giận thì dễ
làm vỡ bát, đồ đạc sẽ không thể dùng được lâu. Trong nhà nên cố gắng đừng thuê
người làm, những việc nhà mình có thể làm thì hãy tận hết khả năng mà làm. Một
khi biết được cách thức làm công việc nhà thì sẽ phát hiện rằng hóa ra việc nhà
không vất vả và phức tạp đến thế. Tâm thay đổi thì cảnh giới bên ngoài cũng
thay đổi. Hiện nay, khó có thể thuê được người làm có tốt chất tốt, nếu như
người làm không có trách nhiệm, sử dụng đồ vật một cách không trân quý thì chi
phí trong gia đình có thể còn tăng lên. Về lâu về dài thì phước báo của chúng
ta sẽ bị tổn giảm nghiêm trọng, cho nên con người đừng nên hưởng quá nhiều
phước. Cho dù người giúp việc làm tốt công việc nhà nhưng nếu như đức hạnh của
cô ấy không tốt thì lâu dài sẽ ảnh hưởng đến sự trưởng thành của con cái trong
nhà, điều này chúng ta cần đặc biệt chú ý. Trong không gian nhỏ của gia đình,
từng lời nói, hành vi của cô giúp việc đều có ảnh hưởng then chốt lên con cái
của bạn. Sau khi cô giúp việc của gia đình tôi nghỉ việc, tôi tự mình chăm sóc
cho đứa con trai út hai tuổi rưỡi, phát hiện ra đứa con này thỉnh thoảng nói ra
những lời thô tục, sau đó đứa con trai lớn nói với tôi là cô giúp việc cũng nói
như vậy, điều này khiến tôi rất đau lòng, cũng rất hối hận rằng mình đã lơ là
sự việc này, may mà đã phát hiện kịp thời. Lúc đó, cô hiệu trưởng trường mẫu
giáo đã nói với tôi một câu rất thâm thúy rằng: “Nếu như chị có một xấp vải
tốt, muốn may thành một bộ đồ tốt, nhưng bạn lại đem xấp vải này giao cho một
người chẳng biết cắt may để may thì khi họ may xong sẽ làm cho chị thất vọng,
nhưng chị cũng không thể nào khôi phục trở về hiện trạng ban đầu của xấp vải
được.” Giáo dục con cái cũng là như vậy, giáo dục phải cẩn thận từ lúc đầu, từ
0 đến 3 tuổi là thời điểm then chốt trong giáo dục con cái, thời gian này tốt
nhất là để cho người mẹ dạy dỗ, mẹ chính là người thầy tốt nhất của trẻ, nếu
như bạn hoàn toàn giao cho bảo mẫu, đến khi con lớn lên bạn phát hiện ra con có
rất nhiều vấn đề, bạn muốn con quay trở lại thời điểm hai tuổi để bạn đích thân
dạy dỗ thì không được nữa rồi.
Cung kính đối với vật, chúng tôi muốn nhấn
mạnh một chút về việc đối với chữ và giấy viết cũng cần có tâm cung kính. “Văn
Xương Đế Quân Âm Chất Văn” cũng thường nhắc đến việc kính tiếc giấy có chữ
viết. Bởi vì Thương Hiệt phát minh ra chữ viết thì nhân loại mới khai mở được
trí huệ, nếu như không cung kính đối với chữ viết thì thật sự có lỗi với tổ
tiên. Chữ có hình còn phải cung kính, huống chi là chữ vô hình. Đối với tám chữ
nói về tám đức hạnh “hiếu, đễ, trung, tín, lễ, nghĩa, liêm, sỉ” chúng ta cần
phải cung kính, còn chữ vô hình chính là ý nghĩa về tám đức hạnh này, chúng ta
càng cần phải cung kính nó hơn. Đối với giấy viết cũng phải cung kính, từ đây
mà suy ra thì mỗi một giọt nước, quần áo, hạt cơm, nguồn điện trong gia đình,
thậm chí đối với rác chúng ta cũng cần phải cung kính. Ví dụ như khi nhà chúng
ta có cơm thừa, hoặc là ngũ cốc thừa, có thể giã nát ra cho chim ăn, mùa đông
chim khó tìm được thức ăn, nên mỗi sáng mùa đông cha của tôi thường ra vườn cho
chim ăn, nếu không có thức ăn dư thì dùng gạo cho chúng ăn. Chúng cũng đến đúng
giờ, rất có trật tự, chim khách đến trước ăn thì chim sẻ ở trên cây đợi, chim
khách bay đi rồi thì chim sẻ mới đến ăn, rất là tường hòa. Thế nên, con người
cần có tâm yêu thương, như trong “Đệ Tử Quy” đã nói “phàm là người, đều yêu
thương, che cùng trời, ở cùng đất”, người và người cần chung sống hài hòa,
người và đại tự nhiên cùng vạn vật trong vũ trụ cũng phải chung sống hài hòa
thì địa cầu mới trở nên ngày một tốt đẹp hơn. Cha mẹ tôi vào mỗi buổi chiều,
sau khi uống trà xong đều đi leo núi, có khi mẹ của tôi còn ở trên núi đọc “Đệ
Tử Quy”. Trong lúc leo núi, họ còn mang theo túi đựng rác để nhặt rác ở trên
núi, cha mẹ đã làm công tác tình nguyện đó gần một năm nay. Bạn xem cha mẹ đã
tích lũy cho chúng ta bao nhiêu là phước báo, có câu “nhà tích điều thiện ắt có
thừa niềm vui”, bản thân sao không cảm ân cha mẹ được chứ? Phận làm con cần
phải biết làm thế nào hiếu kính cha mẹ, quan trọng nhất là trưởng dưỡng trí huệ
của cha mẹ, dưỡng chí hướng của cha mẹ, giúp họ có chí nguyện cao xa, mở rộng
tâm nhân ái, đừng bị hạn cuộc vào những việc nhỏ nhặt trong gia đình. Người
càng lớn tuổi càng nên có cái nhìn thoáng hơn, xa hơn, việc gì cũng nên buông
xuống, càng lớn tuổi càng nên nhân từ, khoan hòa, đừng cậy vào tuổi tác cao mà
lên mặt.
Con người làm thế nào để có được phước báo?
Phước điền tâm canh (phước do tâm tạo), con người nên biết canh tác mảnh đất
tâm của mình, đem nó chuyển thành kính điền, bi điền và ân điền. Ba mảnh đất
tâm này là gì? Kính điền chính là khiêm hạ lễ kính, tuyệt đối không cho mình là
đúng, không cống cao ngã mạn, cung kính có thể chiến thắng trăm tà, hết thảy
điều tà không thể xâm phạm bạn được. Bi điền chính là con người cần có tâm từ
bi, tâm từ ái. Hai chữ từ bi này có nghĩa là gì? Từ là ban tặng niềm vui cho
người, bi là cứu khổ cho người, vậy nó khác “ái” ở chỗ nào? “Ái” mà chúng ta
thường hay nói đến là dục vọng tình cảm chứ không có trí tuệ, còn từ bi là chân
thành dùng trí huệ để giúp người lìa khổ được vui. Cho nên, “từ bi” khác với
“ái”, nó siêu vượt hơn ái, cao hơn ái. Ân điền chính là làm người phải biết tri
ân báo ân, tri ân báo ân bắt đầu làm từ hiếu thân tôn sư, con người một đời này
chỉ cần hiếu kính cha mẹ, tôn trọng sư trưởng, người như vậy sẽ có phước. Vì
vậy, nhìn một người có phước hay không thì phải xem tâm của người ấy có kính
điền, bi điền và ân điền hay không. Nếu như ba điều này có trong tâm thì bạn là
người có phước báo, bạn không cần lo, trong xã hội mọi việc đều sẽ thuận tâm
vừa ý.
Khi tôi xem “Thích Ca Mâu Ni Phật Truyện”
có một đoạn nhỏ khiến cho tôi xúc động. Một lần nọ, Đức Phật đang đi bộ bên bờ
ruộng, có một người nông dân nhìn thấy Ngài tỏ vẻ xem thường, nói rằng: “Ngài
cả ngày vô sự, chẳng làm việc gì cả, chỉ mở miệng nói mà thôi, người như Ngài
không đáng để chúng tôi học tập, Ngài xem chúng tôi mỗi ngày đều lao động vất
vả, còn phải trừ sâu, diệt cỏ, đến mùa thu thì phải đi thu hoạch, vất vả biết
bao, đổ biết bao nhiêu mồ hôi, còn Ngài thì thong dong tự tại như thế.” Đức
Phật đã nói với ông ấy một cách từ bi rằng: “Ruộng mà ông đang trồng là ruộng
trên mặt đất, còn ruộng mà ta trồng là ruộng tâm của con người, cỏ ông nhổ là
cỏ trên mặt đất, còn cái ta nhổ bỏ là cỏ trong tâm của con người, ông trồng ra
ngũ cốc giúp người no bụng, chỉ là giúp họ tạm thời có được ấm no, giải quyết
được nỗi cơ hàn nhất thời, còn sự dạy dỗ của ta trưởng dưỡng trí huệ của họ,
khiến họ biết làm thế nào mà làm người, hiểu rõ sự khác biệt người và cầm thú
khác nhau ở chỗ nào, thì sao ta lại là người vô dụng được? Nếu như con người
chỉ biết có ăn cơm mà không biết làm người như thế nào, như vậy chẳng phải càng
đáng sợ hơn sao?” Người nông dân nghe xong xấu hổ vạn phần, lập tức quỳ xuống
hành lễ với Đức Phật, sám hối sai lầm của mình. Từ xưa đến nay, “thầy là vị
truyền đạo, cho ta sự nghiệp và giải trừ nghi hoặc cho ta”, xưa nay người đời
đều tôn kính thầy giáo, bởi vì thầy có thể khai mở mảnh đất tâm trí huệ của con
người. Vì vậy, đối với thầy cần phải tôn trọng, yêu thương như đối với cha mẹ
của chính mình, thậm chí còn càng phải cảm ân của thầy hơn nữa, vì cha mẹ nuôi
dưỡng thân mạng của mình, còn thầy nuôi dưỡng huệ mạng của mình.
Câu “tị cường mạc nhược thuận” ý nói rằng
nếu muốn tránh những người hung hãn, hoặc sự vật hung tợn thì không gì hơn chữ
“thuận” này. “Thuận” là như thế nào? Chữ “thuận” này rất khó giảng, có người
ngoài mặt thì nhu thuận nhưng trong lòng bất thuận, có ý xem thường. Hoặc là
bên ngoài không thuận nhưng trong tâm lại thuận. Thuận thực sự chính là bốn chữ
“tùy duyên bất biến”, gặp thuận cảnh tâm không sinh tham luyến, gặp nghịch cảnh
tâm không sinh phiền não oán hận, bất luận là thuận cảnh nghịch cảnh tâm đều có
định lực, như như bất động, đối diện với hết thảy cảnh giới đều an nhiên xử
trí, chỉ cần có định lực thì sẽ sinh trí huệ, bạn sẽ biết cách làm thế nào xử
lý sự việc bên ngoài, đây chính là tùy duyên bất biến. Ví dụ như chồng làm kinh
doanh, chúng ta làm vợ không thể vì hôm nay chồng kiếm được tiền thì hết sức
vui mừng, ngày mai ngộ nhỡ phá sản thì trong lòng oán trách, phiền não. Khi sự
việc không tốt xảy đến đừng khởi tâm tức giận, tâm phiền não oán hận. Người xưa
có câu: “nước chảy thì lấy đất ngăn, binh đến thì có tướng chặn”, “xe chạy đến
trước núi ắt sẽ có lối vào”, đều có đạo lý rất sâu ở bên trong. Chúng ta học
tập Nữ Đức cần nhu thuận, nhưng không phải không có chủ ý, chủ kiến, đó là ngu
si không phải trí huệ, đó là biến đổi theo hoàn cảnh, không phải là hành vi của
bậc trí giả. Đối mặt với cảnh duyên bên ngoài, cho dù là hoàn cảnh nhân sự hay
hoàn cảnh vật chất mà chúng ta lại tùy theo đó mà biến đổi tới lui, ví như khi
người khác khen ngợi trong tâm lập tức liền vui mừng, người khác hủy báng thì
mình lập tức không vui; gặp người nói chuyện thị phi mình cũng góp vào hai ba
câu, việc này chúng ta cần đề khởi tâm cảnh giác. Thế nên, thực sự muốn làm
được “thuận” thì nhất định trong mỗi một cảnh giới tâm của bạn đều có thể định
trên năm chữ “nhân, nghĩa, lễ, trí, tín”, năm chữ này chỉ là một, đều là một
thể. Nếu trong một lúc mà quy năm chữ này về một mối sẽ hơi khó, chúng ta có
thể quy chúng về thành hai mối đó là nhân và trí. “Người nhân yêu thương người,
người trí hiểu biết người”. Câu nói này nói với chúng ta làm người không những
cần có tâm thương người, mà còn cần có trí tuệ biết người đó như thế nào, đối
với người nào thì nên nói lời gì, làm việc gì cũng hiểu rõ nên làm thế nào, ví
dụ như bạn giảng đạo lý cho người không hoàn toàn tiếp nhận thì chỉ có thể sanh
ra đối lập. Nếu không phân biệt được thiện ác, tà chánh, thật giả thì đó là ngu
si, ngu muội, hồ đồ. Nếu như trong tâm phân minh hiểu rõ ràng, dùng trí tuệ soi
sáng hoàn cảnh nhân sự, vật chất ở bên ngoài thì đó mới là “nhân” thật sự.
Hiểu được những đạo lý này rồi thì sẽ dễ
dàng xử lý những mối quan hệ trong và ngoài gia đình, tâm không bị hồ đồ. Giữa
người và người với nhau không rời khỏi chữ “duyên”, những người có duyên thì
không nhất định vì thời gian quen biết nhau lâu, nhưng đối với đạo lý họ sẽ
chịu nghe, chịu tin và chịu làm, nếu có duyên thì chúng ta hãy tùy duyên mà
hành thiện, nếu vô duyên thì chúng ta an tâm tự mình tu học. Bản thân tôi có
thể hội rằng duyên phận của chúng ta với con cái và với nhân viên rất sâu, nếu
như họ không nghe lời chúng ta thì trước tiên mình cần phản tỉnh lại, phải
chăng mình vẫn chưa làm được, chính kỷ mới có thể hóa nhân. Vì vậy, khi thấy
nhân viên phạm sai lầm, thấy con cái có lỗi trước tiên hãy xét lại chính mình,
sau đó cần nhẫn nại mà dạy dỗ họ, họ sẽ dần dần thay đổi. Ví dụ, con cái thích
lấy đồ của người khác, chúng ta làm cha mẹ trước tiên phản tỉnh lại xem mình có
tâm ham chiếm tiện nghi của người khác hay không? Đặc biệt là người làm mẹ, phụ
nữ thường ưa thích chiếm một số tiện nghi nho nhỏ, đó không phải là tiết kiệm,
tiết kiệm là dùng tâm thanh tịnh mà làm, trong tâm không tạp niệm thì mọi thứ
trong cuộc sống đều đơn giản thuần phác, chứ không phải ý niệm tự tư tự lợi
trong tâm mỗi khắc chẳng dừng, khi nhìn thấy chỗ tiện nghi thì lập tức khởi
niệm tham. Cho nên, việc người mẹ cần sám hối là điều quan trọng, nếu như người
mẹ nhất mực yêu cầu con cái, luôn cho rằng con mình chỗ này không tốt, chỗ kia
không tốt, sự đối lập này căn bản không thể giải quyết được vấn đề, giáo dục
con cái nhất định phải bắt đầu từ việc người làm mẹ tự giáo dục chính mình, mẹ
chính là người thầy tốt nhất của con.
Thế nên, chữ “thuận” này có đạo lý rất sâu,
có thể cả đời này đều cần phải học hai chữ “kính” và “thuận”, thực sự sống đến
già thì học đến già, có thể học đến lúc 70 tuổi, rồi quay lại giảng hai chữ này
thì sẽ có thể hội càng sâu sắc hơn nữa. Lần này tôi giảng và lần đầu tiên tôi
giảng đều không giống nhau, tâm cảnh càng được nâng cao thì sự thể hội đối với
hai chữ này càng sâu sắc hơn, càng lúc càng sinh tâm biết kính sợ. Hy vọng các
cô thiếu nữ sớm hiểu được đạo lý này để có thể tránh bớt đi vào các con đường
vòng và nghịch cảnh. Vì vậy, đạo lý kính thuận là cái lễ lớn của phụ nữ, đại lễ
chính là thứ căn bản nhất, kỳ thực chính là sự trở về tự tính. Nếu như không
những là phụ nữ mà cả nam giới có thể một mực thực hành đại đạo kính thuận thì
sẽ có thể có được trí huệ chân thật, trong cuộc sống sẽ không có bất kỳ phiền não
nào, đây mới là cảnh giới mà chúng ta truy cầu. Giống như Khổng Phu Tử “bốn
mươi tuổi không còn nghi hoặc”, còn tôi sắp bốn mươi tuổi rồi mà vẫn còn rất
nhiều chỗ khó khăn nghi hoặc. “Lục thập nhi nhĩ thuận”, sáu mươi tuổi nghe điều
gì cũng đều cảm thấy thuận tai, không có lời nói nào trái nghịch. “Đến bảy mươi
tuổi thì tùy tâm sở dục, không vượt quy củ” làm việc gì cũng tùy theo tâm của
mình, làm mà không vượt trái quy củ, như vậy từ trong ra ngoài hoàn toàn đều là
một thể. Chúng ta hiện nay còn xa mới đạt được cảnh giới này, làm sao đây? Một
vị trưởng bối rất có trí huệ đã nói với tôi rằng hãy từ cái giả mà bắt đầu làm,
vừa làm vừa học, thì càng lúc càng hiểu rõ đạo lý, cái giả mà làm hoài làm mãi
rồi cũng thành cái thật. Bản thân nghe rồi đã làm theo như thế, ví dụ phụ nữ
cần mỉm cười ôn hòa, nhìn thấy người tuy chưa mở lời đã dùng khuôn mặt tươi
cười để nghênh đón, khiến lòng người sinh hoan hỷ. Thế nên, sau khi tôi giảng
Nữ Đức thì đã bắt mình khi giảng bài phải tươi cười, tươi cười với mọi người,
vừa giảng thì tâm vừa thay đổi, hiện giờ đây là nụ cười xuất phát từ nội tâm.
Tôi còn nhớ một lần khi giảng bài xong thì ra phi trường, có một vị nghe giảng
đã đuổi theo tôi đến phi trường để chụp ảnh chung với tôi, nói rằng thích nhìn
thấy khuôn mặt tươi cười của tôi, nụ cười làm cô ấy không còn phiền não, cô ấy
mong rằng sau này nhìn thấy nụ cười của tôi trong tấm hình này thì sẽ nhớ nên
làm phụ nữ như thế nào, cần phải nhu hòa khiêm tốn, cần tươi cười trong cuộc
sống. Câu nói của cô ấy khiến tôi hiểu ra lời của Thầy dạy chân thật không hư
dối, chỉ cần thực thà nghe lời, thật làm là tốt, trong lòng khởi lên tâm cảm ân
vô ngần đối với Sư Trưởng.
PHU KÍNH PHI THA, TRÌ CỬU CHI VỊ DÃ; PHU
THUẬN PHI THA, KHOAN DỤ CHI VỊ DÃ. TRÌ CỬU GIẢ, TRI CHỈ TÚC DÃ, KHOAN DỤ GIẢ,
THƯỢNG CUNG HẠ DÃ. (Tạm dịch: Kính không có gì khác ngoài việc giữ được bền
lâu, thuận không có gì khác ngoài việc có thể khoan dụ. Thế nào là giữ được bền
lâu? Chính là biết dừng lại, biết đủ, biết đủ thường vui, an với bổn phận. Thế
nào là khoan dụ? Chính là biết khoan dung, cung kính, khiêm hạ)
Câu này có nghĩa là tâm cung kính không có
gì khác ngoài việc giữ được bền lâu, thuận không có gì khác ngoài việc có thể
khoan dụ. Thế nào là giữ được bền lâu? Chính là biết dừng lại, biết đủ, biết đủ
thường vui, an với bổn phận. Thế nào là khoan dụ? Chính là biết khoan dung,
cung kính, khiêm hạ. Trong Tiên Chú của Vương Tương có câu: “Sự bền lâu của đạo
vợ chồng không phải là sự cung kính nhất thời, mà có thể cung kính bền lâu, làm
đến bạc đầu mà không mỏi. Cũng chẳng phải là cái thuận nhất thời, khoan dụ ôn
hòa, nhẫn nại, nhu thuận. Cần biết đủ an phận, đối với chồng không có tâm mong
cầu hoàn hảo mà có thể kính trọng lâu dài. Làm được khoan dung, nhu hòa, cung
kính, khiêm hạ đối với chồng, làm đến mức ấy mà vẫn thuận được bền lâu thì xem như giữ vẹn được
đạo kính thuận vậy”. Nếu chúng ta không thể gìn giữ sự kính thuận lâu dài là do
tâm của chúng ta không đủ lớn, có một số việc nhìn không thông thoáng được,
phải làm thế nào? Không ngừng học tập, khi có vấn đề khiến bạn không thể nhìn
thông thoáng thì đó chính là cơ hội để nâng cao bản thân, giống như muốn tốt
nghiệp Tiểu Học thì cần phải thi, muốn tốt nghiệp Trung Học cũng cần phải thi,
lúc làm bài thi thì không thể bỏ thi, bỏ thi thì ở lại lớp, không nâng cao lên
được. Đối diện với bài thi cần phải thản nhiên nghênh tiếp, cần nóng giận thì
nóng giận, cần tức giận thì tức giận, thế nhưng khi trả lại bài thi thì phải
suy xét xem tại sao lại có vấn đề như vậy? Làm thế nào để vượt qua? Sau khi đã
nâng cao được bản thân, đứng ở trên cao nhìn xuống cái vấn đề đó, dùng tâm
thanh tịnh mà nhìn thì sẽ dễ dàng giải quyết được vấn đề. Nếu như muốn giữ gìn
được tâm cung kính lâu bền, thì người phụ nữ đó trừ khi thiên tính vô cùng
thuần hậu, thiên tính và bản tính phải rất tốt, nếu không thì phải được giáo
dục. Lúc nhỏ cần phải được mẹ dạy dỗ, khi lớn lên thì chính mình dạy chính
mình, lúc được gả vào nhà người thì người chồng cũng cần phải dạy, sau khi sinh
con thì cùng với con học tập, người dạy và người học cùng nhau tiến bộ. Dùng sự
giáo dục này cả một đời thì tâm của bạn mới có thể giữ được bền lâu. Thế nên,
kính cũng do dạy mà ra, bất kính là do không có người dạy nên mới phóng túng,
không có người ở bên cạnh như chồng và bạn bè nhắc nhở, bảo ban. Trong xã hội
hiện nay muốn tìm một người bạn tốt có ích, có thể chân thành bảo ban chúng ta
làm thế nào thay đổi để nhân cách hoàn thiện, phẩm hạnh được nâng cao, đức hạnh
viên mãn thì không tìm ra được người như vậy. Chúng ta xem sách cũng xem không
hiểu, cảm thấy cuốn sách này là nói cô gái kia, cô ấy chưa làm được tốt, cho dù
xem xong rồi thì đều cảm thấy là nói về người khác, còn mình thì rất tốt, không
có liên quan gì cả. Hiện nay cha mẹ cũng không biết dạy, lại xem thấy truyền
hình, báo chí, tạp chí cũng chẳng dạy điều này, mà ngược lại còn dạy sự bất
kính, bất thuận, làm thế nào để khẳng định đề cao bản thân, làm thế nào để được
tự do tự tại, làm thế nào để bản thân hưởng thụ là trên hết. Thế nên, chúng ta
trước mắt cần tĩnh tâm lại, nếu như phát hiện có người đồng đạo thì cùng nhau
giao lưu, cùng nhau nâng cao, nâng cao một khoảng thời gian thì cảm thấy người
đó và mình có sự khác biệt, không sao cả, chúng ta tiếp tục nâng cao. Giống như
tàu con thoi vậy, khi tàu không gian con thoi bay lên một cự ly cao hơn thì các
ống tên lửa sẽ rơi xuống dần, khi chúng
ta nâng cao lên từ từ thì bên cạnh mình sẽ có một số người theo không kịp, bạn
không cần kéo họ theo, trước tiên bạn hãy thành tựu chính mình đi rồi tính. Bạn
thành tựu rồi thì sẽ quay về giúp đỡ người khác, có thể bao dung người trong
thiên hạ. Có những người thật sự là không thể tiếp nhận bất kỳ câu nói nào,
không xem đĩa, không xem sách, nói lời nào cũng chẳng nghe, chỉ biết có tiền,
cho rằng có tiền để mua túi LV, sống ở biệt thự lớn, đi xe sang là mục tiêu duy
nhất của cuộc đời, những chuyện còn lại đều để ngoài tai. Khi gặp những người
như vậy ở xung quanh chúng ta, chúng ta đừng tức giận họ, cũng đừng cảm thấy
rằng họ có chỗ nào đại nghịch bất đạo, vì trong Kinh đã nói: “Người trước chẳng
thiện, không hiểu đạo đức là do không có người dạy, đừng trách họ”. Nếu như
chúng ta gặp người như vậy thì nhớ lấy câu của Khổng Tử “trong ba người cùng đi
ắt có người là thầy của ta”. Trong ba người này, có một người là vị thầy dạy
bạn hướng thiện, một người là vị thầy thị hiện ra hành vi ác nhằm nhắc nhở
chúng ta đừng tạo ác, vị còn lại chính là mình, mình cũng là thầy của chính
mình. Nếu như họ là vị thầy thể hiện ra hành vi ác, có thể xung quanh chúng ta
có rất nhiều vị thầy như vậy, chúng ta phải sinh khởi tâm cảm ân, phản tỉnh lại
chính mình đừng để trở nên bất hảo như thế.
“Phu thuận phi tha, khoan dụ chi vị dã”,
khoan dụ là nói về tâm địa, có câu “tâm lớn, lượng lớn, phước báo lớn”, tâm
lượng không đủ lớn thì phước báo sẽ không lớn. Cho nên, cổ đức có nói: “Có tâm
khoan dung thì đức mới lớn, có tâm nhẫn nại thì sự mới thành”, câu nói này xuất
phát từ sách “Thượng Thư”. Chúng ta thông thường vì sao tâm không rộng lớn? Là
vì chỉ chú ý vào những việc nhỏ nhặt chẳng đáng kể trước mắt, nếu như phụ nữ có
thể có tầm nhìn thoáng rộng, tấm lòng sẽ rộng mở, sẽ không bị giới hạn bởi
những sự việc lặt vặt nhỏ nhít trong nhà mà nhìn không thông, buông không
xuống. Ví dụ, nếu như chúng ta lập chí nuôi dạy con trở thành những nhân vật
Thánh Hiền như Khổng Tử, Mạnh Tử, những nhân vật lãnh đạo với hy vọng chúng trở
thành người giúp quốc gia thành tựu, hoặc là bồi dưỡng ra một vị thầy văn hóa
truyền thống ưu tú, nếu chúng ta có chí hướng như vậy thì đối với những việc
nhỏ nhặt lúc bình thời chúng ta sẽ dễ dàng buông xuống, sẽ dễ làm được “thuận”,
sẽ không tính toán so đo mà sẽ làm ra tấm gương cho con cái. Ví dụ như khi tôi
khởi phiền não thì con của tôi biết an ủi tôi, khiến tôi ngược lại cảm thấy xấu
hổ. Nó nói rằng: “Mẹ ơi, đừng nên tính toán, hãy nhìn thoáng một tí”, thế nên
người làm mẹ cần có tầm mắt xa rộng.
Giữ được bền lâu hay không là bởi hai từ
“chỉ túc”, “chỉ túc” là gì? Trong cuộc sống bình thường, ví dụ như giữa hai vợ
chồng nói chuyện với nhau, nếu như đột nhiên có lời nào không trúng ý mình thì
sau đó sẽ đem những lời oán trách tích chứa bao nhiêu năm mà lôi ra, cứ như vậy
mà từ từ gây nên chiến tranh. Thế nên biết dừng là tốt. Khi không biết dừng thì
không thể khống chế cơn nóng giận của mình, không khống chế được cảm xúc của
mình, rất là phiền phức, chúng ta sẽ thốt ra những lời không nên nói và làm ra
những việc quá đáng. Những lời đã thốt ra thì giống như nước đã bị hất ra sẽ
rất khó thâu trở lại. Nếu như nổi tức giận thì phải làm sao? Chỉ cần bạn hạ
quyết tâm sửa đổi, mỗi lần gặp phải tình huống khiến nổi giận phải lập tức
ngưng nói ngay, hoặc là bỏ đi chỗ khác, hoặc là không tiếp tục nói nữa, sau đó
từ từ điều chỉnh cơn nóng giận của mình xuống, khi đã nghĩ thông suốt rồi thì
hãy đối mặt tiếp tục, phải giữ cho tâm bình khí hòa rồi mới tiếp tục câu thông
với nhau. Nếu như cứ phải cãi cho ra ngô ra khoai thì vấn đề sẽ càng ngày càng
lớn, ai đúng ai sai đây, kỳ thật chẳng có đúng sai, bạn chấp một câu, anh ấy
chấp vào cái lý của anh ấy, mỗi người có lý của riêng mình, tranh nhau như vậy
không phải là việc tốt. Khi chung sống với chồng, nếu như phát hiện trong tâm
có sự ngăn cách, khi bạn chê chồng có chỗ không đúng, cha mẹ chồng có chỗ không
đúng thì trước hết bản thân phải ngăn cái tâm đó của mình lại, đừng để cỏ càng
mọc càng cao. Làm sao để ngăn chặn? Phải câu thông, trò chuyện với chồng để
hiểu rõ, cần kịp thời loại trừ sự ngăn cách, nếu không thì lỗi nhỏ trong tâm sẽ
biến thành lỗi lớn, khi oán nhỏ tích chứa lâu dần trở thành oán thù thâm sâu,
bạn muốn nhổ bỏ nó sẽ không biết nhổ bỏ từ đâu. Lâu dần sẽ tạo ra từ trường
không tốt giữa hai vợ chồng. Mọi người đều biết cuốn sách “Nước biết câu trả
lời” của tiến sĩ Giang Bổn Thắng, từ thí nghiệm nước của ông chúng ta biết nước
tiếp nhận được thông tin, kỳ thật giữa người và người với nhau cũng là như thế.
Bạn không cần nói những lời không tốt lành với anh ấy, nếu như mỗi ngày trong
tâm của bạn có ý niệm oán trách anh ấy thì khi đối mặt anh ấy sẽ cảm thấy rất
khó chịu khi nhìn thấy bạn, bạn đương nhiên sẽ nhìn anh ấy càng thấy khó chịu
hơn. Điều này không thể là giả vờ được, huống chi là hai vợ chồng ngày ngày gặp
mặt nhau thì sao có thể giả vờ tốt đẹp với nhau được chứ. Trong quá trình tôi
học tập có thể hội sâu sắc nhất là mâu thuẫn giữa hai vợ chồng cần phải được
kịp thời hóa giải, nếu như bạn đã câu thông với anh ấy rồi, đã hiểu rõ suy nghĩ
của anh ấy bạn sẽ cảm thấy nhẹ lòng. Bởi vì hai người sống chung với nhau sẽ có
một số thói quen về ăn uống, sinh hoạt, đối người, tiếp vật và cách nhìn không
hoàn toàn giống nhau. Ví dụ như tôi và chồng tôi, anh ấy mỗi ngày thích ăn
thịt, còn tôi từ nhỏ thích ăn uống thanh đạm. Khi chúng tôi đi ra ngoài ăn cơm
là tôi sẽ tức giận bởi vì anh ấy chọn món ăn toàn là gà vịt thịt cá, tôi vừa
nhìn thấy không có món nào mình ăn được là sẽ sinh tức giận. Tôi nghĩ, rõ ràng
anh ấy biết tôi không ăn những thứ này nhưng anh ấy vẫn ở đó ăn hết sức vui vẻ,
còn hỏi “sao em không ăn?” Tôi tức giận nói với anh ấy là “anh biết em không ăn
những món này mà”, anh ấy nói: “em không nói thì anh làm sao biết được nên gọi
món nào cho em?”. Vì những điều này mà xảy ra xung đột kịch liệt, sau này nghĩ
lại thật không cần thiết chút nào, dần dần tôi đã buông xuống được, muốn ăn món
gì thì tự mình chọn. Con người ta không nên quá kén chọn, cho dù là vợ chồng
thì anh ấy không thể đi guốc trong bụng của bạn được, vẫn cần phải câu thông,
thông cảm với nhau. Trong “Liễu Phàm Tứ Huấn” có một câu nói khiến tôi có một
ấn tượng rất sâu sắc đó là “nước trong sẽ không có cá”, tức là đối với những
người xung quanh chúng ta xét nét quá thì sẽ chẳng có bạn bè nào cả, sẽ chẳng
có người nào có thể có tiếng nói chung với bạn được bởi vì bạn chẳng hiểu cho
ai cả, cứ cho mình là đúng, còn những người khác đều là sai. Chậu nước đó của
bạn sạch sẽ quá, ngay cả một con cá nhỏ cũng không nuôi nổi, vậy thì con của
bạn cũng nuôi không nổi, không sinh ra vạn vật được “đất tuy dơ nhưng sinh vạn
vật”, bạn xem mặt đất tuy ô uế nhưng có thể sinh dưỡng ra vạn vật, đó chính là
sự bao dung. Thế nên, trong cuộc sống, hai vợ chồng nhất định cần phối hợp với
nhau như các bánh răng của dây chuyền, phụ nữ nên phối hợp với nam giới, bạn
không nên để cho một người đàn ông “vai năm tấc rộng thân mười thước cao” khom
xuống nghe theo chị em phụ nữ được, như thế chẳng ra dáng nam nhi, là phụ nữ
chúng ta cần phải biết xử sự uyển chuyển linh hoạt, biết tùy thuận, kỳ thực đây
cũng chính là đức tính “thượng thiện nhược thủy” (tốt đẹp như nước) quan trọng
trong Nữ Đức, hãy học tập như nước thì cuộc sống sẽ ngày càng hạnh phúc.
PHU PHỤ CHI HẢO, CHUNG THÂN BẤT LY, PHÒNG
THẤT CHU HOÀN, TOẠI SANH TIẾT ĐỘC. (Tạm
dịch: Tình yêu thương giữa vợ và chồng phải giữ được cho đến trọn đời. Vợ chồng
chung sống với nhau dưới một mái nhà, lâu ngày chầy tháng sự thân mật đùa giỡn
thái quá sẽ trở thành tâm khinh mạn)
Vợ chồng tuy rất ân ái, thế nhưng nếu như
cả đời không rời nhau, cả ngày ở trong phòng mặt đối mặt tới lui với nhau thì
sẽ sinh ra khinh mạn. “Tiết” có nghĩa là bỡn cợt, “độc” nghĩa là trái nghịch.
“Tiết” là biểu hiện ở bên ngoài, đối với chồng không tôn trọng. “Độc” là biểu
hiện ở trong tâm, có cảm giác chống trái với chồng. Hễ có tâm đối lập đối với
chồng thì chính mình đã đem chương thứ nhất là “Ti Nhược” bỏ đi rồi, đã quên
mất rồi, đã không khiêm hạ thì sẽ không nhu thuận, giọng điệu lời nói sẽ từ từ
lớn tiếng, thế nào rồi cũng đóng cửa cãi nhau. Đối với lời chồng nói thì xem
thường, đối với việc anh ấy làm cũng đều coi khinh, cho dù sự nghiệp bên ngoài
có lớn đến đâu thì cũng cho rằng do có cơ hội tốt, không cảm nhận được sự vất
vả của chồng. Việc này là do thời gian lâu dần cái tâm cung kính của chính mình
bị mai một, tâm ngạo mạn được nuôi lớn. Đó là lý do vì sao chương mở đầu của
sách yêu cầu phụ nữ cần học tính khiêm hạ, đây không phải là quan điểm của Ban
Chiêu, mà là lời dạy của cổ Thánh tiên Hiền, giống như Khổng Tử nói “thuật nhi
bất tác” chỉ đơn giản tường thuật lại thôi, không có sự sáng tác của chính
mình. Người xưa vì sao xem trọng việc giáo dục sự khiêm hạ của phụ nữ? Vào thời
xưa mới sinh con gái được ba ngày thì đã làm biểu pháp cho nó thấy. Trong ba
ngày này, đứa bé gái đó không biết gì cả, trẻ sơ sinh còn lờ mờ chưa hiểu chuyện
gì thì đã truyền thụ cái ý thức này cho nó, làm biểu pháp thực tế, có phải là
biểu pháp cho đứa bé gái này xem không? Không phải, đứa trẻ mới sinh ba ngày
thì biết gì chứ? Chủ yếu là biểu pháp cho mẹ của nó xem để biết cái tôn chỉ
giáo dục bất biến quan trọng nhất của người làm mẹ đối với con gái là gì, chính
là dạy nó khiêm hạ, dạy nó nhu thuận. Nếu như không dạy nó bốn chữ này thì cho
dù học vấn của nó có cao đến đâu, năng lực có giỏi đến đâu, nấu ăn có ngon đến
đâu, làm việc nhà có tốt đến đâu cũng không đáng gì cả. Sau khi nó lập gia đình
thì quả thật là trời long đất lở, vợ chồng bất hòa, sẽ khiến cho mẹ ruột mất
mặt, tục ngữ gọi là không có gia giáo. Thế nên đã làm ra việc này cho người mẹ
xem, để người làm mẹ hiểu được điều này. Chúng ta thường ngày nếu như cùng ở
cạnh chồng trong thời gian lâu thì phải luôn luôn có tâm cảnh giác xem chính
mình có sinh ra tâm ngạo mạn hay không, tâm khiêm hạ cung kính chồng có hay
không, nếu như không có thì phải bồi dưỡng, hãy nghe bài hát “Chồng ơi, anh vất
vả rồi!” xem coi họ tán thán người chồng như thế nào, lập tức đem những thứ cỏ
dại trong tâm nhổ bỏ đi, sau đó lắng lòng nghĩ đến ân nghĩa của chồng đối với
chính mình và gia đình này, phản tỉnh chính mình, làm như vậy sẽ khiến tâm
khiêm hạ của chính mình có thể giữ được dài lâu.
TIẾT ĐỘC KÝ SINH, NGỮ NGÔN QUÁ HĨ, NGỮ NGÔN
KÝ QUÁ, TÚNG TỨ TẤT TÁC, TÚNG TỨ KÝ TÁC, TẮC VŨ PHU CHI TÂM SINH HĨ, THỬ DO Ư
BẤT TRI CHỈ TÚC GIẢ DÃ. (Tạm dịch: Đã
sinh tâm khinh mạn thì ngôn ngữ sẽ thành bất kính. Khi lời nói đã bất kính thì
hành vi sẽ phóng túng. Hành vi một khi đã phóng túng thì nào tránh khỏi việc
xúc phạm chồng. Đây đều do không biết lẽ chừng mực, không biết tri túc an phận,
phóng túng do nết cang cường mà ra)
“Tiết” là bất kính, “độc” là bất thuận, nếu
như sinh tâm bất kính bất thuận thì thế nào? Lời nói sẽ dễ trở nên quá đáng,
một khi nói lời quá đáng thì về mặt ngôn ngữ cử chỉ sẽ dễ có thái độ quá đáng,
một khi đã làm ra hành động và lời nói như thế thì tâm xúc phạm chồng nhất định
sẽ sinh ra. Điều này là do căn bản không biết dừng lại, chỉ biết cầu toàn chê
trách, không an bổn phận mà tự tung tự tác, không biết đạo lý kính trọng chồng.
Trong quá trình học tập, khi tôi giảng về
chữ “nhẫn” thì trước tiên phải giảng về “miệng phải nhẫn”, nói một cách khác
chính là “thận ngôn”. Thận ngôn tức nói chuyện không thể không cẩn thận, nếu
bạn nói chuyện không cẩn thận thì luôn luôn sẽ là những lời quá đáng, khi đã
nói ra lời như vậy thì cái miệng sẽ không còn là cánh cửa nữa mà sẽ thao thao
bất tuyệt, thế nên “miệng là cửa ngõ họa phước”. Tai họa trong gia đình là từ
miệng mà ra, bạn không nói càng tốt, ngăn nó lại, thời gian lâu dần thì chính
mình không còn nhớ lời nói đó nữa, còn nếu như bạn nói mỗi ngày thì mỗi ngày
đều nói cường điệu hơn, mỗi ngày đều ghi nhớ cái lỗi đó. Cho nên, khi chung
sống với chồng thì quan trọng là bớt lời nói. Tôi trước đây không biết cách ăn
nói, tính tình thẳn thắn, thấy là nói ra, còn cho đó là ưu điểm, cảm thấy làm
người không cần thảo mai như vậy, nhìn thấy điều gì không tốt thì phải chỉ ngay
ra. Hiện nay, thông qua học tập văn hóa truyền thống tôi dần dần hiểu ra rằng
nếu nói chuyện không khế cơ thì sẽ kết oán với người, đó không hề là ưu điểm.
Thế nên, nếu như không biết cách ăn nói thì chi bằng đừng nói, “thận ngôn bất
như quả ngữ” (cẩn trọng lời nói không bằng ít lời), tốt nhất là đừng nói. Trong
“Đệ Tử Quy” có câu: “Nói nhiều lời, không bằng ít”, tốt nhất là đừng nói, trừ
khi chồng có vấn đề lớn, đồng thời đích thân tìm đến bạn để nói chuyện, chúng
ta làm vợ thì nên đưa ra một vài kiến nghị, còn lúc bình thời thì lấy câu “phản
cầu chư kỷ” (xét lại chính mình) làm nguyên tắc chỉ đạo tối cao. Đối với những
người xung quanh, người thân trong gia đình, đặc biệt là gia đình chồng, cha mẹ
chồng, anh chị em chồng nhất định đừng nên phê bình chỉ trích, nếu bạn muốn
khen ngợi họ thì lời khen phải phát xuất từ nội tâm, nếu muốn nói thì nói, nếu
không muốn nói thì theo tôi là không nói cũng tốt. Bởi vì tôi đã học được một
bài học, có một lần do kích động tôi khen người nào đó rất tốt, hai ngày sau thì
người ấy làm ra việc khiến tôi đau lòng, vừa định đi nói thì bị chồng tôi ngăn
lại nói “cách đây hai hôm còn khen người ta tốt, qua hai ngày thì trở mặt rồi”,
đúng là tự mình vả vào mặt mình, nên lời tán thán cũng không nói, họ tốt cũng
được, không tốt cũng được, nếu như không có liên quan gì đến mình thì cứ đóng
cửa ở nhà học tập, đọc sách, dạy con cho tốt, tận bổn phận làm vợ làm mẹ là
được rồi, không nên quản nhiều việc, bớt tham dự, nếu không thì lời nói sẽ rước
họa vào thân. Đối với người nhà, đặc biệt là người bên nhà chồng, khi chúng ta
cùng ở chung thì “lễ” rất quan trọng, cái “lễ” này mọi người cần nhớ cho đó là
trước tiên về mặt ngôn ngữ cần phải thận ngôn (ăn nói cẩn thận), nói ít lời.
Lời dạy xưa có câu: “Ngôn nhi trúng tiết,
khả dĩ miễn hối, ngôn bất đương lý, họa tất tòng chi”. “Ngôn nhi trúng tiết” có
nghĩa là lời nói trung dung, có tiết chế thì sẽ có thể tránh được những sự việc
gây hối hận về sau. “Ngôn bất đương lý, họa bất tòng chi” nghĩa là nói lời
không có đạo lý thì họa sẽ đi theo sau. Thế nên, lúc bình thường đối với lời
nói cần hết sức chú ý, đừng cho rằng người có sao nói vậy là người tốt, không
biết rằng mình đã đắc tội với người khác. Tôi có một người bạn ăn nói rất thẳng
thắn, tôi còn nhớ năm đó tôi sắp thi nghiên cứu sinh, ở nhà chuẩn bị thi, anh
bạn này đến nhà thăm tôi, đã nói với tôi một câu rằng: “Người như chị mà thi
nghiên cứu sinh sao? Có thể thi đậu hay không?”. Lúc anh ấy nói xong câu này
tôi đã sững sờ, không biết nên đáp lời thế nào nên đã không trả lời. Tuy rằng
lời nói này làm tổn thương tôi nhưng dù sao nó cũng đã khích lệ tôi đỗ đầu kỳ
thi nghiên cứu sinh. Cho nên, con người nên học sống trong thế giới cảm ân, tôi
xin chia sẻ với mọi người bài thơ dưới đây:
Hãy cám ơn người đã làm hại bạn, vì họ giúp
bạn tôi luyện tâm chí.
Hãy cám ơn người đã lừa gạt bạn, vì họ giúp
bạn tăng trưởng kiến thức.
Hãy cám ơn người đã đánh đập bạn, vì họ
giúp bạn tiêu trừ nghiệp chướng.
Hãy cám ơn người đã bỏ rơi bạn, vì họ giúp
bạn học cách tự lập.
Hãy cám ơn người đã làm bạn vấp ngã, vì họ
khiến cho năng lực của bạn thêm mạnh mẽ.
Hãy cám ơn người đã khiển trách bạn, vì họ
giúp trí huệ của bạn được tăng trưởng.
Hãy cám ơn tất cả mọi người đã giúp bạn
kiên định và thành tựu, giúp bạn đạt được hạnh phúc và niềm vui chân thật!
Đối với những người làm mình tổn thương,
bạn đừng ghim trong lòng, nếu ghim trong lòng thì sẽ làm bạn thêm thương tổn,
ngược lại hãy chuyển hóa nó thành động lực, thế nên người mà biết trưởng thành
trong nghịch cảnh là người có trí tuệ nhất.
TÚNG TỨ TẤT TÁC, TẮC VŨ PHU CHI TÂM SANH
HĨ. (Tạm dịch: Hành vi một khi đã phóng túng thì nào tránh khỏi việc xúc phạm
chồng.)
Ý của câu này là lời nói, vẻ mặt, cử chỉ,
động tác và thái độ biểu hiện ra sự phóng túng, đối với chồng không có tâm cung
kính thì bạn đã xem thường, khinh mạn chồng của mình rồi. Trên thực tế, xem
thường chồng chính là xem thường bản thân, bởi vì vợ chồng là người một nhà,
bạn đã chọn anh ấy, nếu anh ấy không ra gì thì bạn cũng không ra gì, thế nên
bạn cần tôn trọng, tôn kính anh ấy, cũng là tôn trọng chính mình. Chúng ta, nhất
là phụ nữ bình thường cấn chú ý đến lời nói, động tác, kể cả âm thanh và sắc
mặt. Phụ nữ cần biết tri túc, đừng cầu toàn than trách, phải biết an phận thủ
thường, đối với các lỗi lầm của phụ nữ như không biết đủ, quá xét nét việc nhỏ
nhặt, thì cần phải hết sức chú ý.
PHU SỰ HỮU KHÚC TRỰC, NGÔN HỮU THỊ PHI,
TRỰC GIẢ BẤT NĂNG BẤT TRANH, KHÚC GIẢ BẤT NĂNG BẤT TỤNG, TỤNG TRANH KÝ THI, TẮC
HỮU PHẪN NỘ CHI SỰ HĨ, THỬ DO Ư BẤT THƯỢNG KÍNH HẠ GIẢ DÃ. (Tạm dịch: Sự tình
có cong có thẳng, lời nói có đúng có sai. Vì để tranh mình đúng, người sai mà
hai bên phát sinh tranh cãi, từ tranh cãi sẽ sinh ra phẫn nộ. Đây là do người
nữ không biết kính thuận, khiêm hạ mà nên)
“Khúc trực” nghĩa là bản thân vốn không
hiểu đạo lý, vốn là cong quẹo nhưng muốn làm cho thẳng, làm việc không có đạo
lý và cứng nhắc. “Ngôn hữu thị phi” nghĩa là trong lời nói có thị phi, chính là
có đối lập, có đối lập thì sẽ sinh ra chiến tranh, nếu giữa vợ chồng mà dễ dàng
bất hòa thì không thể “gia hòa vạn sự hưng được”. Nên từ đâu mà hòa? Từ trên
lời nói, nên kiểm điểm lời nói của mình, có bàn chuyện đúng sai của người khác
không. Xin nêu lên một ví dụ đơn giản, tôi đúng còn chồng của tôi sai rồi, hoặc
là tôi đúng rồi, mẹ chồng tôi sai rồi. Nếu như có vấn đề như thế, thì gọi là
“ngôn hữu thị phi”. “Trực giả bất năng bất tranh, khúc giả bất năng bất tụng”
có nghĩa là bản thân mình cho rằng sự việc nào có đạo lý thì phải chanh chấp
đến cùng, cho rằng bản thân rất bị thiệt thòi cần phải kiện cáo lên quan. Nếu
như có cái tâm tranh tụng đó thì những sự việc khiến mình phẫn nộ sẽ dễ sinh
ra, đây đều là do không biết đạo lý khoan dung, nhu thuận, kính thuận, khiêm
nhường. Những chuyện nhỏ nhặt vặt vãnh trong gia đình thường ngày chúng ta
không nên tranh tụng, chúng ta cần phải kiên định thực hiện nhân nghĩa đại đạo.
Thế nào là nhân nghĩa đại đạo, đó chính là năm mối quan hệ ngũ luân: phụ từ tử
hiếu, huynh hữu đệ cung, phu nghĩa phụ thính, trưởng huệ ấu thuận, quân nhân
thần trung, mười điều nghĩa này là nhân nghĩa. Mười điều nghĩa này nhìn có vẻ
như đơn giản nhưng nghĩa lý lại thâm sâu, nhìn không thấy đáy, dưới một tầng
nghĩa còn có một tầng nghĩa sâu nữa, nhìn được rốt ráo thì gọi là “thông đạt
thần minh”, thông hiểu mọi thứ, đạt được cứu cánh. Nếu như chưa làm được rốt
ráo thì rất nhiều sự việc không thể thấu triệt, giữa các sự việc sẽ có mâu
thuẫn, lý sẽ không được sâu.
Tôi xin nêu một vài ví dụ trong “Liệt Nữ
Truyện” để xem các vị ấy đã kính thuận như thế nào, đạo vợ chồng chung sống với
nhau ra sao. Chúng ta cùng xem truyện “Sở Trang Phàn Cơ”. Phàn Cơ là thê tử của
Sở Trang Vương, lúc Sở Trang Vương mới lên ngôi thì thích đi săn, Phàn Cơ can
ngăn mấy lần đều không được, thế nên nàng đã không ăn thịt những động vật bị Sở
Vương săn, Sở Vương nhân đó mà thay đổi, bắt đầu tinh tấn đối với việc triều
chính. Có một lần Sở Vương có một buổi hạ triều muộn, Phàn Cơ xuống điện nghênh
tiếp hỏi han Vua vì sao hôm nay xuống triều trễ, có đói và mệt hay không? Sở
Vương nói rằng ông nói chuyện với một vị đại thần hiền đức nên quên cả đói
khát, mệt mỏi. Phàn Cơ hỏi Vua vị hiền giả này là ai? Vua trả lời là Ngu Khâu
Tử. Phàn Cơ liền che miệng cười, Sở Vương hỏi “Vì sao nàng lại cười? Vị đại
thần này thật là người hiền mà.” Phàn Cơ nói Ngu Khâu Tử là người hiền đức,
nhưng đáng tiếc không đủ trung thành. Sở Vương hỏi, vì sao lại nói như vậy?
Phàn Cơ nói “thiếp phụng sự Hoàng Thượng mười một năm qua, đã từng phái người
đi đến các nước như nước Trịnh, nước Vệ tìm kiếm mỹ nữ để dâng lên cho Hoàng
Thượng, hiện nay đã có hai người còn hiền thục hơn cả thiếp, có bảy người tương
xứng với thiếp, thiếp há không muốn chỉ được Hoàng Thượng ân sủng thôi sao?”
Đoạn này chúng ta thấy Phàn Cơ giống như bà Thái Tự của triều nhà Chu. Phần
trước chúng ta nói về ý nghĩa của bài thơ “Quan Thư”, bài thơ “Quan Thư” trên
thực tế là tỉ dụ cho đức hạnh của bà Thái Tự, bà cũng đi tìm những cô gái hiền
thục, hiền đức để tiến vào trong triều, cùng với bà phò tá Chu Văn Vương thành
tựu đại nghiệp trăm năm của nhà Chu. Đức hạnh này của bà chính là sự thể hiện
bà không có tâm đố kỵ, thứ hai là bà có tầm nhìn chiến lược xa rộng. Bà là vì
người trong thiên hạ mới làm ra như thế, chứ không vì tình cảm riêng tư của
chính mình.
Tiếp theo Phàn Cơ nói: “Ngu Khâu Tử làm tể
tưởng mười mấy năm ở nước Sở, những người mà ông ấy tiến cử nếu không phải là
học trò của mình thì cũng là người thân của mình, trước giờ chưa từng tiến cử
bậc nhân sĩ hiền đức, loại bỏ kẻ bất hiếu, đây chẳng phải là che mắt quân
vương, vùi lấp người tài hay sao? Người như ông ấy, biết người hiền đức mà
không tiến cử thì là bất trung, không nhận ra tài năng của người tài thì là kẻ
hồ đồ, thế nên thiếp mới cười, chẳng lẽ không đúng hay sao?”
Các bạn xem phụ nữ thời xưa thật là lợi
hại, họ có năng lực như thế thì mới có thể phò tá Quân Vương thành tựu đại
nghiệp của một quốc gia được. Sở Trang Vương cảm thấy những gì Phàn Cơ nói rất
có đạo lý, ngày hôm sau ông đã đem lời nói của Phàn Cơ kể cho Ngu Khâu Tử nghe,
Ngu Khâu Tử đứng lên nhưng không biết trả lời thế nào. Thế nên, ông đã rời khỏi
đất nước, phái người nghênh tiếp Tôn Thúc Ngao tiến cử cho nhà Vua, Sở Vương
phong cho Tôn Thúc Ngao làm Lệnh Doãn, ông trị lý nước Sở được ba năm thì Sở
Vương nhờ đó mà xưng bá. Câu chuyện về Tôn Thúc Ngao chúng ta đã được nghe kể
qua rồi, Tôn Thúc Ngao là do mẹ ông bồi dưỡng nên người. Câu chuyện nổi tiếng
nhất đó là “Câu chuyện đánh chết Rắn hai đầu”. Vì sao ông đánh nó chết? Ông sợ
người khác nhìn thấy rắn hai đầu sẽ gặp xui xẻo mà chết, nên ông đã quyết định
đánh chết nó rồi đem đi chôn, năm đó ông chỉ có 6-7 tuổi, về nhà ông nhìn thấy
mẹ rồi khóc, mẹ ông ngạc nhiên hỏi vì sao ông khóc. Ông nói: “Chắc là con sắp
chết rồi!”. Người mẹ hỏi rõ sự tình, sau khi nghe xong bà nói một câu, câu này
được ghi lại trong “Liệt Nữ Truyện” đó là: “Có đức sẽ gặp trăm điều may, lòng
nhân trừ được trăm mối họa”. Bạn có đức hạnh thì sẽ gặp được một trăm điều cát
tường may mắn, chữ “bách” có nghĩa là rất nhiều; nếu bạn có lòng nhân thì sẽ
tránh xa được tất cả họa hoạn. Tiếp theo mẹ của ông nói: “Con là người như thế
sẽ không bị chết đâu, không những không chết mà còn làm chức quan lớn nữa”, quả
nhiên Tôn Thúc Ngao sau khi lớn lên đã được như thế. Từ câu chuyện về nàng Phàn
Cơ chúng ta có thể thấy rằng, một người phụ nữ làm được chữ “thuận” là làm như
thế nào? Là không câu nệ, tính toán, tranh hơn thua ở những việc nhỏ trong gia
đình, mà bà giúp chồng thành tựu đức hạnh để làm sự nghiệp lớn, bà thành tựu
việc tìm kiếm người kết giao với chồng, đó chính là thuận.
Câu chuyện thứ hai cũng rất nổi tiếng tên
là “Đào Đáp Tử Thê”, nói về người vợ của Đáp Tử, Đáp Tử làm quan tại một địa
phương tên Đào được ba năm, chẳng được tiếng tăm gì, nhưng của cải trong nhà
tăng lên gấp ba lần. Vợ của ông đã mấy lần khuyên ông đừng thâu nạp những tài
vật riêng tư cho mình như vậy. Sau khi làm quan được năm năm, nhà ông có trăm
cỗ xe. Lúc ông về hưu thì họ hàng dắt trâu, mang rượu đến chúc mừng ông, thế
nhưng vợ của ông ôm lấy đứa con đứng qua một bên khóc một mình, người mẹ chồng
nhìn thấy rất tức giận nói “ngươi thấy con trai của ta công thành danh toại
thoái quan mà đứng đó khóc thật là xui xẻo mà.” Người con dâu nói: “Chồng của
con tài năng nhỏ mà chức quan lại lớn thì thế nào cũng sẽ gặp họa, chẳng có
công lao gì mà gia đạo lại rất hưng vượng, đây chính là tích lũy tai ương. Năm
xưa quan Lệnh Doãn của nước Sở là Tử Văn làm việc cho quốc gia, gia đạo tuy
nghèo mà đất nước giàu có, Quốc vương vô cùng kính trọng ông, dân chúng cũng
rất yêu thương ông, thế nên phúc lộc đều truyền lại cho con cháu, danh tiếng
được lưu truyền hậu thế. Chồng của con hiện giờ không phải là người như thế,
chỉ tham cầu phú quý, vinh quang hiển hách mà không suy xét đến hậu quả. Con
nghe nói ở Nam Sơn có một con báo đen, khi trời mưa có sương mù trong bảy ngày
nó đã nhịn ăn, vì sao vậy? Là vì nó muốn dưỡng cho lông của nó trở nên óng mượt
và có vằn nên nó náu mình để tránh xa họa hoạn. Còn con heo thì một ngày cái gì
nó cũng ăn, mỗi ngày đều ăn, ăn đến nỗi thân thể béo mập chỉ đợi đồ tể đến giết
mạng mà thôi. Ngày nay chồng của con trị lý ở ấp Đào này, trong nhà mỗi ngày
đều trở nên giàu có, mà vùng đất nơi anh ấy cai quản thì càng ngày càng nghèo,
nhà Vua cũng xem thường anh ấy, nhân dân bá tính cũng không ủng hộ anh, điềm
báo tai họa đã hiện ra rõ ràng, nên con muốn đưa con của con rời khỏi nơi đây”.
Mẹ chồng của nàng rất tức giận, đã đuổi nàng ra khỏi nhà. Một năm sau, Đáp Tử
quả nhiên bị khép vào tội tham ô, mẹ già do tuổi tác cao mà được miễn tội, vợ
của ông ta cùng đứa con quay về phụng dưỡng mẹ chồng cho đến ngày bà nhắm mắt.
Chúng ta từ câu chuyện này thấy được sự kính thuận chân thật của người làm vợ
là như thế nào, sự kính thuận thực sự là nằm ở năm chữ “nhân, nghĩa, lễ, trí,
tín”. Nên người làm vợ có thể thời thời bồi dưỡng tâm kính, tâm thuận trong Ngũ
Luân, Ngũ Thường, mỗi ngày trưởng dưỡng, như vậy cái gốc của tâm cung kính sẽ
sâu, sau này sẽ cùng chồng mình nâng cao đức hạnh. Tâm cung kính này có thể
khiến vợ chồng yêu thương lẫn nhau, kính trọng nhau như khách, mới được người
đời thực sự kính ngưỡng. Không chỉ thành tựu bản thân mà còn thành tựu cho
chồng, thành tựu một gia đình, thành tựu cho con cháu đời sau, đồng thời còn
ảnh hưởng đến bà con thôn xóm, mọi người sẽ theo đó mà noi gương, thậm chí còn
truyền đi khắp thiên hạ. Vì vậy, hãy từ đây mà trưởng dưỡng cái tâm kính thuận
của phụ nữ.
Câu chuyện thứ ba tên là “Sở Tiếp Dư Thê”,
câu chuyện kể về người vợ của Tiếp Dư, người nước Sở. Tiếp Dư sinh sống bằng
nghề cày cấy, Sở Vương sai Sứ Giả đến cầm theo 300 lạng vàng, thắng hai cỗ xe
ngựa đến nghênh tiếp ông, trông mong ông ra trị lý vùng Hoài Nam, bởi vì ông là
người có đức lẫn tài. Tiếp Dư chỉ cười không đáp lời, vì sao ông không trả lời?
Bởi vì ông có ý muốn bàn bạc với vợ nên ông chỉ cười mà không trả lời, Sứ Giả
thấy ông không nhận lời thì bỏ đi. Không lâu sau đó, vợ của ông từ trên đường
về nhà thấy trước nhà có vết xe ngựa lún rất sâu, bởi vì hai cỗ xe ngựa đó kéo
cả trăm lượng vàng rất nặng nên để lại vết lún sâu. Vợ ông đã tinh ý thấy được
bèn hỏi ông cớ sự. Tiếp Dư nói: “Nhà vua không biết ta bất tài mà phái ta đi
trị lý vùng Hoài Nam, phái Sứ Giả đem tiền và xe ngược đến mời ta.” Sau đó vợ
của ông nói: “Vậy chàng đã đồng ý chưa?” Tiếp Dư đã thử lòng vợ mà nói: “Phú
quý thì ai mà chẳng muốn, nếu ta nhận lời ông ấy nàng có giận không?” Vợ của
ông đã nói: “Người chính nghĩa đối với những sự việc không hợp lễ thì sẽ không
động ý niệm, sẽ không vì bần cùng mà thay đổi tiết tháo, cũng không vì địa vị
thấp mà thay đổi hành vi. Thiếp cùng chàng tự mình làm ruộng, nấu cơm, may vá,
được ăn no, mặc ấm, hành vi đều phù hợp chính nghĩa, có được niềm vui như thế
này là đủ rồi. Nếu như chàng tiếp nhận cái lộc lớn của người ta, ngồi xe cao
sang của họ, ăn sơn hào hải vị của nhà người thì chúng ta nên làm thế nào để
báo đáp họ chứ?” Tiếp Dư nói: “Nếu như vậy thì không phải là điều ta muốn làm
rồi.” Vợ của ông nói: “Không nghe lệnh Vua là bất trung, nếu nghe lệnh Vua mà
làm trái với ý nguyện của chính mình thì bất nghĩa, chi bằng chúng ta hãy rời
khỏi nơi này.” Nói rồi, chồng cắp nồi niêu, bếp lò, vợ đội rổ kim chỉ may vá,
thay tên đổi họ mà bôn tẩu về phương xa, chẳng ai biết là họ đã đi đâu. Chúng
ta từ câu chuyện này mà nhìn thấy, vào thời xưa, người vợ có sự ảnh hưởng sâu
sắc đối với chồng, bất kể là việc chồng ra làm quan hay là kết giao với bạn bè
thì người làm vợ đều khuyên “hợp với lễ thì được, hợp với nghĩa thì làm”, họ đã
thành tựu cho những nhân tài hiền đức vào thời xưa. Ngày nay chúng ta dùng nhãn
quang của người thời nay mà học tập câu chuyện về những phụ nữ ưu tú của thời
xưa thì rất có cảm xúc.
VŨ PHU BẤT TIẾT, KHIỂN HA TÒNG CHI; PHẪN NỘ
BẤT CHỈ, SỞ THÁT TÒNG CHI. PHU VI PHU PHỤ GIẢ, NGHĨA DĨ HÒA THÂN, ÂN DĨ HẢO
HỢP, SỞ THÁT KÝ HÀNH, HÀ NGHĨA CHI TỒN, KHIỂN HA KÝ TUYÊN, HÀ ÂN CHI HỮU? ÂN
NGHĨA CÂU PHẾ, PHU PHỤ LY HÀNH. (Tạm dịch: Tâm khinh mạn, xúc phạm chồng nếu
như không tiết chế ắt dẫn đến việc nhiếc móc, trách cứ. Nếu nhiếc móc, trách cứ
không thể khống chế được lòng phẫn nộ thì sẽ dùng đến roi, đến gậy. Đạo vợ
chồng vốn dĩ dùng lễ nghĩa mà chung sống hòa thuận, dùng ân nghĩa mà hòa hợp
thân ái. Nếu như dùng đến roi gậy mà đối đãi nhau thì còn chi là lễ nghĩa nữa!
Lời nhiếc móc đã thốt ra thì còn gì là ân ái nữa đâu! Nếu không còn lễ nghĩa và
ân tình thì vợ chồng ắt sẽ phân ly)
Đoạn này nói về việc không khắc chế tâm
khinh mạn đối với chồng, nên khi nói chuyện với chồng dễ dàng mắng nhiết chì
chiết, không có sự cung kính khiêm hạ ở trong. Nếu tiếp tục ở mức độ cao hơn
thì trở thành sự phẫn nộ, sân si, nóng giận. Nếu tiếp tục nữa thì sao? Thì sẽ
dùng đến gậy gộc, đòn roi. Khi người chồng khởi cơn nóng giận thì sẽ cầm gậy mà
đánh vợ bởi vì vợ ăn nói quá đáng, không thể nhịn nổi nên mới ra tay đánh đập,
thời nay vẫn còn có việc như vậy. Lần trước tôi có nghe một nhân viên trong
công ty kể rằng bạn của cô ấy muốn ly hôn, cô ấy đã khuyên bạn mình đừng ly
hôn. Nguyên nhân là do người chồng đã đánh cô ấy, vì sao bị chồng đánh? Vì cô
ấy thường xuyên khinh thường chồng, lúc nói chuyện ăn nói rất quá đáng, chồng
của cô ấy tức không chịu được, mới lúc đầu còn đánh nhẹ, sau đó mới chuyển
thành đánh mạnh, thỉnh thoảng ra tay trở thành ra tay thường xuyên như cơm bữa,
cô ấy lại không có sức mạnh như đàn ông nên khi đánh không lại chồng cô ấy chịu
không nổi nên mới đề xuất ly hôn, sự việc chính là như vậy. Sau đó, tôi đã mở
cuốn “Nữ Giới” này ra cho đồng nghiệp nữ đó xem, tôi nói trường hợp của cô ấy
hoàn toàn giống với lời trong sách nói, từ sự nhiếc móc biến thành phẫn nộ rồi
trở thành đánh đập. Thế nên người làm vợ cần phải “nghĩa dĩ hòa thân” nghĩa là
hai vợ chồng chung sống với nhau cần có đạo nghĩa và tình nghĩa. Chữ “thân”
trong “hòa thân” nghĩa là khi trong tâm không có quá nhiều phân biệt thì sẽ dễ
làm được hòa. Phân biệt càng nhiều thì chướng ngại càng nhiều, không thể nào
hòa hợp chung sống được. Để làm được “hòa thân” thì trước hết phải làm được
“nghĩa”, nếu trước tiên mà dựa vào “tình” thì sẽ khó làm được. Khi mới vừa kết
hôn thì tâm tình vẫn còn rất tốt, có thể hòa được, khi tâm tình không tốt hoặc
là sau một thời gian lâu thì sẽ không thể làm được “hòa thân”. Thế nên “nghĩa”
là trí huệ, dùng nghĩa để kiểm soát cảm tình, sẽ không bị cảm tình khống chế,
đó chính là đại nghĩa giữa vợ chồng với nhau, biểu hiện ra chính là vợ chồng
vẫn giữ được hòa khí trong hết thảy hoàn cảnh xảy ra trong gia đình. Ví dụ như
khi chồng không đem tiền về nhà thì cũng không tính toán, chúng ta có thể gánh
vác được, chúng ta tự mình nuôi chính mình. Hoặc khi chồng không mua quà cho
chúng ta, phụ nữ thường mong muốn vào dịp kỷ niệm ngày cưới sẽ nhận được một
món quà, hay là sinh nhật sẽ có quà, nhưng lại không nhận được, thì tâm tình sẽ
ũ rũ sa sút, như vậy thì sẽ không dễ làm được “hòa thân”. Bản thân hãy nghĩ
thoáng một chút, hãy tự mua quà cho chính mình, nếu không nhận được cũng không
sao, hãy tự mời chính mình đi ăn cơm, mua quà cho chính mình. Tôi còn nhớ một
việc xảy ra cách đây hơn mười năm, có một lần chồng của tôi rất kinh ngạc mà
hỏi rằng: “sợi dây chuyền bằng ngọc trai đó của em là ai đã mua vậy?” Tôi nói:
“Đó là quà sinh nhật em tự mua lấy.” Thế nên, bản thân nhất định phải hiểu,
không nên chấp trước, cần phải buông xuống, hãy mang lại niềm vui cho chính
mình thì mới dễ dàng mà hòa được. Thế nhưng, hành vi trước đây của tôi không hề
có “lễ” ở trong, đơn thuần chỉ là khiến cho bản thân không phiền não. Sau khi
học văn hóa truyền thống thì đã không còn tự mình tìm phiền não thông qua dục
vọng vật chất nữa, có thể nâng cao bản thân hơn, đã dễ dàng đứng trên chữ
“nghĩa” mà làm được chữ “hòa”.
“Ân dĩ hảo hòa”, chúng ta xem chữ “ân” (恩), phía trên chữ
“tâm” (心) có chữ “nhân” (因) trong từ “nguyên
nhân”, nói một cách khác, bạn hiểu được nguyên nhân, trong tâm đã rõ nguyên
nhân thì sẽ dễ làm được “hòa”, chứ không phải “hòa” theo kiểu qua loa hồ đồ, “hòa”
một cách qua loa thì không thể nào lâu dài được. Thế nên đối với chồng, bạn làm
thế nào để cảm kích ân đức của anh ấy? Đó là khi anh ấy đối với bạn dù tốt hay
xấu thì bạn cũng đều cảm tạ cái duyên phận đời này của mình. Chúng ta gọi là nợ
tình cảm thì đời này phải trả xong, nếu bạn nói nhìn anh ấy không vừa mắt đòi
ly hôn, nhưng khi còn có món nợ tình cảm thì sẽ không qua nổi cửa ải tình cảm.
Thế nên, bạn bạn cần dùng tâm bình hòa, khi nghịch cảnh đến thì chúng ta biết
tùy thuận nó, tiếp nhận nó, thản nhiên mà nhận lấy, không oán than, oán trách
cũng chẳng có ích lợi gì. Phụ nữ thường thích than trách, người oán trách thì
chính mình sẽ rất đau khổ, đó là đem sai lầm của người khác mà trừng phạt bản
thân, chẳng có ích lợi gì cả. Thế nên khi trong lòng khởi chút tâm oán trách
thì ngay lập tức phải biết chuyển, chúng ta có thể đi ra ngoài một chút cho
khuây khỏa, như thế tốt hơn là tìm người để trút sự oán trách sang họ. Nâng cao
hơn một chút, chúng ta có thể đọc sách, nâng cao hơn chút nữa thì có thể chọn
cách tĩnh tọa để tĩnh tâm, có thể tập Thiền Yo-ga. Nói tóm lại, chúng ta cần
biết chuyển đổi, sau đó khởi tâm cảm ân thì sẽ có thể làm được hòa. Nếu như để
xảy ra việc phải đụng đến đòn, roi, gậy gộc thì “nghĩa” sẽ không còn nữa. Nếu
như người chồng thường xuyên quát mắng vợ, do người vợ có tâm khinh mạn chồng,
từ quát mắng chuyển sang đánh đấm thì cả “hòa” lẫn “ân” đều không còn nữa. Ân
nghĩa đã mất thì vợ chồng sẽ đường ai nấy đi, cho dù vẫn ở chung một nhà nhưng
đã không còn chung lòng nữa rồi. Vì vậy, vợ chồng chung sống với nhau là một
môn học vấn, cũng là một nghệ thuật. Đây là khóa học quan trọng nhất trong đời,
thậm chí có thể là khóa học duy nhất. Làm thế nào tốt nghiệp khóa học này vậy?
Trong quá trình chúng ta học tập, trên thực tế vợ chồng chung sống chỉ là sự
rèn luyện mà thôi, nếu là sự rèn luyện thì hãy cùng nhau rèn luyện hết một đời
đi. Anh ấy sẽ giúp cho chúng ta khắc phục tất cả những tật xấu, khuyết điểm và
dục vọng trên thân của chính mình. Sau khi bạn đã khắc phục được từng thứ một
rồi, ngày mà bạn đạt được thành tựu bạn sẽ vô cùng cảm ân anh ấy. Đại đa số các
ông chồng đều đưa ra sự rèn luyện rất nghiêm ngặt, cho bạn nghịch cảnh để mà
rèn luyện. Khi đối diện với sự rèn luyện này chúng ta nhất định phải hướng vào
trong mà cầu, đừng cầu bên ngoài, “đạo” ở bên trong chẳng phải ngoài, điều này
nhất định cần phải hiểu, khi phản tỉnh lại bản thân thì hết thảy vấn đề đều có
thể được giải quyết.
Khi chúng ta học tập chương “Kính Thuận”
này chúng ta cần không ngừng thể hội và nâng cao, toàn bộ chương “Kính Thuận”
chính là bản chú giải chi tiết rõ ràng cho cho chương “Ti Nhược”. Nếu như phụ
nữ thường xuyên có tâm ngỗ nghịch đối với chồng, điều này nói lên điều gì? Họ
đã không đặt cái tâm vào trong việc nhà, cũng không thật sự làm tròn phận sự. Tôi
từng nhìn thấy rất nhiều người vợ giàu có nhưng mâu thuẫn với chồng, kỳ thực là
do an nhàn mà ra, an dật thái quá, họ có tiền nên không lo cái ăn cái mặc,
trong nhà có người làm quét dọn, nên tứ chi không còn siêng năng nữa, ở nhà bắt
đầu trở nên như thế nào? Bắt đầu oán trách, chồng mình chỗ này không đúng, chỗ
kia không đúng. Trong “Liệt Nữ Truyện” có một câu chuyện tên là “Kính Khương
Giáo Tử”. Có một ngày, Công Văn Bá sau khi triều kiến vua nước Lỗ rồi trở về
nhà nhìn thấy mẹ mình đang dệt vải thì nói với mẹ rằng: “Gia đình nhà ta thế
này mà mẹ còn phải dệt vải nữa hay sao? Mẹ cho rằng con không thể hầu hạ mẹ
được sao?”. Bà Kính Khương sau khi nghe con trai trách như thế đã dạy rằng:
“Con người lao động thì có suy tư, suy tư thì thiện tâm sinh; còn như phóng dật
thì ắt sẽ dâm, đã dâm thì sẽ quên điều thiện, quên điều thiện thì ác tâm sẽ
sinh”. Bà cho rằng trên từ Thiên Tử, chư Hầu, tam Công, cửu Khanh, dưới cho đến
lê dân bá tính đều cần phải lao động, hoặc là lao tâm, hoặc là lao lực thì nền
chính trị mới trong sáng, nhân dân an hòa, quốc thái dân an, đây chính là nền
tảng và tiền đề của việc trị quốc an bang. Ở chỗ này bà Kính Khương đã nêu ra
một chân lý rất mộc mạc đó là “cần cù chăm chỉ thì đất nước mới hưng, phóng dật
lười nhác thì nước sẽ bại”. Thế nên, con người không được quá an dật, đặc biệt
là người nữ, cho dù trong nhà có điều kiện thì người phụ nữ cũng cần phải bắt
đầu từ bản thân mình mà dưỡng thành nề nếp siêng năng chăm chỉ trong gia đình,
nếu có thể không cần người làm thì cố gắng đừng có, tự mình có thể làm việc nhà
thì tốt nhất hãy tự mình đi làm, vừa làm vừa học tập lời dạy của Thánh Hiền thì
sẽ khắc phục được phiền não tập khí. Đối với người thông thường, khi vẫn còn có
sự lo toan về đời sống kinh tế thì đều nỗ lực làm việc, rất nhiều cặp vợ chồng
trong quá trình nỗ lực vất vả đều có thể chung sống hạnh phúc với nhau, nhưng
sau khi có tiền thì sanh ra cãi vả. Vì sao lại xuất hiện tình trạng này? Bởi vì
lúc đó bạn có quá nhiều thời gian nhàn rỗi, có dư sức lực để nghĩ đến những
việc không nên nghĩ nên dễ sinh ra sự rạn nứt lớn. Thế nên, nếu như điều kiện
gia đình khá giả thì người phụ nữ nên để tâm vào những sự việc công ích (lợi
ích cộng đồng), để tâm vào việc giáo dục con cái, nếu như con cái đã nên người
rồi thì hãy làm thêm nhiều việc thiện hơn để lợi ích cộng đồng. Nếu như điều
kiện gia đình chỉ bình thường hoặc là không tốt thì hãy cứ an với bổn phận làm
người vợ tốt, làm xong công việc rồi về nhà chăm sóc việc nhà điều này cũng rất
tốt rồi. Chương “Kính Thuận” chúng ta hôm nay học đến đây, xin cảm ơn các thầy
cô giáo cùng mọi người.
----------------------
Nữ Đức Vi Yếu -
Chương Bốn: Phụ Hạnh
Nhãn
Xin kính chào các thầy cô giáo, chúng ta
tiếp tục học chương bốn sách “Nữ Giới” là “Phụ Hạnh” (đức hạnh phụ nữ). Chương
“Phụ Hạnh” chủ yếu nói về “tứ đức”, trong “tam tòng tứ đức”. “Tam tòng” có
nghĩa là khi chưa kết hôn thì theo cha, kết hôn rồi thì theo chồng, chồng qua
đời rồi thì theo con trai. “Tứ đức” bao gồm: phụ đức, phụ dung, phụ ngôn, phụ
công. Khái niệm “tam tòng tứ đức” trong xã hội hiện nay có khả năng đều bị giá
trị quan của xã hội hiện đại và nữ quyền vùi lấp, mọi người đều không tán đồng,
cảm thấy đây là sự áp bức đối với phụ nữ. Vậy thì hôm nay chúng ta cùng nhau
xem xét lại câu “tam tòng tứ đức” thông qua việc tìm hiểu sâu về tấm lòng của
người xưa, vì sao cổ nhân lại có cách nói như vậy? Đồng thời đây còn là đề xuất
của người có đại trí huệ, người không có trí huệ thì sẽ không nói được lời như
vậy. Chú ta hãy xem xét “tứ đức” trước.
Cái gọi là phụ đức, phụ dung, phụ ngôn và
phụ công kỳ thực chính là sự thuyết minh cụ thể hay nhất cho cái mà người hiện
nay gọi là Nữ Đức. Nữ Đức là gì? Nếu như bạn không thể trả lời chính xác hoặc
là không giải thích được thì hãy dùng “tứ đức” này mà trả lời, Nữ Đức là nói về
đức, dung, ngôn, công; nói một cách đầy đủ từ trong ra ngoài. Có tứ đức thì
người phụ nữ giống như cái bàn có đủ bốn chân có thể đứng vững chãi trong gia
đình và ngoài xã hội, thiếu một cái chân thì không được, sẽ không đứng vững
được, thế nên tứ đức rất quan trọng. Chúng ta xem phần Tiên Chú của Vương Tương
có nói: “Kính thuận chủ yếu ở nơi tâm, hành vi thì nhìn ở nơi sự, có tứ hạnh
tức có tứ đức.” Cũng chính là nói rằng chương thứ ba “Kính Thuận” ở phần trước
chủ yếu nói về cái tâm, hạ công phu từ trên tâm. Còn biểu hiện ra trên mặt sự
là như thế nào? Chính là bốn việc mà chúng ta hôm nay nói đến, đó là: đức, dung, ngôn, công. Có người đối với chữ
“đức” đầu tiên không hiểu rõ lắm, nói rằng “đức” chẳng phải cũng chỉ cho công
phu trên tâm đó sao, có phải là trùng lặp hay không? Tôi cũng suy nghĩ hồi lâu,
nhưng sau sự thể hội đi thể hội lại tôi đã phát hiện không phải là như thế. Ở
đây đem “phụ đức” đặt ở vị trí đầu tiên với mục đích nhằm tạo cho mọi người một
ấn tượng cảm quan mang tính tổng thể, toàn bộ khí chất ấn tượng mà người phụ nữ
tạo ra cho người khác chính là sự thể hiện của “phụ đức”. Ở phần sau tôi sẽ
giải thích một cách cụ thể thì mọi người sẽ hiểu rõ, nếu như người phụ nữ làm
được “phụ đức” thì sẽ rất có dáng vẻ của Nữ Đức, sau đó mới xét đến dáng điệu
và diện mạo của cô ấy, trang điểm như thế nào, nói năng ra sao, làm việc nhà
thế nào, cô ấy vừa cử động thì thể hiện ra ba phương diện: dung, ngôn, công ở
phía sau; còn như khi cô ấy không động thì chính là biểu hiện của chữ “đức” đầu
tiên.
Chúng ta hãy xem cụ thể một chút, “phụ đức”
là chỉ khí chất, điều đầu tiên của “tứ đức” chính là khí chất, “trong lòng có
đạo thì đạo đó mới biểu hiện ra hành vi bên ngoài”, đó chính là phụ đức. Phụ
dung chủ yếu nói về hai phương diện dung nhan tướng mạo và cách ăn mặc trang
điểm. Phụ ngôn bao gồm ngữ âm, ngữ điệu của lời nói, nội dung của lời nói, thời
điểm nói chuyện cho đến hiệu quả của lời nói. Ngoài những phương diện này ra
thì thời nay rất nhiều phụ nữ còn biết viết văn, viết blog trên mạng, những cái
này cũng thuộc về phụ ngôn. Phụ công chỉ những công việc thường ngày trong nhà
như giặt áo, làm cơm, thế nhưng ngày nay phụ công của phụ nữ còn vượt xa những
việc này, nó còn bao gồm cách thức làm việc của chúng ta ở công ty như công
việc của kế toán, luật sư, lãnh đạo và cả lái xe, lái xe cũng phải có đạo đức,
thế nên khái niệm về phụ công của thời nay đã được mở rộng hơn rất nhiều, nhưng
về bản chất so với lời dạy của tổ tiên vẫn là không hai không khác. Nếu như có
thể hiểu rõ về mặt “lý” lời dạy của tổ tiên thì về mặt “sự” chúng ta sẽ làm
được một cách tự nhiên thông suốt. Chúng ta xem tiếp phần cụ thể bên dưới.
NỮ HỮU TỨ HẠNH, NHẤT VIẾT PHỤ ĐỨC, NHỊ VIẾT
PHỤ NGÔN, TAM VIẾT PHỤ DUNG, TỨ VIẾT PHỤ CÔNG. (Tạm dịch: Trong đời sống hằng
ngày, phụ nữ có bốn quy phạm hành vi cần phải có là: phụ đức, phụ ngôn, phụ
dung và phụ công)
Phần Tiên Chú của Vương Tương nói bốn đức
hạnh này là “thường hạnh” của phụ nữ. Thế nào gọi là “thường”? Đó chính là
những đạo lý không thể nào làm trái lại và không tách rời khỏi đời sống hằng
ngày. Ví dụ bạn không thể không nói nói chuyện, cũng không thể không mặc áo
trang điểm, đều không thể rời khỏi những sự việc này. “Tâm chi sở thí, vị chi
đức”, cái “đức” này là chỉ cho cái chỉnh thể ở bên ngoài xuất phát từ cái đạo ở
trong tâm. Chữ “thí” chính là từ “bố thí” trong nhà Phật, xem tâm điền (mảnh
đất tâm) của bạn như thế nào, biểu hiện ra bên ngoài là cái cảm giác bạn tạo ra
cho người khác nói lên đức hạnh của bạn như thế nào. “Khẩu chi sở tuyên, vị chi
ngôn”, lời từ miệng thốt ra gọi là “ngôn”. “Mạo chi sở sức, vị chi dung”, tu
dưỡng chăm sóc diện mạo ra sao đó gọi là phụ dung. “Thân chi sở vụ, vị chi
công”, những sự việc mà thân mỗi ngày bận rộn đi làm, những việc này gọi là phụ
công. Chúng ta xem bất luận là “thân chi sở vụ, mạo chi sở sức”, hay là “khẩu
chi sở tuyên” thì chữ “chi” này là động từ, là ai đã tác động lên cái miệng,
lên dung mạo, lên thân thể này vậy? Chính là tâm của chúng ta, nhưng cái tâm
này không phải là trái tim máu thịt, trái tim không có tác dụng. Chúng ta hiện
nay có phẫu thuật thay tim, bạn lấy trái tim này ra, thay trái tim của người
khác vào thì nó cũng chỉ là trái tim máu thịt mà thôi, nó không có tư tưởng hay
ý thức gì cả. Cái “tâm” ở đây là chỉ cho tinh thần và ý thức của phụ nữ, nói
một cách khác thì đó chính là linh hồn. Nếu linh hồn của bạn trong sạch thì bốn
điều được thể hiện ra chính là đức hạnh trong sạch, là một phụ nữ có khí chất,
có đạo đức, có học vấn, có tu dưỡng khiến người khác cung kính ngưỡng mộ. Nếu
như tâm không trong sạch thì linh hồn của chúng ta sẽ bị vấy bẩn, bị ô nhiễm,
cho dù có ăn nói khéo léo sắc sảo đến đâu, bên ngoài cho dù có trang điểm đẹp
đẽ đến đâu, làm việc dù có khéo léo tài năng đến đâu nhưng cái cảm giác tổng
thể mà người khác cảm nhận được từ bạn vẫn là không ổn, đó không phải là phụ
đức. Phía sau Ban Chiêu đã giải thích rất tường tận, chúng ta hãy tiếp tục xem.
PHÙ VÂN PHỤ ĐỨC, BẤT TẤT TÀI MINH TUYỆT DỊ
DÃ; PHỤ NGÔN, BẤT TẤT BIỆN KHẨU LỢI TỪ DÃ; PHỤ DUNG, BẤT TẤT NHAN SẮC MỸ LỆ DÃ;
PHỤ CÔNG, BẤT TẤT KỸ XẢO QUÁ NHÂN DÃ. (Tạm dịch: Phụ đức không hẳn là phải tài
hoa hơn người, thông minh tuyệt đỉnh. Phụ ngôn không phải là khéo nói, miệng
mồm nhanh nhẩu, biện tài hơn người. Phụ dung không phải là nhan sắc mỹ lệ rung
động lòng người. Phụ công không phải là kỹ xảo điêu luyện hơn người)
Đoạn này Ban Chiêu giải thích tường tận cho
bốn đức hạnh kể trên. Chữ “phù” ở đầu là trợ từ ngữ khí, không có hàm nghĩa
thực tế. “Vân” có nghĩa là nói. Phụ đức không hẳn là phải có tài hoa tuyệt nghệ
phi phàm. Phụ ngôn nghĩa là nói chuyện không hẳn là phải khéo ăn khéo nói. Phụ
dung thì không phải là có nhan sắc mỹ lệ rung động lòng người. Còn phụ công thì
không phải là năng lực và kỹ xảo phải xuất sắc hơn người, không phải là những ý
này. Ban Chiêu đã dùng từ “bất tất” (không hẳn là vậy) ở đây có ý nghĩa rất
thâm sâu. Ở đây có hai tầng nghĩa, tầng nghĩa thứ nhất của từ “bất tất” mang ý
nghĩa đây là điều mà phụ nữ thông thường đều có thể làm được, không phải là thứ
cao siêu. Thông thường hễ nói đến phụ nữ có đức hạnh thì người ta thường cho
rằng mình làm không được, tôi nấu ăn rất bình thường, nhan sắc cũng tầm thường,
không biết cách ăn nói, rất ngốc, xem ra còn cách “tứ đức” rất xa. Kỳ thực,
không phải là như vậy. Tầng nghĩa thứ hai của từ “bất tất” có nghĩa là phụ nữ không
phải trên phương diện nào cũng đều cần phải kiệt xuất, vì sao không cần vậy?
Bởi vì như thế sẽ khiến tăng trưởng tâm ngạo mạn, nếu như có tâm ngạo mạn thì
sẽ cách xa sự khiêm tốn, nhã nhặn, nhu mì mà chương mở đầu đã nhắc đến. Nếu như
một người phụ nữ có tài năng tuyệt vời, ăn nói khéo léo sắc sảo, nhan sắc mỹ
lệ, tay nghề kỹ xảo hơn người, khoan nói bốn điều trên cô ấy đều có đủ, mà nếu
chỉ có một điều thôi thì cũng đủ “vốn” để khiến cho cô ấy kiêu ngạo rồi. Cái
“vốn” của sự ngạo mạn ấy có thể sẽ hại một đời của cô ấy, có tâm ngạo mạn giống
như cầm một chiếc lá che mắt của mình vậy, lời của người khác nói không nghe
vào tai, đồng thời cũng không nhìn thấy chỗ thiếu sót của chính mình, nên không
có cách nào nâng cao bản thân, đây là một sự việc rất đáng sợ. Nói đến Ban
Chiêu, bà bốn điều đều có đủ. Nếu như bà không phải là người thông minh tuyệt
đỉnh thì sẽ không viết nổi “Hán Thư”, tác phẩm “Hán Thư” là do chính tay của bà
hoàn thành. Nếu như bà không có tài ăn nói thì không thể làm Thầy dạy của Hoàng
Thái Hậu. Nếu như chẳng phải bà có nhan sắc mỹ lệ thì những cung phi trong
hoàng cung cũng sẽ không khẳng định bà, cả nước từ trên xuống dưới sẽ không tôn
sùng bà như vậy. Tôi xem trong truyện ký thấy Ban Chiêu là một phụ nữ vô cùng
ôn nhu, mỹ lệ, hiền huệ. Tôi còn tải về xem tấm hình của bà, bà rất đẹp, đó là
một bức họa thời cổ, bạn xem thấy tài văn chương của bà rất tuyệt, thế nhưng
trước tiên bà lại nói “bất tất”- không cần phải như vậy, những gì bà làm được
thì mọi người đều có thể làm được. Từ điều này mà thấy, nếu như thực sự muốn
học Nữ Đức thì nhất định cần có tín niệm kiên định, chỉ cần mình muốn tiến đức
tu nghiệp, có cái tâm như vậy thì không cần phải hâm mộ những thứ bên ngoài, và
cũng không cần phải tự ti, cứ giữ tâm bình thường mà âm thầm đi làm. Tâm bình
thường đó là đạo, thứ mà tâm bình thường làm ra chính là đức, như vậy thì rất
tốt. Chúng ta xem câu kế tiếp.
U NHÀN TRINH TĨNH, THỦ TIẾT CHỈNH TỀ, HÀNH
KỶ HỮU SỈ, ĐỘNG TỊNH HỮU PHÁP, THỊ VỊ PHỤ ĐỨC. (Tạm dịch: Tao nhã, hiền thục,
thanh khiết, trầm tĩnh, cung kính, cẩn thận, giữ tiết tháo, cử chỉ đoan chính,
tâm biết hổ thẹn, lời nói, việc làm đều có quy củ, phù hợp lễ nghi, đây chính
là phụ đức)
Điều đầu tiên nói về phụ đức. Chữ “u” có
nghĩa là thanh lương tiêu sái. Trong phần Tiên Chú, chữ “nhàn” có nghĩa là nhàn
hạ, nghĩa là có thời gian nhàn hạ. Một người phụ nữ có phụ đức thì sẽ không bận
tối mặt như một trận gió, mỗi ngày đều bận rộn, nhìn thấy tâm của cô ấy đều
đang nóng vội, khẩn trương, vội vội vàng vàng, không phải là người phụ nữ như
vậy. Chữ “trinh” trong “u nhàn trinh tĩnh” có nghĩa là chính trực, vững chãi.
Phần trước chúng ta đã học rất nhiều hàm nghĩa của chữ “trinh”, nên chữ “trinh”
này đã giúp cho phụ nữ chúng ta có được rất nhiều thọ dụng. Chữ “tĩnh” có nghĩa
là tinh tế tỉ mỉ. Bốn chữ “u nhàn trinh tĩnh” đặt ở phần đầu tiên của phụ đức
đã đem lại cho chúng ta một ấn tượng về một người phụ nữ nho nhã, thong thả, tự
tại, thanh tĩnh. Dùng câu nói trong Kinh Điển để hình dung thì chính là “ngoại
nhược trì hoãn, nội độc sử cấp”. Nhìn ở bên ngoài thì cô ấy rất thanh nhàn, tự
tại, làm việc gì đều nắm chắc, đều rất có định lực, bất cứ sự việc gì xảy ra
trong tâm đều có chủ trương. Thế nhưng, trong tâm của cô ấy phải chăng cũng hết
sức an nhàn hay không? Không phải như vậy. Trong tâm cô ấy sự yêu cầu nâng cao
bản thân mỗi phút giây đều không lơi lỏng. Những phụ nữ lười biếng tham hưởng
lạc, an dật thì chẳng chịu làm gì cả nên không thể thể hiện ra được sự u nhàn
trinh tĩnh. Ngược lại, phụ nữ có tính cách cang cường đanh đá chua ngoa cũng không
thể hiện ra được sự u nhàn trinh tĩnh. Người phụ nữ như thế nào mới có thể biểu
hiện ra được sự u nhàn trinh tĩnh? Trước tiên người đó nhất định có thể buông
bỏ được sự đòi hỏi, dục vọng về vật chất trong nội tâm, sau khi buông xuống đòi
hỏi về vật dục rồi, đối với bản thân rất mực nghiêm cẩn, rất có quy củ, người
phụ nữ như vậy sẽ khiến người khác cảm nhận được sự u nhàn trinh tĩnh. Nếu như
không thể buông xuống nhu cầu đòi hỏi đối với vật dục thì sẽ trở thành người
phụ nữ thích tranh đua hiếu thắng trong mọi công việc, đều mong muốn mọi việc
đều hoàn hảo, như vậy không phải là một phụ nữ thật sự hiền thục. Bởi vì cô ấy
không nghĩ cho mọi người mà vẫn là nghĩ cho chính mình, vì để lấp đầy dục vọng
của bản thân nên muốn tranh hơn với người. Rất nhiều phụ nữ khi đi mua sắm đều
lựa tới lựa lui, nếu như có khuyến mãi thì càng muốn tranh lên trước. Thậm chí
lúc thắp hương ở chùa nhất định phải thắp cây hương đầu tiên mới chịu, người
phụ nữ như vậy thì bạn không thể nhìn thấy ở họ có được chữ “nhàn”, chữ “tĩnh”.
Thế nên, phụ nữ u nhàn trinh tĩnh nhất định sẽ vô dục và vô cầu, nhưng cô ấy
không tiêu cực, trong tâm của cô ấy đối với đức hạnh và học vấn của chính mình
mỗi ngày đều không ngừng nâng cao và tinh tấn. Vì vậy, chúng ta dùng hai câu
trong Kinh Điển để hình dung, gọi là “ngoại nhược trì hoãn”, bên ngoài có vẻ
như chậm chạp, “nội độc sử cấp” bên trong mỗi ngày đều âm thầm gia tăng công
phu, đều đang tiến đức tu nghiệp.
Câu tiếp theo là “Thủ tiết chỉnh tề”, “thủ”
nghĩa là phòng thủ, không phải là phòng thủ người bên ngoài, không cần như vậy,
vì không thể phòng được, mà quan trọng nhất đó là phòng thủ được nội tâm của
chính mình. Trong giảng thuật của các cổ Đại Đức có nói rằng dục vọng trong nội
tâm của chính mình mọi lúc mọi nơi đều tuôn trào ra như thác lũ, bạn phải làm
sao để phòng thủ, ngăn chặn nó đây? Bạn không thể dốc hết sức chặn đứng được,
nếu ra sức chặn đứng một khi nó bạo phát sẽ càng hung mãnh hơn, mà hãy nên khơi
thông từ từ. Trong “Lễ Ký” có nói: “Chí bất khả mãn, ngạo bất khả trưởng, dục bất
khả túng”, có chí nhưng chí không được quá tràn trề, quá tràn trề sẽ dễ sinh
vấn đề. Nếu như chúng ta có thứ đáng để kiêu ngạo thì không được trưởng dưỡng
tâm kiêu ngạo ấy, vừa khởi chút tâm ngạo mạn phải nhanh chóng trấn áp nó xuống.
Con người nếu như có một chút dục vọng thì cũng không sao, ví dụ như có một số
cô gái thích trang điểm ở nhà, nhưng vậy cũng được nhưng không được quá lố.
Không được phóng túng dục vọng mà phải có thể phòng ngừa nó, như thế mới có thể
“chỉnh tề”. Chữ “chỉnh” và “tề” này là nói về mặt tâm tính, không phải nói bên
ngoài thu vén rất chỉnh tề sạch sẽ, đó không phải là phụ đức, mà là trong tâm
rất sạch sẽ chỉnh tề, ngăn nắp không hỗn loạn. Một người phụ nữ mà trong tâm có
sự ngăn nắp chỉnh tề thì làm bất kỳ việc gì trước tiên sẽ biết cân nhắc mặt
nặng nhẹ, nhanh chậm, biết việc nào nên làm, việc gì không nên làm, việc gì nên
làm trước, việc gì nên làm sau. Lúc tôi đọc chương “Hoài Nam Tử” trong “Quần
Thư Trị Yếu” có một ấn tượng rất sâu, sách nói rằng có một số sự việc tuy rất
khó làm nhưng vẫn phải làm, đó là việc gì vậy? Đó gọi là “thủ xả” (nên lấy hay
nên bỏ). Khi trong tâm có sự “thủ xả” thì sẽ khó quyết định sự việc, “mình nên
làm như thế này, hay làm như thế kia”. Bởi vì đời người có hạn, ở mỗi bước
ngoặt cuộc đời đều cần phải lựa chọn. Mỗi một người trong cuộc đời đều sẽ đối
mặt với việc lấy hay bỏ. Nên lựa chọn ra sao để cho tâm có được “chỉnh, có được
“tề”. Trong lúc lấy bỏ thì có thể đưa ra quyết định nhanh chóng, có thể đi làm
ngay lập tức, thứ nào cần nên buông bỏ thì hãy buông bỏ, có khi buông xuống sẽ
rất khó, nếu như có thể buông xuống thì tâm sẽ trở nên chỉnh tề, còn như không
buông xuống được thì chắc chắn là tâm bị tạp loạn, đang làm việc này mà nghĩ
đến việc kia. Rất nhiều người đều biết tôi là chủ công ty, nhưng khi tôi đang
giảng bài hoặc tham dự các buổi luận đàn thì điện thoại của tôi hoặc là đưa cho
trợ lý của tôi giữ hoặc là tắt luôn chứ không reo. Lúc đó trong lòng tôi cũng
không nghĩ rằng sáng nay công việc kinh doanh có tốt hay không, doanh số bán ra
là bao nhiêu, kiếm được bao nhiêu tiền, đều không nghĩ đến những việc đó, bao
nhiêu cũng không cần nghĩ đến chúng. Lúc mới bắt đầu, mỗi ngày tôi đều nghĩ
sáng nay không biết có khách hàng quan trọng nào đến tìm mình hay không, chủ
tịch không biết có gọi điện thoại cho mình hay không? Sau đó vì sao tôi không
suy nghĩ nữa? Vì nghĩ cũng chẳng ích gì, việc gì nên xảy ra thì sẽ xảy ra thôi,
ông Trời cũng sẽ sắp xếp ổn thỏa, không cần lo lắng làm gì. Tôi cho rằng việc
gì cần làm thì hãy đi làm, không nên đang làm việc này lại muốn làm cả việc
kia, bên này thì muốn kinh doanh phát đạt, bên kia thì muốn giảng bài thật viên
mãn, cả hai bên đều muốn nắm lấy cả,
việc này không thể được, thế nên chỉ nắm được một trong hai là tốt rồi. Giữa
hai thứ thì chọn cái nào quan trọng hơn, việc giảng bài lúc này là quan trọng
hơn, cái nào kém quan trọng hơn thì buông xuống, chỉ cần đời sống an ổn là được
rồi, đời sống của nhân viên trong công ty ổn là tốt rồi, đó chính là hàm nghĩa
của “thủ tiết chỉnh tề”. Ở đây còn có một tầng nghĩa bên ngoài quan trọng đối
với phụ nữ, đó là nói về trinh tiết và tiết tháo của phụ nữ. Tiết tháo của phụ
nữ đặc biệt cần phải “thủ tiết chỉnh tề”, trong chương “Chuyên Tâm” phía sau
tôi sẽ chia sẻ với mọi người vì sao quan niệm về trinh tiết và tiết tháo của phụ
nữ lại quan trọng đến như thế.
Điều thứ ba là “hành kỷ hữu sỉ”, câu này là
lời Khổng Tử nói. Câu “hành kỷ hữu sỉ” có nghĩa là khi chúng ta hành động thì
biết khởi lên tâm hổ thẹn. Tâm hổ thẹn này nói một cách khác chính là sự phản
tỉnh, con người thời thời khắc khắc đều phản tỉnh chính mình. Vì sao tôi lại
nói như vậy? Bạn hãy nhìn chữ sỉ (恥), bên trái chữ sỉ là chữ nhĩ (耳) là lỗ tai, bên
phải là chữ (心).
Đây là lỗ tai và trái tim của ai vậy? Không phải là của người khác mà là của
chính mình. Lỗ tai của mình lúc nào cũng phải lắng nghe tiếng lòng của chính
mình, nếu như có thể nghe thấy được thì người này có “sỉ”, biết hổ thẹn, thì
mới có thể có dũng khí để sửa đổi những điều không đúng của bản thân, mới có
thể chân thật đạt được ý nghĩa đích thực của cuộc đời, đây là hàm nghĩa của chữ
“sỉ”. Ví dụ khi bạn nói chuyện với người khác thì đó có phải là lời nói thật
lòng hay không? Có phải là lời a dua nịnh hót hay không? Có phải là lời châm
biếm hay không? Hay là nói lời hai chiều? Nói lời hai chiều là trước mặt nói
một đằng, sau lưng nói một nẻo, chia rẽ ly gián, tạo chuyện thị phi. Khi bạn
nói những lời như thế, làm ra việc như thế thì bạn đã không lắng nghe kỹ tiếng
lòng của mình rồi, hoàn toàn đã trái ngược với tự tính rồi, đương nhiên là bạn
không biết hổ thẹn rồi. Người như vậy rất ngu si, sẽ bị nhiều thất bại về sau,
đồng thời cũng mất luôn sự “u nhàn trinh tĩnh” ở phía trước. Thế nên, trong
Kinh Điển cổ Đại Đức có nói: “Con người nhất định phải có hành vi an định từ
tốn”, tâm có an thì có định, “từ” có nghĩa là chậm rãi, hãy từ tốn mà làm việc,
nếu như làm việc vội vàng hấp tấp thì chắc chắn sẽ hối hận về sau, vì sao hối
hận? Bởi vì lúc đầu đã không lắng nghe bản thân cho kỹ càng.
“Động tĩnh hữu pháp”, “động” và “tĩnh” ở
đây chỉ cho điều gì? “Tĩnh” là chỉ cho khi chúng ta ở một mình, hoặc là lúc có
nhiều người, lúc chúng ta nói chuyện, lúc chúng ta không làm việc thì làm thế
nào để giữ được an tĩnh. Lúc đó cần ngăn tâm của mình không nghĩ tưởng lung
tung, cũng đừng “ai nói gì cũng lắng nghe”, nghe ai đó nói chuyện thì trong tâm
cũng hùa theo một câu, mà tâm phải định lại. Còn “động” là khi tai đang động,
mắt đang động, mũi đang động, miệng đang động, tay đang động thì làm sao để
chúng có khuôn phép. Khổng Tử nói rất hay: “Phi lễ không nghe, phi lễ không nói,
phi lễ không nhìn, phi lễ không làm”,
bởi vì nếu như đã phi lễ mà bạn còn làm thì bạn không có khuôn
phép, đó chính là chuẩn mực, chuẩn tắc,
là giới hạn thấp nhất về mặt đạo đức mà bạn không được vi phạm. Nếu bạn vượt
qua giới hạn thấp nhất của đạo đức thì bạn sẽ vi phạm pháp luật quốc gia, đây
không những là vấn đề liên quan đến đức hạnh phụ nữ mà còn bị trực tiếp xử
phạt. “Phi lễ không nhìn”, khi mắt chúng ta hoạt động, nên xem thứ gì thì tâm
của chính mình phải hiểu rõ, có phải là mỗi ngày đều xem Kinh Điển và lời dạy
của Thánh Hiền hay không, hay là mỗi ngày xem tạp chí giải trí? Hiện nay có rất
nhiều tạp chí thời thượng mỗi ngày đều bày cho người cách ăn mặc, trang điểm,
tiêu xài. Khi lỗ tai đang hoạt động thì phải nghĩ xem có phải mình thích nghe
những lời khen ngợi bản thân, nghe những ca khúc không tốt. Phía sau tôi sẽ nói
với mọi người về âm nhạc vào thời xưa là một công cụ rất quan trọng để chuyển
hóa phong tục xã hội. Thời xưa vừa có “lễ” vừa có “nhạc”. Hết thảy lễ tiết đều
được giảng trong sách “Chu Lễ”, “dùng lễ để điều thân, dùng nhạc để điều tâm”.
Lễ dùng để điều thân, khiến cho động tác của thân thể có chuẩn mực, có quy tắc.
Âm nhạc là để tu dưỡng điều hòa tâm hồn, khiến cho tâm thông qua những khúc
nhạc thuần tịnh lương thiện mà dần dần quay trở về tự nhiên, dần dần trở về với
trạng thái bình hòa. Khi Khổng Tử san định “Kinh Thi” ngài có một nguyên tắc
duy nhất đó chính là “tư vô tà” (tư tưởng không tà vạy), những bài thơ đó đều
có thể khởi được tác dụng điều hòa tình cảm, giáo hóa người đời. Còn hiện nay
thì sao? Hoàn toàn tương phản, gần như không còn “lễ” nữa, lễ đã bị mất rồi,
nên ăn cơm ra làm sao, ngủ như thế nào, đi đứng như thế nào, không còn người
giảng về lễ nữa, trong khi “nhạc” hiện nay thì lại khiến cho tâm của chúng ta
bị xáo động bất an. Đến tiệm thức ăn nhanh chúng ta nhất định sẽ nghe thấy loại
âm nhạc có tiết tấu rất nhanh, nếu như đến hộp đêm và phòng karaoke thì âm nhạc
ở những nơi đó đều không phải là đức âm nhã nhạc. Rất nhiều bạn trẻ bây giờ
nghe nhạc mp3 bằng tai phone, mỗi ngày đều khiến cho nhĩ căn của họ bị tiêm
nhiễm bởi những ca khúc đó. Chúng ta thử nghĩ xem, có được mấy ca khúc thực sự
có thể khiến cho chúng ta quay về với tự nhiên, khởi lên tác dụng giáo hóa nhân
tâm? Trong xã hội hiện nay, bất kể là nam hay nữ, có thể khiến cho thân tâm của
mình thanh tịnh quả thật là việc rất khó. Lòng người không thanh tịnh, tâm tính
lúc nào cũng nóng nảy bộp chộp thì học thứ gì cũng không học vào được, không có
tâm lâu bền. Thế nên, tôi cảm thấy chúng ta nếu như muốn học tập Nữ Đức thì
quan trọng nhất phải có sự kiên trì, không được “một ngày nóng, mười ngày
lạnh”, đó không phải là đạo lý học tập. Đạo học vấn là mỗi ngày đều như thế,
mỗi tháng đều như thế, mỗi năm đều như thế, lâu dài cũng vẫn như thế. Không
phải hôm nay rất hăng hái đọc tụng Kinh Điển một ngày mười lần, quả thật là tôi
đã gặp một người như thế, ba tháng sau gặp lại anh ấy thì mười ngày cũng không
đọc một lần nào cả, đây là việc không tốt. Khi anh ấy hỏi tôi, tôi nói mỗi ngày
anh kiên trì đọc một biến là tốt rồi, chí ít có thể làm được không thối chuyển,
nếu như có thể kiên trì đến già thì rất tốt, cái đáng quý là ở sự kiên trì bền
bỉ.
“Động tĩnh hữu pháp” là phần quy kết của cả
bốn câu. Chúng ta học Nữ Đức thì hãy thường niệm bốn câu này, ví như khi nói
chuyện với người khác thì trong tâm hãy niệm thầm bốn câu “u nhàn trinh tĩnh,
thủ tiết chỉnh tề, hành kỷ hữu sỉ, động tĩnh hữu pháp”, hãy thường niệm 16 chữ
này thì chắc chắn miệng sẽ không nói linh tinh, hành vi sẽ không phóng túng,
mọi người sẽ nhìn thấy khí chất của bạn ngày một khác đi, càng ngày càng giống
dáng vẻ của người có Nữ Đức. Các bạn nữ trong công ty chúng tôi đều là như vậy,
tôi đã dạy các cô ấy như thế, làm thế nào để có định lực, để chính mình không
nghĩ ngợi lung tung, hãy chọn ra một câu nói mà mình thích nhất trong sách “Nữ
Giới” sau đó niệm tới niệm lui nhiều lần là được. Nếu như bạn niệm thường xuyên
thì bỗng nhiên sẽ có chỗ ngộ, đột nhiên sẽ có được cảm giác “học mà thường
xuyên thực hành chẳng phải là vui sao”. Bởi vì khi con người có chỗ cảm ngộ sẽ
rất vui sướng, đó gọi là không thầy mà tự hiểu ra, không có người dạy nhưng ngộ
ra được một ít, cảm giác đó rất vui. Niềm vui đó không phải là do sự thỏa mãn
về vật chất mang đến, ví dụ như hôm nay bạn mua một cái túi LV cảm thấy rất vui
sướng, nhưng niềm vui đó không lâu dài, lâu nhất là ba ngày, không thể kéo dài
ba năm, bởi vì ba năm sau có một kiểu dáng khác xuất hiện, bạn nhìn lại cái túi
này sẽ không còn vui nữa, khi nhìn thấy cái túi mới ra thì rất vui, muốn đi mua
nó. Thế nên, cái mà khiến chúng ta vui sướng thật sự thì cái đó phải trường
cửu, lâu dài. Những thứ không mang lại niềm vui lâu dài thì đó giả, không phải
thật. Bạn nói cơm rất ngon, nếu như cho bạn ăn mười bát một lúc thì sẽ không
còn ngon nữa, sẽ bị đau bụng. Vì vậy, cần phải nắm chắc cái chân thật, còn đồ
giả thì không cần quá lưu tâm. Ăn ngon cũng được, ăn không ngon cũng được, đừng
quá bận lòng. Bốn câu trên đây chỉ ra rằng làm phụ nữ cần có nguyên tắc, nói
chuyện cần có nguyên tắc, mặc áo trang điểm cũng cần có nguyên tắc, trước khi
làm một việc gì cũng đều xét bản thân một chút, hỏi nội tâm của chính mình vì
sao cần làm như thế? Làm như thế có ý nghĩa gì? Có ảnh hưởng đến đức hạnh hay
không? Nếu như ảnh hưởng đến đức hạnh tức đã tổn giảm phước báo, bởi vì đức
chính là phước, người không có đức thì sao có phước được? Nếu như không muốn
phước báo bị tổn giảm thì không được làm việc đó. Thế nên, trong sách “Đại Học”
có câu: “Tri chỉ nhi hậu hữu định, định nhi hậu năng tĩnh, tĩnh nhi hậu năng
an, an nhi hậu năng lự, lự nhi hậu năng đắc”. Phần đầu của câu nói này chúng ta
có thể hiểu, chỉ xin giải thích về chữ “lự” với mọi người một chút. Chữ “lự”
này là chỉ cho trí huệ, khi tâm của bạn có thể định, có thể tĩnh, có thể an thì
mới có thể có được trí huệ. Người mà có trí tuệ thì cái gì cũng đều có được,
không cần đi cầu xin. Thế nên, “lự nhi hậu năng đắc”, chính là nghĩa như thế.
Chúng ta nói: “Tâm phải hòa, ý phải bình” là nghĩa làm sao? “Người có học vấn
uyên thâm thì tâm khí sẽ bình”, khi sự học đạt đến rốt ráo, càng học càng cảm thấy
mình giống như ếch ngồi đáy giếng, đạo của học vấn giống như biển lớn, cái mà
mình biết không bằng giọt nước trong biển cả thì tâm này của bạn sẽ rất hòa.
Nếu như có người có kiến thức cao hơn mình, mình cũng không cần đi tranh với
họ, chỉ có không ngừng nâng cao bản thân thì sẽ làm được tâm bình khí hòa.
TRẠCH TỪ NHI THUYẾT, BẤT ĐẠO ÁC NGỮ, THỜI
NHIÊN HẬU NGÔN, BẤT YẾM Ư NHÂN, THỊ VI PHỤ NGÔN. (Tạm dịch: Suy nghĩ ba lần rồi
mới nói, lựa lời hay mà nói, không nói lời khó nghe. Cho dù là lời tốt cũng phải
chọn thời điểm thích hợp mới nói ra, sẽ không khiến người phản cảm, đây chính
là phụ ngôn)
Chúng ta thấy, tiếp ngay sau đức hạnh là
“phụ ngôn”, Ban Chiêu sắp xếp thứ tự rất có ý nghĩa, không phải sắp xếp một
cách tùy tiện như đem “phụ công” để lên trước tiên, không phải như vậy. Việc
này cùng với thứ tự dạy học của Khổng Tử “không hẹn mà giống nhau”. Chúng ta
thấy Khổng Phu Tử dạy học cũng đặt đức hạnh ở vị trí đầu tiên, tiếp theo là
ngôn ngữ, rồi đến chính sự, sau cùng là văn học, chứ không phải mới mở đầu là
học văn học ngay, không phải như vậy. Vì vậy, điều thứ hai mà phụ nữ cần học đó
là nói chuyện như thế nào. “Trạch từ nhi thuyết” chính là lựa chọn nội dung nói
chuyện, chọn xong rồi mới nói. “Bất đạo ác ngữ” là khi nói chuyện nhất định
không được nói lời ác. Lát nữa tôi sẽ giải thích kỹ hơn thế nào là ác. “Thời
nhiên hậu ngôn” là nhắc nhở chúng ta nghĩ cho kỹ rồi mới nói, không được muốn
gì nói đó. Sau khi nói chuyện thì “bất yếm ư nhân”, tức không để người khác
sinh tâm chán ghét, chán chường. Người mà nơi nơi đều có thể khiến người khác
sinh tâm hoan hỷ thì trong nhà Phật gọi họ là Bồ Tát, Bồ Tát ở nơi nào thì sẽ
khiến cho hết thảy chúng sinh sanh tâm hoan hỷ. Giáo học của nhà Nho cũng dạy
rằng phải lựa lời mà nói. Thế nào là lựa lời? Trước khi lựa lời thì cần phải
“giam khẩu nội tu”, câu này xuất phát từ chương thứ ba “Thận Ngôn” của sách
“Nội Huấn” tác giả là Nhân Hiếu Hoàng Hậu. Làm thế nào để làm được “giam khẩu
nội tu”? Đó là phải “ninh kỳ tâm, định kỳ chí, hòa kỳ khí, thủ chi dĩ nhân hậu,
trì chi dĩ trang kính, chất chi dĩ tín nghĩa” (tâm an tĩnh, chí kiên định, khí
hài hòa, giữ lòng nhân hậu, gìn sự trang nghiêm cung kính, khí chất tín nghĩa),
đó chính là “giam khẩu nội tu”. Nếu không thì sẽ không biết lựa lời mà nói, lựa
cả buổi cảm thấy mình lựa đã tốt rồi, đến khi nói ra thì lại khiến người nghe
tức muốn chết, như vậy đã không biết lựa lời rồi. Thế nên việc lựa lời mà nói
có hàm nghĩa rất sâu, hàm nghĩa của việc lựa chọn đây chính là muốn chúng ta
hiểu được trước tiên phải ngậm miệng lại, phải nội tu trước đã. Về việc nội tu,
người xưa nói rất rõ ràng “ninh kỳ tâm, định kỳ chí, hòa kỳ khí”, an định tâm
thần lại, điều hòa khí, cần có chí hướng xa rộng. “Định kỳ chí” nghĩa là phải
có chí đồng thời phải kiên định với chí hướng đó. Nếu như chúng ta không có chí
lớn thì có chí hướng nhỏ cũng được, ví dụ như “gia hòa vạn sự hưng” là chí
hướng nhỏ của chúng ta; vợ chồng có thể “bách niên giai lão” là chí hướng nhỏ,
nhưng có chí hướng như thế cũng rất tốt, vì cái chí hướng này chúng ta khi làm
điều gì cũng đều có sự cân nhắc, suy xét. Như khi nói đến “hòa kỳ khí” (khí
phải hòa), phụ nữ hay nam giới nếu như lúc nói chuyện mà có sự tức giận thì cho
dù lời nói có hay có tốt đến đâu chăng nữa đối phương cũng không thể tiếp nhận,
vì từ trường toát ra không tốt. Bởi vì sóng ý niệm phát ra từ tâm của bạn, khi
mọi người tiếp nhận liền cảm thấy chói tai, nghe xong cảm thấy khó chịu. Bạn
nghĩ bạn có tâm tốt nhưng lời bạn nói ra đối phương không tiếp nhận thì bạn nói
cũng uổng công, nói không tác dụng thì chi bằng đừng nói, nói ra còn tổn thương
hòa khí. Xét đến nguyên nhân tận cùng thì chính là câu nói: “Hành hữu bất đắc
phản cầu chư kỷ”, hết thảy mọi việc đều xét lại chính mình, nội dung lời nói
không sai, xuất phát điểm của lời nói cũng rất tốt, thế nhưng do tâm của bạn có
sự bực dọc mà chính mình không phát giác được. Ví dụ như “sao mẹ chồng của mình
lại nói chuyện như vậy chứ, mình vốn là muốn tốt cho mẹ, muốn chữa bệnh cho mẹ
mà mẹ vẫn không tiếp nhận, mẹ lại sợ tốn tiền.” Nếu như bạn đứng ở một góc độ
khác, hóa giải toàn bộ sự bực dọc, khi không còn chút bực dọc nào nữa, bạn lại
dùng ngữ khí ôn hòa mà nói chuyện với mẹ lần nữa: “Mẹ ơi, sức khỏe của mẹ hiện
giờ cần uống một ít thuốc, có thể không cần tốn nhiều tiền đâu, đi bệnh viện
công hoặc là dùng bảo hiểm y tế cũng được”, dùng lời nói đầy thiện ý thì mẹ có
thể sẽ vui vẻ mà tiếp nhận ý tốt của bạn. Sau đó, bạn hãy khuyên mẹ hãy xem nhẹ
chuyện tiền bạc mà cần giữ gìn sức khỏe cho tốt, người lớn tuổi có sức khỏe tốt
chính là phước báo của con cháu, có thể mẹ của bạn nghe câu nói này sẽ vừa tai.
Bản thân chúng ta thường nói chuyện với ngữ khí bực dọc mà chúng ta không hay
biết, “người này vì sao lại như thế, mình phải nói chuyện với anh ấy mới được”,
bạn trước tiên đã có sự đối lập rồi thì nói sẽ không có ích gì cả. Trước hết
bạn hãy buông sự đối lập trong lòng xuống, đây chính là câu nói “hòa kỳ khí”.
Sau khi đã buông xuống hoàn toàn thì bạn hãy hỏi chính mình có phải đã buông
xuống hết chưa, sau đó mới đi nói chuyện với anh ấy.
Ba câu phía sau, “thủ chi dĩ nhân hậu”
chính là giữ tâm nhân hậu, “trì chi dĩ trang kính”, “trang” là đoan trang,
“kính” là kính trọng, nghĩa là chí hướng phải đoan chính, khiến người sinh tâm
kính trọng. Tiểu nhân cũng có chí hướng, “mình nhất định phải làm quan lớn,
nhất định phải kiếm ngàn vạn tiền”, chí hướng đó không phải chí hướng khiến
người kính trọng. Để “hòa kỳ khí” thì “chất chi dĩ tín nghĩa”, làm người phải
có tín, có nghĩa. Tôi cảm thấy đoạn này Nhân Hiếu Hoàng Hậu nói rất hay. Trong
phần sau Nhân Hiếu Hoàng Hậu còn nói rằng: “Nhất ngữ nhất mặc, tòng dung trung
đạo, dĩ hợp ư càn tĩnh chi thể”, bất luận là nói chuyện hay yên lặng thì cũng
đều điềm tĩnh mà giữ trung đạo, giữ gìn được bản thể của Nữ Đức.
“Càn tĩnh chi thể”, chữ “càn” biểu thị cho
người nữ, chúng ta hay nói là đạo Càn Khôn, “càn” đại biểu cho nữ tính, biểu
thị cho tính cách “u nhàn trinh tĩnh” của người nữ. Tóm lại, “lựa lời mà nói”
đó là trong những hoàn cảnh khác nhau chúng ta cần phải biết lựa chọn cách nói
chuyện như thế nào cho thích hợp, cần lựa chọn cho thấu đáo. Trước khi mở miệng
nói thì cần phải cân nhắc kỹ càng, có sự tu dưỡng bên trong thì lời nói ra mới
không mất lễ nghĩa. Phía sau lại nói: “Không nói lời ác”, nếu như bạn không
biết “ác” là gì thì bạn lựa chọn lời nói cả buổi cũng sẽ không chọn ra được.
Trước tiên chúng ta cần xem thế nào gọi là lời nói thiện. Lời nói thiện nhất
định phải từ trong tâm nhân hậu phát ra. Cổ đại đức nói rằng: Trước tiên không
được nói càn nói xằng, thứ hai không xoi mói việc đúng sai của nhà người, việc
này phụ nữ dễ phạm phải. Điều thứ ba là không hoa ngôn xảo ngữ, có những lúc
nói chuyện dường như rất dễ nghe, rất bùi tai nhưng tâm không hề chân thành,
những lời nói hư tình giả ý thì không nên nói. Thứ tư là đừng nói lời làm tổn
thương người khác, như lời nói mỉa mai châm chọc, lời oán trách, những lời này
không nên nói; lời thô lỗ cũng không được nói. Chúng ta hãy phân tích từng thứ
một, thế nào là không được nói càn? Ngày nay phụ nữ đi bán hàng rất nhiều, có
người cái gì cũng dám nói chỉ cần bán được hàng là được, lời hứa nào với khách
hàng cũng đều dám hứa, làm như thế là không xét đến hậu quả nghiêm trọng về
sau. Tôi đã từng gặp phải nhân viên bán hàng như thế, vì để bán được hàng đã
hứa hẹn với khách đủ thứ, đáp ứng điều kiện này kia, cứ ăn nói càn, kỳ thực
không có quyền lợi như thế, đến khi khách hàng sau này đòi hỏi thì người chủ sẽ
gặp rắc rối. Năm ngoái, tôi đã thay đổi toàn bộ nhân viên bán hàng ở lầu một.
Những người nào giỏi ăn nói thì chuyển lên lầu hai làm công việc giấy tờ, những
người không nói giỏi thì xuống lầu một bán hàng. Lúc đó giám đốc phụ trách bán
hàng đã kiến nghị với tôi rằng: “Giám đốc Trần à, như thế không được, người này
cả ngày không nói chuyện như vậy thì việc kinh doanh chết mất.” Tôi cũng không
nói năng gì. Lúc mới bắt đầu tôi còn giải thích cho ông ấy, nói cả buổi mà ông
ấy không chịu tiếp thu nên sau đó tôi không nói nữa, tôi cứ làm như thế. Sau
khi làm rồi thì kết quả bán hàng lại rất tốt, hơn nữa còn tăng trưởng một cách
bình ổn. Lúc mới đầu thì dao động lên xuống, ví dụ như tháng này bán được 180
vạn, tháng sau bán được 30 vạn. Nhưng từ năm ngoái trở đi thì mỗi tháng đều rất
bình ổn, vào mùa cao điểm thì doanh số còn cao hơn mùa cao điểm của các năm
trước. Tôi đã nói với nhân viên rằng lời nói không cốt ở nói nhiều, “Đệ Tử Quy”
có câu: “Nói nhiều lời, không bằng ít”, nhất định là có đạo lý rất sâu. Thế nên
chúng ta làm buôn bán cần phải hiểu rõ cái gì là đức, có đức thì mới có tài. Sự
biểu hiện của đức là “thận ngôn” (ăn nói thận trọng), biết cách ăn nói, nếu như
không có đức thì lời nói ra đều là lời nói càn, hoàn toàn bị lợi ích sai xử,
hoàn toàn là để thể hiện chính mình, việc này rất nguy. Trong số các nhân viên
bán hàng có thể nhìn thấy rõ rằng, những người nào không khéo nói thì làm việc
rất ưu tú, lúc bình thường chẳng nói tiếng nào, chẳng khoe công cũng chẳng khoe
khoang tài năng, không buôn dưa lê cũng chẳng mỉa mai cạnh khóe, nhưng làm việc
thì lại rất tốt. Còn những người khéo ăn khéo nói, hay nói những chuyện trong
nhà ngoài cửa thì những người đó thường làm không bền, làm hai năm là đi mất,
thế nên bạn không cần chú trọng bồi dưỡng những người như thế. Làm ông chủ cần
phải biết nhìn người, “người trí biết nhìn người, người nhân biết yêu người”,
hai điều này không thể thiếu.
Điều thứ hai là không được bới móc chuyện
thị phi. Trước tiên, ở nhà không được ở trước mặt chồng nói lỗi của mẹ chồng,
vĩnh viễn không được nói, đó là hành vi ngu xuẩn. Bạn hãy nghĩ xem, nếu như anh
ấy là kẻ bất hiếu, ngay cả mẹ mình mà không có hiếu, đi nghe lời bạn thì bạn có
thể chung sống với anh ấy được hay không? Không thể được! Nếu như anh ấy là một
đại hiếu tử, bạn nói ra những lời này đã làm tổn thương anh ấy, bất luận như
thế nào cũng không được nói, nếu có thể cảm hóa thì cảm hóa, nếu như không thể
cảm hóa thì hãy xem như không nhìn thấy, trước tiên hãy tu tốt đức hạnh của
chính mình, khi đức hạnh đã nâng cao thì có thể bao dung mẹ chồng, yêu thương
mẹ chồng. Thứ hai là vĩnh viễn không được nói đến lỗi lầm của anh chị em, chỉ
nhìn ưu điểm của họ là được rồi, đừng nhìn khuyết điểm, đối với người nhà đặc
biệt là phải như thế. Nếu như ở trong nhà dưỡng thành thói quen rồi thì đến
công ty sẽ nhất định làm được như thế. Đừng ở trước mặt ông chủ nói người này
không đúng, người kia không đúng. Nếu như bạn thực lòng muốn đưa ra ý kiến để
cải thiện tình hình công ty thì trước tiên hãy chân thành đi câu thông với nhân
viên đó trước, nếu như không thể câu thông mà sự việc này có lợi ích rất lớn
đối với công ty thì bạn hãy chân thành mà đi nói với ông chủ. Nếu như tạo
chuyện thị phi, biến chuyện nhỏ thành chuyện to để gây rối loạn, trong lòng
thích thú thì đó là hành vi cực ác, phước báo của bản thân sẽ bị tổn giảm rất
lớn.
Điều thứ ba là không được hoa ngôn xảo ngữ,
ở đây cũng bao gồm luôn lời nói đùa, nói giỡn. Có phụ nữ thích nói đùa, hoặc
nói năng tùy tiện, thậm chí còn nói những lời dâm ô tục tĩu. Phải biết, nếu nói
những lời như thế thì nhất định sẽ nhận hậu quả, vĩnh viễn không được nói lời
như thế. Có một lần tôi gặp một nhân viên nam đã tùy tiện nói với một nữ nhân
viên rằng: “Nếu sau này anh tìm không được bạn gái thì anh sẽ tìm em”, nữ nhân
viên này cũng tùy tiện trả lời rằng: “Được thôi, không thành vấn đề”. Việc này
tôi vô tình biết được nên đã nghiêm khắc phê bình riêng từng người một. Tôi nói
với nhân viên nam đó rằng không được nói như vậy, hôn nhân là việc lớn của đời
người, sao có thể xem như trò đùa được? Tôi nói: “Nếu như cậu thực sự thích cô
ấy thì cứ đường đường chính chính mà nói với cô ấy, chứ đừng nói những lời như
vậy”. Còn đối với nhân viên nữ thì tôi phê bình còn nghiêm khắc hơn, khiến cô ấy
khóc, tôi nói: “Sao em có thể đem cuộc đời của mình ra nhận lời dễ dàng với
người khác như thế? Nếu như em thực muốn lấy anh ấy thì được, nếu như không
muốn lấy thì sao lại nói lời như thế?” Sau đó cô ấy cũng rất xấu hổ. Đối với
các em nhân viên nữ vừa mới tốt nghiệp đến làm ở công ty tôi, tôi thực sự xem
họ như con gái của mình, rất nghiêm khắc với họ. Lúc mới vào làm các em còn sơn
móng tay, đều bị tôi bắt tẩy đi hết, có em xót tiền mà nói rằng đã bỏ ra hơn
một trăm tệ để sơn móng tay, tôi nói “dù là một ngàn tệ cũng phải tẩy sạch,
chìa tay ra một cái nhìn như móng tay quỷ vậy, ghê quá!”, để móng tay sạch sẽ
có phải tốt hơn không, đừng để móng tay dài quá. Thế nên, tuyệt đối không được
nói đùa, những lời tục tĩu càng không nên nói. Chúng ta nói lời “hoa ngôn xảo
ngữ” là do chúng ta có tâm nịnh bợ từ lâu mà chúng ta không phát hiện ra, thậm
chí trước mặt cha mẹ cũng có cái tâm nịnh hót này. Trước mặt những khách hàng
có quyền thế, có địa vị hoặc là đem lợi ích đến cho mình thì mình đều dùng cái
tâm này mà nói chuyện, dùng cái tâm này nói chuyện trong một thời gian lâu thì
sẽ có ngày bạn vừa buột miệng là thốt ra mà không hay không biết. Lúc ban đầu
người khác sẽ cảm thấy người này nói chuyện rất ngọt ngào, thế nhưng nếu như
tiếp xúc lâu rồi thì cảm thấy người như vậy không thể kết giao bạn bè chân thật
được, bởi vì người khác đều cảm thấy con người này miệng lưỡi ngọt lịm, chỉ có
nói chứ không làm được, không có tâm chân thành, không thể khiến bất kỳ người
nào cảm động, thế nên không nên nói những lời nịnh bợ.
Loại sau cùng là lời nói khiến người khác
tổn thương, lời nói thô lỗ. Thông thường chúng ta cũng ít khi gặp phải loại phụ
nữ chanh chua đanh đá, nói lời thô lỗ rất khó nghe. Nhưng chúng ta có khẳ năng
nói ra những lời oán trách, nói lời hơn thua, lời thị phi, cái xấu của những
lời nói này là gì? Sẽ khiến cho người khác nghe rồi trong tâm không vui, trong
tâm không thoải mái, không tự tại. Phàm những lời nói khiến người khác không
thoải mái thì chúng ta đừng nên nói. Cần phải dưỡng khí chất nhu hòa, đồng thời
giữ gìn tốt mối quan hệ với đồng nghiệp, bạn bè và người ngoài. Theo lời của
chồng tôi, tôi trước đây vốn là không nói thì thôi, nhưng hễ nói ra thì khiến
người khác tức giận bật ngửa. Tuy tôi không biết nói những lời mắng người,
nhưng lại nói những lời của một phụ nữ có học thức khiến người khác tổn thương,
trong chốc lát có thể đâm người một nhát, khiến họ tức nghẹn, nói không nên
lời, tôi không nổi giận nhưng họ thì tức không chịu được, hiện nay tôi đã hiểu
rõ lời này thuộc về ác khẩu. Sau khi tôi học văn hóa truyền thống đã nỗ lực sửa
đổi tật xấu này, không nói những lời khiến người khác tức giận, mà biết nén
lại. Nếu như nói chuyện với người có oán thù với bạn thì oán sẽ chồng thêm oán,
bạn đã kết thành mối họa rồi, đến ngày nào đó không biết chừng bạn sẽ gặp rủi
ro với họ, cho nên cái miệng quả thật là cái cửa của họa phước.
Thế nào là lời nói thiện lành? Đó là lời
khi được nói ra khiến cho tất cả mọi người đều được lợi ích, điều này có nghĩa
là lời nói ra là lời trí huệ, lời nói trí huệ nhất định hàm chứa tấm lòng nhân
từ, nếu có lời nói như vậy thì hãy nói ra, còn nếu không thì đừng nói. Chúng ta
cần phải luyện tập, cần phải phản tỉnh, ít nói chuyện thì trước tiên sẽ bớt
được lỗi lầm, ví dụ như hôm nay nói mười câu, trong đó có một câu là trí huệ,
tỉ lệ như vậy là rất cao. Nếu như hôm nay nói một trăm câu mà chỉ có một câu có
trí huệ thì tỉ lệ như vậy là rất thấp. Thế nên, năm ngoái chồng của tôi đã từng
nói rằng anh ấy không mong muốn tôi ra giảng, anh ấy nói: “Nói nhiều sai nhiều,
trình độ của em còn thấp như thế mà ra ngoài giảng cho người khác cái gì”. Lúc
đó tôi không biết ý của câu nói “trình độ thấp” nghĩa là thế nào, nên tôi còn
tranh biện với anh ấy. Năm nay, anh ấy đã nêu ra ví dụ, và tôi đã hiểu. Mấy
tháng trước nhân viên của anh ấy hỏi anh ấy rằng nguyên nhân để sự nghiệp thành
công là gì, anh ấy trả lời: “Chẳng có gì khác ngoài việc đừng oán trách, phải
khiêm tốn”. Sau đó, anh ấy đã giải thích con người vì sao cần khiêm tốn, thế
nào là khiêm tốn, anh đã nêu ra hai ví dụ mà tôi cảm thấy rất hay. Anh ấy cầm
một ấm trà lên nói: “Bạn xem khi nước trà trong ấm đầy thì bạn rót ra tách trà
sẽ rất dễ dàng, ngược lại nếu như trong ấm không đầy nước thì bạn phải đưa ấm
lên cao, dùng lực để rót nước ra. Người khiêm tốn thì bụng dạ đã đầy đủ, đầy đến
mức tràn ra ngoài, một câu nói tình cờ thốt ra cũng khiến người được thọ dụng.
Người không khiêm tốn thì nôn nóng muốn biểu đạt, rất phí sức lực, nói cả buổi
mới nói ra một câu khiến người thọ dụng.” Anh ấy lại nêu ra một ví dụ khác: “Ví
dụ như con muỗi mỗi ngày kêu vo vo nhưng lại rất dễ bị người đập chết. Còn hổ,
sư tử và voi bình thường không nghe thấy tiếng chúng kêu, chúng an nhàn thong
dong tự tại mà đi, thế nhưng hổ và sư tử là vua của bầy thú, một khi chúng phát
ra âm thanh giận dữ thì sẽ cắn người, không phải người cắn chúng. Người khiêm
tốn thì có tướng vương giả, không dễ nói lời tùy tiện, nhưng khi nói chuyện thì
nhất định khiến người được thọ dụng”. Tôi cảm thấy ví dụ này rất hay, thế nên
người ta hay gọi chồng minh là “tiên sinh” (thầy giáo) thật có đạo lý, anh ấy
quả thực là thầy của tôi.
Phụ nữ chúng ta khi nói chuyện cần hết sức
chú ý đến âm điệu, tôi đã từng nghe một số cô gái nói chuyện với giọng điệu quá
mật ngọt lẳng lơ. Có một lần tôi đi cùng xe với một cô gái, âm điệu lời nói của
cô ấy qua điện thoại rất là nhẹ nhàng, ngọt lịm, khiến người nghe cảm thấy như
rót mật vào tai, đồng thời những cuộc nói chuyện của cô ấy qua điện thoại đều
là gọi cho nam giới. Tôi ở bên cạnh nghe xong cảm thấy âm điệu lời nói này
không được, không trang trọng. Thế nên, phụ nữ nói chuyện thanh âm cần phải nhu
hòa, là chữ “nhu” của tâm địa “ôn nhu
thiện lương”, và chữ “hòa” của “tâm bình khí hòa”, tuyệt đối không phải là lời
mật ngọt lẳng lơ. Những lời mật ngọt chết ruồi đó, loại âm thâm đó là tà âm,
không phải chính âm. Chúng ta cần phân biệt tà chính rõ ràng thì mới không uổng
công học tập Nữ Đức, làm phụ nữ phải có trí huệ.
Tổng kết lại, phụ nữ không quý ở chỗ nói
nhiều mà quý ở chỗ nói lời phù hợp thích đáng. Nếu bạn biết nói chuyện thì bạn
mới có thể biết làm thế nào để giúp chồng, làm thế nào để dạy con, làm thế nào
để trị quốc, bình thiên hạ.
THỜI NHIÊN HẬU NGÔN, BẤT YẾM Ư NHÂN.
Chữ “thời” có nghĩa là thời cơ, thời cơ là
gì? Nghĩa là khi chúng ta nói chuyện nhất định cần phải xét đến bối cảnh. Chúng
ta thường nói rằng: “khen ngợi phải công khai, phê bình cần kín đáo”. Tuy
nhiên, nếu như trong một công ty mà các thành viên không chung sống hòa thuận
với nhau, nếu bạn công khai khen ngợi một người nào đó thì có thể sẽ khiến anh
ấy càng bị tập thể cô lập, càng tạo nên sự bất hòa trong đoàn thể, vậy thà rằng
đừng khen ngợi công khai còn tốt hơn. Nhưng khi phê bình thì nhất định phải kín
đáo, chỉ một người nói chuyện với một người thôi. Đối với người lớn tuổi cũng
như vậy, khi người lớn tuổi nổi giận
hoặc không vui thì lời nói của bạn liệu có thể giúp họ điều giải được hay
không, nếu như không điều giải được thì đừng nói. Khi họ đang tức giận thì chớ
thêm dầu vào lửa. Còn trên gấm có cần thêu thêm hoa nữa hay không? Khi bản thân
tôi học tập Kinh điển thì thấy không cần như vậy, nếu như người này nhận được
quá nhiều lời tán thán mà bạn còn tặng thêm lời khen cho anh ấy thì đức năng và
phước báo của anh ấy sẽ không giữ được, ngược lại còn đẩy anh ấy đi về hướng
ngược lại, sẽ xuất hiện một số hiện tượng khiến người khác thất vọng. Tôi có
khi cảm thấy dường như những người bên cạnh đang hùa theo phụ họa, mọi người
tán thán thì mình cũng tán thán, nếu như mình không tán thán thì bị hiểu lầm là
đố kỵ. Tôi không cho là như vậy, khi tôi cảm thấy người đó không trụ nổi với vô
số lời khen thì tôi không thể hùa theo họ, mọi người khen người này tốt, tôi
không nói anh ấy không tốt, nhưng tôi sẽ không nói gì cả. Nếu như họ khăng
khăng muốn tôi có nhận xét đối với anh ấy thì tôi có thể nói rằng trên một
phương diện nào đó anh ấy đáng để tôi học tập, còn những phương diện khác thì
tôi một lời cũng chẳng nói ra.
Làm người thực sự cần phải có trí huệ, khi
đi hỏi người khác cũng cần có trí huệ. Ví dụ có một trường hợp, có một ông chủ
công ty, khi chúng tôi cùng ăn cơm với nhau, trên bàn ăn còn có những người
khác. Ông ấy đã hỏi tôi nên làm thế nào để dẫn dắt nhân viên trong công ty học
tập văn hóa truyền thống, “nếu như tôi dẫn nhân viên ra ngoài tham gia luận đàn
học tập văn hóa truyền thống, như thế có tốt không?” Tôi đã trực tiếp trả lời
với ông ấy là: “Không tốt”. Ông ấy hỏi tôi: “Tại vì sao?” Tôi nói: “Việc này
tôi đã trải qua rồi, bắt đầu từ năm ngoái tôi dẫn nhân viên của mình tham gia
đủ loại luận đàn, thậm chí họ còn dắt vợ và mẹ theo, tất cả chi phí đều do tôi
lo, vẫn trả lương đầy đủ, kết quả thế nào? Kết quả chỉ là sự thể hiện của cái
tâm tự tư tự lợi của tôi, chính là thể hiện ra tôi rất nhân từ, hình như đối xử
với nhân viên rất tốt. Họ có thay đổi hay không? Không hề thay đổi, mà đa số
còn từ chức bỏ đi, vì sao lại như thế? Sau cùng tôi đã “phản cầu chư kỷ” (xét
lại chính mình) rằng nhân viên hiện nay không cần đi ra ngoài học, mà bản thân
tôi ở nhà cần nội tu trước, tôi học hiểu một điều thì dạy họ một điều. Thế giới
phù hoa bên ngoài rất loạn, mười người thầy thì sẽ có mười kiểu giảng khác
nhau, tôi là người vừa mới học tập, nhân viên còn học sau tôi, họ ở bên ngoài
nghe không hiểu, nhìn không hiểu về hỏi tôi, kỳ thực tôi cũng không hiểu rõ.
Hơn nữa, sau khi ra ngoài, họ tiếp xúc với nhiều người như thế thì tâm sẽ tán
loạn. Bạn xem từ xưa đến nay cổ đại đức dạy học nhất định là đóng cửa tự tu,
trước tiên không phải dẫn học trò đi du sơn ngoạn thủy. Trước tiên phải làm cho
tâm của họ định lại đã. Giám đốc có thể ra ngoài tham học vì định lực của giám
đốc dù sao cũng cao hơn nhân viên một chút, sau đó để các nhân viên ở nhà tu
định trước tiên, chọn ra một hoặc hai bộ sách để họ học tập nhiều lần, nghe đi
nghe lại, thể ngộ nhiều lần trong công việc. Không cần đem tiền đi tiêu một
cách vô ích như thế, không cần thiết.” Sau khi nghe tôi nói xong, ông ấy lại
hỏi một nhân viên kế bên, cũng là một nhân viên quản lý cấp cao ở một công ty
khác, anh ấy đã nói với ông rằng: “Ông nên dẫn nhân viên đi ra ngoài học tập,
có thể thông qua học tập mà nâng cao chính mình.” Lúc đó, ông giám đốc ấy bắt
đầu cảm thấy rất bối rối, rốt cuộc có nên dẫn nhân viên ra ngoài học hay không,
ông ấy đã hỏi tôi, lúc đó tôi không nói gì cả. Bởi vì địa vị của ông chủ và
nhân viên vốn dĩ không như nhau, bạn hỏi ông chủ thì sẽ có đáp án này, bạn hỏi
nhân viên thì nhất định có một đáp án khác, như vậy thì bạn phải biết cần nên
hỏi ai, đây cũng thuộc về nói chuyện cần phải quán thời cơ. Không chỉ bao gồm
việc phải quán sát thời cơ mà còn phải biết quán sát đối tượng. Trước mặt mẹ
chồng bạn đừng nên kể tội chồng của mình, vì không có ích gì cả, hoàn toàn là
kể tội vô ích, phát ngôn vô ích, hoàn toàn không có tác dụng. Bạn có thời gian
mà lại làm những việc vô ích chi bằng hãy làm những việc có ích đi, đừng lãng
phí thời gian của chính mình, bạn không cần đi kể tội bất kỳ người nào cả. Nếu như bạn đi kể lể với bạn bè của mình về
ông xã, nhưng bạn bè của bạn không thể giải quyết được, bạn đi kể lể với cha mẹ
ruột của mình về anh ấy, cha mẹ bạn tuy có lo lắng bực bội nhưng liệu họ có
khuyên bạn ly hôn anh ấy hay không? Không bao giờ. Nếu như bạn đi kể lể với cha
mẹ chồng về chồng của mình thì họ cũng không thể đi chỉ trích con trai của họ
được, cho nên tôi cảm thấy phương thức tốt nhất đó chính là bản thân tự nội hóa
để giải quyết vấn đề, sau này cũng không cần đi kể lể về ai nữa.
“Thời nhiên hậu ngôn” chúng ta cần phải
biết với mỗi một lời nói thì từ việc lựa chọn lời cho đến việc quán sát thời cơ
là nhằm để chúng ta định lại, trong quá trình định đó có thể sinh ra trí huệ
chân thật. Sau cùng sẽ đạt được hiệu quả là khiến người không chán ghét. Từ xưa
đến nay đều hết sức xem trọng “phụ ngôn”, trong tất cả các giáo học của chư vị
cổ đức, giáo học về Nữ Đức đặc biệt nhấn mạnh đến “phụ ngôn”. Trong Kinh Thi
phần “Đại Nhã” có câu nói rằng: “Bạch khuê chi điếm, thượng khả ma dã. Tư ngôn
chi điếm, bất khả vi dã”. Câu này có nghĩa là gì? Bạch khuê chỉ cho bạch ngọc,
dùng bạch ngọc làm con dấu, nếu như ở phía trên có chút tì vết thì có thể mài
nhẵn đi một chút là được. Tuy nhiên, nếu như lời nói có vết nhơ, như là nói lời
ác, lời không nên nói ra, thì bạn có thể nuốt vào được hay không? Không thể
được, không có cơ hội để hối hận. Có một đoạn câu như thế này, tôi xin chia sẻ
với mọi người phần tôi đã sao chép lại: “Bớt nói những lời oán trách, hãy nói
nhiều lời khoan dung, oán trách mang lại hận thù, khoan dung mới là trí huệ.
Bớt nói những lời mỉa mai, hãy nói nhiều lời tôn trọng, mỉa mai thể hiện sự xem
thường, tôn trọng tăng thêm lòng thấu hiểu. Bớt nói những lời tổn thương, hãy
nói nhiều lời quan tâm, tổn thương tạo nên đối lập, quan tâm thắt chặt tình
thân. Bớt nói những lời ra lệnh, hãy cùng bàn bạc thêm với nhau, mệnh lệnh chỉ
có thể tiếp thu, còn bàn bạc mới chính là lãnh đạo. Bớt nói những lời phê bình,
hãy nói nhiều lời cổ vũ, phê bình tạo ra ngăn cách, cổ vũ khơi mở tiềm năng”.
Tôi rất thích năm câu nói trên, dán nó lên trên bàn đọc sách, khi không có việc
gì thì có thể đọc lại nó. Bạn có đang nói những lời oán trách, mỉa mai, tổn
thương, ra lệnh và phê bình hay không? Nếu như có nói thì hãy mau chóng mà
chuyển đổi trở lại, hãy đem chúng chuyển thành những lời tốt đẹp. Giống như
cánh cửa sổ vậy, bên trong cửa sổ là màn đêm u ám tối tăm, nếu mở cửa sổ ra thì
sẽ nhìn thấy rực rỡ sáng chói, chỉ là cách nhau một bức tường, một khi thay đổi
thì sẽ có thể chuyển đổi trở lại, chúng ta cũng thường xuyên phản tỉnh chính
mình, như vậy mới tốt.
Tiếp theo tôi xin chia sẻ với một người một
chút về ngôn từ trong lời văn của phụ nữ thời nay trên các trang mạng và
podcast nhất định cần chú ý, đừng viết những điều không tốt, không phải là lời
nói thiện lương hoặc là lời nói khiến tâm người đọc trở nên xấu ác thì đừng
viết ra. Nếu như bạn viết ra một cuốn sách lưu truyền hậu thế có rất nhiều
người đọc mà nội dung đi ngược lại với luân lý đạo đức, bạn có cần gánh trách
nhiệm này hay không, có gánh lấy hậu quả hay không? Chúng ta thấy tác giả Thi
Nại Am của tiểu thuyết “Thủy Hử Truyện”, trong tác phẩm của ông có một số cảnh
liên quan đến sắc tình, là những thứ không tốt, nên con cháu 3 đời của ông đều
bị câm. Còn tác giả Tiếu Tiếu Sinh của “Kim Bình Mai” thì con cháu năm đời bị
tuyệt tự. Tác giả của cuốn sách “Nhân tình của quý cô Chatterley” là
D.H.Lawrence, cuốn sách này có thể rất nhiều người đã xem qua, ông ấy viết xong
hơn một năm thì qua đời ở tuổi 44. Bao gồm cả tác giả của truyện tranh
“Shin-cậu bé bút chì” đã qua đời ở tuổi 51, cuốn truyện tranh “Shin-cậu bé bút
chì” chưa viết xong thì ông ấy đã chết do ngã từ trên vách núi xuống đất. Vì
sao vậy? Bởi vì viết ra những câu chuyện tà ám như vậy sẽ dẫn dắt lòng người đi
về hướng trái nghịch với luân thường đại đạo, bạn phải gánh lấy nhân quả, giống
bạn như xúi dục người khác giết người thì việc này sao có thể không liên quan
với bạn được chứ? Có quan hệ rất lớn. Đặc biệt là những nữ tác giả có tài văn
chương hãy nên suy nghĩ, hãy dùng ngòi bút của mình mà viết về những văn chương
của Thánh Hiền, khuyên người hướng thiện, chớ nên xem thường mà phê bình người
xưa. Khi tôi lên mạng thâu thập những tư liệu về Ban Chiêu, tôi cũng nhìn thấy
rất nhiều bài viết phê bình Ban Chiêu, tôi cảm thấy rất đau lòng, họ chưa đọc
kỹ tác phẩm của bà, vẫn chưa nghiên cứu ý nghĩa sâu bên trong, không hiểu được
ý nghĩa thực sự của nó mà đã tự ý phê bình, khiến cho huệ căn, huệ mạng của
nhiều người bị đoạn mất. Những người khác xem thấy lời bình như vậy sẽ không đọc
tác phẩm này nữa, có thể sẽ vĩnh viễn không thể nào có được sự giáo hóa về đức
hạnh phụ nữ, đây là một sự việc rất nghiêm trọng. Thế nên, không có tài đôi khi
cũng là một điều hay, tài năng kém thì chí ít cũng sẽ không gây ra những lỗi
lầm lớn, ngược lại đối với những người rất có tài hoa thì là đó lại là một việc
nguy hiểm. Nếu như phụ nữ có đức mà vô tài thì vẫn còn được, vẫn là một món
hàng an toàn. Nếu vô đức vô tài thì là món hàng kém chất lượng, nhưng cũng
không gây ra ảnh hưởng xấu lớn, cò như vô đức mà có tài thì tuyệt đối sẽ là món
hàng nguy hiểm, đó là một gói thuốc nổ. Trong công ty của tôi, nếu như tôi phát
hiện người này không có đức thì sẽ không bao giờ trọng dụng, bất kể người đó có
tài năng đến đâu, cho dù anh ấy có đem tiền về cho công ty nhưng tôi cũng xem
như không. Bởi vì liệu số tiền ấy sẽ mang lại hậu quả không tốt hay không,
khách hàng có than phiền hay không, có mối họa ngầm nào bên trong hay không tôi
cũng không biết rõ. Cho nên, tôi thà rằng dùng người có đức vô tài, đây là tiêu
chuẩn thấp nhất, rồi giúp cho người có đức vô tài nâng cao lên thành có đức có
tài, bồi dưỡng cho họ, nâng cao tư chất của họ, tăng trưởng phước báo cho họ,
sau này họ sẽ có đức lẫn tài. Rất nhiều người đến cửa hàng chúng tôi đều cảm
thấy kinh ngạc, các nhân viên nữ đều rất bình thường, rất phổ thông, không có
cô nào mồm mép lanh lợi cả mà đều là những cô gái ăn nói rất bình thường, mộc
mạc nhưng tâm địa thiện lương.
QUÁN HOÁN TRẦN UẾ, PHỤC SỨC TIÊN KHIẾT, MỘC
DỤC DĨ THỜI, THÂN BẤT CẤU NHỤC, THỊ VỊ PHỤ DUNG. (Tạm dịch: Y phục dù cũ hay
mới cũng phải giặt cho sạch sẽ, tắm gội đúng lúc, giữ thân thể thanh khiết sạch
sẽ, phục sức tươi tắn chỉnh tề, đây chính là phụ dung)
“Quán hoán” có nghĩa là giặt, ý chỉ thường
xuyên giặt giũ quần áo sạch sẽ, đừng để dơ bẩn. “Phục sức tiên khiết” có nghĩa
là mặc y phục thanh khiết, sạch sẽ. “Mộc dục dĩ thời, thân bất cấu nhục” nghĩa
là thường xuyên tắm gội, thân thể đừng để cáu bẩn, đó là phụ dung. Trên thực tế
mỗi một câu mà Ban Chiêu viết đều có hàm nghĩa rất sâu. Chẳng nhẽ chỉ có nghĩa
là phải mặc quần áo sạch sẽ và giữ gìn thân thể sạch sẽ thôi sao? Kỳ thực không
chỉ là như vậy, mà là thông qua hành vi như thế để luôn luôn nhắc nhở bản thân
về mặt đức hạnh về mặt tâm hạnh của chúng ta xem coi có bị cấu uế hay không?
Nếu như cũng bị ô nhiễm, cũng bị vấy bẩn thì như thế không gọi là phụ dung.
Trong “Chu Dịch” có câu nói rằng: “Mạn tàng hối đạo, trị dung hối dâm”. “Hối”
có nghĩa là dẫn dắt, dẫn dụ, có nghĩa là nếu như bạn thu thập cất giữ những
châu báu đẹp đẽ tức là đang dụ kẻ trộm vào nhà của bạn ăn trộm. Người thời nay
không những cất giữ châu báu trong nhà mà còn phô bày ra ngoài, đi xe siêu
sang, mặc quần áo hàng hiệu, như thế chẳng khác nào dẫn dụ người khác đến cướp,
như vậy chẳng khác nào dạy người đi cướp bóc hay sao? “Trị dung hối dâm” nghĩa
là phụ nữ ăn mặc rất hở hang khêu gợi, chẳng khác nào nói rằng “tôi là cô gái
không đàng hoàng, anh hãy đến đùa bỡn với tôi, tà dâm với tôi”, tức đang dạy
cho người khác những sự việc như thế, chỉ chiêu cảm những hành vi phi lễ đến
với mình. Thế nên, lời nói hành vi của phụ nữ lúc bình thời rất là quan trọng,
nếu như bạn có chính tâm chính nghĩa, ăn mặc trang điểm nghiêm chỉnh đoan trang
thì bất kỳ người nào cũng không dám thất lễ với bạn, sẽ không có những hành vi
phi lễ. Nếu như chúng ta hời hợt không chú ý đến hành vi và lời nói của chính
mình nhưng lại không biết rằng chúng là một loại ám thị đối với người khác, có
thể trong tâm của bạn không nghĩ như thế, nhưng người khác lại nghĩ đến điều
phi lễ. Chúng ta cần thường xuyên phản tỉnh xem những hành vi cử chỉ của chúng
ta có khiến cho người khác khởi lên những suy nghĩ như vậy không, có dựa trên
những lời dạy của cổ Thánh tiên Hiền hay không?
Trên phương diện y phục và trang điểm,
chúng ta cần chú ý nên làm thế nào thì mới có thể gọi là “tắm rửa sạch sẽ, phục
sức tươi tắn”? Về mặt ngôn từ thì chúng ta cảm thấy phụ nữ thời nay đều có thể
làm được, có ai mà cả ngày không tắm đâu, có ai ăn mặc lôi thôi lếch thếch đâu?
Không có phụ nữ như vậy mà các cô gái đều trang điểm rất tươi tắn sáng sủa, tóc
mỗi ngày đều chải chuốt, tắm rửa mỗi ngày mấy lần. Nhưng điều then chốt đó là y
phục có phù hợp với bản thân hay không? “Đệ Tử Quy” đã dạy cho chúng ta về điều
này, trước tiên phải ăn mặc đoan trang, không được hở hang khêu gợi, đặc biệt
là vào mùa hè. Đầu năm nay khi bắt đầu học tập Nữ Đức, có một ký giả đến phỏng
vấn tôi và doanh nghiệp của tôi, sau đó tôi đã gợi ý với cô ấy nên tuyên truyền
về văn hóa truyền thống, cô ấy nói: “Thứ này lỗi thời rồi, tôi không cần viết
bài về đề tài này đâu.” Sau đó tôi nói rằng: “Cô hãy ngồi xuống, để tôi rót cho
cô tách trà và trò chuyện cùng cô, tôi không nói gì khác ngoài bốn chữ.” Cô
nói: “Cái đó càng cổ lỗ xỉ hơn, ai còn học tam tòng tứ đức nữa chứ?” Tôi nói:
“Tôi xin nói với cô về đề tài phụ dung”. Bởi vì lúc đó không có nhiều thời
gian, sau khi tôi nói xong cô ấy có hơi kinh ngạc rồi nói: “Chị nói những điều
này có vẻ như là điều cần thiết trong thời buổi hiện nay, không phải là thứ lỗi
thời.” Tôi nói: “Quả đúng như vậy”. Cô ấy kể cho tôi nghe về lời nói của một
cảnh sát trưởng là “vào mùa đông thì những vụ án cưỡng dâm rất ít, như khi mùa
hè đến thì các vụ án đột nhiên tăng vọt, đặc biệt là vào tháng 8 và 9 khi các
cô gái ăn mặc thiếu kín đáo thì các vụ án tăng lên rất nhanh, các cô gái cần
chú ý đến việc ăn mặc trang điểm, nếu không thì sẽ rước họa vào thân.” Thế nên,
chúng ta hãy nghĩ xem nếu như tất cả phụ nữ đều học về phụ đức, biết cách ăn
mặc phù hợp thì các vụ án hình sự sẽ không nhiều như thế, cha mẹ cũng không
phải lo lắng nhiều về con cái. Việc ăn mặc của con gái từ nhỏ phải được mẹ dạy
dỗ, việc này phải xem xem người làm mẹ ăn mặc như thế nào, nếu như người mẹ
cũng ăn mặc hở hang khêu gợi, thì cũng sẽ cho con ăn mặc như thế, việc này là
điều rất bình thường, bạn thích như vậy thì cũng thích con cái của mình ăn mặc
như vậy. Có một lần tôi xem thấy tin tức nói về một diễn viên điện ảnh nổi
tiếng của HongKong dẫn theo con gái du lịch Châu Âu, trên mạng đăng rất nhiều
tấm hình, con gái của cô ấy là một phiên bản y hệt như cô ấy, nó chỉ mới 5 tuổi
mà mặc áo khoác da báo, tay mang một túi xách hàng hiệu nhỏ, đội một chiếc mũ
lệch, tóc uốn, mang đôi ủng cao, ngón tay đều sơn đỏ, sau đó cầm chiếc điện
thoại nhỏ đi dạo phố. Tuy nhiên, quan trọng nhất đó chính là gì? Lúc đó là thời
gian đi học, nhưng cô ấy đã xin thầy giáo cho con của cô nghỉ học để đi du lịch
Châu Âu, thầy giáo không đồng ý nhưng đó là trường học quý tộc nên dường như
cũng chẳng có cách nào không cho nghỉ. Chúng ta nghĩ xem đứa bé gái đó lớn lên
sẽ như thế nào? Đương nhiên trường hợp của bé là một trường hợp cực đoan, chúng
ta hãy xem những gia đình phổ thông khác xem có giống như vậy hay không? Ngoài
ra chúng ta thấy những phụ nữ bán những y phục khêu gợi thì giống như những
người bán sách báo và băng đĩa đồi trụy vậy, liệu con cái của họ có ăn mặc
giống như thế không, người nhà của họ có ăn mặc giống như thế không? Nếu như
người nhà bạn không mặc những quần áo như thế này thì bạn cũng đừng bán chúng,
hãy bán những y phục truyền thống, y phục đoan trang hoặc trang phục công sở
cho phụ nữ. Có một nữ doanh nhân của một chủ tiệm nhỏ nói với tôi rằng khách
đến mua đều là những cô tiểu thư, chi tiền rất thoáng, nên kiếm được rất nhiều
tiền. Tôi nói rằng bên này chị kiếm được, còn bên kia thì sao? Có thể sẽ để lại
di hại vô cùng. Bao gồm những người bán những băng đĩa đồi trụy, liệu con cháu
đời sau của họ có xem hay không, nếu như chúng xem thì hại người đời sau cũng
là hại chính mình. Điều thứ hai, chúng ta mặc y phục nhất định không được xa xỉ
lãng phí, phải phù hợp với thân phận và điều kiện kinh tế của chính mình, thậm
chí khi điều kiện của gia đình rất tốt có thể mua những quần áo hàng hiệu nhưng
vẫn có thể giảm bớt nhu cầu và tiêu chuẩn của chính mình mà không mua chúng.
Tiết kiệm những phước báo này dành cho con cháu đời sau của mình, để dành phước
cho lúc tuổi già, khi còn trẻ chớ phung phí phước, chớ mê muội truy cầu hưởng
thụ. Nếu như không có điều kiện để mua thì càng tốt, bởi vì tâm ái mộ hư vinh
sẽ hại cả đời của chính mình, chỉ vì đống quần áo hàng hiệu đắt tiền hay chỉ vì
một cái túi xách mà không tiếc sự hy sinh, thậm chí còn bán luôn cả chính mình,
thực tế cái được sẽ không bù nổi cái mất, được hạt mè mà mất cả quả dưa, các
bạn gái nên hiểu rõ điều này.
Việc ăn mặc không phù hợp còn bao gồm cả
việc phục sức giống như nam giới. Tôi xin nêu ra một ví dụ trong sách “Liệt Nữ
Truyện”. Hạ Kiệt là vị vua cuối cùng của nhà Hạ, ông có một phi tử là nàng Muội
Hỷ, nhan sắc rất xinh đẹp nhưng thiếu đức hạnh. Việc phụ nữ phục sức với trang
phục của nam giới, đeo kiếm, đội mũ cao của nam giới, nhìn rất oai phong là bắt
đầu từ nàng ta. Hạ Kiệt cũng chẳng màng đến việc tu dưỡng lễ nghĩa, vô cùng
hiếu sắc tham dâm, tìm kiếm mỹ nữ để đưa vào hậu cung. Ông còn tuyển vào cung
những tên hề và những kẻ biểu diễn mua vui cho ở cạnh bên, chế tác và biểu diễn
loại âm nhạc dâm dật, ngày đêm không ngừng. Ông cho cung nữ uống rượu, nghe
theo lời của nàng Muội Hỷ nên mê loạn u tối, không giữ gìn quy củ, phóng túng
xa xỉ, dâm dật vô độ. Ông còn xây một cái ao chứa rượu rộng đến nỗi có thể đi
lại bằng thuyền. Một tiếng trống vang lên thì có 3000 người khom người như con
trâu đi đến thủ phục xuống uống rượu, họ bị bức đẩy xuống ao uống rượu, uống
say rồi thì chết chìm luôn trong ao, Muội Hỷ xem thấy cảnh đó rất thích thú. Có
một vị đại thần rất chính nghĩa tên Long Bàng
đã khuyên can rằng: “Làm vua mà vô đạo thì sẽ mất nước” nhưng vua không
nghe, nên sau đó đất nước này đã bị giệt vong. Hạ Kiệt đã nói rằng: “Mặt trời
có thể mất được sao? Nếu như mặt trời mất thì ta mới mất.” Vua không những
không nghe lời khuyên mà còn cho rằng đây là lời yêu ngôn hoặc chúng nên đã
giết chết Long Bàng. Tiếp theo, ông ta đã cho xây đền đài cung điện bằng ngọc,
vét sạch tiền tài của đất nước, kết quả vua Thang khởi nghĩa. Lúc đó Thang là
một chư hầu, khi đánh nhau với quân của Hạ Kiệt thì quân lính của Hạ Kiệt đều
quy giáo đầu hàng vua Thang, sau cùng giúp Thang bắt Hạ Kiệt và Muội Hỷ lưu
đày, đưa đến bờ biển, sau cùng thì chết ở trên núi Nam Sào. Cho nên, những phụ
nữ có nhan sắc nhưng vô đức thì nhất định sẽ hại người, hại gia đình, hại đất
nước, đây là một ví dụ cực đoan trong lịch sử đáng để chúng ta phản tỉnh. Chúng
ta đọc lịch sử như chính mình soi gương, vì vậy phụ nữ không nên phục sức như
nam giới. Hiện nay chúng ta nhìn thấy một số ngôi sao ca nhạc nữ nhưng thích
mặc đồ như nam giới, rất nhiều fan nữ cũng theo đó mà sùng bái, việc này có sức
ảnh hưởng đến rất nhiều người. Vì sao rất nhiều ca sĩ, diễn viên đoản mạng,
thậm chí qua 40 tuổi thì bắt đầu đi xuống, vận mạng đen đủi? Bởi vì họ có sức
ảnh hưởng đến rất nhiều người, nhưng không dẫn dắt mọi người đi trên chính đạo,
nên vận mạng của họ nhất định sẽ suy.
Bên cạnh đó chúng ta cũng cần lưu ý là
không được sửa sắc đẹp, bởi vì thân thể của chúng ta “thân thể tóc da nhận từ
cha mẹ, không dám để tổn thương”, đây là câu nói trong “Hiếu Kinh”. Vì sao thời
xưa người ta giữ gìn thân thể rất tốt, là vì sợ cha mẹ nhìn thấy sẽ đau lòng.
Hiện nay thậm chí có cha mẹ không hiểu biết còn chủ động đưa tiền cho con gái
đi sửa sắc đẹp. Nếu làm như thế thì thân và tâm đều bị tổn hại rất lớn, thời gian
lâu sau thì thân thể có thể sẽ không được bình thường. Thân thể mà Trời ban cho
này là tốt nhất rồi, nếu có tiền tài thì hãy đi làm từ thiện, nếu có thời gian
và tinh lực thì hãy tích lũy đức hạnh cho chính mình. Sắc đẹp rồi cũng sẽ có
ngày nhạt phai, cho dù sửa sắc đẹp có tuyệt đến đâu thì qua 40 tuổi cũng sẽ già
nua, đó là quy luật của tự nhiên. Bất kỳ người nào cũng không thể chống lại quy
luật tự nhiên, chi bằng chúng ta hãy thuận theo, ông Trời cho sao thì hãy để
như vậy, cho khuôn mặt tròn thì cứ để mặt tròn, cho mắt một mí thì cứ để mặt
một mí, sống mũi có hơi thấp thì cứ để như vậy, đừng đi nâng chỗ này, cắt chỗ
kia mà làm gì, như vậy là trái ngược với quy luật tự nhiên. Con người nếu như
quá để ý đến nhan sắc ngoại hình của chính mình, đặc biệt là phụ nữ thì cô ấy
nhất định chẳng để tâm vào việc học tập và nâng cao đức hạnh của mình, quả thật
là “tâm vô nhị dụng” (một tâm không thể dùng vào hai việc một lúc).
Phụ nữ khi mang thai cũng phải chú ý đến sự
đoan trang, rất nhiều phụ nữ sau khi kết hôn thời gian lâu rồi ở nhà thì ăn mặc
khá là cẩu thả. Mặc quần áo ở nhà cũng cần phải chú ý giữ gìn sạch sẽ, tươm
tất, chỉnh tề để chồng và con nhìn vào cảm thấy tinh thần phấn chấn. Sau khi
mang thai cũng cần phải như thế, bởi vì bạn sạch sẽ thì đứa trẻ con bạn cũng
sạch sẽ. Bản thân tôi có cảm nhận rất rõ ràng, đặc biệt là đối với đứa con thứ
hai của mình, khi tôi mang thai thì rất chú ý giữ gìn sạch sẽ, lúc bình thường
đã sạch sẽ, lúc mang thai còn sạch sẽ hơn, đứa con trai thứ hai của tôi sau này
cũng rất sạch sẽ, nó chơi đồ chơi xong đều chủ động xếp ngăn nắp, bình thường
cũng thích rửa đồ chơi của mình. Cái chén nhựa của nó đều do chính nó rửa, quần
áo nếu như bị dơ nó đều chủ động thay ra. Nó mới lên 3 tuổi, hồi 2 tuổi cũng đã
như vậy rồi, đôi tất nhỏ của nó là do nó tự giặt, giặt rất sạch. Chúng ta sinh
con ra bất luận là con trai hay con gái cũng đều nên siêng năng và sạch sẽ, khi
chúng còn ở trong bụng mẹ là có thể bắt đầu giáo dục được rồi. Người phụ nữ
trong lúc mang thai cần giữ cho mình đoan trang, thanh tịnh, sạch sẽ, tinh
khiết. Đừng để một khi mang thai thì đầu tóc rối bù, quần áo thì bạ cái gì mặc
cái đấy, không được để bộ dạng như vậy.
Tiếp theo là khi trong nhà xảy ra biến cố
lớn, vì dụ như sự nghiệp của chồng đột nhiên gặp biến cố hoặc người thân xảy ra
biến cố thì người làm vợ, bà chủ của gia đình nhất định cần giữ được điềm tĩnh,
sắc mặc và dung mạo lúc đó phải an định không được rối loạn. Đừng để xảy ra bất
kỳ việc gì tay chân đều cuống quýt lên, hấp tấp, nóng nảy vội vàng, “không xong
rồi, làm sao bây giờ”. Thực sự khi gia đình xảy ra chuyện thì người chủ gia
đình không phải là nam giới mà nhất định là phụ nữ, bởi vì tình yêu của người
mẹ sâu dầy khôn sánh, bạn sẽ khiến cho lòng của chồng lúc nào cũng vững dạ, bất
kỳ việc gì xảy ra bạn cũng đều có thể điềm tĩnh thì sẽ không có việc lớn xảy
ra. Bất cứ lúc nào bạn cũng đều mang đến cho gia đình sức định tĩnh như vậy,
bạn cần có năng lực này. Tôi đã từng nói rằng phụ nữ giống như cây “định hải
thần châm” (gậy thần trấn biển) trong gia đình, đừng để cây gậy thần này bị lấy
đi, cho dù là biển động đến cấp độ nào thì gậy thần trấn biển này không được
dao động, anh ấy động là việc của anh ấy, còn bạn nên giải quyết thế nào thì
giải quyết như thế đó, việc lớn trong gia đình cũng không nhiều, một năm thậm
chí mấy năm mới xảy ra một lần, nhưng bình thường chúng ta phải tu luyện định
lực trong những việc nhỏ trong cuộc sống, khi việc lớn xảy ra thì chúng ta có
thể làm được “lâm nguy bất loạn”.
“Mộc dục dĩ thời, thân bất cấu nhục” tức là
không để cho bản thân bị bất kỳ nỗi nhục nào. Nỗi nhục này không phải do người
khác mang đến cho mình, như là bị người khác hủy báng, nhục mạ chúng ta, không
phải vậy, bấy kỳ người nào cũng đều không thể gây ra cho bạn, chỉ có bản thân
mới có thể mang nhục đến cho chính mình. Bạn đã nắm vững lời ăn tiếng nói, hành
vi, cách ăn mặc trang điểm của chính mình, sau cùng là nắm vững nội tâm của
chính mình, thì “nước dơ” ở bên ngoài không thể bắn vào thân được, người khác
hắt vào cũng không hắt được, chỉ có mình vấy bẩn chính mình mà thôi. Trong lúc
học tập chúng ta cần biết rõ sự việc nào có thể khiến chúng ta rước lấy nhục
nhã, sự việc nào thì không. Chúng ta học tập lời dạy của cổ đức nhiều lần thì
thấy rằng việc quan trọng hàng đầu của phụ nữ đó là trinh tiết. Đặc biệt là hiện
nay rất nhiều người không chú ý đến lời nói và hành vi trên phương diện này,
xem đó là việc không sao cả, cách đây 20 năm khi nói đến việc ngoại tình thì
cảm thấy đỏ mặt, còn hiện nay thì nói chi đến việc ngoại tình, việc có bao
nhiêu mối tình mọi người đều không cảm thấy đó là việc hổ thẹn mà là ngược lại
còn cảm thấy tự hào. Chúng ta gọi sự việc này là “tích phi thành thị”, có nghĩa
là sự việc sai trái tích lũy quá nhiều rồi, mọi người đều cảm thấy việc này trở
thành đúng. Chúng ta hiện nay cần loại bỏ cái sai, quay về nẻo chánh, đem sự
việc sai trái này nói rõ với mọi người rằng làm như thế là không tốt, đem việc
tốt nói với mọi người rằng hãy nên làm như vậy. Bởi vì trên thế gian này chỉ có
đi trên con đường chính đạo thì mới có được hạnh phúc thực sự, những phụ nữ
ngoại tình đều không hạnh phúc, họ đã làm trái với thường đạo của thế gian thì
làm sao hạnh phúc cho được? Thế nên mọi người cần phải hiểu rõ cái gì là thật,
cái gì là giả, cái gì là vĩnh cửu, cái gì là tạm thời.
Còn một điểm nữa tôi xin nói với mọi người,
cũng là nhắc nhở mọi người rằng phụ nữ không nên tích chứa nữ trang, đây cũng
là lời dạy của cổ Đại Đức. Hiện nay phụ nữ vì tích chứa trang sức vàng bạc,
châu báu ngọc ngà mà không ngần ngại tiêu hao cạn kiệt gia tài, việc này không
hề có chút ích lợi gì cả. Nếu như có tiền tài như thế chi bằng hãy nên đem ra
tích đức hành thiện. Nếu đeo quá nhiều đồ trang sức sẽ dễ dàng khiến người khác
khởi tư tưởng bất thiện, tuy nhiên điều này không có nghĩa là chúng ta không
mua bộ trang sức nào cả, có một hai bộ nữ trang là đủ rồi. Ví dụ như quà tặng
hoặc tín vật mà chồng tặng cho bạn thì bạn hãy giữ lấy, những thứ dư thừa không
dùng đến thì đừng đi mua. Đây cũng là nội dung rất quan trọng trong việc “cách
vật tu thân”, hãy từ đây mà bắt đầu tu, bắt đầu “cách vật”. Bởi vì phụ nữ nói
chung đều thích nữ trang, nhưng trong sách “Đại Học” có câu: “Tâm còn có thứ
yêu ghét tức đã không thuần chính”.
CHUYÊN TÂM PHƯỞNG TÍCH, BẤT HIẾU HÍ TIẾU,
KHIẾT TỀ TỬU THỰC, DĨ CÚNG TÂN KHÁCH, THỊ VỊ PHỤ CÔNG HỸ. (Tạm dịch: Chuyên tâm
may vá, dệt vải, không nói đùa cười cợt với người khác, chuẩn bị rượu và thức
ăn ngon, tiếp đãi khách chu đáo, đây chính là phụ công)
Sau cùng chúng ta cần học về phụ công. Dệt
vải là công việc thường ngày của phụ nữ, cần chuyên tâm làm mà không mỏi, còn
sự cười đùa cợt nhả thì phụ nữ không nên có. Phụ nữ cần giữ đoan chính an tĩnh,
khi khách đến thì phải chuẩn bị rượu và thức ăn đầy đủ để thết đãi. Vào thời
xưa nam giới làm nông ở bên ngoài, phụ nữ ở nhà dệt vải, may vá, sau đó làm
cơm, thết đãi khách khứa, như thế gọi là phụ công, ý nghĩa rất là đơn giản. Thế
nhưng trên thực tế ý nghĩa của nó rất sâu, khi thực hiện phụ công cần phải
chuyên tâm, không được tam tâm nhị ý, không tạp, không loạn. Nhất tâm dệt vải
cũng chính là nói phụ nữ đem tâm định lại trong công việc nhà, nói một cách
khác là định tâm trong sứ mạng của mình ở trong gia đình. “Dệt vải” phải chăng
chỉ có nghĩa là dệt ra y phục để mặc cho ấm không? Nó là một danh từ thay thế,
là danh từ để Ban Chiêu dùng để biểu pháp, biểu thị pháp môn gì vậy? Biểu thị
cho pháp môn về đức hạnh phụ nữ mà Ban Chiêu muốn tuyên truyền, phần quan trọng
nhất của Nữ Đức đã được nói đến ngay ở phần mở đầu, đó là cần phải hiểu bổn
phận của chính mình. Bổn phận đó là gì? Đó là bạn có sứ mạng khác với sứ mạng
của nam giới, bạn ở nhà cần thực hành tốt đạo làm vợ và giáo dục con cái. Làm
thế nào để dạy tốt con cái? Bắt đầu từ việc làm tốt phụ công, nếu như bạn chẳng
làm một việc gì, một người phụ nữ lười biếng sao có thể dạy ra con cái tốt được
chứ? Nếu như có thể nhất tâm thì người đó có thể thông. “Bất hiếu hí tiếu”
nghĩa là phụ nữ cần phải liêm khiết, trinh khiết, thanh tịnh, không đùa cợt,
không sân nộ, không mắng chưởi. Nếu như ưa thích đùa cợt thì nhất định không
thể chuyên tâm được. Sau cùng là nói về việc chuẩn bị rượu và thức ăn ngon để
mời khách. “Khiết tề” ngoài nghĩa làm cơm canh thanh khiết chỉnh tề ra còn chỉ
cho tâm của chúng ta cần phải thanh khiết và chỉnh tề. Bất luận khách khứa và
bạn bè của chồng đến nhiều hay ít người thì phụ nữ không để tâm tư vào việc đó.
Nếu như nhìn thấy bạn bè của chồng đến chơi mà vui mừng phấn chấn, muốn trổ một
chút tài nữ công của mình, muốn khoe tướng mạo ngoại hình của mình, trước mặt
bạn của chồng nói vài câu thể hiện sự khoe khoang về tài năng như vậy người
chồng nhìn thấy sẽ không vui, vì vợ mình nói chuyện với bạn bè của mình không
ra làm sao cả, cử chỉ rất khinh suất tùy tiện, cho dù thức ăn làm có ngon đến
đâu thì trong tâm của chồng cũng cảm thấy phiền muộn. Thế nên, hai chữ “khiết
tề” này là chỉ cho lúc làm cơm, nấu ăn cần phải giữ tâm một cách ngăn ngắn
chỉnh tề, thanh khiết, chỉ tập trung vào việc làm cơm cho tốt để thết đãi khách
là được, không nên có một tư tưởng bất chính nào khác.
Trên phương diện phụ công như trong phần mở
đầu tôi đã nói rằng phụ công của phụ nữ thời hiện nay không chỉ đơn thuần là ở
nhà làm tốt các công việc nhà, vì hiện nay làm công việc nhà đã tương đối đơn
giản hơn nhiều so với thời xưa. Hiện nay giặt đồ đã có máy giặt, nấu cơm không
cần chụm củi nhóm lửa mà dùng bếp gas nấu rất tiện lợi, chúng ta đã không còn
phí sức làm việc nhà nữa. Thời nay, phụ công của phụ nữ được thể hiện trên
cương vị công tác, làm thế nào có thể nhất tâm làm tốt công tác nghề nghiệp của
mình. Ví dụ như bạn làm kế toán, một kế toán giỏi cần có đức hạnh tốt, chẳng lẽ
lãnh đạo làm sai bạn cũng làm sai theo ông ấy hay sao? Ông ta muốn trốn thuế,
bạn lại giúp cho ông ta lập danh mục để trốn thuế, lậu thuế hay sao? Bạn có thể
không làm việc này, nếu như bạn làm thì bạn và ông ấy là cùng một giuộc. Ví dụ
bạn là luật sư, hiện nay rất nhiều luật sư khi không có vụ kiện thì kiếm vụ
kiện để thụ lý, khi phụ trách công tác ghi tài liệu văn kiện, có lúc do không
tự chủ mà làm ra những việc trái với luân thường đạo đức. Khi bạn đang làm một
công việc gì thì phải xét xem nghề nghiệp mà mình đang theo đuổi đó nó như thế
nào. Có một bác sĩ đã từng nghe qua bài giảng của tôi, cô ấy làm việc tại bệnh
viện phụ sản chuyên môn làm phẫu thuật phá thai, đã từng thực hiện vô số ca. Cô
ấy hỏi tôi có nên làm hay không, tôi lập tức nói không được làm, cô ấy hỏi tại
vì sao, tôi kể với cô ấy về những tư liệu có liên quan mà tôi đã tra cứu chứng
minh rằng sinh mạng của con người bắt đầu từ lúc thụ thai, hiện nay khoa học
hiện đại dùng sóng siêu âm để quan sát bên trong tử cung của người mẹ đã ủng hộ
cho quan điểm này. Tiến sĩ Bemard Nathanson cho biết sự phát triển của khoa học
hiện đại đã khiến cho ông thay đổi quan điểm ủng hộ việc phá thai của mình một
trăm tám mươi độ. Ông từng được mệnh danh là “ông vua phá thai” bởi vì ở trên
phương diện này ông rất nổi tiếng, ông đã từng chủ trì hơn 60.000 ca phá thai,
thế nhưng hiện nay ông lại lớn tiếng kêu gọi phản đối việc phá thai, bởi vì
những phát hiện của ngành Thai Nhi Học cận đại đã không thể không thừa nhận
rằng thai nhi là một con người sống động. Vậy thì công việc mỗi ngày của bạn
đang làm là gì vậy? Tốt nhà là đừng làm công việc này nữa. Vị bác sĩ này nói
với tôi rằng những người đến phá thai đều là những cô gái vị thành niên 17-18
tuổi, thậm chí 14-15 tuổi, có người đi cùng với bạn học, có người đi một mình,
có em không chỉ phá thai một lần mà đến mấy lần. Vì vậy, nếu như việc giáo dục
đạo đức cho phụ nữ có thể được triển khai trên toàn quốc, thậm chí là trên toàn
thế giới thì ý thức bảo vệ chính mình của phụ nữ trước tiên sẽ được nâng cao, các
cô gái sẽ không tùy tiện làm những việc như thế, đó chẳng khác nào việc chà đạp
bản thân mình.
Phụ công còn thể hiện ở việc biết cách lái
xe. Ngày nọ khi tôi đang lái xe đã nghĩ rằng việc này có thể cũng là phụ công.
Khi chính mình lái xe tôi đã có thể hội rằng nếu như chúng ta lái xe một cách
ngạo mạn thì sẽ lạng lách lấn đường, lái xe với tốc độ nhanh; lái xe không giỏi
thì trong tâm sẽ so sánh mình với người không có xe, đó cũng là sự ngạo mạn khi
không tuân thủ quy tắc giao thông. Có một lần tài xế của tôi đã phải dừng xe
lại đợi vì phía trước có kẹt xe (tắc đường), chiếc xe bên cạnh tôi là do một
phụ nữ lái, cô ấy ra sức nhấn còi, sau đó đã vô cùng bất mãn hạ cửa kính của xe
xuống bắt đầu chưởi mắng. Tài xế lái xe của tôi là một thanh niên, lúc đầu anh
còn nhẫn nhịn, sau đó thực quá tức giận nên anh cũng muốn cãi nhau với cô ấy.
Nhưng tôi đã bảo anh ấy rằng: “Cậu không cần cãi với cô ấy, chúng ta biết là cô
ấy chưa từng học qua Nữ Đức nên mới la mắng như thế, cậu không cần để ý đến cô
ấy làm gì, chúng ta đi thôi”. Hiện nay còn có rất nhiều công việc thuộc về “phụ
công” khác nữa, nhưng trọng điểm là ở chỗ chuyên tâm, không cười đùa, la mắng,
làm việc sạch sẽ ngay ngắn chỉnh tề. Ý nghĩa chân thật của “phụ công” mà Ban
Chiêu muốn dạy cho chúng ta là gì? Đó là chân thật làm ra được công đức, làm ra
được công lao. Thời xưa định nghĩa chữ “công” như thế nào? “Dĩ lao định quốc
dã”, nghĩa là công việc lao tác của bạn có thể an định được một quốc gia, bạn
nghĩ xem bạn có thể làm được hay không? Nếu như không thể làm được thì đã mất
đi ý nghĩa rồi.
Trong phần “phụ công” chúng ta thường nhắc
đến hai chữ là “cần” và “kiệm”, hai chữ
này xuyên suốt phần phụ công. Trong chương “Ti nhược” có nói về việc “chấp
cần”, không những tay chân cần mẫn mà mắt cũng phải chuyên cần, phải linh hoạt,
nếu như mắt không linh hoạt thì bạn không thể nào “cần” nổi, cảm thấy mọi thứ
đều ổn rồi, không cần đi làm. Chỉ cần cái miệng không cần mẫn là được rồi, còn
tay và mắt thì phải cần mẫn linh hoạt. Bàn về chữ “kiệm” tôi xin trích một câu
trong sách “Thái Căn Đàm” để chia sẻ với mọi người. “Cần kiệm là mỹ đức, tuy
nhiên nếu như thái quá sẽ trở thành nhỏ mọn, bủn xỉn.” Có câu “vi phú bất nhân”
có tiền mà không nỡ dùng, ngược lại tính toán từng chút một, như vậy tuyệt đối
sẽ làm hại đến chính đạo làm người. “Khiêm nhượng cũng là một hành vi đẹp,
nhưng nếu thái quá sẽ thể hiện ra sự nịnh bợ. Có ý lấy lòng người khác thể hiện
ra ở việc quá cẩn thận với những điều nhỏ nhặt. Khiêm cung giả tạo thì trong
lòng đang có ý mưu mô”. Bàn về cần kiệm chúng ta cần phải hiểu rằng, kiệm là
đối với bản thân, không phải đối với người khác, bản thân cần tiết kiệm đối với
tất cả vật dụng. Đối với người khác thì phải khuyên bảo, dùng thân giáo mà cảm
hóa. Đối với bạn bè thì rộng rãi, nhưng rộng rãi phải có nguyên tắc, không phải
mình có tiền thì nói đưa là đưa, nếu như làm việc không nguyên tắc thì không
những làm hại chính mình mà còn hại luôn bạn mình, người đó có thể dùng tiền
của bạn đi làm những việc không nên làm. Tôi từng nghe một ông chủ công ty kể
cho tôi về một người nhân viên của ông ấy. Người nhân viên ấy thiếu tiền của
các nhân viên khác lên đến mấy ngàn tệ, sau khi ông chủ biết được đã nghĩ đến
gia cảnh của anh ta quá khó khăn nên rộng lượng mang mấy ngàn tệ thay anh ta
trả nợ, anh ta cũng cảm động khóc lóc. Ông chủ này không hề hỏi kỹ là anh ta
dùng số tiền đó làm những gì. Sau này anh ta cảm thấy tiền của ông chủ thật dễ
lấy nên lại đến than khóc với ông chủ rằng chưa có tiền để trả một số thẻ ngân
hàng, ông chủ nhất thời xúc động suýt chút nữa lại thay anh ta thanh toán tiền
thẻ, nhưng anh quản lý tài vụ đã ngăn chặn việc này và bảo với ông chủ cần phải
hỏi rõ anh ta bị vấn đề gì? Kết quả, ông chủ phát hiện ra nhân viên này trên
thực tế phẩm chất đạo đức có vấn đề, đã gây ra rất nhiều việc, sau cùng thì từ
chức, gây ra sự việc tổn hại nghiêm trọng đến đức hạnh và lợi ích của tông ty.
Vì vậy, tiền có thể đưa ra giúp đỡ, thế nhưng làm thế nào có thể mang lại lợi
ích thật sự cho đối phương thì chúng ta cần phải hiểu rõ. Không được chứng tỏ
bản thân mình rất tiết kiệm nên không cho tiền, cũng đừng vì chứng tỏ mình rất
rộng rãi mà tùy tiện vung tiền ra. Tóm lại, nếu như xuất phát từ mục đích vì
bản thân thì là ác, chỉ có thực sự vì
người mà suy nghĩ thì đó là thiện. Cho dù người khác không hiểu cho còn nói
rằng: “Con người này sao lại rắc rối thế, xin hắn một ít tiền thật là khó” thì
bạn vẫn phải làm như thế vì muốn tốt cho anh ta. Thế nên, làm việc tốt thật
không dễ, thường sẽ bị người khác hiểu lầm hoặc đả kích, tuy nhiên nếu như
chúng ta giữ tâm vô tư bình thản, tôi nghĩ trời đất vốn có chính đạo, vốn có
chính khí, đừng nên quá câu nệ lời nói của người khác, họ muốn nói sao cứ để họ
nói, bản thân nên làm như thế nào thì cứ y theo lời dạy của tổ tiên, lời dạy
của Thánh Hiền mà làm là được rồi.
THỬ TỨ GIẢ, NỮ NHÂN CHI ĐẠI TIẾT, NHI BẤT
KHẢ PHIẾM VÔ GIẢ DÃ. NHIÊN VI CHI THẬM DỊ, DUY TẠI TỒN TÂM NHĨ. CỔ NHÂN HỮU
NGÔN: NHÂN VIỄN HỒ TAI? NGÃ DỤC NHÂN, NHI NHÂN TƯ CHÍ HĨ. THỬ CHI VỊ DÃ. (Tạm
dịch: Phụ đức, phụ ngôn, phụ dung, phụ công là bốn đức hạnh quan trọng của phụ
nữ, một điều cũng không thể thiếu. Làm được bốn điều này không hề khó, chỉ cần
chân thật dụng tâm là có thể làm được. Người xưa nói: “Đức nhân có xa ta không?
Chỉ cần khởi tâm muốn làm điều nhân thì sẽ có nhân thôi”. Đạo lý chính là như
thế)
Kỳ thực, bốn thứ: đức, ngôn, dung, công là
thường đạo của phụ nữ, không thể thiếu một cái, thế nhưng làm không khó, chỉ là
có tâm muốn làm hay không mà thôi, nếu như không có tâm thì sẽ không làm. Khổng
Phu Tử có nói: “Đức nhân có xa ta không? Chỉ cần khởi tâm muốn làm điều nhân
thì sẽ có nhân thôi”, vậy còn lo gì “tứ đức” không vẹn toàn chứ? Câu nói này là
lời kết của chương “Phụ Hạnh”, tôi cảm thấy rất quan trọng, nó chỉ ra làm thế
nào để thực hành “tứ đức”, là do ở cái tâm, từ trong tâm mà cầu, không phải cầu
ở bên ngoài. Rất nhiều bạn học văn hóa truyền thống cầu trên mặt sự mà không
biết cầu đức nhân ở ngay trong tâm của chính mình. Ví dụ như họ cần kiệm đến
nỗi khiến người khác cảm thấy muốn xa rời văn hóa truyền thống luôn. Tôi nhớ có
một lần một người bạn nói với tôi rằng: “anh ấy kéo tôi đi nghe bài giảng về
văn hóa truyền thống, bắt tôi phải ngồi tàu hỏa bằng ghế cứng, không cho chọn
toa giường nằm, ăn hộp cơm chỉ có 5 đồng, quả thực khó mà chịu nổi” Chúng ta
tin rằng người bạn học văn hóa truyền thống đó phát ra cái tâm ban đầu rất tốt,
tuy nhiên không nên ép người khác phải làm giống như mình, chính mình làm là
tốt rồi, người khác đồng ý làm theo thì rất tốt, không làm theo cũng được. Bên
cạnh đó tôi cảm thấy có khi chúng ta cũng cần tùy thuận đại chúng một chút,
nhất là khi bạn vẫn chưa được mọi người công nhận. Ví dụ như có một lần tôi
giảng văn hóa truyền thống cho các khách hàng cao cấp của một ngân hàng tư
nhân, ba trăm vị khách đó đều có tài khoản trị giá trên 5 triệu tệ trong ngân
hàng, nếu như tôi mặc trang phục đơn giản chỉ trị giá mười mấy tệ thôi, thì họ
nhìn thấy sẽ cảm thấy quá xuề xòa, nên tôi đã mặc bộ y phục khác, đơn giản
thanh khiết mà sang trọng, không đánh mất lễ nghi chính là sự tôn trọng đối với
họ. Chủ tịch của họ rất hoan hỷ đã xin tôi rất nhiều sách, từ chủ tịch tập đoàn
cho đến giám đốc ngân hàng đều xin một số sách để đọc, họ nói văn hóa truyền
thống rất tốt, cần phải học. Thế nên, đối với một số lễ tiết trong xã hội hiện
đại này chúng ta không được làm trái ngược. Đừng để học văn hóa truyền thống
rồi chúng ta lại sống tách biệt theo kiểu của riêng mình, như vậy sẽ làm tổn
thương đến những người xung quanh, họ sẽ nhìn bạn với ánh mắt quái dị, cảm thấy
bạn dường như chẳng giống ai. Chúng ta đừng để mọi người có cảm giác kỳ quặc đối
với chúng ta, cần phải tùy thuận hoàn cảnh. Mọi người như thế thì chúng ta cũng
như thế, tuy chúng ta ăn mặc giống như họ nhưng cách nói chuyện và chủ tâm của
chúng ta không như họ. Chúng ta hãy dùng tấm lòng và cách nói chuyện của mình
mà cảm hóa họ, chỉ cần họ từ từ bị cảm hóa thì ăn mặc như thế nào cũng không
quan trọng, dần dần sẽ thay đổi cách ăn mặc, ăn cái gì cũng không quan trọng,
từ từ sẽ thay đổi, tâm thay đổi được thì sẽ rất tốt, nên từ đây mà sửa đổi.
Vì vậy, tấm lòng nhân này không hề khó cầu,
chỉ cần nghĩ đến mình và nghĩ đến người, từ mình suy ra người, luôn luôn phản
tỉnh bản thân thì tấm lòng nhân ái sẽ đến với chúng ta thôi. Vì sao đến vậy? Vì
nó là thứ mà tự tính vốn sẵn có, không phải từ bên ngoài đến. Nếu như hướng
ngoại mà cầu thì sẽ rất phiền phức, nếu như cầu xin ai đó cho chúng ta chút
lòng nhân thì sẽ rất khó. Nó là cái mà bản thân chúng ta vốn có. Cho nên, nhân,
nghĩa, lễ, trí, tín là báu vật sẵn có trong tự tính của chúng ta mà chúng ta
chưa khai thác, nếu hiện giờ được khai thác thì nó là món đồ của chính mình,
sao có thể là thứ xa vời được chứ?
“Tứ đức” của phụ nữ cũng là như thế. “Tứ
đức” của phụ nữ không phải là thứ ở bên ngoài, mà là thứ vốn sẵn có trong tự
tính. Chúng ta đang học tập thứ mà chính mình vốn có, giống như một thứ đã ngủ
quên trong tâm của chúng ta từ rất lâu, bây giờ cần dùng một cây búa nhỏ để gõ
cho nó tỉnh lại, từ trạng thái ngủ mê đến khi tỉnh lại gọi là hốt nhiên tỉnh
ngộ, hóa ra chính mình vốn là như thế, như thế mới giống giáng vẻ của một phụ
nữ chân chính. Phụ nữ hóa ra nên nói chuyện như thế, xử sự như thế, trang điểm
như thế, tất cả đều được khôi phục trở về trạng thái tự nhiên, thật là dễ chịu.
Nếu như bạn làm trái với tự nhiên, nhất định phải làm cho hai mắt to ra như gấu
trúc, xâm môi đỏ như máu, mặc y phục thì giống như không mặc, như thế thì đã
hoàn toàn trái ngược với con người vốn có của bạn rồi. Con người mặc quần áo
ngoài mục đích che thân và chống lạnh ra, còn có công năng là che đậy chỗ hổ
thẹn, đừng để người khác nhìn thấy khởi tà niệm, cần có tâm hổ thẹn. Nói chuyện
cũng như vậy, người biết nói chuyện thì nói ra đều là lời nói thiện, nếu như
nói ác ngôn ác ngữ thì chính là tiếng nói của cầm thú, không được nói những lời
như vậy. Làm việc cũng như thế, phải làm việc của con người, phụ nữ thì nhất
định làm việc của phụ nữ. Sứ mạng của phụ nữ chúng ta rất quan trọng, sứ mạng
đó là vì tương lai của gia tộc, vì tương lai của dân tộc mà dụng tâm bồi dưỡng
ra thế hệ tiếp theo, bồi dưỡng ra một thế hệ có đức hạnh, có năng lực và có
trách nhiệm, chứ đừng làm hỏng cả một thế hệ. Vì vậy “tứ đức” của phụ nữ là lễ
tiết lớn, vì sao vậy? Vì có bốn điều này thì chúng ta mới có thể thành tựu sứ
mạng, mới có năng lực dạy dỗ con cái, thành tựu sự nghiệp của chồng, truyền
thừa gia nghiệp, nếu không thì không thể bồi dưỡng tốt thế hệ tiếp theo được.
Tục ngữ nói “giàu không quá hai đời”, vì sao vậy? Là vì không có người mẹ tốt
dạy ra thế hệ tốt tiếp theo.
“Tứ đức” rất là quan trọng, thế nhưng xã
hội hiện nay giải thích “tứ đức” khiến cho nhiều người cảm thấy rất khó khăn
hoặc là không hiểu được, hoàn toàn tương phản với khi chúng tôi giảng về “tứ
đức” đã khiến rất nhiều người hoan nghênh đón nhận. Có một lần trong một luận
đàn tôi đã giảng về hai điều trong “tứ đức” của phụ nữ vì phần mở đầu đã mất
một khoảng thời gian để giảng về tầm quan trọng của Nữ Đức. Kết quả rất nhiều
vị lãnh đạo đã nói sao không cho tôi hai giờ đồng hồ để giảng, họ chưa nghe đủ
vì còn thiếu hai điều sau của “tứ đức”. Thế nên, chỉ cần là thứ phù hợp với tự
tính của chính mình thì mọi người sẽ vui vẻ lắng nghe. Vị lãnh đạo đó là một vị
đã về hưu, lúc trò chuyện riêng với tôi ông nói rằng vì sao mọi người nghe
giảng đến đề tài này thì ngay cả việc đi vệ sinh cũng không chịu rời khỏi để đi
vậy? Bởi vì nó phụ hợp với tự tính, là bản tính của con người, chỉ cần là bản
tính của con người thì mỗi một người đều có, mỗi một người đều muốn như vậy,
mỗi một người nghe xong đều cảm thấy hoan hỷ. Làm được rồi thì sẽ rất vui, vậy
thì sao chúng ta không chịu làm đi? Thế nên, sau khi nghe xong đĩa giảng này, tất
cả các thầy cô giáo đặc biệt là nữ giới đều muốn chính mình bắt đầu đi làm,
biểu diễn “tứ đức” ra cho mọi người. Cái “lễ” trong sách “Nữ Giới” chính là nằm
bên trong “tứ đức” này, đây là một chương rất quan trọng, điều tốt nhất là chân
thật làm được điều trong chương này đã nói. Nếu như bạn cho rằng khó thực hành
chương “Ti Nhược”, vậy bạn hãy thực hành “tứ đức” là được. Nếu như nam giới nghe được bài này
hãy dẫn dắt vợ mình, bạn gái mình, những phụ nữ chung quanh mình, thậm chí là
mẹ của mình học tập, nam giới có nghĩa vụ dẫn dắt họ. Nam giới rất quan trọng,
kỳ thực quan niệm thẩm mỹ của họ quyết định phương hướng giá trị của phụ nữ.
Nếu như họ là chính thì phụ nữ nhất định sẽ chính. Đương nhiên, ngược lại mà
nói nếu như phụ nữ chúng ta là chính thì cũng có thể dẫn dắt nam giới về nẻo
chính, đây là sự tác động qua lại lẫn nhau.
Phần “tứ đức” chúng ta hôm nay học tập đến
đây, sau này có thời gian chúng ta cần cố gắng tiếp tục học tập và thảo luận
lại nhiều lần. Cám ơn mọi người.
----------------------
Nữ Đức Vi Yếu -
Chương Năm: Chuyên Tâm
Nhãn
Các thầy cô giáo tôn kính, xin chào mọi
người, chúng ta tiếp tục học chương thứ 5 của sách “Nữ Giới” là “Chuyên tâm”.
Văn tự của chương “Chuyên tâm” không dài nhưng hàm nghĩa vô cùng sâu rộng. Tựa
đề của chương là “chuyên tâm”, trong lời dạy của cổ Đại Đức có câu rằng: “Nếu
người hiểu được tâm, đại địa không tấc đất”, cái chân tâm này rất khó hiểu rõ,
trái tim máu thịt này của chúng ta không phải là chân tâm, nó không có tác
dụng, nếu như quả tim bị hư thì có thể thay bằng quả tim của người khác vào,
nhưng nó không khởi lên được tác dụng gì. Vậy cái tâm ý thức thường ngày của
chúng ta có tác dụng hay không? Cũng không có tác dụng, bởi vì đa số tâm ý thức
đều là những tập tính thường ngày của chúng ta, không phải là chân tâm của
chúng ta, không phải là bản tính của chúng ta. Vì vậy, chúng ta học tập Kinh
Điển của cổ Thánh tiên Hiền là muốn khôi phục lại bản lai diện mục của chân tâm
tự tính. Làm sao có thể khôi phục được diện mục của chân tâm bản tính? Chúng ta
phải “chuyên”, chữ “chuyên” này chính là “nhất”, “nhất” có ý nghĩa gì? Cái tâm
này giống như quả địa cầu, chân tâm bản tính của chúng ta là hạt nhân của địa
cầu, nếu như từ trên bề mặt địa cầu muốn tiến vào điểm tròn trung tâm của địa
cầu thì chúng ta cần phải chọn một chỗ trên bề mặt địa cầu rồi kiên trì không
mỏi mà khoan sâu vào bên trong, khoan đến tận cùng thì sẽ tiến vào được tâm của
địa cầu. Nếu như chúng ta chọn quá nhiều vị trí trên bề mặt, mỗi một nơi chúng
ta khoan một chút rồi đổi sang vị trí khác thì vĩnh viễn không thể nào tiến vào
bên trong kho báu được, cũng không thể nào ngộ được bản tính.
Thế nên, chữ “chuyên” là đạo lý trọng yếu
trong việc học tập tất cả các pháp môn, nói một cách cụ thể hơn đó là “nhất môn
thâm nhập, trường kỳ huân tu”, chỉ có như vậy thì mới huân tu đạt được chân
tâm. Phần sau của chương nói về phụ nữ làm thế nào thông qua sự chuyên tâm để
tu luyện đức hạnh của bản thân. Trong phần Tiên Chú của Vương Tương có nói:
“chuyên nhất dã vi phụ nhân chi đạo, chuyên ư phu nhi vô nhị chí dã” (chuyên
nhất là đạo của người làm vợ, đặt tâm vào chồng mình, không được có hai chí
hướng). Vương Tương nói không hề sai, bởi vì trong cuộc sống hiện nay cái chúng
ta cần làm đầu tiên chính là chuyên nhất đối với chồng mình, nói một cách khác
là chuyên nhất đối với gia đình mình. Vì sao “mỗi nhà đều có quyển Kinh khó
tụng”? Là bởi vì tâm tính của người phụ nữ trong gia đình không đủ chuyên,
không đủ định, tâm bị tạp loạn, nghĩ đông nghĩ tây. Khi đối diện với sự dụ hoặc
hoặc quá nhiều lựa chọn thì khó dụng tâm chuyên chú vào một môn, vào một người.
Nếu như chân thật đặt toàn bộ tâm tư vào chồng mình, thì đó là chân tâm, dụng
tâm chân thành, chứ không phải dụng tâm theo kiểu bộ phim truyền hình “Ly hôn
kiểu Trung Quốc” là cả ngày gọi điện thoại bàn, gọi điện thoại di động cho
chồng, như thế không phải là chuyên tâm, mà đó gọi là lấp đầy tư tâm tạp niệm
của chính mình, không phải chân thật đem tâm mình đặt vào tâm tư của chồng.
Nghĩ xem anh ấy nghĩ điều gì, suy tư điều gì, sau đó tìm cách làm thế nào có
thể dẫn dắt suy nghĩ, tư duy của chồng đi về hướng chính đạo của cổ Thánh tiên
Hiền, để cả hai người cùng nhau tiến bộ thì đó mới thực sự gọi là “chuyên nhất
vào chồng mà không phân hai chí hướng”. Có thể khiến cho tâm của mình thông với
tâm của chồng, tâm tâm tương thông thì mới chân thật có thể yêu mến kính trọng
nhau, đây là hàm nghĩa chân thật của “chuyên tâm”. Nếu như bạn chỉ chuyên trên
cái tâm của chính mình, cho dù chuyên nửa ngày trời thì sau đó vẫn không hiểu
được chồng mình cả ngày nghĩ điều gì, bận việc gì, bạn nói mình rất chuyên tâm,
nhưng sau cùng đôi bên đường ai nấy đi, như vậy là không đúng rồi. Muốn chuyên
tâm thì cần phải “định”, phải buông xuống các tạp niệm, chuyên nhất nghĩ đến
người trong gia đình, làm thế nào để nâng cao đời sống vật chất và đặc biệt là
đời sống tinh thần của họ.
Mỗi lần giảng đến chương này tôi đều đặc
biệt nhấn mạnh phụ nữ làm thế nào chuyên tâm vào việc giữ gìn tiết tháo, đây là
khóa trình quan trọng nhất của Nữ Đức. Thứ nhất, phụ nữ trong cuộc sống hằng
ngày làm thế nào có thể làm được “chuyên nhất vào chồng mà không phân hai chí
hướng”? Trước tiên bạn không được có quan niệm rằng “nếu như sống không được
thì ngày mai ly hôn, nếu sống không được thì ngoại tình”, đây là sai lầm căn
bản. Tiếp theo, không được sống bừa bãi theo ý mình khi còn trẻ, không được có
quan hệ nam nữ hỗn tạp, sống như vậy sau này sẽ hối hận vô cùng. Trong quá
trình chung sống với chồng mong rằng tất cả chị em phụ nữ đều ghi nhớ rằng, thứ
nhất không được hoài nghi, ít nhất phải có lòng tín nhiệm, không được hễ một
chút là nghi ngờ chồng mình thế này thế nọ. Tâm niệm hoài nghi vừa khởi thì
nhìn thấy điều gì sẽ tưởng đúng mà hóa ra sai. Ví dụ có câu chuyện tên là “nghi
hàng xóm trộm rìu”, có một người bị mất cây rìu, anh ta cảm thấy đứa trẻ con
nhà hàng xóm nhìn rất giống kẻ ăn trộm rìu, nhìn như thế nào anh cũng đều thấy
nó giống tên trộm cả, càng nhìn càng thấy giống, thậm chí anh rất muốn kiện lên
quan. Nhưng có một lần anh lên núi đốn củi phát hiện ra rìu của mình để ở trên
cây quên lấy xuống. Sau khi anh lấy lại rìu rồi anh nhìn đứa trẻ nhà hàng xóm
thì lại cảm thấy nó rất ngoan, nhìn thế nào cũng chẳng giống kẻ trộm. Vì vậy,
rất nhiều hình tướng đều là do chính mình ảo tưởng mà nhìn thấy. Nếu như bạn
cảm thấy chồng của mình có vẻ như không chung thủy thì nhìn thế nào cũng sẽ
thấy có triệu chứng để hoài nghi. Hình như đầu tóc anh ấy chải không giống như
ngày thường, trên người hình như có xịt nước hoa, lại còn về nhà trễ, phải
chăng đã có nhân tình bên ngoài? Chúng ta phải biết rằng sức mạnh của tâm rất
lớn, vì thế cần phải có chính tâm, chính niệm. Tục ngữ nói “tâm tưởng sự
thành”, vậy sao chúng ta lại không nghĩ đến những điều tốt đẹp chứ? Phụ nữ cần
có trí tuệ, cần tin tưởng chính mình, tin tưởng chồng mình, cho dù chồng của
mình có gây ra tình huống không hay thì chính mình phải bình tĩnh, tin tưởng
bản thân vẫn có thể sống tốt được. Điều thứ hai là tâm không được xen tạp, xen
tạp chính là dục vọng quá nhiều, nghĩ đông nghĩ tây, suy nghĩ quá nhiều, tâm
không chuyên được, đối với những công việc trong gia đình không thể làm một
cách ổn thỏa chắc chắn. Ví dụ như đang nghĩ đến việc tập thể dục thì lát sau lại nghĩ đến việc đi
mua sắm, rồi lại nghĩ đến việc đi làm đẹp, đi uống rượu tán gẫu với bạn bè, rủ
vài người bạn đến chơi mạt-chược, như vậy là quá xen tạp, không thể nào chuyên
được. Điều thứ ba là không được gián đoạn việc học tập Kinh Điển, nếu muốn nâng
cao sự tu dưỡng của bản thân thì một ngày cũng không được để gián đoạn. Cổ nhân
nói “ba ngày không đọc sách Thánh Hiền thì mặt mũi trông khó coi”, tôi cảm thấy
trong thời đại hiện nay ba giờ không đọc sách Thánh Hiền thì mặt mũi đã khó coi
rồi, đây không phải là lời quá đáng. Bên cạnh chúng ta nếu có sự dụ hoặc hay là
có người nào đó xuất hiện thì lại tùy thuận thói quen xấu, sai lầm cũ của mình
liền. Nếu như bên cạnh có người nào đó nói rằng cô ấy rất bất mãn đối với
chồng, bực mình chuyện gia đình, đúng lúc trong ba ngày qua bạn không đọc sách
Thánh Hiền, nên tâm oán giận cùng khởi lên, bạn lại bắt đầu nói theo cô ấy “tôi
cũng vậy, chồng của tôi thế này thế nọ, mẹ chồng của tôi như thế này thế nọ”.
Kết quả sau khi nói xong cảm thấy rất hối hận, cảm thấy không nên nói ra như
vậy, mình đã học văn hóa truyền thống uổng công rồi, đã quên mất câu “hành hữu
bất đắc phản cầu chư kỷ” rồi. Thế nên sự không gián đoạn này là không gián đoạn
việc học tập Kinh Điển của Thánh Hiền. Chỉ có làm như thế thì mới từng bước làm
được chuyên tâm, nhất tâm, khiến cho chân tâm của mình không ngừng hiển lộ.
LỄ, PHU HỮU TÁI THÚ CHI NGHĨA, PHỤ VÔ NHỊ
THÍCH CHI VĂN (Tạm dịch: Trong “Lễ Ký” có nói: “Người chồng nếu không có vợ thì
không có người giúp việc cúng tế tổ tiên, không có con cái để kế thừa gia
nghiệp, thế nên bất đắc dĩ mới tái hôn. Đạo nghĩa của người vợ là trọn đời
chung thủy với chồng, khi chồng qua đời không nên tái giá”)
Chữ “thích” ở đây nghĩa là tái giá. Đoạn
này nghĩa là người chồng nếu như mất vợ thì vì lý do cần con cháu nối dõi nên
có thể lấy thêm vợ; người vợ nếu như chồng đã qua đời hoặc là ly hôn thì tốt
nhất nên ở vậy suốt đời, đây là cái lễ vậy. Ngày hôm nay chúng ta cùng học đoạn
này, tôi cảm thấy rất khó giảng, thật lòng mà nói khi tôi học “Nữ Giới” đã từng
hỏi qua một vị thiện tri thức rằng đoạn này có thể tỉnh lược không giảng đến
được không, vì tôi cảm thấy rất nhiều phụ nữ nghe xong đoạn này sẽ sinh phản
cảm, họ có thể nghĩ rằng: “Như vậy thật không công bằng, vì sao anh ấy có thể
tìm người khác còn tôi lại không thể tái hôn?” Vị thiện tri thức ấy đã tránh
trả lời câu hỏi này của tôi mà chỉ nói tôi cần nên nhấn mạnh một điều rằng nếu
như người chồng tái hôn thì người làm vợ không được có tâm đố kỵ, còn việc có
kết hôn nữa hay không thì phải xem tình hình mà định đoạt. Vì sao theo “lễ” thì
có cái đạo lý như vậy? Thế nào là “lễ” thật sự? Bản chất của chữ “lễ” là “vô bất kính”, không chỉ là sự biểu hiện lễ
nghi ở bên ngoài. Chương này là để viết cho phụ nữ chúng ta đọc, là phụ nữ
chúng ta làm thế nào làm được “vô bất kính” với bản thân? Chúng ta thử xét xem,
nếu như sau khi ly hôn hoặc sau khi chồng qua đời, chúng ta mù quáng đi tái giá
cùng người khác, đầu tiên về mặt thân thể thì đã làm trái với chữ “trinh” rồi,
đã bất kính rồi. Nếu như có năng lực chúng ta hãy tự mình sống độc lập, hãy xem
từ xưa đến nay rất nhiều trinh phụ, tiết phụ đã bồi dưỡng ra những người con
hết sức ưu tú mà không cần tái giá với người khác. Chúng ta xem tấm gương về
Doãn Hội Nhất thời nhà Thanh, mẹ của ông góa chồng năm 27 tuổi, bà sống đến 77
tuổi với một mình Doãn Hội Nhất, ngoài ra bà còn phải phụng dưỡng bốn vị trưởng
bối lớn tuổi, đó là cha mẹ mình và cha mẹ chồng. Bà chỉ dựa vào công việc thêu
thùa may vá mà sinh kế, nuôi dưỡng bốn người già và một đứa con thơ, bà dạy dỗ
Doãn Hội Nhất trở thành một vị tướng tài của đất nước, hoàng đế Càn Long đích
thân ban tặng cho bà tấm biển “ngự phụ tiết phụ”. Bà cả đời không trang điểm,
sợ rằng nếu như mình trang điểm xinh đẹp và hãy còn trẻ thì sẽ rước lấy một số
chuyện thị phi, trước giờ bà đều không tham dự hay qua lại với bà con thân
thích, không ra ngoài dự tiệc. Mẹ của Doãn Hội Nhất biết đọc biết viết, bà ở
nhà một lòng một dạ chuyên tâm dạy dỗ con mình, bồi dưỡng con nên người. Vì
vậy, nếu như phụ nữ tái giá với người thứ hai thì sẽ không thể nào đem hết toàn
bộ tinh lực đặt vào việc bồi dưỡng con cái, tâm niệm đó không thể chuyên nhất
được, sứ mạng và sự nghiệp lớn lao của cô ấy sẽ rất khó mà duy trì tiếp tục
được. Thế nên, người xưa khi chế định ra cái lễ này có hai tầng hàm nghĩa. Thứ
nhất là sự cung kính, tôn kính đối với bản thân, không để cho thân thể mình
tiếp xúc với người khác giới nào khác, đó là chuyên nhất, là giữ được chữ
“trinh”. Thứ hai là đem toàn bộ tinh thần đặt vào sứ mạng và trách nhiệm quan
trọng của chính mình, bởi vì nếu như kết hôn lần thứ hai thì sẽ tiêu hao rất
nhiều tinh lực vào việc chung sống vợ chồng, có thể lại có thêm đứa con nữa,
rồi lại có thêm rất nhiều việc khác nữa, chúng ta sẽ không thể nào đem toàn bộ
sức lực làm tốt sứ mạng này được, đây là thể hội trong việc học tập của tôi.
Ngày nay chúng ta xem đoạn Kinh văn này,
trước tiên tôi nghĩ khi chúng ta học tập chúng ta không được phê bình nó, khi
chúng ta muốn thâm nhập vào Kinh điển của người xưa thì phải bồi dưỡng tâm
thành kính. Nếu như chúng ta dùng tâm phê phán, tâm đối lập mà đọc những văn
chương do tổ tiên viết ra thì sẽ giống như câu chuyện “nghi con nhà hàng xóm
trộm rìu” vậy, càng nhìn càng thấy khó chịu, cảm thấy nó cách biệt với con
người thời nay, không có một chút lợi ích gì đối với cuộc sống hiện đại, là thứ
lỗi thời cần vứt vào thùng rác. Trước tiên chúng ta cần buông cái tâm này
xuống, phải nghĩ rằng tổ tiên của chúng ta không có ngốc như thế đâu, mà rất có
trí tuệ, giống như đứng trước mặt một vị lão nhân ba ngàn tuổi, năm ngàn tuổi,
thì chúng ta chỉ là một đứa trẻ nít. Nếu như không dùng tâm chân thành, cung
kính mà lắng nghe lời dạy bảo của họ thì làm sao có thể nghe ra được ý nghĩa
bên trong chứ? Lời dạy của tổ tiên vốn là có dụng ý và hàm nghĩa rất sâu, thêm
vào đó tôi còn nghĩ vì sao tổ tiên lại chế định ra cái yêu cầu hà khắc như vậy
đối với phụ nữ? Phải chăng tổ tiên của chúng ta sớm đã dự liệu rằng mấy ngàn
năm sau phụ nữ sẽ phóng túng một cách ngông cuồng, nguy hiểm. Nếu như thời đó
các Ngài dùng những lời nói nhẹ nhàng thì tương lai sẽ không thể nào thu dọn
được tàn cuộc. Vì vậy, tổ tiên đã làm ra tấm gương rất tốt cho chúng ta, nếu
chúng ta so sánh với các Ngài thì một chút thật chẳng thể sánh bằng. Chúng ta
xem thấy những vị nữ nhân thời xưa, khi bị người khác phái xúc chạm vào tay thì
vì sự trinh tiết có thể xả thân vì nghĩa, chặt đứt luôn cánh tay đó. Ngày nay
nhìn thấy việc như vậy cảm thấy đó là việc không thể nghĩ bàn, vì sao cần phải
làm như thế chứ? Phải chăng là quá cực đoan rồi sao? Thế nhưng, ngày nay trong
quá trình học tập, bản thân tôi cảm thấy trong lòng rất hổ thẹn, cũng rất kính
ngưỡng các vị ấy. Kỳ thật, tổ tiên làm như vậy là muốn nói với chúng ta rằng
“đạo nghĩa” rất quan trọng, con người khi truy cầu đạo đức thì nên đặt đạo đức
ở vị trí tối cao vô thượng. Nếu như chúng ta ngày nay không xem trọng giáo dục
văn hóa truyền thống, không xem trọng giáo dục luân lý đạo đức thì quả thật có
lỗi với tổ tiên chúng ta. Thế nên, phần Kinh văn này đã được đặt ở phần mở đầu
của chương là có một hàm nghĩa hết sức sâu sắc. Ngày nay chúng ta học tập, nếu
như muốn có quan hệ vợ chồng tốt đẹp thì phải biết giữ gìn, bảo vệ, duy trì,
bản thân mình phải biết trân quý. Tôi cũng ghi chép lại được một câu nói rằng:
“Hôn nhân là một lời hứa, còn là một trách nhiệm, đôi bên nương tựa vào nhau,
đồng tâm chăm lo và cống hiến, hôn nhân cần phải trải qua thử thách nghiêm ngặt
của năm tháng, sự thử nghiệm của thời gian. Trước tiên hãy nghĩ rằng trong
tương lai nếu như chúng ta phải đối mặt với bất đồng, dụ hoặc và thử thách,
liệu chúng ta có thể vượt qua, nếu như chưa suy nghĩ kỹ về điều này thì tạm
thời đừng nên kết hợp, nếu đã nghĩ kỹ rồi thì đừng tùy tiện mà nói lời chia
tay.” Vợ chồng thời hiện nay dường như là chưa suy nghĩ kỹ càng thì đã kết hợp,
cũng chưa suy nghĩ kỹ càng thì đòi chia tay. Thế nên, cần phải “suy nghĩ ba lần
rồi mới làm”, nếu như đã ly hôn rồi mới gặp được giáo dục Nữ Đức, thì hiện giờ
cần phải lập chí nuôi dưỡng con nên người, đừng tiếp tục làm những việc mà
khiến cả đời phải hối hận.
CỐ VIẾT PHU GIẢ THIÊN DÃ, THIÊN CỐ BẤT KHẢ
VI, PHU CỐ BẤT KHẢ LY DÃ. (Tạm dịch: Cho nên, chồng chính là trời của vợ. Không
cách nào có thể nhảy thoát khỏi bầu trời, nên cũng không thể nào phản bội, xa
rời chồng được)
Chúng ta xem tiếp câu thứ hai này. Trong
phần Tiên Chú có nói: “Chồng chính là trời của vợ, không thể làm trái thiên
mệnh, không thể phụ nghĩa của chồng. Nếu như chồng qua đời mà tái giá tức là
bội bạc với chồng”, đây là câu nói trong sách Lễ Ký. Ý nghĩa của đoạn này là
gì? Chồng là bầu trời của chúng ta, đã là Trời thì chúng ta không được tự tiện
trái nghịch, và cũng không thể rời khỏi được. Nếu như dùng trời, đất để làm ví
dụ thì bạn xem có dải đất nào mà không có bầu trời ở phía trên đâu? Nếu như bạn nói “tôi không cần Trời”, việc
này không phải cứ nói là được, chữ “trời” này là biểu thị cho quy luật tự
nhiên, là thiên đạo, không thể làm trái với quy luật tự nhiên. Trong đời sống
hiện thực chúng ta cần phải suy nghĩ cho rõ ràng, bạn đừng chỉ đơn thuần xem
chồng mình là một con người, nếu như bạn quá chú trọng vào con người anh ấy thì
bạn sẽ dễ bị chấp trước vào mặt tình cảm, đã chấp trước vào tình cảm thì rất
khó tìm được lý trí, bạn kết hôn xong thì bị mê muội rồi. Chúng ta xem từ “kết
hôn” này, chữ “kết” (結)
là đem nhiều sợi dây tơ (絲)
đến quấn chặt lấy chữ “cát” (吉) trong từ “cát tường”, nên “cát tường” rất khó tỏa
sáng được. Chữ “hôn” (婚) này là nhìn thấy phụ nữ (女) thì đầu óc liền
mê muội (昏:
hôn nghĩa là mê muội). Tôi cảm thấy không hẳn là vì nhìn thấy người nữ, mà bản
thân người nữ tự mình đã mê muội mất rồi, người nam cũng dễ bị mê mờ, vì vậy mà
trước và sau khi kết hôn đều cần phải giữ cho đầu óc tỉnh táo, giữ cho lý trí,
đừng để tình dục làm đầu óc mờ mịt. Bản thân làm thế nào để không bị mê hoặc
điên đảo? Bạn phải thời thời khắc khắc nhìn thấy được tự tính của chồng mình,
nhìn thấy bản tính của đức nhân. Anh ấy so với người đàn ông khác tuy có chỗ
không như nhau nhưng về bản chất thì đều là người, bạn đừng quá chấp trước vào
anh ấy, chấp trước sẽ sinh ra vấn đề. Giống như chúng ta nhìn những trang sức
được làm bằng vàng, có đến hàng ngàn hàng vạn kiểu dáng, nhưng về thực chất thì
chúng đều là vàng, vàng là bản tính của chúng, khi chúng ta nhìn thấy đủ loại
trang sức bằng vàng thì đừng bị mê hoặc, nên xem chúng đều là như nhau.
“Thiên bất khả vi”, chữ “thiên” này là chỉ
quy luật tự nhiên, nghĩa là không được làm trái ngược với quy luật tự nhiên,
vậy quy luật tự nhiên ở đây là gì? “Vợ chồng là duyên, có thiện duyên, có ác
duyên, không duyên thì không hội tụ”, câu nói này đã nói ra chân tướng sự thật
giữa vợ chồng với nhau, nhìn thấy chân tướng này rồi chúng ta tùy duyên mà
chung sống chính là tuân thủ quy luật tự nhiên. Câu đầu tiên trong chương bốn
của sách “Nữ Luận Ngữ” có câu rằng: “Nhân duyên đời trước, tình duyên đời này”,
vì sao trong số hàng trăm chúng sinh mà bạn lại kết hôn với anh ấy? Vì sao vừa
gặp anh ấy là bạn cảm mến, nhất định muốn chung sống trọn đời? Duyên phận này
chúng ta cần phải gìn giữ, đem tâm ý ban đầu của chính mình gìn giữ cả một đời.
Vì sao không thể gìn giữ được? Bởi vì ngay từ lúc ban đầu phần tình cảm chiếm
quá nhiều trong tâm, theo thời gian nó tan nhạt dần đi, yếu tố tình cảm càng ngày
càng ít, lý trí xuất hiện, trên thực tế đây cũng chẳng phải lý trí chân thật.
Thế nên, một mặt cần gìn giữ được yếu tố tình cảm, bên cạnh đó thời thời khắc
khắc không được thiếu thành phần của lý trí. Nếu như luôn luôn gìn giữ được cái
tâm ban đầu thì chính là phù hợp với quy luật tự nhiên. Thế nên, vợ chồng chung
sống với nhau cũng cần rất nhiều nghệ thuật, ví dụ như giữa vợ chồng với nhau
cũng cần thường mời nhau đi ăn, tặng quà cho nhau, cần giao lưu trao đổi nhiều
hơn thì sẽ có thể kịp thời hóa giải rất nhiều vấn đề, khiến cho mối quan hệ
giữa đôi bên càng hài hòa hơn nữa.
Tôi từng nói chuyện với một người bạn về
đạo vợ chồng, cô ấy là một lãnh đạo, cô ấy nói rằng: “Việc này khẳng định là
cần phải làm, anh ấy mời anh trai của tôi ăn cơm, sau đó tôi cũng lập tức đáp
lại mời em gái của anh ấy ăn cơm, mời qua mời lại, nếu không như vậy anh ấy sẽ
không vui, dường như tôi không xem trọng người nhà của anh ấy”. Cô ấy còn nói
rằng: “Người và người sống chung với nhau trong một nhà có lúc phải chăng tình cảm
cũng không được tốt phải không?” Tôi nói: “Đúng là như vậy, chị hãy xem hôn
nhân, vừa mới kết hôn thì mọi việc đều tốt, mỗi ngày muốn được xỏ giày cho
chồng, nhưng càng về sau thì càng lạnh nhạt, sau đó vợ chồng còn cãi nhau. Vì
sao có người sau ba năm, bảy năm thì không thể chung sống được với nhau? Vì
sống với nhau như hai con nhím, bạn châm anh ấy, anh ấy cũng châm lại bạn, thế
rồi chia tay. Sau đó tôi mở sách “Thái Căn Đàm” ra đọc một đoạn nói rằng: “Ân
tình nên từ nhạt chuyển sang sâu đậm, chứ đừng từ sâu đậm chuyển thành nhạt
phai, nếu làm như vậy thì đối phương sẽ quên đi ân huệ trước đây”. Người ta sẽ
quên đi những việc tốt mà bạn đã làm cho họ trước đây mà chỉ nhớ đến sự mất
lòng mà bạn gây ra cho họ hiện tại hoặc là ngày hôm qua. Phụ nữ là như thế, khi
mới kết hôn thì có biểu hiện rất tốt, sau đó càng lúc càng kém. Nếu như lúc ban
đầu bạn chưa ổn, nhưng càng về sau thì càng tốt, anh ấy sẽ phát hiện ra, lúc
ban đầu anh ấy cảm thấy bạn chỉ là viên đá, nhưng khi mang về nhà một thời gian
thì bạn trở nên một viên ngọc quý, càng ngày càng giá trị, không ngờ rằng bạn
biết làm cơm, càng làm càng ngon, biết cách ăn nói, anh ấy sẽ càng ngày càng
ghi nhớ những điểm tốt của bạn. Vì vậy trong quá trình học tập chúng ta phải từ
bề ngoài mà nhìn thấy được thực chất, chữ “Trời” này có phải là chỉ một khoảng
trời xanh hay không? Không phải như vậy, mà đó là quy luật tự nhiên, vậy quy
luật tự nhiên của đạo vợ chồng đó là gì? Trăm năm hòa thuận, nuôi dưỡng thế hệ
sau, kế thừa mạng mạch, đó chính là thiên đạo, cũng là thiên ý. Nếu như không
có thiên đạo, thiên ý thì hai người kết hôn xong lại cãi nhau, không vui là ly
hôn, đối với đứa con mình sinh ra không có một chút trách nhiệm, đó không phải
là thiên đạo, thiên ý rồi. Vì vậy, chúng ta nên nghĩ rằng người chồng kết tóc
se duyên với mình trong đời này là người chồng tốt nhất trên thế giới, nếu như
anh ấy cờ bạc hoặc là có điều gì không tốt thì nhất định là do mình chưa tốt,
mình phải thay đổi bản thân, nhất định tin tưởng rằng anh ấy có thể thay đổi.
Có một đại thiếu gia người Mỹ gốc Hoa, anh ấy là một công tử ăn chơi, lấy vợ là
người Hoa, cô vợ của anh rất ôn nhu hiền lương, là một người vợ tốt, thế nhưng
lúc ban đầu mọi người đều khuyên cô đừng lấy anh ấy, nói rằng anh ấy không tốt,
mặc dù có tiền nhưng nhân cách không tốt, rất buông thả. Cô ấy nói: “Tôi ưng
anh ấy ở một điểm đó là anh ấy rất hiếu thuận với mẹ, tuy hành vi của anh ấy
không kiểm soát nhưng tôi tin tưởng anh ấy sẽ thay đổi”. Nhân duyên của hai
người này là như thế, anh ấy cũng theo đuổi cô, sau cùng hai người kết hôn. Sau
khi kết hôn, người phụ nữ này một lòng giữ đạo làm vợ, mỗi ngày ở nhà, dọn dẹp
nhà cửa ngăn nắp, cho dù trong nhà có người làm. Bất kể chồng đi làm về trễ đến
mức nào cô cũng tự mình xuống bếp nấu ăn, đối với chồng rất mực thông cảm, hết
sức ấm áp nhu hòa, trước giờ cô chưa từng hỏi chồng vì sao tối nay anh không về
nhà? Vì sao anh lại về trễ như thế? Anh đã làm gì? Cô không hề hỏi đến, đối với
mẹ của anh cô phụng dưỡng rất chu đáo. Bảy, tám năm sau người chồng của cô đã
hồi tâm chuyển ý, đến sau cùng đã cùng với cô học đạo Thánh Hiền, sau này hai
người họ trở thành một đôi vợ chồng hạnh phúc khiến bao người ngưỡng mộ. Đây là
câu chuyện có thực về việc phụ nữ “chính kỷ hóa nhân”. Vì sao cô làm được như
thế? Phụ nữ chúng ta nên biết rằng cho dù người đàn ông có tốt đến đâu nhưng
nếu như anh ấy ở trong tay một người phụ nữ không tốt thì cũng sẽ trở thành một
gã không ra gì. Ngược lại, cho dù người nam ấy có nhiều điểm không tốt, khi ở
trong tay một người phụ nữ tốt thì sẽ giống như bước vào một trường học tốt
vậy, thông qua sự giáo hóa thuần tịnh thuần thiện, thông qua sức ảnh hưởng của
tai nghe mắt thấy, anh ấy sẽ thay đổi. Thế nên, chỉ cần có người phụ nữ tốt thì
không lo không có người chồng tốt, không lo không có con cái tốt.
HÀNH VI THẦN KỲ, THIÊN TẮC PHẠT CHI; LỄ
NGHĨA HỮU KHIÊN, PHU TẮC BẠC CHI. (Tạm dịch: Phụ nữ nếu như làm trái với đạo
trời (luân lý đạo đức) thì ông trời sẽ giáng tai ương trừng phạt. Nếu như làm
trái lễ nghĩa thì sẽ bị chồng khinh khi, bạc bẽo)
Đoạn này ý nói rằng nếu hành vi của con
người trái nghịch với luân lý đạo đức, thì sẽ khiến Thần minh tức giận, Trời ắt
giáng tai ương trừng phạt người đó. Theo lễ, người phụ nữ nên thường xuyên phản
tỉnh chính mình, nếu như có sai sót về mặt lễ nghĩa thì người chồng sẽ không đối
xử tốt đẹp với cô ấy. Về nghĩa thô trên văn tự thì đoạn này hơi khó giảng, thế
nào gọi là “hành vi thần kỳ”, “thần kỳ” là gì? Chính là hiện nay chúng ta gọi
là “luân lý đạo đức”, chữ không phải là thần tiên, bát quái, không phải là mê
tín. Vì sao gọi luân lý đạo đức là “thần kỳ”. Bởi vì Kinh Điển của cổ Thánh
tiên Hiền dạy chúng ta rằng: “Con người cần có thiện tâm, thiện niệm, lời nói
thiện, ý nguyện thiện và hành vi thiện, như vậy sẽ được Trời và người phù hộ,
người này đi đến đâu cũng đều được thuận lợi”. “Thái Thượng Cảm Ứng Thiên” có
dạy: “Người hiền nói thiện, nhìn thiện, hành thiện, mỗi ngày làm ba việc thiện,
ba năm sau Trời sẽ ban phước cho.”
Có một lần tôi nhận được một cuộc điện
thoại của một người từ nơi khác gọi đến muốn nhờ tôi xem phong thủy. Tôi nói:
“Sao anh lại tìm tôi?” Anh ấy nói: “Chẳng phải chị đang hoằng dương văn hóa
truyền thống hay sao? Văn hóa truyền thống hình như có việc này mà”. Anh ấy là
giám đốc của một công ty, anh ấy nói: “Chị hãy xem giúp tôi đi, tôi muốn đổi
một văn phòng làm việc, không biết phong thủy tốt hay xấu”. Tôi cười mà nói
rằng: “Anh đánh giá cao tôi quá, tôi không hề biết chút gì về phong thủy, nhưng
tôi có biết một đạo lý có thể nói cho anh rằng anh không cần tìm người xem
phong thủy mà cũng sẽ có phong thủy rất tốt.” Anh ấy không hiểu, tôi nói tiếp:
“Tục ngữ có câu, người phước ở đất phước, đất phước người phước ở. Chỉ cần có
đức thì sẽ có phước, anh có phước thì khi anh đến bất cứ nơi đâu, nơi đó sẽ bị
anh ảnh hưởng, anh không cần đi tìm người xem phong thủy cho tốn công, cho dù
tìm được nơi phong thủy tốt mà bản thân anh không đàng hoàng thì có vào nơi đó
ở, nơi đó cũng sẽ biến thành xấu, lúc đó anh sẽ oán trách người xem phong
thủy.” Quả thật là như vậy, người có phước thì ở nơi đâu nơi đó sẽ là vùng đất phong thủy tốt lành, con người
phải biết tích phước, đặc biệt người phụ nữ chủ của gia đình cần phải biết điều
này, thì gia đình của cô ấy sẽ là “nhà tích điều thiện ắt có thừa niềm vui”.
Nói về văn hóa truyền thống, kỳ thực rất
đơn giản, đó chính là: ngũ luân, ngũ thường, tứ duy, bát đức. Ngũ luân chính là
giữa người và người cần chung sống với nhau cho có nghĩa, nên gọi là “ngũ luân
thập nghĩa”, con người không ai đứng ngoài năm mối quan hệ “phụ tử hữu thân,
phu phụ hữu biệt, trưởng ấu hữu tự, quân thần hữu nghĩa, bằng hữu hữu tín”. Ngũ
thường chính là làm người cần phải có năm đức hạnh căn bản đó là: nhân, nghĩa,
lễ, trí, tín. Tứ duy là: lễ, nghĩa, liêm, sỉ. Bát đức là: hiếu, đễ, trung, tín,
nhân, ái, hòa, bình. Bạn xem, đơn giản chỉ mấy chữ này thôi đã khái quát được
toàn bộ văn hóa truyền thống. Thế nên, tổ tiên của chúng ta chân thật có trí
tuệ, cho dù đã truyền hơn mấy ngàn năm qua vẫn không truyền sai.
Nếu như bạn có thể khôi phục lại tự tính
vốn có của chính mình thì sẽ “thông đạt thần minh”, chính là hiểu một cách thấu
triệt về chân tướng của sự vật trong vũ trụ, khi bạn đã hiểu được chân tướng
thì hành vi của bạn sẽ không trái nghịch. Nếu không thì sẽ bị sự trừng phạt,
không phải ông Trời trừng phạt bạn, Trời đây là biểu thị cho quy luật tự nhiên,
chính là chịu sự xử phạt của quy luật tự nhiên. Ví dụ như vào mùa đông mà bạn
mặc váy của mùa hè đi ra ngoài dạo hai vòng thì xem bạn có bị cảm lạnh hay
không, bạn đã làm trái quy luật tự nhiên rồi, nhất định sẽ bị cảm. Rất nhiều sự
việc bạn đừng nghĩ rằng đây có phải là quỷ thần trừng phạt mình, ông Trời trừng
phạt mình hay không, không phải, không ai có thể trừng phạt bạn được, tất cả
những gì bạn gặp phải đều là do lực tác dụng và lực phản tác dụng của chính
hành vi của bạn gây ra. Việc này mọi người có thể hiểu được, ví dụ như một bao
cát, bạn đấm nó một cái thì nhất định lực phản hồi của nó sẽ còn lớn hơn, cái
lực này là do ai gây ra? Là do bạn tạo ra. Thế nên, thấu triệt đạo lý này rồi
thì những người, sự, vật mà hiện nay bạn đang đối mặt chính là nhân và quả. Tất
cả hành vi, thậm chí tất cả ý niệm của bạn đều là đang trồng xuống cái nhân,
nếu như cái nhân ấy trái ngược với quy luật tự nhiên thì bạn sẽ gặp cái quả
không tốt. Nếu như là thiện nhân thì nhất định sẽ có thiện quả, khi chúng ta
hiểu rõ điều này rồi thì thời thời khắc khắc cần phải nhắc nhở chính mình phải
gieo nhân tốt.
“Lễ nghĩa hữu khiên, phu tắc bạc chi”, nếu
như có lỗi về mặt lễ nghĩa thì chồng càng ngày đối với bạn càng bạc bẽo, chữ
bạc này nghĩa là như vậy. Thế nào gọi là có lỗi? Đó là bạn không hiểu lễ nghĩa,
không biết giữ lễ của người làm vợ, không biết cách làm vợ. Chữ “nghĩa” này là
“nghĩa” của của người làm vợ, đó chính là “phu nghĩa phụ thính, là cái nghĩa
trong “ngũ luân thập nghĩa”. Người làm chồng có nghĩa thì người làm vợ chúng ta
mới nghe theo, nghe theo có nghĩa là thuận theo, chính là tùy thuận đạo nghĩa,
tình nghĩa, ân nghĩa của chồng. Ngược lại, nếu như chồng là người bất nhân bất
nghĩa thì sao? Ở chỗ này có một ý nghĩa rất sâu, nếu như lời nói và hành vi của
chồng không phù hợp với luân lý đạo đức, ví dụ như anh ấy có những hành vi
không tốt, đối với cha mẹ anh ấy không tốt, lại còn bài bạc, uống rượu, đánh
nhau, vậy bạn làm thế nào để “nghe” anh ấy đây? Bạn phải “nghe” được rằng tự
tính của anh ấy không phải là như thế, tự tính của anh ấy so với tự tính của
các vị Thánh Hiền như Khổng Tử, Mạnh Tử là không hai không khác, đều là thuần
tịnh thuần thiện. Hiện giờ cái hiện ra là tập tính của anh ấy, vì sao tập tính
lại như thế? Vì không có người dạy anh ấy, như trong “Tam Tự Kinh” có nói:
“Tính tương cận, tập tương viễn, cẩu bất giáo, tính nãi thiên”. Ngày nay bạn có
duyên cùng với anh ấy kết hôn, bạn có nghĩa vụ giáo hóa anh ấy như một người
mẹ, bạn hãy đem tình yêu thương, quan tâm, nhẫn nại đối với con cái mà đối đãi
với chồng mình, cảm hóa anh ấy, dẫn dắt anh ấy, hướng dẫn anh ấy, nhẫn nại kiên
trì một đời này mà giáo hóa anh ấy. Nếu như bạn không hoàn thành được bài thi
này, không dạy dỗ tốt, sa thải học sinh này của mình, tức ly hôn với anh ấy thì
thầy giáo như vậy không phải là thầy giáo đạt tiêu chuẩn. Nếu như bạn chưa hoàn
thành nhiệm vụ thì có khả năng là bạn sẽ gặp phải một bài thi tương tự như thế.
Để làm một người vợ tốt, tôi xem thấy trong
Kinh Điển có dạy về năm vai trò của người làm vợ. Thứ nhất, vợ như mẹ, dùng
tình yêu thương bao dung của người mẹ mà đối đãi với chồng mình, xem chồng như
con của mình. Nếu như bạn có thể làm được như vậy thì bạn sẽ không có sự tính
toán với anh ấy. Có lúc tôi không chỉ xem chồng tôi mà thậm chí còn xem một vài
người tuổi tác thậm chí còn lớn hơn tôi, những khi họ nổi nóng tôi đều xem họ
giống như những đứa trẻ. Tôi chỉ cười rồi thôi, cảm thấy họ rất đáng yêu, chắc
là tính cách ương bướng của những anh đàn ông xuất hiện ra đó mà, anh ấy cảm
thấy lòng tự tôn nam giới của anh ấy bị tổn thương nên mới biểu hiện ra một
chút bất mãn đối với bạn, có một số hành động trong lúc tức giận của anh ấy tôi
cũng không để tâm làm gì. Bước thứ nhất là đặt bản thân mình vào vị trí của một
người mẹ. Bước thứ hai là làm “thần phụ”, xem chồng của mình như vua, còn mình
là thần tử, vua nhân từ thần trung nghĩa, bạn phải giữ được tâm trung nghĩa.
Khi làm mẹ thì có tâm nhân từ, làm thần thì có tâm trung nghĩa, giữ được
“trung” thì sẽ nhất tâm, không có hai tâm. Luôn biết nghĩ cho anh ấy, anh ấy có
sự nghiệp ở bên ngoài, rất bận rộn, rất vất vả, chúng ta ở nhà cần có năng lực
quán xuyến dọn dẹp nhà cửa, thấu hiểu anh ấy nhiều hơn, đừng gây chướng ngại
cho anh ấy, tận hết khả năng của chính mình mà thành tựu sự nghiệp cho anh ấy.
Thứ ba là vợ như em gái, xem chồng mình như huynh trưởng, còn mình là em gái,
lúc này phải làm được “trưởng ấu hữu tự, anh thương em kính”, làm em gái thì
phải cung kính và lễ phép đối với chồng. Anh ấy giống như huynh trưởng chăm sóc
bảo vệ chúng ta, gánh vác trọng trách của gia đình, còn chúng ta mỗi giờ mỗi
khắc đều giữ tâm cung kính đối với anh ấy. Thứ tư là vợ như tỳ nữ, ở đây không
hề có ý xem thường mà có nghĩa là chúng ta có thể đảm trách những công việc nhỏ
nhặt nhất ở trong gia đình, từ việc ăn uống hằng ngày cho đến chăm sóc chồng
giống như tỳ nữ thời xưa chăm sóc chủ nhân, chăm nom anh ấy chu đáo từng chút
một. Vì sao cần phải dùng cái tâm như vậy? Kỳ thực là để bồi dưỡng đức hạnh
khiêm hạ của phụ nữ. Nếu như không có cái tâm như vậy mà chỉ nấu cho anh ấy bữa
ăn ngon, hoặc là lau giầy cho anh ấy xong rồi quăng ở đó, “anh mang vào đi, làm
xong rồi đó, anh mau ăn đi, anh ăn cơm có ngon không?”, nếu như anh ấy bảo là
không ngon thì còn đập cả bàn, như vậy đã hoàn toàn làm trái với đạo làm vợ
rồi. Thế nên, khi làm những việc nhỏ để chăm sóc chồng thì cần phải dùng cái
tâm khiêm hạ này. Sau cùng thì mới đến vai trò của người làm vợ, giúp cho chồng
giữ gìn tốt địa vị của anh ấy ở trong gia tộc. Ví dụ như giúp anh ấy xử lý tốt
mối quan hệ với mẹ chồng, mối quan hệ với anh chị em của chồng, với các bạn bè
thân thiết của anh ấy. Ngoài việc đóng những vai làm mẹ, làm thần tử, làm em
gái, làm tỳ nữ của chồng ra, thì với vai trò làm vợ sau cùng này mọi người đều
biết rõ bạn là vợ của chồng bạn, nên bạn phải làm cho tốt vai trò của một “nhân
viên ngoại giao”, anh ấy không có thời gian chăm sóc người thân, bạn bè thì bạn
cần giúp anh ấy làm việc này cho tốt. Nếu như trên những phương diện này bạn
đều làm rất tốt thì tôi tin rằng bất kỳ người chồng nào sẽ không bao giờ đối xử
bạc bẽo với bạn, mà sẽ cảm thấy rằng vợ của mình rất biết vào bếp, biết tiếp
khách, trong ngoài đều đảm đang, anh ấy sẽ công nhận bạn. Đồng thời anh ấy cũng
sẽ rất tôn trọng và cung kính bạn, sẽ không trách được bạn điều gì.
Trong quá trình học tập chúng ta cần phải
thường xuyên dụng tâm thể hội, học tập nhiều lần năm vai trò này của người làm
vợ. Tôi còn nhớ có lần đọc được một bài văn viết rằng người làm vợ cần nấu ăn
vừa miệng của chồng mình, khiến anh ấy ăn cảm thấy rất ngon, trước tiên phải
lấy lòng anh ấy từ điều này, “có thực mới vực được đạo”, khoan chuyển bánh xe
Pháp mà trước tiên hãy chuyển bánh xe ẩm thực trước đã, đây là việc thứ nhất.
Việc thứ hai là phải biết cách giao tiếp giữa vợ chồng với nhau, như ở phần
trước tôi đã nói, biết tặng quà, biết hỏi han, gửi tin nhắn, phải biết giao lưu
và kết nối với chồng. Việc thứ ba, phụ nữ cần nên có một chút kiến thức, đừng
chỉ làm một bao rơm vô dụng, xinh đẹp nhưng thiếu kiến thức, bởi vì người làm
chồng không phải chỉ luôn nhìn ngoại hình của bạn, khi trình độ và sự nghiệp
của chồng càng ngày càng nâng cao mà người vợ không hề nâng cao bản thân, cả
ngày chỉ nói với anh ấy những chuyện vặt vãnh nhỏ nhặt xảy ra trong gia đình
thì anh ấy sẽ không thích nghe nữa, bởi vì những việc đó thì người giúp việc có
thể làm được, cả hai vợ chồng càng ngày sẽ càng khác biệt xa rời nhau, nếu như
bị chồng bỏ rơi thì bạn đừng trách chồng mình, hãy nghĩ vấn đề là do ở bạn. Thế
nên, những điều cần học thì bạn hãy học đi, gặp phải đúng thời cơ thì nói ra
một hai câu, chồng của bạn sẽ cảm thấy bà xã mình cũng rất có trình độ, không
thể xem thường được, vẫn có thể câu thông được với nhau, sự nghiệp của mình có
thể cùng bàn bạc với cô ấy, như vậy thì hai người sẽ vĩnh viễn cùng chung một
con đường, bạn sẽ không bị anh ấy bỏ lại quá xa, đạo vợ chồng có thể giữ được
dài lâu. Việc thứ tư sau cùng là quan trọng nhất, đó chính là cần phải hạ công
phu về mặt đức hạnh, tâm lượng của phụ nữ nhất định phải nhân hậu. Có một câu
nói từ rất xưa rằng: “Không gì độc hơn bụng dạ đàn bà”, nếu như phụ nữ có tâm
độc ác thì sẽ rất đáng sợ, vì vậy phụ nứ có tâm địa thiện lương thì tốt hơn hết
thảy, tâm cần phải thuần thiện. Mặc dù người có hơi lôi thôi một chút, nói
chuyện còn hơi lớn tiếng, diện mạo cũng trung bình thôi nhưng có tấm lòng nhân
hậu thì một cái phước này có thể đánh bại được cả trăm mối họa. Vì vậy, tâm của
phụ nữ cần phải tốt, cần phải thiện, không được phạm sai lầm về mặt lễ nghĩa.
Nếu như muốn không có sai lầm thì phải nỗ lực thực hành “ngũ luân thập nghĩa”,
hiểu rõ về đạo lý rồi thì khi làm sẽ tương đối dễ. Vì thế mà mỗi lần tôi giảng
bài đều chia sẻ với mọi người về năm vai trò của người làm vợ, lúc chúng ta học
tập cần phải phải thể hội, bởi vì điều này có thể giúp chúng ta trở thành một
người vợ hạnh phúc, một người vợ tốt, một phụ nữ khiến người khác rất ngưỡng
mộ, tâm thái của bạn cũng sẽ có sự thay đổi tốt.
ĐẮC Ý NHẤT NHÂN, THỊ VỊ VĨNH TẤT, THẤT Ý
NHẤT NHÂN, THỊ VỊ VĨNH CẬT. (Tạm dịch: Thế nên trong “Nữ Hiến” có nói: “Người
phụ nữ chỉ cần được lòng của chồng thì có chỗ nương tựa cả đời, hạnh phúc mỹ
mãn. Nếu như không được lòng chồng thì một đời này hạnh phúc không được vẹn
toàn”)
“Nữ Hiến” là một bộ sách rất cổ xưa dạy về
Nữ Đức, nhưng đáng tiếc hiện nay đã bị thất truyền. Bộ sách này đã được Ban
Chiêu dùng làm tài liệu tham khảo khi viết cuốn “Nữ Giới”, câu nói trên xuất
phát từ sách “Nữ Hiến”. Dựa trên ý nghĩa về mặt văn tự thì đó là nếu như bạn
được lòng của chồng thì đời sống hôn nhân của bạn sẽ gặp những điều may mắn tốt
lành, cả hai người có thể đồng một lòng một dạ sống với nhau đến già. Nếu như
để mất lòng chồng, tâm tư của anh ấy không còn để nơi bạn nữa thì cả hai người
có khả năng sẽ không sống được với nhau bền lâu, thế nên không thể không cầu
được lòng của chồng. “Thị vị vĩnh tất” có nghĩa là bạn đã tốt nghiệp được khóa
học về Nữ Đức, bạn đã được chồng cho tốt nghiệp. Còn chữ “cật” có nghĩa là ly
tán, hai người chia tay, không thể sống đến già.
Chúng ta hãy tiến vào xem hàm nghĩa sâu bên
trong của câu nói trên. Có phải là được chồng yêu thương nghĩa là được lòng
chồng hay không? Hoặc là hai người cùng nhau trải qua ngày tháng ân ái yêu
thương, hôm nay cùng nhau đi xem phim, ngày mai đi nước ngoài du lịch, có phải
như vậy là được lòng của chồng hay không? Cứ cách hai ba ngày thì được chồng
tặng quà có phải là rất tốt không? Ở đây có một hàm nghĩa rất sâu, chính là nói
phụ nữ chúng ta dùng tâm tính của chính mình mà có được đạo nghĩa của chồng,
dùng lời nói và hành vi của mình để có được tình nghĩa, ân nghĩa, đạo nghĩa của
chồng, chứ không phải là hư tình giả ý bề ngoài. Chúng ta xem thấy rất nhiều
cuộc hôn nhân bề ngoài rất tốt đẹp nhưng đâu ngờ trong âm thầm họ lại làm ra
những việc đi ngược lại với hôn nhân, ví dụ như ngoại tình. Thế nên, làm phụ nữ
nhất định cần phải hiểu bản tính của chồng mình, anh ấy là người như thế nào,
ví dụ anh ấy có phải là người con hiếu thuận trong gia đình hay không, đối với
gia đình có trách nhiệm hay không, đối với con cái có phải là người cha tốt hay
không? Trong công việc, anh ấy có làm được “đôn luân tận phận, nhàn tà tồn
thành” hay không? Nếu làm việc cho cơ quan nhà nước thì anh ấy có phải là viên
chức thanh liêm hay không? Nếu anh ấy làm bác sĩ thì có phải là vị lương y cứu
người hay không? Nếu như làm kinh doanh thì có kinh doanh như lý như pháp hay
không? Từ trên những phương diện này mà quan sát thì mới có thể hiểu chính xác
đạo nghĩa của chồng. Nếu như không tìm hiểu trên những phương diện trên mà chỉ
nhìn những thứ bên ngoài, như là hôm nay anh ấy tặng hoa cho bạn, ngày mai tặng
bánh sinh nhật cho bạn, ngày hôm sau mua hai bộ quần áo cho bạn, những thứ đó
đều là giả, nhìn vào chúng chẳng có tác dụng gì. Có thể qua hai ngày sau anh ấy
không tặng cho bạn nữa mà tặng cho người khác. Thế nên, chúng ta cần hiểu rõ
anh ấy qua những việc trong và ngoài gia đình, trên thực tế là xét xem anh ấy
thực hành “ngũ luân thập nghĩa” như thế nào? Nếu như anh ấy đối với cha mẹ của
chính mình không hiếu thuận thì bạn hãy giúp cho anh ấy làm tròn hiếu đạo. Nếu
như đối với gia đình anh ấy không có trách nhiệm, thì bạn cần khơi dậy tâm
trách nhiệm của anh ấy. Nếu như trong cơ quan nhà nước anh ấy không phải là
quan viên tốt, mà tham ô nhận hối lộ, đọa lạc thì bạn cần nhắc nhở anh ấy làm
thế nào để trở thành một vị quan liêm khiết. Nếu như anh ấy là bác sĩ thì bạn
phải nhắc nhở anh ấy không được nhận bao đỏ. Nếu như anh ấy là giáo viên thì
bạn cần nhắc nhở anh ấy về sư đạo trong việc dạy dỗ học sinh. Nếu như anh ấy là
luật sư thì bạn đừng vì tiền mà xúi anh ấy kiện cáo, mà nên nói với anh ấy câu
nói trong “Chu Tử Trị Gia Cách Ngôn” là “trong nhà đừng nên kiện tụng nhau”,
nếu như xử lý việc kiện cáo thì phải làm theo chính đạo, chính nghĩa, đừng vì
tiền mà làm những việc bất nhân bất nghĩa. Thời nay những phụ nữ làm được như
thế rất ít, nên những người vợ tốt giúp chồng thành người có nghĩa cũng rất ít,
vì sao vậy? Vì họ không hiểu được những điều này mà họ lại cho rằng người làm
kinh doanh đều trốn thuế lậu thuế, đem tiền về nhà để ăn uống hưởng thụ, còn
làm quan thì đều nhận của hối lộ, rất nhiều quan chức nhà nước bại hoại là do
bàn tay của ai, là do bàn tay của những người vợ và nhân tình của họ. Không
tham không được, vì bà xã bắt phải tham, các bà còn đứng sau lưng để nhận quà
hối lộ, hại chết chồng của mình, xô chồng vào hố lửa. Thế nên, hôn nhân giống
như trường học, người làm vợ phải không ngừng học tập mà trưởng thành, người
dạy và người học cùng tiến bộ. Lúc bạn đang dạy cũng chính là lúc bạn đang học,
còn trong quá trình bạn học cũng chính là lúc bạn đang dạy, dạy và học là một
thể, mỗi ngày đều dạy, mỗi ngày đều học. Hãy dùng thân giáo mà dạy học, dùng
lời nói và hành vi mà không ngừng học tập, như vậy thì mới có thể khiến cho một
gia đình hưng thịnh. Thế nên, cổ đại đức thường nói rằng “một người phụ nữ tốt
sẽ đem phước đến cho cả gia đình”, phước từ đâu mà đến vậy? Phước từ đức mà
đến. Nếu không tích đức mà chỉ hưởng phước, hưởng hết phước rồi thì sẽ biến
thành họa, họa phước đi đôi với nhau.
Có một người bạn kể rằng, do điều kiện của
cô rất tốt nên cô rất thích giúp đỡ người thân, bạn bè. Kết quả, một ngày nọ mẹ
chồng của cô đã dạy cô rằng: “Con không nên giúp họ nữa, việc giúp đỡ của con
sẽ khiến họ trở nên ỷ lại”. Cô cảm thấy trong lòng không vui, “chị xem tôi có
lòng tốt như thế, lấy xe đưa rước những người bà con và bạn bè khó khăn đi nơi
này nơi kia, ba chồng tôi cũng bực mình, mẹ chồng cũng nổi giận với tôi, còn
chồng tôi thì không hiểu cho tôi, người tôi giúp đỡ đều là những người thân
trong gia đình họ, sao họ lại như thế chứ?” Khi cô ấy kể với tôi như vậy, tôi
đã nói rằng: “Kỳ thực, tôi cũng mắc lỗi y hệt như vậy, thế nên mới nói “từ bi
đa họa hại, phương tiện xuất hạ lưu”, câu này dành cho những người như chúng
ta, nếu như chị không giúp họ thì chưa chắc đã xảy ra những việc như vậy, chị
có bao giờ nghĩ đến câu “khổ tận cam lai hay chưa”? Ý nói khi chịu đủ khổ cực
rồi thì điều ngọt ngào sẽ đến. Nếu như chị không để họ chịu khổ, mà cứ để cho
họ nếm những thứ ngọt ngào, hiện giờ họ không có năng lực, không có đức hạnh,
không có phước báo, vậy thì cách làm này của chị trên thực tế chính là thỏa mãn
dục vọng tâm lý của bản thân mà thôi.” Cô ấy nói: “Lời này cũng có đạo lý, tôi
cảm thấy nếu như tôi không cho họ cái gì đó thì trong tâm cảm thấy khó chịu”.
Tôi nói: “Chúng ta đều là như thế cả, tôi cũng như vậy, đều làm ra những việc
ngu ngốc như thế, chỉ có nhìn thấu bản ngã, buông xuống bản ngã thì mới đề khởi
được trí huệ.” Vì vậy, con người thường xuyên cần phản tỉnh, làm việc tốt quá
thừa thì việc tốt không còn là việc tốt nữa, đương nhiên không phải là nói bạn
không làm việc tốt nữa, làm việc gì cũng phải giữ được trung đạo, phải cân đối
được hai bên, nghĩ cẩn thận rồi hãy làm, nếu nghĩ chưa kỹ thì không làm cũng
được. Ví dụ như khi chúng ta đi thăm người già thì đều cho họ tiền, cho tiền có
phải là một việc tốt hay không? Nếu như người già đó không thích tiền thì bạn
cho họ tiền tức là tạo thêm gánh nặng cho họ, vì họ ra đi một xu tiền cũng
không mang theo được, nên họ phải nghĩ cách làm thế nào để dùng số tiền đó, lúc
họ nghĩ cách phân chia số tiền đó ra thì thật là việc rắc rối nhức đầu đối với
họ. Lúc đầu có 100 tệ thôi thì dễ chia, bây giờ có đến một triệu tệ, phân chia
thế nào đây? Nếu như người già đó là người tham tiền, khi bạn cho họ tiền, phải
chăng bạn đã nuôi lớn tâm tham của họ hay không? Thế nên, không cần cho họ, đối
với người tuổi tác cao thì nên để họ ăn no mặc ấm, tốt nhất đừng để họ suy nghĩ
việc gì, tâm càng thanh tịnh càng tốt, buông xuống tất cả điều phiền muộn, tốt
nhất là để cho họ không bị vướng mắc điều gì, thân không bệnh khổ, tự tại ra
đi.
“Thất ý nhất nhân, thị vị vĩnh cật”. Câu
này nghĩa là nếu như bạn không thực sự thể hội và hiểu được tâm ý của chồng,
tức là nói nếu bạn không tận bổn phận của mình giúp chồng thành tựu đức hạnh,
nếu như bạn không làm như thế thì hai người sẽ dễ bị ly tán. “Giúp chồng dạy
con là bổn phận lớn của người vợ”, cái thiên chức này thuộc về ngũ luân thập nghĩa
trong tự tính của chúng ta. Làm phụ nữ nhất định cần phải hiểu được tâm ý của
chồng, đồng thời còn phải biết hiểu thấu tâm ý của chính mình. Rất nhiều việc
khi chúng ta làm xong rồi cần phải xét lại lòng mình, tâm ý của mình đặt ở đâu,
dụng ý chân thật là gì? Phải chăng là để thỏa mãn bản thân, hay là muốn cho
người khác thực sự có được niềm vui. Nếu như chúng ta làm việc này mà chỉ có
một người vui còn mười người không vui, còn đang phê bình và chỉ trích chúng ta
thì chúng ta cần nên phản tỉnh, có thể có chỗ làm chưa thỏa đáng, làm chưa được
tốt. Khi chưa hiểu rõ đạo lý thì sẽ cảm thấy rất hoang mang, làm cũng không
đúng, mà không làm cũng không đúng, làm thì đau khổ mà không làm cũng đau khổ.
Thế nhưng khi đã hiểu rõ đạo lý rồi, đã biết việc gì nên làm và không nên làm
rồi thì bạn sẽ đưa ra quyết định rất nhanh chóng, rất nhẹ nhàng, tự tại.
DO TƯ NGÔN CHI, PHU BẤT KHẢ BẤT CẦU KỲ TÂM.
NHIÊN SỞ CẦU GIẢ, DIỆC PHI VỊ GIAN MỴ CẨU THÂN DÃ, CỐ MẠC NHƯỢC CHUYÊN TÂM
CHÁNH SẮC. LỄ NGHĨA CƯ KHIẾT, NHĨ VÔ ĐỒ THÍNH, MỤC VÔ TÀ THỊ, XUẤT VÔ TRỊ DUNG,
NHẬP VÔ PHẾ SỨC, VÔ TỰU HỘI QUẦN BỐI, VÔ KHÁN THỊ MÔN HỘ, TẮC VỊ CHUYÊN TÂM
CHÍNH SẮC HỸ. (Tạm dịch: Thế nên nói, phụ nữ không thể không được lòng chồng.
Nhưng muốn được sự yêu thương và tôn trọng chân thật phát ra từ trong tâm
chồng, thì tuyệt đối không dùng lời xảo nịnh, đường mật bùi tai mà có được, mà
phải chuyên tâm, chính sắc. Giữ gìn lễ nghĩa, cử chỉ đoan trang, thanh khiết,
tai không nghe những điều không nên nghe, mắt không nhìn những thứ không nên
nhìn, đây gọi là chuyên tâm. Ra ngoài không điểm trang diêm dúa, ở nhà không
được đầu bù tóc rối, cáu bẩn, không tụ họp bạn bè nô đùa cười giỡn, không đứng
trước cửa nhìn đông ngó tây, đây chính là chuyên tâm, chính sắc)
Đoạn này nói về làm thế nào để có thể có
được tâm ý của chồng, chủ yếu là từ việc đoan chính phẩm hạnh, bắt đầu từ việc
giữ gìn tiết tháo, từ xưa đến nay đây được xem là một vấn đề lớn, nên Ban Chiêu
đã không tiếc giấy mực mà viết về phần này, để được lòng chồng thì không phải
dùng cách nịnh nọt chồng để có được tình yêu thương, việc này không phải là
chuyên tâm chánh sắc. Chuyên tâm chính sắc là gì? Phải đoan chính tâm niệm của
chính mình, dùng lễ mà đối xử, tuân thủ đạo nghĩa, không được khinh thường mà
làm trái. “Phi lễ không nghe, phi lễ không nhìn”, đó chính là chuyên tâm thực
sự. Khi đi ra ngoài không được trang điểm diêm dúa khêu gợi, khi về nhà cũng
không được chỉ vì có một mình ta ở trong phòng mà không chú ý đến hành nghi của
bản thân, khi đi ra ngoài cũng không được tùy tiện cùng với các bạn nữ tụ tập
cười đùa ồn náo, cũng không được tùy tiện ở trong nhà mà nhìn trộm ra ngoài
phòng, như vậy mới thật gọi là chính sắc. Chúng ta nghĩ xem, trong cuộc sống
hiện nay làm được những điều này thật khó, làm thế nào mới có thể đoan chính
tâm niệm của chính mình, khiến cho bản thân quay về với đạo? Chúng ta hãy cùng
nhau học tập một chút, điều mà phụ nữ mong cầu là gì? Nếu như tùy tiện dùng
dung nhan hoặc là lời nói ủy mỵ của chúng ta để lấy lòng chồng, cho dù dung
nhan có yêu kiều đến đâu, lời nói có mật ngọt thế nào, dùng những thứ ở bên
ngoài này để lấy lòng chồng của mình, cho dù nhất thời có được tình yêu của
chồng đi chăng nữa thì cái tâm niệm mong được lòng của chồng đó đã không còn là
chính niệm rồi, cũng chẳng phải là sự chuyên tâm chân chính, tương lai sẽ không
thể có kết quả tốt được. Tà tâm tà niệm của bản thân sẽ dẫn khởi tà tâm tà niệm
của chồng, sau cùng chồng của mình có thể sẽ làm ra một số hành vi buông thả,
việc này nên trách ai đây? Nói một cách khác, phụ nữ không nên dùng nhan sắc mà
mua chuộc lòng chồng, mà nên dùng đức để đối đãi với chồng, hiểu được điều này
rồi thì sẽ khiến tâm của mình trụ nơi chính niệm. Vậy thế nào mới có thể làm
được chuyên tâm chính sắc? Cần phải “lễ nghĩa cư khiết”, chính là dùng lễ mà cư
xử, tuân thủ đạo nghĩa. Cái lễ ở đây chính là trong tâm luôn luôn giữ được sự
khiêm hạ, cung kính, không dám đứng trước thiên hạ. Còn biểu hiện ở bên ngoài
thì sao? Phải tuân thủ đạo nghĩa, chính là ngũ luân thập nghĩa, mỗi luân trong
ngũ luân đều làm được, đối với vợ chồng thì chính là câu “phu phụ hữu biệt, phu
nghĩa phụ thính”, cần hiểu rõ bổn phận của chính mình, bản thân cần biết làm
thế nào để thuận tòng, cần biết cái gì là tự tính của chính mình.
Câu tiếp theo nói “nhĩ mục xuất nhập”, tức
nói năm giác quan của chúng ta là mắt, tai, mũi, lưỡi, thân thường ngày tiếp
xúc với ngũ dục, với những cảnh giới không tốt ở bên ngoài dễ dấy khởi tà tư tà
niệm. “Nhĩ vô đồ thính, mục vô tà thị” nghĩa là hai bộ phận quan trọng là tai
và mắt, tai không được nghe lung tung, mắt cũng không được nhìn lung tung,
chính là phi lễ không nghe. Chữ “đồ thính” có hai hàm nghĩa, nghĩa thứ nhất là
nghe một cách hồ đồ, nghe không rõ ràng, lời nói tốt thì nghe không hiểu, lời
nói xấu thì nghe hiểu rõ ràng, đó gọi là nghe một cách hồ đồ. Nghĩa thứ hai là
ưa thích nghe những lời thị phi, lời không phù hợp, với ác ngữ cảm thấy rất
thích thú, ưa thích nghe âm thanh xấu ác, đó gọi là “đồ thính”. Hiện nay trong
cuộc sống chính là như vậy, nghe lời nói tốt thì tâm không hoan hỷ, càng nghe
càng cảm thấy “sự thật mất lòng”, điều này cho thấy thiện căn của chúng ta
không đủ, phước báo không đủ nên mới có phản ứng như vậy. Vì vậy có câu là
“thuốc tuy đắng miệng nhưng khỏi bệnh, lời thật trái tai giúp sửa mình”, câu
này chính là phần trọng điểm khi bàn về “phụ ngôn”. Thế nào gọi là “mục vô tà
thị”? Đó là phi lễ không nhìn, người hiện nay không phân biệt được tà chính,
đối với những thứ tà, thứ bất thiện thì rất thích nhìn, đây là một vấn đề rất
lớn. Tôi nhớ một lần đi thang máy, bên trong thang máy có màn hình chiếu quảng
cáo về phẫu thuật thẩm mỹ làm tăng kích cỡ vòng ngực, những phụ nữ trong quảng
cáo đó rất khêu gợi, hở hang, những thứ như thế thì không được nhìn đến, nếu
không thì sẽ dẫn dắt những ý niệm bất thiện của chúng ta. Có một lần khi tôi
trò chuyện cùng với bạn, khi nói đến vấn đề phụ nữ cần phải giữ gìn tiết tháo
của mình thì cô ấy nói: “Ồ, vấn đề chị nói tôi từ trước đến giờ chưa từng nghĩ
đến.” Tôi nói rằng không những là tai và mắt, mà thân thể của chúng ta cũng
không được ưa thích mặc những quần áo mượt mà mềm mại. Lúc đó tôi đã kể cho cô
ấy nghe một câu chuyện từ một bộ Kinh điển nói về Phật Thích Ca Mâu Ni. Khi đức
Phật còn tại thế có một cô gái là con gái của một vị quốc vương, cô hết sức
xinh đẹp, thực là tuyệt thế vô song, cho nên cô rất kiêu hãnh với nhan sắc của
mình, cô treo giải thưởng ngàn lạng vàng cho người nào có thể trong 30 ngày dám
nói rằng cô không đẹp, chỉ ra được khuyết điểm của cô, thì cô sẽ tặng vàng cho
người đó. Thế nhưng, gần đến kỳ hạn rồi mà không có người nào dám nói, bởi vì
không nói ra được khiếm khuyết của cô, cô ấy thực sự có một vẻ đẹp không tì
vết. Kết quả, tin tức này truyền đến tai đức Phật, Ngài đã rất nghiêm túc mà
nói một câu rằng: “Cô gái ấy đã sai hoàn toàn, cô ta không hề đẹp đẽ chút nào,
không có chỗ nào là đẹp cả.” Đệ tử của Ngài là A-nan cảm thấy rất kỳ lạ, bèn
hỏi Phật: “Cô gái đó quả thật rất xinh đẹp, sao đức Phật lại nói như thế? Chúng
con không hiểu.” Đức Phật đã nói: “Đôi mắt của cô gái đó thích nhìn những thứ
tà sắc, nhĩ căn thích nghe những lời khen tặng bùi tai, mũi thích ngửi mùi
hương nước hoa trên thân, lưỡi ưa nếm những món ăn ngon, còn thân thì sao? Thân
thích mặc những quần áo trơn mịn và láng mượt, từ trên đến dưới, cả người của
cô ấy đều bị dục vọng ngăn lấp, không hề có một chút trí huệ hiện tiền. Bên
trong hình dáng bề ngoài của cô ấy là một quả tim dơ bẩn, vậy thì sao con có
thể nói cô ấy đẹp được chứ? Các con nhìn thấy đẹp, còn ta thì chỉ nhìn thấy một
cô gái rất xấu được bao bọc bởi một lớp da hôi thối.” Khi ngài A-nan đem lời
nói đó chuyển đến cho cô gái, cô gái đó rất hổ thẹn, gỡ giải thưởng xuống, từ
đó về sau không còn dám xuất đầu lộ diện khoe khoang nữa.
Chúng ta trong cuộc sống thường bị mê hoặc,
không biết cái nào là tốt, cái nào là xấu, đó là bởi vì không có vị thầy tốt
dạy bảo chúng ta, nếu như có thì chúng ta nhất định sẽ biết rõ, thế nên giáo
dục rất là quan trọng. Cổ đại đức có nói: “Giới sắc tiên giới tâm, giới tâm
tiên giới nhãn”, nếu muốn trì giới sắc dục thì trước hết phải trì được giới
trong tâm, muốn làm được giới tâm thì trước tiên phải canh giữ đôi mắt, giữ
mình cho chắc trước đã, vì hiện nay ngoài những bộ phim không tốt ra, còn có
những băng đĩa không tốt, khắp nơi đều là quảng cáo dụ hoặc không kháng cự lại
nổi, đồng thời trên đường còn có các cô gái không biết hổ thẹn, thế nên bạn
phải thực sự biết cách mà ngăn ngừa. Không những các cô gái cần phải chú ý mà
các chàng trai cũng phải như vậy. Lần trước tôi đi công tác, ngồi xe buýt của
sân bay, sau khi lên xe buýt thì trên xe rất đông người, tiếp đó có một cô gái
bước lên xe, lúc đó trời cũng vào mùa đông rồi, nhưng cô gái đó ăn mặc rất là
thiếu kín đáo, chân chỉ mặc một đôi vớ lưới mỏng tang, quấn khăn choàng cổ bằng
lông, mặc một chiếc quần bằng da rất ngắn, tóc dài đến tận đầu gối. Tôi lúc đó
lấy làm kinh ngạc trước mái tóc rất dài của cô ấy, sao cô ấy để tóc dài đến như
thế, trang điểm rất lòe loẹt. Sau khi cô ấy bước lên thì ôm lấy eo của một
người đàn ông đứng bên cạnh, anh ta cũng không có phản ứng gì, cả hai người đó
đứng trước mặt tôi. Lúc đó tôi nghĩ, hai người này chắc là bạn bè, người đông
như thế nên cô ấy không đứng vững được phải ôm lấy anh ấy là điều bình thường,
tôi cũng không suy nghĩ nhiều, sắp đến chỗ xuống xe, cô ấy còn cười với người
đàn ông kia, anh ấy cũng chẳng nói gì, người đàn ông ấy xuống xe buýt, đi về
phía máy bay, cô ấy cũng xuống xe đi lên máy bay, khi lên máy bay thì người đàn
ông ấy vừa khéo ngồi kế bên tôi, còn cô gái ấy thì ngồi ở phía sau cùng. Đến
khi máy bay hạ cánh thì tôi quan sát thấy mỗi người đi một ngả, căn bản là họ
không quen biết nhau, việc này làm tôi hết sức kinh ngạc. Thế nên, sự dụ hoặc
và thử thách trong xã hội hiện nay đối với nam giới rất nhiều, nếu thực sự có
định lực thì cần phải chân thật học tập ông Liễu Hạ Huệ (ôm người nữ trong lòng
mà tâm không khởi ý đồ xấu).
Thời xưa, việc “nam nữ thọ thọ bất thân”
(trao cho nhau vật gì đều không chạm tay nhau) là rất có đạo lý. Bạn không có ý
nghĩ gì không có nghĩa là đối phương cũng không có ý nghĩ gì, cho dù hai người
các bạn đều không có ý nghĩ gì cũng không có nghĩa là người xung quanh các bạn
không có suy nghĩ gì. Nếu như dẫn khởi tà tư tà niệm của người khác vậy thì bản
thân bạn đang tạo nghiệp rồi, đây là việc không tốt, sẽ làm tổn phước báo của
chính bạn. Trong xã hội hiện nay, truyền hình, quảng cáo, báo chí, tạp chí,
mạng Internet quả thực là đã bị ma vương bao vây đặc kín, rất khó tìm được thứ
gì thuộc về Thánh Hiền, mà đều dẫn dắt con người khởi phát tâm ma. Chúng ta hãy
nhìn chữ ma (魔)
này, thực ra thời xưa vốn không có chữ “ma” này, chữ này là do Lương Võ Đế tạo
ra, hồi xưa chỉ có chữ “ma” (磨) với bộ “thạch” (石), hình dung cho dùng đá mài vào vật gì đó,
có nghĩa là giày vò khốn khổ người khác. Về sau, Lương Võ Đế phát hiện ra rằng
rất nhiều dục vọng của con người trong thế gian đã dày vò, cám dỗ con người còn
nghiêm trọng hơn thế nữa, cũng đáng sợ như quỷ vậy, nên ông quyết định đổi bộ
“thạch” thành bộ “quỷ”, và gọi đó là chữ “ma”. Vì sao gọi là ma? Phàm những thứ
gì có thể dẫn dụ dục vọng của con người thì đó chính là ma. Bạn đối với tiền
tài có dục vọng, có sự truy cầu, thứ mà có thể khiến bạn không ngừng đi về
hướng dục vọng cực đoan chính là ma. Bạn quá để ý săm soi đến nhan sắc, dung
mạo của mình, điều này sẽ làm tăng trưởng sự truy cầu quá mức của bạn đối với
những dục vọng về những chai nước hoa đắt tiền, và đủ loại mỹ phẩm, với la liệt
nào là quần áo nữ trang, đó đều là ma, chúng không ngừng khiến cho dục vọng của
bạn tăng trưởng đến cực điểm. Có danh tiếng cũng được, nhưng nếu được quá nhiều
lời tán thán thì cần phải cẩn thận, có thể là ma đến khảo nghiệm bạn đó, bạn
không tốt như thế mà họ khen ngợi bạn quá lố, việc này quá đáng sợ. Tôi là một
người ăn nói thẳng thắn, có một lần có người khen ngợi tôi rất nhiều, lúc đó
tôi đã không khách khí mà nói rằng: “Anh đừng làm ma nữa, tôi thực tình không
tốt như anh nói đâu, anh nói nhầm rồi.” Nói xong tôi quay người bỏ đi, sau này
anh ấy còn nói với bạn của tôi rằng: “Cô giáo Tịnh Du sao lại nói như thế
chứ?”. Tôi nói: “Tôi không thích nghe, bởi vì điều đó quá khác xa với thực tế
của tôi, đức hạnh và học vấn của tôi chưa phải như thế.” Nếu như chúng ta có
nhận thức như vậy thì sẽ có thể gìn giữ được phước điền thanh tịnh trong tâm
của chính mình, mà không tùy tiện phung phí nó. Thế nên, cổ đại đức nói rằng:
“Mục vọng thị tắc dâm, nhĩ vọng văn tắc họa, khẩu vọng ngôn tắc loạn, tam quan
giả bất khả bất thận thủ hĩ”, có nghĩa là nếu như mắt của chúng ta nhìn tùy
tiện thì sẽ dễ dàng khởi niệm dâm. Chữ “dâm” ở đây mang ý nghĩa quá lố. Ví dụ
như có người rất thích ngọc thạch, nhìn thấy cửa hàng bán ngọc thì chân cất
bước không đành, mắt nhìn chằm chằm không chớp, ngay lúc đó thì chữ “dâm” đã
xuất hiện rồi. Nếu có phụ nữ nhìn thấy những món nữ trang châu báu mà không cất
bước nổi, không mua thì trong lòng rất đau khổ, vậy thì ngay lúc đó mắt đã vọng
động rồi, tâm đã bị cảnh chuyển rồi. Nếu như vậy thì bạn đừng nhìn chúng sẽ tốt
hơn, sẽ không có phiền não. “Nhĩ vọng văn tắc họa” có nghĩa là nếu như tai nghe
những lời linh tinh tạp nhạp sẽ khiến chính mình bị mê hoặc, nghe cái này thấy
có đạo lý, nghe cái kia cũng cảm thấy có đạo lý, bản thân sẽ không phân biệt
được rõ ràng, mối họa sẽ theo đó xuất hiện. Vì vậy mà từ xưa đến nay cổ đại đức
tu học đều phải “nhất môn thâm nhập trường kỳ huân tu”, chữ “nhất môn” không
những chỉ cho việc chúng ta xem sách hoặc Kinh điển, mà còn không được học theo
quá nhiều thầy, mỗi một vị thầy lại giảng không như nhau. Ví dụ như về Nữ Đức,
cũng là cuốn sách “Nữ Giới” mà tôi giảng thì thế này, nhưng người khác đến xem
thì nhất định sẽ giảng một kiểu khác. Giống như một ngọn núi vậy, người đứng ở
những góc độ khác nhau thì sẽ nhìn thấy dáng núi khác nhau, cho nên nếu bạn tu
học với hết người này sang người khác thì cái mà bạn nhìn thấy cũng không như
nhau.
Thời xưa có một câu chuyện thế này, có một
người thanh niên tâm vô cùng thành kính, một lòng muốn cầu đạo, đặc biệt là
muốn học được pháp thuật của Đạo gia để có thể thành tiên. Vì vậy, anh ta đi
khắp nơi thăm hỏi: “Tôi muốn thành tiên, có ai có đạo thuật ấy không?” Có một
người nhà giàu thấy anh thanh niên này thành thật như vậy thì nói với anh ta
rằng: “Anh đừng đi hỏi khắp nơi nữa, hãy đến học với ta đi, ta biết thuật thành
tiên đây, nhưng với một điều kiện là trước khi anh học với ta thì phải làm công
cho ta trong ba năm, nếu anh làm tốt thì ta sẽ nói cho anh biết thuật thành
tiên.” Anh thanh niên đó nói: “Không thành vấn đề”, anh cũng không màng đến
tiền công mà cần cù làm việc trong ba năm. Sau ba năm, anh ấy hỏi: “Ông có thể
nói cho tôi biết được không?” Người nhà giàu đó nói: “Anh chưa đủ thành tâm,
sau ba năm nữa tôi mới nói cho anh biết.” Anh ta lại làm việc thêm ba năm nữa.
Sau đó, anh lại hỏi: “Có thể nói cho tôi biết được chưa?” Người nhà giàu đó
nói: “Chưa được, cần phải làm thêm ba năm nữa, sự thành tâm của anh vẫn chưa
đủ.” Anh ta lại thành tâm mà dốc sức làm việc trong ba năm nữa. Đợi đến năm thứ
chín, anh lại đi hỏi người nhà giàu đó, lúc này gã nhà giàu đó không còn lời
nào để nói, không thể lừa anh được nữa rồi, nên quyết định muốn hại chết anh.
Gã nói rằng: “Được rồi, anh hãy đi lên núi với tôi, phải lên núi thì tôi sẽ nói
cho anh biết.” Hắn muốn lên núi rồi sẽ đẩy anh ấy xuống dưới vực. Sau khi dẫn
anh lên đến đỉnh núi, hắn ta nói: “Anh có nhìn thấy không, ở chỗ vực núi kia có
một cây tùng, nếu anh nhảy về hướng cây tùng đó thì sẽ thành tiên”. Chúng ta
đều biết rằng nếu như nhảy qua thì chắc chắn sẽ chết, thế nhưng anh thanh niên
đó nói: “Thưa thầy, con vô cùng cảm ân thầy đã dạy dỗ trong chín năm qua”, sau
khi lạy thầy ba lễ anh ấy đã tung mình nhảy xuống, kết quả không ngờ rằng anh
thanh niên ấy đã bay lên trời mà thành tiên. Tên nhà giàu vô cùng kinh ngạc,
nói rằng: “Lẽ nào ta đã chỉ hắn đúng rồi sao, cây tùng đó quả thật là đã thành
cây tiên rồi sao? Ta cũng nhảy thử xem để được thành tiên, làm người khổ quá”.
Tên nhà giàu đó cũng nhảy, nào ngờ hắn nhảy xuống dưới đáy vực chết tốt. Câu
chuyện này nói lên đạo lý gì vậy? Chàng thanh niên đó với một niệm thành tâm,
không hề có hai niệm, nhờ đó mà chính mình thành tựu cho chính mình, không có
người nào thành tựu cho anh ngoài anh ra. Thế nên, “thầy đã dẫn vào cửa, tu
hành là do ta”. Ngay cả bản thân thầy nếu muốn thành tựu cũng phải như thế,
cũng cần phải tu, cần phải “nhất môn thâm nhập trường kỳ huân tu”, không được
học loạn. “Khẩu vọng ngôn tắc loạn” nghĩa là miệng nói chuyện tùy tiện thì sẽ
dễ gây ra họa loạn, ba điều này chúng ta cần phải cẩn thận gìn giữ.
“Xuất vô trị dung, nhập vô phế sức”, câu
này có nghĩa là khi đi ra ngoài không được trang điểm diêm dúa và ăn mặc hở
hang. Nếu bạn như thế mà ra đường thì thật ra mà nói trong tâm của bạn có sự
vướng mắc, chính là bạn mong muốn nam giới nhìn ngắm đến mình, có người đến
khen ngợi mình, nhãn thần sẽ không định được. Những phụ nữ mà tâm niệm bất định
thì ánh mắt của cô ấy không chuyên nhất, thường hay nhìn đông ngó tây, rất nóng
vội bộp chộp. Khi về đến nhà, cũng đừng vì lý do trong nhà chỉ có một mình
mình, không có người khác nên mình muốn ăn mặc ra sao thì cứ tùy tiện. Hai câu
này nói về nguyên tắc trang điểm và ăn mặc của phụ nữ khi đi ra ngoài và ở nhà,
ra ngoài không được diêm dúa, ở nhà không được phóng túng, trên thực tế đây
chính là tâm tính của chúng ta. Khi phụ nữ bước ra khỏi nhà cần phải có uy
nghi, không những nam giới có uy nghi mà phụ nữ cũng cần có uy nghi, vì vậy nên
mới có bốn chữ “mẫu nghi thiên hạ”. Bốn chữ này dùng để hình dung hoàng hậu của
một đất nước cần phải có uy nghi. Khi người làm vợ bước ra đường thì người khác
nhìn vào sẽ biết đây là vợ của ai, là con dâu của nhà nào, vậy nên từng cử chỉ
hành vi quả thực là cần phải có uy nghi để người khác không dám xem thường.
Cũng như vậy, khi phụ nữ trở về nhà cũng không được có tâm phóng túng, tùy
tiện, mà luôn luôn phải cẩn thận ý tứ, không được để mất sự trang nghiêm.
“Vô tụ hội quần bối, vô khán thị môn hộ”,
câu này có nghĩa là phụ nữ ở bên ngoài không được đàn đúm với bạn bè cả ngày,
cũng không đưa quá nhiều bạn bè về nhà tụ tập. Vào thời xưa còn đỡ hơn một
chút, trong xã hội hiện nay thì thật là nghiêm trọng, tâm của người nữ không
thể định được ở một nơi mà thích đi chỗ này chỗ kia, mặc dù học tập văn hóa
truyền thống nhưng tâm của chính mình cũng rất khó mà định được lại. Nếu muốn
chân thật làm được nhất tâm thì phải nghĩ rằng mình không cần nghe nhiều quá,
ví dụ như đối với những luận đàn văn hóa truyền thống, nếu như bạn chân thật
dụng tâm thì nghe một lần là đủ rồi, quan trọng là sau khi bạn về nhà bạn làm
thế nào áp dụng điều bạn đã học thì mới chân thật có được thọ dụng. Phải hiểu
rằng học tập chỉ là một phương thức, chỉ là một công cụ mà thôi, đừng biến công
cụ thành mục tiêu, mục tiêu của bạn là gì? Cái bạn cầu là gì? Nếu như cái bạn
cầu là chân tâm của bạn, là cầu đạo thì đạo không ở bên ngoài. Đạo ở ngay trong
tâm của bạn, đạo ở ngay trong nhà của bạn, trong chính cuộc sống thường ngày
của bạn. Bất luận bạn học tập bao lâu, bạn học tập bao nhiêu, quen biết được
bao nhiêu bậc đại đức, nếu như chúng ta vẫn còn nổi nóng, còn có tật xấu, thích
làm người thế nào thì làm người như thế đó, tật xấu nổi nóng một chút cũng
không hề giảm bớt, bản thân một chút cũng không tiến bộ, học vấn không hề tăng
trưởng, vậy thì việc học đó không có chút công dụng gì cả.
Vậy việc tụ tập với bạn bè ở đây tức là tâm
của bạn không chịu đặt ở nơi an tĩnh, không chịu an định, thích cùng một vài
người bạn tụ tập lại nói chuyện nhà người này nhà người kia rất là vui vẻ. Nếu
không có người cùng nói chuyện, cùng dạo chơi thì sẽ cảm thấy yên ắng buồn bã
quá. Nếu đi dạo phố mua sắm thì cũng kéo theo năm ba người bạn, uống trà cũng
rủ theo năm ba người bạn, trong xã hội hiện nay nếu như không có bạn bè thì
giống như đây là điều mất mặt vậy. Quan điểm đó thật ra sai rồi, có nhiều bạn
không quan trọng mà quan trọng là những người đó có phải là bạn bè hữu ích hay
không. Nếu như có bạn bè mà khi tụ hội lại thì cùng nhau ăn uống chơi bời, hoặc
là kết giao vì tài lợi, sự kết giao như vậy thực tế chẳng có ích lợi gì. Tôi
trước đây có rất ít bạn, dường như tôi không chủ động kết giao bạn bè, lúc còn
đi học thì tan học xong về nhà, trong trường thành tích luôn là đứng đầu, bởi
vì tâm của tôi chỉ chuyên nhất vào việc học. Đến khi đi làm thì hết giờ về nhà,
về đến nhà công việc tôi yêu thích nhất là đọc sách, nguyên nhân trước đây tôi
không thích kết giao bạn bè là gì? Nói ra thật xấu hổ, là do tôi ngạo mạn, tâm
cống cao ngã mạn, xem thường người khác, thường cảm thấy người này ăn nói quá
thô, còn người kia thì học vấn không đủ. Nhờ thông qua việc học tập văn hóa truyền
thống, tôi đã buông xuống sự ngạo mạn, thế nhưng tôi cũng ít khi chủ động kết
giao bạn bè, vì tâm tôi đã thay đổi, cảm thấy đức hạnh và sự tu dưỡng của chính
mình còn quá kém. Thời gian chính là sinh mạng, phải tranh thủ nâng cao bản
thân, vượt qua chính mình, cần phải giữ tâm an tĩnh mà phản tỉnh sửa đổi, tinh
tấn học tập. Nếu như dùng thời gian để giao tiếp qua lại với người này người
kia thì sẽ lỡ mất thời gian học tập nâng cao chính mình, cũng rất khó có thể
khiến cho tâm của chính ta được thanh tịnh. Thế nhưng thật ra mà nói, hiện nay
bạn bè của tôi đã nhiều hơn so với trước đây, tuy rằng không thường gặp mặt,
nhưng mỗi khi gặp mặt thì mọi người đều nói về đề tài văn hóa truyền thống,
trao đổi với nhau làm thế nào để nâng cao bản thân, mỗi lần đàm đạo cùng bạn bè
thì chúng tôi đều cởi bỏ được rất nhiều khúc mắc trong lòng, mỗi dịp nói chuyện
qua điện thoại thì đều khiến cho chính mình buông xuống rất nhiều phiền não.
Đời người vốn ngắn ngủi tạm bợ, trên đường đời có thể có được những thiện tri thức
bầu bạn là hạnh phúc lớn nhất của chúng ta.
“Vô khán thị môn hộ” có nghĩa là nhất định
phải canh giữ cho tốt cánh cửa của lòng mình, cửa lòng không phải là cánh cửa
nhà, cả ngày phải trông coi đừng để ăn trộm vào nhà, không phải như vậy. Vào
thời xưa còn có một hàm nghĩa nữa, thời xưa không như thời nay có tòa nhà cao
ốc, mà đều là nhà thấp tầng (nhà trệt), có phòng trong và gian nhà ngoài, người
xưa không muốn phụ nữ chốn khuê môn tùy tiện bước ra gian nhà ngoài trông ngóng
xem có khách đến chơi, hay là có hàng xóm đến thăm hay không, nếu làm như vậy
thì người phụ nữ trong gia đình này không có giáo dưỡng, có tà tư tà niệm. Thế
nhưng trong xã hội hiện nay thì tôi cảm thấy phần nhiều có nghĩa là chúng ta
phải giữ cho tốt cái cửa trong lòng mình, nhân đây tôi cũng chia sẻ với mọi
người một vài câu chuyện trong sách “Liệt Nữ Truyện” để xem phụ nữ thời xưa làm
thế nào giữ gìn cánh cửa của tâm mình.
Đầu tiên là chuyện “Sở Bạch Trinh Cơ”. Sở
Bạch Trinh Cơ là vợ của Bạch Công Thắng nước Sở. Sau khi Bạch Công Thắng qua
đời, người vợ dựa vào nghề may vá nuôi thân chứ không tái giá. Ngô Vương nghe
nói nàng rất xinh đẹp đồng thời đức hạnh rất tốt, liền phái quan đại phu cầm
theo một trăm lạng vàng và một đôi vòng ngọc để làm sính lễ, đem theo ba mươi
cỗ xe có phủ rèm và người hầu nữ đến để hỏi cưới nàng về làm vợ. Sau khi quan
đại phu đưa sính lễ thì nàng nói chỉ có Bạch Công mới là chồng của nàng, “lúc
chồng tôi còn sống tôi cảm thấy mình rất may mắn, tôi ở nhà làm những công việc
nhà cho chàng như quét dọn, giặt y phục giày tất, trải giường chiếu, xếp chăn
màn, đây đều là những việc mà phụ nữ nên làm. Chàng đã không may qua đời, tôi
nguyện ở vậy giữ mộ tế tự cho chàng cho đến hết đời. Hiện nay nhà Vua ban cho
vàng bạc, vòng tay làm sính lễ, còn ban cho tôi địa vị phu nhân, đây đều là
những thứ tôi không dám tiếp nhận. Nếu như tôi bỏ đạo nghĩa mà chạy theo dục
vọng của riêng mình thì đây là việc làm rất ngu xuẩn, kẻ thấy lợi mà quên mất
người đã khuất là kẻ tham lam. Một người phụ nữ tham lam và ngu xuẩn như vậy
làm sao có thể xứng với Đại Vương được chứ? Tôi nghe nói trung thần không thờ
hai vua, gái trinh không lấy hai chồng, không những đối với người sống cần phải
như vậy mà đối với người đã khuất cũng phải như vậy, hiện nay tôi không thể
cùng theo chàng xuống suối vàng mà còn đi lấy người khác, chẳng phải tôi là kẻ
bất nhân ư?”. Thế là nàng từ chối sính lễ và không chịu tiến cung, Ngô Vương vô
cùng tán thán sự thủ tiết của nàng, vì vậy mà tôn xưng nàng là “Sở Trinh Cơ”.
Bậc quân tử cũng vô cùng tán thán nàng bằng câu nói “trách nhiệm nặng nề mà
đường thì xa, hãy lấy nhân đức làm trách nhiệm”.
Ngoài ra còn có một câu chuyện khác tên là
“Lương Quả Cao Hạnh”. Cao Hạnh là người nước Lương, là một quả phụ có dung mạo
vô cùng xinh đẹp, làm việc rất khéo léo nhanh nhẹn. Chồng của nàng cũng không
may mất sớm, nàng không tái giá, những người giàu sang trong nước Lương đều
tranh nhau muốn lấy nàng làm vợ, nhưng không có người nào có được nàng. Vua
nước Lương hay tin liền phái Thừa Tướng đến nạp sính lễ muốn lấy nàng làm vợ. Nàng
nói: “Chồng tôi không may mất sớm, thọ mạng thật vô cùng ngắn ngủi, tôi lẽ ra
nên chôn cùng với chàng nhưng vì còn phải nuôi dưỡng con thơ côi cút nên không
thể tuẫn tiết, những nhà giàu sang đến cầu hôn tôi đều từ chối. Hiện nay nhà
Vua lại có ý như vậy thì tôi vẫn giữ trọn chí hướng của mình, quyết không hề
thay đổi khí tiết. Tôi nghe nói rằng người làm vợ nếu như quên mất người đã
khuất, đi theo người khác thì là kẻ không giữ tín nghĩa, thấy sự phú quý mà
quên thuở hàn vi thì người đó chẳng đủ kiên trinh, bỏ đạo nghĩa mà chạy theo
cái lợi thì không được gọi là người vậy.” Sau đó nàng cầm cái gương và một con
dao cắt đứt mũi của chính mình, cắt xong nàng nói: “Tôi đã nghiêm khắc trừng
phạt chính mình, tôi không tự sát là vì không đành lòng nhìn con thơ mất cha
nay thêm mất mẹ. Nhà Vua vì nhan sắc của tôi mà muốn lấy tôi, nay tôi không còn
xinh đẹp nữa, lại trở thành người tàn tật, xin Vua hãy bỏ việc nạp sính lễ đi.”
Thừa tướng về bẩm báo với vua Lương, Vua hết lời ca ngợi đức hạnh giữ gìn tín
nghĩa của nàng, chẳng những miễn trừ lao dịch cho nàng cả năm mà còn ban tặng
cho nàng danh hiệu là “cao hạnh” (đức hạnh cao quý).
Còn có một câu chuyện nữa tên là “Trần Quả
Hiếu Phụ”, kể về một quả phụ tuổi còn rất trẻ ở nước Trần. Nàng mười sáu tuổi
kết hôn, chưa sinh con, chồng của nàng làm lính canh gác biên phòng, trước khi
ra đi chồng của nàng có dặn dò nàng rằng: “Nếu như ta tác chiến ở nơi xa quá
lâu, sống chết không biết ra sao, trong nhà còn có mẹ già, không có anh em chăm
sóc, nếu như ta không trở về, nàng có thể giúp ta nuôi mẫu thân được không?”
Nàng trả lời: “Không sao cả, thiếp nhận lời với chàng”. Quả nhiên người chồng
ra đi rồi tử trận. Nàng trước sau phụ dưỡng mẹ chồng không đổi, đồng thời còn
rất hiếu thuận, nàng may vá nuôi thân, không hề có ý định tái giá. Sau ba năm
thủ tang, cha mẹ ruột của nàng thương nàng còn trẻ, lại không có con cái, nên
muốn đưa nàng về nhà để gả cho người khác. Nàng nói rằng: “Tín nghĩa là nền
tảng làm người, chính nghĩa là chuẩn mực của hành vi, con vâng lời cha lấy chàng
làm chồng, khi chàng ra đi đã gửi gắm mẹ già lại cho chon, con đã nhận lời rồi,
đã nhận lời của người thì đó là trách nhiệm cả đời của con, sao có thể làm trái
được chứ? Làm trái lại sự phó thác là thất tín, phản bội lại người đã khuất là
phụ nghĩa, thất tín phụ nghĩa là điều không thể làm, đó là sự bất hiếu đối với
cha mẹ.” Mẹ của nàng nói: “Mẹ thương con tuổi còn trẻ phải chịu cảnh góa bụa”.
Nàng trả lời: “Con nghe nói con người thà giữ đạo nghĩa mà chết chứ không thể
tham lợi mà sống, huống chi con đã nhận lời phụng dưỡng mẹ của chàng, nhận lời
của người mà thất tín thì sao có thể đứng được ở thế gian này chứ? Phàm làm vợ
người ta đều có bổn phận chăm sóc phụng dưỡng cha mẹ chồng, chồng con không may
qua đời, không thể giữ tròn bổn phận của kẻ làm con, nếu như mẹ bảo con rời
khỏi nhà anh ấy, tức không giúp anh ấy chăm sóc mẹ già thì chồng của con sẽ
mang danh bất hiếu, con cũng là kẻ đại bất hiếu vậy. Nếu như làm người mà bất
hiếu, bất tín, bất nghĩa thì sao có thể tiếp tục sống trên đời được chứ?” Nàng
nghĩ đến việc tự sát, cha mẹ của nàng sợ hãi không dám bảo nàng tái giá nữa.
Nàng phụng dưỡng mẹ chồng hai mươi tám năm, mẹ chồng sống đến tám mươi bốn tuổi
mới qua đời, nàng bán hết ruộng đất, nhà cửa, an tang bà cụ xong, cả đời còn
lại nàng lo công việc tế tự. Thái thú Hoài Dương bẩm báo lên kinh thành sự hiếu
hạnh của nàng, Hán Hiếu Văn hoàng đế hết lời tán thán rằng “Nghĩa ấy cao vợi!
Tín ấy đáng quý! Đẹp thay người đức hạnh”, Vua phái sứ giả tặng cho nàng bốn
mươi cân hoàng kim, miễn lao dịch cả đời, còn ban tặng cho hai chữ “hiếu phụ”.
Nếu như thường xuyên đọc những câu chuyện
như thế này thì chúng ta sẽ nhận được lợi ích đặc biệt. Thế nào là hiếu chân
thật? Xét ở bề ngoài thì nàng không nghe lời của cha mẹ, đó là bất hiếu, thế
nhưng đại hiếu chân thật của nàng thì nằm ở phía sau. Nếu như nàng nghe lời cha
mẹ, bội tín phụ nghĩa thì đó mới thực sự là bất hiếu. Thế nên, đối với lời của
cha mẹ thì nên nghe theo thế nào? Người xưa có sự phân minh rõ ràng giữ “tín”
và “lợi”, còn người hiện nay thì thế nào? Thấy lợi thì phụ nghĩa, quên mất ân
tình, nhìn thấy cái lợi bé xíu trước mắt thì vứt bỏ tất cả đạo nghĩa, tình
nghĩa, ân nghĩa. Thế nên, hôm nay chúng ta học được những ví dụ hay như thế này
thật sự là sự giúp đỡ rất tốt đối với chúng ta.
NHƯỢC PHU ĐỘNG TĨNH KHINH THOÁT, THỊ THÍNH
THIỂM THÂU, NHẬP TẮC LOẠN PHÁT HOẠI HÌNH, XUẤT TẮC YỂU ĐIỆU TÁC THÁI, THUYẾT SỞ
BẤT ĐƯƠNG ĐẠO, QUÁN SỞ BẤT ĐƯƠNG THỊ, THỬ VỊ BẤT NĂNG CHUYÊN TÂM CHÍNH SẮC HỸ.
(Tạm dịch: Nếu như cử chỉ lẳng lơ, tâm chí bất định, ở nhà thì lôi thôi lếch
thếch, ra ngoài thì chải chuốt điểm trang, nói những lời không nên nói, xem
những thứ không nên xem, đây chính là không chuyên tâm, chính sắc vậy)
Đây là đoạn sau cùng của chương “Chuyên
Tâm”, Ban Chiêu nhắc lại lần nữa để nhấn mạnh, thế nào là không chuyên tâm
chính sắc? Nếu khi đi đứng ngồi nằm,
hành vi lúc động lúc tĩnh đều khinh suất, đối với những thứ mắt thấy tai nghe
trong tâm đều không có định lực, gọi là tâm tính nóng nảy bộp chộp, lúc ở nhà
thì đầu bù tóc rối, đối với dung mạo của bản thân không ngó ngàng gì đến, khi
đi ra ngoài thì giắt trâm cài tóc, động tác yểu điệu, ăn nói không phù hợp với
lễ nghĩa, nhìn những thứ về mặt lễ nghĩa không nên nhìn, như vậy tâm niệm không
thể chuyên nhất vào chính đạo.
“Động tĩnh khinh thoát” chính là trái ngược
với phụ đức. Trong tứ đức, câu sau cùng của đức đầu tiên là “động tĩnh hữu
pháp”, hành vi lúc động và tĩnh đều có chuẩn mực, nguyên tắc, đương nhiên sẽ
không khinh suất, khinh suất thì sẽ xa rời chuẩn mực. Vì sao lại khinh suất?
Điều này là do từ nhỏ không có gia giáo tốt đẹp, đặc biệt là phụ nữ khi còn nhỏ
đã buông tuồng phóng túng, cho đó là chuyện bình thường, sẽ không nghĩ lời nói
và hành vi của mình như vậy là khinh suất, vội vã. Chúng ta có câu rằng “Thiếu
thành nhược thiên tính, tập quán thành tự nhiên” (Tập luyện từ nhỏ sẽ trở thành
tính tình bẩm sinh, do thói quen trở thành tự nhiên), từ nhỏ đã như vậy, lớn
lên tự nhiên cũng sẽ như vậy. Chúng ta thấy trên đường, phụ nữ thời nay đi
đứng, nói chuyện, đại đa số đều rất phóng túng, ít nhìn thấy được người có hành
nghi đoan trang, khí chất u nhàn trinh tĩnh. Nữ nhân viên trong công ty của tôi
cũng khá nhiều, từ khi thành lập công ty cho đến nay tôi đều yêu cầu họ giữ gìn
vệ sinh thanh khiết, bản thân tôi ở công ty nếu có thời gian cũng tự mình làm
gương. Hiện nay môi trường làm việc ở công ty đều rất chỉnh tề, ngăn nắp. Ở nhà
tôi cũng có yêu cầu như vậy, trong nhà sạch sẽ hay không quan trọng là ở hai
chỗ, phòng vệ sinh không được có mùi hôi, nhà bếp không được bám dầu mỡ. Phòng
ốc ở công ty cũng như thế, khi nhân viên làm việc thì tinh thần sảng khoái,
khách vừa rời khỏi thì lập tức thu dọn chỉnh tề cho khách sau đến. Phụ nữ hiện
nay rất ít người biết nấu cơm, năm ngoái tôi dạy cho các nhân viên nữ cách làm
cơm, cách đây hai ngày thì người anh họ của một nhân viên nữ trong công ty đã
gọi điện thoại đến cho tôi, anh nói rằng em gái họ của anh ấy là thành viên nhỏ
nhất trong gia đình, cha mẹ đều rất cưng cô ấy, chẳng những cô ấy không làm
việc nhà mà ngay cả tất của mình cô ấy cũng không giặt, anh ấy nói năm nay dì
của anh tức mẹ của cô hết sức kinh ngạc, muốn đến công ty xem vì sao lại như
thế. Hiện nay đứa con này của bà về nhà là làm việc nhà, còn biết giúp mẹ làm
cơm, giặt quần áo, người mẹ nhìn thấy ngây người ra nói rằng trước đây con của
bà không biết nấu cơm, hiện nay vì sao làm cơm ngon đến như vậy? Cho nên, người
làm chủ công ty cần phải làm được câu “tác chi quân, tác chi thân, tác chi sư”,
bắt đầu dạy cho nhân viên từ cách làm người, nếu như không biết làm người thì
sao có thể làm tốt công việc được?
Có câu nói rằng “có lao động mới biết cảm
ân”, hiện nay các cô gái không buồn động đến tay chân, chẳng làm việc gì mà chỉ
bàn đến việc ăn việc chơi, như thế sao có thể có tâm cảm ân được chứ? Sao có
thể có tâm cảm ân đối với cha mẹ và sư trưởng được? Khi cô ấy biết làm việc,
biết đồng cảm thấu hiểu người khác thì tâm cảm ân sẽ từ từ tự nhiên sinh ra.
Khi có tâm cảm ân thì tâm của người này sẽ không còn nóng vội như trước nữa,
động tác cũng không khinh suất như xưa. Các nhân viên nữ trong công ty tôi so
với trước đây đã có sự thay đổi rất lớn, động tác càng trở nên từ tốn vững
chãi, tinh thần trang nghiêm hơn trước, ngôn ngữ cử chỉ khiến người khác nhìn
vào cảm thấy thoải mái. Vì sao lại có sự thay đổi lớn như vậy? Là vì có người
dạy, nếu như kiên nhẫn dạy dỗ thì con người ta sẽ được giáo dục tốt thôi, chỉ
cần có tâm nhẫn nại, tâm yêu thương là được. Tôi hướng dẫn các cô ấy làm cơm
gần một năm, thường tôi đích thân xuống bếp, dạy các cô ấy món nóng làm thế
nào, món lạnh chế biến ra sao, món hầm thì làm thế nào, làm sao xào thức ăn,
cho cái gì vào trước cái gì vào sau, bạn dạy cho họ thì họ sẽ học được, họ học
xong rồi thì họ sẽ thay đổi. Nếu như con người một chút cũng chẳng chịu học thì
chắc chắn rằng một chút cũng chẳng thay đổi. Học một chút thì nhất định sẽ thay
đổi một chút, trường kỳ học tập thì sẽ khác xưa. Tôi thường nói với các cô ấy
rằng, các bạn đừng xem việc làm cơm là công việc tốn hao sức lực, mà ngược lại
hãy nghĩ rằng mọi người có thể cho bạn cơ hội này, bạn có duyên phận này thì
mỗi ngày hãy làm cơm mà cống hiến cho mọi người, đó chính là tích phước báo cho
chính mình, phước báo của bạn sau khi được nâng cao, tương lai của bạn sau này
thế nào tôi không nói chắc được, nhưng tôi tin rằng con đường của bạn đi sẽ
càng ngày càng rộng rãi, càng ngày càng thênh thang rộng mở, sẽ không lâm vào
bước đường cùng, bởi vì trước tiên bạn không phải là người tự tư tự lợi. Hiện
nay các cô ấy đều rất thích làm việc, mỗi ngày đều kiên trì, không hề gián
đoạn, mới đó mà được hai năm rồi. Từ một cô gái ẻo lả ở nhà chẳng biết làm việc
gì đã trở thành cô gái đảm đang, siêng năng cần mẫn. Thế nên, mẹ của các cô rất
cảm động, đều muốn gặp tôi. Trong công ty tôi có một nhân viên nữ 40 tuổi,
chồng của cô ấy rất muốn viết thư cảm ơn tôi, muốn gặp tôi, bởi vì cô ấy sau
khi học Nữ Đức đã có sự thay đổi rất lớn. Chồng của cô ấy đã nói trong niềm
hạnh phúc rằng: “Ái chà, may mà vẫn còn có người dạy cho em những điều này, sau
khi em học Nữ Đức thì những tháng ngày của anh đã trở nên tốt đẹp hơn trước
rồi”. Vì vậy, cần phải dạy Nữ Đức cho phụ nữ, chỉ cần có một người dẫn đường
cho các cô ấy thì sau này các cô ấy sẽ có thể tự học, không thầy vẫn có thể
thông, thế nên người dẫn dắt lúc ban đầu vô cùng quan trọng.
“Thị thính thiểm thâu”, “thiểm thâu” có
nghĩa là bất định, nghe và không nghe đều như nhau, nhìn đông nhìn tây, tâm
không định, vì sao không định? Bởi vì bản thân không có quy củ, nói rõ hơn đó
chính là làm người và làm việc không có nguyên tắc, lúc làm thế này lúc làm thế
kia, tùy thuận theo tập khí, tính khí của mình mà làm, muốn thế nào thì làm thế
đó, tùy ý phóng túng. Những phụ nữ như thế hiện nay rất nhiều, vấn đề của họ là
gì? Cho dù họ đã học văn hóa truyền thống nhưng nếu như họ không chịu thay đổi
từ trong gốc rễ thì học Kinh điển gì cũng vô ích, cho dù mỗi ngày đọc một ngàn
lần “Đệ Tử Quy” cũng vô ích, đồng thời bất kể vấn đề nào cũng không nghe hiểu
rõ, đây là sự phiền phức rất lớn. Nếu như không định thì sẽ giống như chiếc
thuyền nhỏ lắc lư trong sóng gió, không thể thấy rõ phương hướng phía trước,
lắc qua bên này rồi dạt qua bên kia, bạn nhìn cô ấy chắc cũng hoa cả mắt. Nếu
như việc học tập của bản thân chúng ta vẫn còn nông cạn, gặp phải người như thế
cần phải có biện pháp tránh xa, cố gắng giữ gìn tâm thanh tịnh của chính mình.
Có một giai đoạn tôi gặp phải người như vậy, tôi hết sức tránh xa họ, họ ăn nói
hết sức nóng nảy, đặc biệt thích ngắt lời người khác, người khác nói điều gì họ
đều nghe không vào, cho mình là đúng, nếu như chúng ta sợ bị tổn thương và ảnh
hưởng bởi họ thì nên cố gắng tránh xa họ. Một lần nọ tôi đi công tác với một
người như thế, tôi đã đeo tai phone vào nghe giảng tọa về văn hóa truyền thống,
nghe một cách rất chuyên chú, khiến cho tâm của mình được tĩnh lặng, bởi vì sức
tu học của bản thân vẫn chưa đạt đến cảnh giới nhất định thì nên càng ít tiếp
xúc với người khác càng tốt, hoàn cảnh càng đơn thuần càng tốt, tâm càng tĩnh
lặng càng tốt, cho đến khi nào có sự nắm chắc thì mới mở miệng nói một ít. Ví
dụ như trước tiên chỉ tiếp xúc với một ít người, từ từ mở rộng ra từng chút
một, xét xem có ổn hay không, nếu như không ổn thì tiếp tục trở về tu tiếp, nếu
như cảm thấy ổn, cảm thấy những người này không có vấn đề, có thể định ở trong
phạm vi này, sau đó tu thêm một thời gian nữa cảm thấy có công phu hơn một chút
thì lại mở rộng phạm vi hơn chút nữa. Nếu như trong phút chốc lao mình vào môi
trường ô nhiễm thì bản thân sẽ không còn nhận ra được chính mình nữa, thế nên
thứ tự của việc tu học rất là quan trọng.
“Nhập tắc loạn phát hoại hình, xuất tắc yểu
điệu tác thái” (ở nhà thì lôi thôi lếch thếch, ra ngoài thì chải chuốt điểm
trang) có nghĩa là hai tư thái lúc ở nhà và đi ra ngoài đều không đúng. Hiện
nay đầu tóc loạn cả lên không phải là do phụ nữ họ vô tâm mà là cố ý. Rất nhiều
cô gái thích kiểu tóc nổi loạn, nhuộm đủ màu sặc sỡ lên tóc, đây là biểu hiện ở
bên ngoài. Nhìn biểu hiện bên ngoài của một người có thể thấy được tâm của cô
ấy hay không? Quả thật là như vậy. Nếu như bạn muốn biểu diễn cho mọi người xem
một chút Nữ Đức của văn hóa truyền thống thì quả thật không thể làm như vậy.
Trong quá trình chúng ta học tập cũng cần phải nghĩ rằng vì sao người xưa lại
nói như vậy? Bởi vì như vậy có thể giúp cho chúng ta giữ cho tâm của mình được
trang nghiêm. Chúng ta vẫn chưa đạt được cảnh giới đó là ngoại hình bên ngoài
rất nổi loạn nhưng trong tâm vẫn giữ được chỉnh tề. Người như thế chính là vị
Tế Công hòa thượng trong phim truyền hình, vẻ ngoài của Ngài rất phóng túng,
chẳng có quy củ gì cả, nhưng tâm vẫn rất thuần tịnh, chúng ta không làm được
như Ngài. Chúng ta cần phải từ việc giữ quy củ mà làm, từng bước mà nâng cao.
Thế nên, đầu tóc rất quan trọng, phụ nữ thời nay có thể làm tóc cho phù hợp thì
rất tốt, đừng làm quá lố là được.
“Xuất tắc yểu điệu tác thái” có nghĩa là
khi đi ra ngoài giao tiếp với người rất là tùy tiện, muốn gây sự chú ý của
người, đây là việc không hợp với lễ nghĩa. Trong ngũ luân thập nghĩa, qua lại
giao tiếp với bạn bè cần giữ thành tín; giao tiếp giữa quân với thần thì cấp
trên phải nhân từ, kẻ dưới phải trung tín; giữa quan hệ lớn nhỏ với nhau thì
phải làm được “anh thương em, em kính anh”. Giả như không thuộc vào bất cứ mối
quan hệ ngũ luân nào thì không cần thiết qua lại giao tiếp với nhau. Ví dụ như
giữa bạn bè với nhau chúng ta cần có chữ “tín”. Chữ “tín” này (信), bên trái là chữ
“nhân” (亻)
nghĩa là người, bên phải phía trên có ba nét ngang, bên dưới là chữ “khẩu” (口), cái miệng được
đặt ở vị trí thấp nhất. Khi giao tiếp với bạn bè không thể không nói chuyện,
nhưng nên nói lời như thế nào? Cần phải lấy lợi ích cho người làm căn bản.
Trước khi nói chuyện cần phải suy nghĩ ba lần, việc này biểu thị cho nhất tâm,
suy nghĩ ba lần cho được nhất tâm rồi mới nói, nói rồi phải giữ chữ tín. Có chữ
tín thì đủ làm bạn rồi. Những người bạn còn lại nếu như chỉ chăm chăm nhìn vào
vóc dáng của bạn ra sao, ăn mặc như thế nào, chi tiền có hào phóng hay không,
có mời họ ăn cơm hay không, bạn như thế không gọi là bạn. Sự giao lưu qua lại
này chẳng có chút lợi ích gì cả, vậy thì chúng ta cũng không cần lãng phí thời
gian và sức lực và việc này.
“Thuyết sở bất đương đạo, quán sở bất đương
thị” (nói những lời không nên nói, xem những thứ không nên xem). Từ đầu đoạn
đến cuối đoạn đều là nhắc nhở chúng ta phải quản cho tốt miệng, mắt, tai, đừng
để chúng trở thành nguyên nhân của họa loạn. Ba cơ quan này của chúng ta giống
như máy vi tính vậy, mỗi ngày cần nạp vào cho nó những dữ liệu tốt, có hệ
thống. Nếu như cả ngày chúng ta nhập và những thông tin rối loạn, trình tự
không đúng thì máy tính không lâu sau sẽ bị treo. Bộ não chúng ta cũng giống
như máy vi tính, cần phải nhập vào dữ liệu tốt, nói chuyện phải ở trong đạo,
nghe và nhìn cũng dựa trên lễ nghĩa. Tóm lại, chúng ta thấy Ban Chiêu trước sau
đều nhấn mạnh đến lời nói và hành vi của phụ nữ, ngôn hành của phụ nữ là đề tài
xuyên suốt trong toàn bộ các chương về Nữ Đức. Thế nên Nữ Đức cần phải được dạy
từ lúc nhỏ, “đồng mông dưỡng chính, thánh công dã” (giáo dục dưỡng chính trẻ
thơ là một công lao thần thánh), từ khi trẻ vỡ lòng đã dạy cho chúng về chính
đạo, những thứ chúng tiếp xúc đều là chính đạo, từ đó trưởng dưỡng công lực của
bậc Thánh nhân nơi chúng. Vỡ lòng không phải là dạy sau khi chúng được sinh ra,
mà khi người mẹ mang thai, em bé còn nằm trong bụng mẹ thì phải tiến hành sự
giáo dục này rồi. Khi bà Thái Tự của nhà Chu mang thai Chu Văn Vương thì “miệng
không nói lời ngạo mạn, mắt không nhìn tà sắc, tai không nghe dâm thanh”, bà đã
làm được ba điều này. Thế nên, thời xưa các vị Hoàng Đế làm thế nào để bồi
dưỡng ra những người kế vị mình? Họ cho Thái tử học với ba vị thầy là Thái Bảo,
Thái Phó, Thái Sư. Ba vị thầy dạy dỗ huấn luyện Thái Tử về mặt đức hạnh, rèn
luyện thân thể tráng kiện và học thức. Ba vị Thái Bảo, Thái Phó, Thái Sư mỗi vị
phụ trách một môn riêng, phàm những gì bất chính đều không để cho Thái Tử tiếp
xúc. Sau đó còn sắp xếp cho ba vị là Thiếu Bảo, Thiếu Phó và Thiếu Sư đến giám
sát và đốc thúc xem Thái Tử có hoàn thành nhiệm vụ mà lão sư đã giao phó hay
không, lão sư dạy phải tu đức Thái Tử đã làm được hay chưa? Lão sư dạy phải rèn
luyện thân thể, Thái Tử đã làm được chưa? Lão sư dạy phải cầu học vấn Thái Tử
đã học tập chưa? Từ trên ba phương diện này các Hoàng Đế bồi dưỡng ra người kế
nhiệm đất nước, do đó mà cơ nghiệp của họ mới có thể trường tồn mấy trăm năm.
Nếu như chúng ta hy vọng con cái được như
thế thì người làm mẹ chúng ta phải huấn luyện con trên ba phương diện này, phải
xem đức hạnh của chúng thế nào, sức khỏe của chúng có tốt không, phần “Phụ
Công” phía trước tôi giảng thiếu mất phần này, đó là lúc làm cơm thì người làm
mẹ cần phải biết làm thế nào để nấu món ăn tốt nhất và giàu dinh dưỡng cho cả
gia đình. Hai đứa con của tôi đều ăn chay nhưng sức khỏe của chúng rất tốt. Đặc
biệt là đứa thứ hai, lúc tôi mang thai nó thì đã ăn chay, không ăn chút thịt
nào, đứa bé này đến nay đã được ba tuổi rồi, trước giờ chưa từng vào bệnh viện,
rất là rắn rỏi, mạnh khỏe. Rất nhiều người bài bác việc này, nhưng tôi nghĩ
rằng chúng ta cần có sự hiểu biết chính xác, và cần phối hợp với một tâm thái
khỏe mạnh. Tôi đã nói với mẹ tôi rằng: “Nếu như mẹ ăn chay mà tâm thái của mẹ
không tốt, cả ngày ở đó la mắng, oán hận thì càng ăn chay sẽ càng không đủ dinh
dưỡng. Nếu như tâm của mẹ luôn hoan hỷ thì cho dù mỗi ngày chỉ ăn bắp cải với
củ cải thôi thì vẫn rất khỏe mạnh.” Đặc biệt tôi còn nói với con của tôi rằng:
“Ông trời có đức hiếu sinh, từ xưa đến nay đều như thế, động vật cũng có sinh
mạng như chúng ta, lúc con giết nó nó cũng có cảm giác, cảm giác đó không thể
nào là cảm giác vui vẻ được, độc tố trong các cơ thịt của nó sẽ nhanh chóng
tích tụ và phát tán từ sự phẫn nộ, sau đó nó được chúng ta hấp thu vào người.”
Nếu như người mẹ cự tuyệt ăn những thứ thịt có độc đó thì đứa con sẽ khỏe mạnh.
Hơn nữa, từ góc độ của y học thì thân thể của chúng ta thích hợp với sự tiếp
nạp rau xanh, những người thường ăn rau xanh thì thân thể càng trở nên thư
thái, thoải mái. Có rất nhiều đứa trẻ hiện nay ba bữa đều ăn chay, chúng ăn một
cách rất thích thú, còn khiến cho người trong nhà ăn theo. Nhân viên ở công ty
của chúng tôi cũng được cung cấp thức ăn chay miễn phí vào bữa trưa, lúc đầu
không có người nào hưởng ứng vì họ được trợ cấp phí ăn uống. Tôi đã nói chuyện
với mọi người là tiền trợ cấp ăn uống họ vẫn được nhận, chỉ là có thêm một bữa
trưa ăn chay miễn phí cho họ thôi. Sau đó có vài người hưởng ứng vì nhận thấy
họ có thể tiết kiệm thêm tiền, sau cùng thì toàn bộ đều hưởng ứng, cho nên hiện
nay công ty chúng tôi đảm bảo ba bữa ăn thì có một bữa chay, nhưng lúc ăn chay
thì họ không được mang theo lạp xưởng và thịt kho vào ăn. Ý kiến phản hồi của
họ dành cho tôi đó là đến mùa đông, đặc biệt là mùa đông của hai năm gần đây
thì tỉ lệ mắc bệnh đã giảm xuống rõ rệt, không còn cảm mạo, sốt, ho hen nữa,
quả thật ăn chay đã giúp họ khỏe mạnh. Thế nên, người phụ nữ trong gia đình có
một trách nhiệm rất quan trọng, cái “công” trong phụ công của họ chính là công
đức, công lao, nếu như mọi người ăn thức ăn họ nấu mà đều đi bệnh viện cả thì
họ chẳng có được công đức gì. Nếu như hai vợ chồng chung sống với nhau được mấy
năm mà người chồng bị mỡ máu cao, huyết áp cao, đường huyết cao, hoặc bị tiểu
đường thì người làm vợ cần phải phản tỉnh, phải chăng trên phương diện ẩm thực
mình đã không am hiểu đạo dưỡng sinh. Lúc đầu chồng của tôi không nghe lời tôi,
vì sao sau cùng anh ấy đã nghe vậy? Bởi vì về sau anh ấy phát hiện mình bị
gout, do anh ấy ăn quá nhiều hải sản, sau đó anh ấy không thể ăn hải sản được
nữa, nên đành phải ăn chay cùng với tôi. Có người hỏi rằng vì sao tôi đã ba
mươi tám tuổi rồi mà sắc mặt vẫn trẻ trung như thế, tôi đã nói với họ hai điều
rằng: thứ nhất là cố gắng giữ tâm cho thanh tịnh, bớt suy nghĩ nhiều việc, đừng
oán trách, tùy duyên bất biến thì tâm sẽ an; thứ hai đó là ăn chay lâu dài,
không được ăn thịt. Tôi thỉnh thoảng cũng nổi nóng, nhưng không quá hai phút,
sau đó thì không nghĩ đến nữa, hiện nay tôi cố gắng không nổi giận, nghĩ thông
suốt rất nhiều sự việc của bản thân.
Toàn bộ chương “Chuyên Tâm” này đều dạy phụ
nữ làm thể nào giữ gìn thân, khẩu, ý của chính mình, không để xảy ra vấn đề,
chung quy lại vẫn là hy vọng quan hệ hôn nhân của chúng ta có thể được khỏe
mạnh, có thể được bình thường, đừng để bản thân vi phạm chuẩn mực đạo đức, về
sau hối hận không kịp. Khi tôi giảng khóa trình này, đã từng giảng ba lần “Văn
Xương Đế Quân Giới Dâm Văn”, có một cô nghe giảng xong đến phản tỉnh với tôi
rằng, cô trước đây đã lừa dối chồng qua lại với nhiều người đàn ông khác, chồng
của cô ta không biết. Thế nhưng, cô ấy cảm thấy trong tâm phải chịu một áp lực
rất nặng nề, sự nghiệp ngày càng sa sút, cuộc sống như một mớ hỗn độn. Vì sao
lại như vậy? Bởi vì phước báo của cô ấy đã bị tổn giảm hết rồi. Nếu phụ nữ
không giữ trinh tiết thì phước báo của cô ấy sẽ bị tổn giảm nghiêm trọng, đặc
biệt là đối với phụ nữ tà dâm, cho dù là ngoại tình hay là tình trên mạng, chỉ
cần bạn khởi một ý niệm dâm, bao gồm việc thủ dâm, tất cả những việc này đều
không phù hợp với quy phạm luân lý đạo đức rồi, nó sẽ khiến cho bạn mất hết
phước báo. Biểu hiện của sự tổn phước đó là sự nghiệp không thuận lợi, sức khỏe
kém, xuất hiện đủ loại bệnh tật, quan hệ giao tiếp kém, làm việc gì cũng cảm
thấy không như ý, đến lúc đó thì hối hận sẽ không còn kịp nữa. Tích lũy phước báo
là việc không dễ, thế nhưng phước báo bị hao tổn rất nhanh, rất dễ dàng. Chúng
ta cần phải phản tỉnh, nếu như trước đây đã từng làm qua những việc như thế thì
không được nghĩ đến chúng nữa, từ đây trở về sau không được làm nữa, giữ tâm
cho chánh, giữ chánh nghĩa, nhất tâm nhất ý tu dưỡng và nâng cao đức hạnh của
chính mình, như thế thì vận mạng mới có thể thay đổi được. Hôm nay chúng ta học
tập đến đây, vô cùng cảm ân mọi người.
----------------------
Nữ Đức Vi Yếu -
Chương 6: Khúc Tòng
Nhãn
Kính chào các thầy cô giáo, chúng ta tiếp
tục học chương thứ sáu của sách “Nữ Giới” là Khúc Tòng. Chương này chủ yếu nói
về cách chung sống giữa mẹ chồng và nàng dâu, đặc biệt là nàng dâu nên cư xử
như thế nào đối với mẹ chồng. Nếu như ở các chương trước chúng ta học tập có
được sự thể ngộ thì học sang chương này sẽ cảm thấy dễ dàng hơn một chút. Nếu
như chúng ta đột nhiên học tập chương này đầu tiên thì sẽ rất khó tiếp nhận.
Tên của chương này là “Khúc Tòng”, lúc đầu chắc có người sẽ hiểu lầm rằng, phải
chăng là mình phải chịu thiệt, chịu khuất mình để thuận theo một cách mù quáng
hay không? Hình như đây là sự trói buộc của lễ giáo phong kiến xưa đối với phụ
nữ, nhưng trên thực tế không phải như vậy. Chữ “khúc” này có đại trí tuệ ở bên
trong, chúng ta thường gọi là phương tiện thiện xảo, “phương” là phương pháp,
“tiện” là tiện lợi, vậy “phương tiện” là phương pháp tiện lợi nhất. Còn “thiện
xảo” thì sao? “Thiện” nghĩa là khéo, “xảo” nghĩa là trí huệ, tức là khéo dùng
trí huệ để tìm ra phương pháp tiện lợi nhất để đạt được mục tiêu là hiếu thuận
với cha mẹ chồng. Ban Chiêu đã dùng một chữ quá đơn giản và thẳng tắt đó là chữ
“khúc” này. Bởi vì nếu như chúng ta đi thẳng vào vấn đề mà không dùng phương
tiện thì sẽ dẫn đến một số hiểu lầm, hoặc sẽ khiến cho cha mẹ chồng phật ý.
Chúng ta cần phải uyển chuyển, ví dụ như cha mẹ chồng của chúng ta đã 70-80
tuổi rồi, sống rất tiết kiệm, họ rất ít đi ra ngoài mua sắm nên sẽ không chấp
nhận được giá cả của một số món đồ. Ví dụ như mẹ chồng của tôi thích cắn hạt
dưa, tôi mua hạt dưa cho mẹ chồng, cha chồng tôi khen rằng: “Hai đồng nửa cân,
hạt dưa này ngon đấy”, nhưng trên thực tế là mười đồng nửa cân hạt dưa. Khi tôi
đi siêu thị mua đồ trước khi về nhà đều xé bỏ hết mác niêm yết giá, bởi vì nếu
như để cha mẹ chồng nhìn thấy họ sẽ không hoan hỷ, sao món đồ này lại đắt như
thế, rồi bạn lại phải giải thích với họ rằng giá cả của siêu thị là như vậy. Đi
siêu thị thì mua đồ yên tâm hơn, nhưng cha mẹ rất khó hiểu được vấn đề này nên
tôi phải xé bỏ mác giá đi, nếu như cha mẹ hỏi thì sẽ nói một giá mà họ có thể
chấp nhận được, nên chữ “khúc” này là sự uyển chuyển phù hợp để cha mẹ được yên
lòng. Còn chữ “tòng” không phải là sự nhắm mắt tuân theo.Từ
“thính” trong câu “phu nghĩa phụ thính”,
cùng với chữ “thuận” và chữ “tòng” này đều có sự diệu dụng như nhau. Bạn xem
chữ “tòng” (从)
là chỉ cho hai người (人),
trước sau đều có chữ nhân (人). Chữ nhân phía sau chỉ cho chính mình, còn chữ nhân
phía trước chỉ cho mẹ chồng, tuy nhiên đây không phải là sự “thuận theo” mang
nghĩa đen, mà là sự thuận theo bản tính và tự tính của mẹ chồng, không phải
thuận theo tập tính của mẹ. Nếu như mẹ chồng là người lười biếng, bạn cũng
thuận theo bà lười biếng dọn dẹp; nếu mẹ chồng là người tham lam bạn cũng thuận
theo sự tham lam của bà thì phiền phức rồi. Bạn cần phải thuận theo tự tính của
bà, khi tự tính và tập tính của bà có sự xung đột, bạn cần phải biết xử lý một
cách có trí tuệ, việc này cần một quá trình, thông qua việc rèn luyện, trải
nghiệm không ngừng trong các sự việc và cảnh giới mà bạn không ngừng nâng cao,
gọi là “cái khó ló cái khôn”, dần dần bạn sẽ nắm được cái đạo “khúc tòng” mà
cùng chung sống tốt với cha mẹ chồng.
Phần Tiên Chú của Vương Tương trong chương
này nói rằng: “Nếu lời nói của cha mẹ chồng có đạo lý, chúng ta thuận theo là
điều dĩ nhiên hợp với chính đạo. Nếu như lời cha mẹ chồng nói không có đạo lý,
là lời phi nghĩa, là việc phi lễ mà người con dâu vẫn thuận theo một cách có
trí tuệ thì gọi là khúc tòng, sự khúc tòng này là hiếu thuận thực sự.” Ở đây
Vương Tương nêu lên hai ví dụ về Đại Thuấn và Mẫn Tử Khiên, các Ngài tuy không
được cha mẹ thương yêu nhưng vẫn thuận theo cha mẹ, bất cứ sự việc gì cũng đều
không làm trái tâm ý của cha mẹ, bất kỳ việc gì cũng đều có thể xét lại chính
mình, không chút oán trách cha mẹ, đây đích thực là hiếu thuận. Hai Ngài đã
được xếp vào trong hai mươi bốn gương hiếu.
Nói về vua Thuấn, Ngài là một vị thánh
Vương của dân tộc, theo lịch sử ghi chép thì cha của ngài là một ông lão mù
lòa, mẹ của ngài sinh hạ ngài chưa được bao lâu thì qua đời, kế mẫu đối xử với
ngài hết sức tệ bạc. Mẹ kế sinh cho cha ngài một đứa con trai tên là Tượng, em
trai ngài cũng thường xuyên bắt nạt ngài. Có một lần cha và em của ngài bảo
ngài chui xuống giếng rồi lập kế chôn ngài ở dưới giếng sâu, nhờ vợ mà ngài
biết được tin này nhưng ngài biết rồi không đi chất vấn mà chỉ đào trước một
lối đi ở dưới giếng để thoát thân. Quả nhiên có một ngày cha ruột và em trai
ngài bảo ngài chui xuống giếng, ngài vẫn an nhiên chui xuống, cha và em trai ở
trên lăn đá xuống, ngài xuyên qua địa đạo mà thoát nạn, đây là một ví dụ của sự
“khúc tòng”. Nếu như ngài chất vấn phụ thân ngài, nhìn bề ngoài thì là việc có
đạo lý vì phụ thân ngài đã làm việc bất nghĩa, nhưng trên thực tế thì đó không
phải là phương pháp xử lý có trí tuệ, nếu như có thể giữ được mạng sống của
mình mà không cần chất vấn phụ thân thì rất tốt. Còn có một lần khác, cha của
ngài bảo ngài trèo lên nóc nhà kho để phơi ngũ cốc, sau đó ông ở bên dưới nổi
lửa đốt cháy kho thóc, ngài sớm đã dự liệu trước nên đã chuẩn bị hai cái nón
rơm thật lớn, ngài vẫy hai cái nón như hai cánh của con chim từ trên cao nhảy
xuống thoát thân, sau khi xuống đất an toàn rồi ngài điềm nhiên như không có
việc gì xảy ra, quả thật là “người tu đạo chân thật không thấy lỗi người khác”,
chẳng phải ngài nhìn không thấy, ngài thấy, nếu như ngài không thấy thì ngài
đâu có chuẩn bị trước hai cái nón, hay đào địa đạo trước được. Thế nhưng trong
tâm của ngài quả thật không hề nhìn thấy, có nghĩa là trong tâm của ngài không
lưu lại một mảy may việc xấu nào của cha, mẹ kế và em trai, ngài tuyệt đối
không để nó ở trong tâm, việc gì mình nên làm thì ngài đi làm. Trước khi vua
Nghiêu truyền ngôi cho Thuấn, vua quan sát
cách Thuấn xử lý công việc trong gia đình như thế nào, hiếu đạo của
Thuấn ra sao, vua Nghiêu chẳng những gả hai người con gái cho Thuấn mà còn bảo
mấy người con trai của mình đến phò tá Thuấn, xem xem Thuấn xử lý công việc bên
ngoài như thế nào, sau khi quan sát cách Thuấn xử lý công việc trong ngoài, vua
Nghiêu mới an tâm đem ngôi Vua trao lại cho Thuấn.
Mẫn Tử Khiên là đệ tử của Khổng Tử, lần đầu
tiên khi tôi xem hoạt hình “câu chuyện đức dục” về Mẫn Tử Khiên đã rất cảm
động, không kìm được nước mắt, khi ông đối mặt với việc nghĩa và tình riêng thì
có thể bỏ tình mà giữ nghĩa, tôi cảm thấy việc này thật không dễ. Mẹ kế đối xử
với ông bạc bẽo như thế, bắt ông làm việc nhà, không cho ăn thức ăn ngon, để
ông mặc áo làm bằng bông lau không thể giữ ấm vào mùa đông. Khi phụ thân ông
chưa hiểu rõ chân tướng sự việc đã trách mắng và dùng roi đánh ông, ông không
hề biện bạch một lời, khi cha phát hiện ra chân tướng muốn đuổi mẹ kế đi, ông
đã quỳ xuống đất mà thỉnh cầu, nói ra câu nói khiến đất trời cảm động: “Mẹ còn
chịu một thân đơn, mẹ đi luống để cơ hàn cả ba”, ông đã khẩn cầu cha để mẹ kế
được ở lại. Câu nói của ông có nghĩa là nếu như mẹ kế ở lại thì chỉ một mình
ông chịu cảnh đói rét, nhưng nếu như mẹ kế đi rồi thì hai đứa con trai của mẹ
kế và cả ông cũng đều lạnh lẽo. Câu nói này của ông khiến mẹ kế nghe rồi cảm
động sâu sắc, bà hốt nhiên tỉnh ngộ, quỳ xuống nhận lỗi của mình, xin được cha
của ông tha thứ, sau đó cả gia đình ông đã có được ngày đoàn viên. Chúng ta thử
nghĩ trong xã hội hiện nay, đừng nói đến con trẻ mà ngay cả người lớn mấy ai có
thể dùng lý trí chiến thắng được tình cảm của bản thân, có thể dùng đạo nghĩa
mà đối diện với những lựa chọn lấy bỏ trong cuộc đời? Khi sự việc xuất hiện thì
rất nhiều người đều đem tình cảm riêng tư của bản thân, sự được mất của bản
thân, và ân oán của bản thân đặt lên hàng đầu, không nghĩ đến nghĩa, nghĩ đến
lễ, nghĩ đến đạo, khi con người tự tư tự lợi thì sẽ không có được hạnh phúc
thực sự, sẽ không làm được việc chân thật lợi ích người khác, lợi ích xã hội,
đương nhiên sẽ không thể trở thành tấm gương được mọi người xưng tụng lưu truyền
thiên cổ.
Toàn bộ chương này liên kết chặt chẽ với sự
khiêm hạ của chương thứ nhất, tác dụng của sự khiêm hạ được thể hiện ra ở sự
hiếu kính đối với cha mẹ chồng, trở thành hai chữ “khúc tòng”, kỳ thực nó cùng
với chữ “khiêm hạ” là đồng một nghĩa. Nếu có thể thực sự khiêm hạ thì sẽ biết
cách “khúc tòng” đối với cha mẹ chồng. Trong “Đệ Tử Quy” có câu: “Cha mẹ thương
hiếu đâu khó, cha mẹ ghét, hiếu mới tốt”. Trong cuộc sống hiện thực đối với cha
mẹ ruột chúng ta rất dễ làm được chữ hiếu này, vì sao vậy? Vì cha mẹ yêu thương
chúng ta thực sự, thế nhưng đối với cha mẹ chồng rất khó tận được chữ hiếu, vì
sao vậy? Không phải do “cha mẹ ghét”, mà là thứ nhất chúng ta không có được cái
cảm giác với họ“là một thể”, thứ hai là do cảm thấy hình như cha mẹ chồng đối với
mình có chút gì không tốt, lập tức liền nghĩ ngay rằng vì mình là con dâu nên
họ mới đối xử với mình như thế, nếu như mình là con ruột thì họ sẽ không như
vậy, một khi đã nghĩ thế rồi chúng ta sẽ rất khó khởi phát được tâm hiếu. Thế
nên, trong toàn bộ quá trình học tập, không phải là sách này dùng để dạy cho
người khác, mà là để dạy cho chính mình, làm thế nào có thể từng chút một mài
nhẵn tập khí của chính mình, khiến cho tính bổn thiện của chính mình được hiển
lộ. Việc học tập là một quá trình rất gian nan, chẳng phải một bước là đến nơi.
Mỗi người mỗi hoàn cảnh, có người duyên phận tốt, thiên tính của mẹ chồng họ
khá ôn hòa lương thiện, nhưng có người thì mẹ chồng tập khí hơi nặng một chút,
nên sự khảo nghiệm đối với các cô con dâu là không như nhau. Nếu như gặp phải
mẹ chồng có tập khí hơi nghiêm trọng, khá là cộc cằn cứng nhắc, có nhiều thói
xấu thì người làm dâu nên cảm thấy rất là may mắn. Vì sao vậy? Điều này cho
thấy mình không phải là đang học lớp tiểu học mà trực tiếp vào học lớp của
nghiên cứu sinh, trình độ của mình tương đối cao, nhất định phải tiếp thêm cho
chính mình đầy đủ dũng khí để có thể đương đầu với tất cả nghịch cảnh. Tôi cảm
thấy việc này cần phải có trí tuệ chứ không chỉ đơn thuần dựa vào phước báo.
Bạn nói bạn có tiền, có thể dùng tiền để giải quyết mọi thứ, tiền có thể thuê
người giúp việc, có thể mua thức ăn đồ mặc cho cha mẹ chồng nhưng tiền không
thể mua được sự thân tình và hài hòa trong gia đình. Vì vậy, chúng ta cần phải
tự mình đi làm, dùng trí tuệ mà xử lý sự việc. Quá trình này tương đối gian
khó, thế nên chương “Khúc Tòng” là khóa trình dành cho nghiên cứu sinh. Tôi có
một người bạn rất thông minh, khi cô ấy kết hôn chủ yếu quan sát xem mẹ chồng
là người như thế nào? Mẹ chồng của cô ấy rất tốt, hiện giờ mẹ chồng của cô giúp
trông cô em bé, mỗi ngày đi làm về cô đến nhà mẹ chồng ăn cơm, mẹ chồng còn làm
dưa muối cho cô, thậm chí còn giúp cô giặt đồ, không hề phàn nàn một câu. Tôi
thật ngưỡng mộ nói rằng “chị thật có mắt nhìn người”. Nếu như chúng ta không có
được hoàn cảnh tốt như vậy thì làm thế nào? Chúng ta cần có tín tâm. Nếu như
chúng ta đối mặt với một khóa trình tương đối cao và khó thì phải học cho thông
chương “Khúc Tòng”, gặp phải người mẹ chồng như vậy, chúng ta nên làm thế nào
khởi phát được tâm hiếu, làm trọn hiếu đạo.
Trong lúc chúng ta học tập văn hóa truyền
thống, tôi tin rằng mọi người đều đang xem các đĩa giảng của các giáo viên văn
hóa truyền thống, khi xem đĩa tôi xin lưu ý với mọi người một điều là chúng ta
không được bắt chước làm theo một cách cứng nhắc, ví dụ như cô giáo này bắt con
dọn nhà vệ sinh, bạn cũng bắt con của mình dọn nhà vệ sinh, vị thầy này khi ăn
cơm chỉ ăn phần cơm thừa còn lại của người khác, chúng ta cũng bắt chước theo
không ăn cơm ngon mà chỉ ăn cơm thừa. Xin đừng bắt chước học theo trên mặt sự
như vậy mà phải dựa trên vấn đề của chính mình, mỗi người có “bệnh” khác nhau.
Gia đình hạnh phúc đều có chung mẫu số, nhưng gia đình không hạnh phúc thì mỗi
nhà mỗi hoàn cảnh khác nhau. “Bệnh” của gia đình mình là ở đâu? “Bệnh” có nặng
hay không? Nặng đến mức nào? Bạn phải tùy bệnh mà cho thuốc, đừng lấy “thuốc”
của người khác mà uống, uống xong phát hiện ra không đúng bệnh mà còn sinh thêm
chuyện, đó là do vấn đề ở bạn mà ra. Khi bạn nghe đĩa giảng, phải xem sự việc
họ nói đã thể hiện ra đạo lý gì, nghe hiểu rõ đạo lý rồi sau đó xét lại hoàn
cảnh của bản thân gia đình mình như thế nào mà cân nhắc xử lý. Ví dụ như bạn
thấy người khác hầu hạ cha mẹ của họ mấy mươi năm, mẹ của bạn sức khỏe còn rất
tốt nhưng bạn lại mong tình huống xấu đi để được hầu hạ mẹ của mình như họ, như
thế là không đúng rồi. Bạn nên cảm thấy mình rất may mắn vì mẹ của mình vẫn còn
khỏe, đó là phước báo của bạn, bạn hãy dành sức lực làm những việc có ý nghĩa
cho gia đình và xã hội, đồng thời cầu mong cha mẹ mình và các bậc cha mẹ trong
thiên hạ được khỏe mạnh, đó là việc tốt, như vậy mới đúng. Nếu không thì chúng
ta dễ học tập một cách sai lệch, dễ đi sai đường.
Chúng ta cùng xem phần Kinh văn cụ thể bên
dưới.
PHÙ ĐẮC Ý NHẤT NHÂN, THỊ VỊ VĨNH TẤT; THẤT
Ý NHẤT NHÂN THỊ VỊ VĨNH CẬT. DỤC NHÂN ĐỊNH CHÍ CHUYÊN TÂM CHI NGÔN DÃ. CỮU CÔ
CHI TÂM, KHỞI ĐƯƠNG KHẢ THẤT TAI. (Tạm dịch: Phía trên đã nói: “Người phụ nữ
chỉ cần được lòng của chồng thì có nơi nương tựa cả đời, hạnh phúc mỹ mãn. Nếu
như không được lòng chồng thì một đời này hạnh phúc không được vẹn toàn”, đây
chính là câu khuyên nhủ hàng nữ nhân định chí chuyên tâm để được lòng của
chồng. Lòng của chồng còn không được để mất, vậy đối với cha mẹ chồng há có thể
để mất lòng được sao?)
Phần đầu của chương này nhắc lại đoạn đầu
tiên của chương “Chuyên Tâm” phía trước. Trong đó nói rằng người làm vợ nếu như
đạt được tâm ý của chồng thì xem như có thể tốt nghiệp khóa học nhân sinh một
cách viên mãn rồi. Bằng không sẽ gặp sự đổ vỡ, không thể chung sống được bền
lâu. Phần phía sau lại nói rằng nếu như người phụ nữ này có thể an định chí
hướng của mình, có thể chuyên tâm trong bổn phận làm vợ thì sao có thể làm mất
lòng cha mẹ chồng được chứ? Bởi vì chồng là do cha mẹ chồng sinh ra, đều là một
thể, nếu như bạn có thể thấu hiểu được tâm của chồng thì sao không giúp anh ấy
hoàn thành hiếu đạo? Bạn nhất định sẽ giúp anh ấy làm tốt hơn nữa việc hiếu
thuận đối với cha mẹ. Nếu như bản thân của anh ấy chưa đủ hiếu thuận, bạn cần
làm cho tâm hiếu của anh ấy trở nên mạnh hơn. Nếu như anh ấy là người rất hiếu
thuận thì bạn thật may mắn được chung sống cả đời với một người con hiếu thảo,
bạn nên tiếp tục giúp anh ấy thành tựu tâm hiếu của mình.
Tiên sinh Trần Hoằng Mưu thời nhà Thanh có
biên soạn bộ sách “Ngũ Chủng Di Quy”, trong đó có một chương tên là “Giáo Nữ Di
Quy”, đối với những ai muốn tu học Nữ Đức, bất luận là muốn tu học Nữ Đức ở nhà
hoặc là muốn làm giáo viên hoằng dương Nữ Đức thì tốt nhất trong tay cần phải
có bộ sách này, có thể tùy lúc mà mở ra xem. Sau đây tôi xin chia sẻ với mọi người
một chương trong sách “Giáo Nữ Di Quy” tên là “Đường Nhất Tu Nhân Sinh Tất Độc
Thư”, phần mở đầu có nói rằng: “Phụ nữ xem chồng là trời, cha mẹ chồng là thân
sinh của chồng thì cái nghĩa đối với cha mẹ chồng há chẳng nặng hơn sao? Nếu
như không phụng thờ trọn đạo thì phần hiếu kính đã bị khiếm khuyết, tức do tài
hoa và trí tuệ của bản thân không đủ, bản thân có gì đáng để kiêu ngạo chứ? Lễ
tiết hiếu kính đối với cha mẹ chồng nhất định phải xuất phát từ tâm chân thành,
xuất phát từ bản tính của chính mình.”
Toàn bộ chương này dạy cụ thể cách làm thế
nào hiếu kính cha mẹ chồng. Đầu tiên nói rằng: “Người ta chẳng phải Thánh Hiền,
ai mà không có lỗi”, huống chi là người làm dâu con, nhất định có lỗi lầm. Nếu
như thỉnh thoảng mắc lỗi, nếu như bị cha mẹ chồng quở trách thì tâm của chúng
ta nhất định cần phải lớn, lớn đến mức độ nào? Thứ gì cũng có thể bỏ qua được,
đừng chất chứa trong lòng, chất chứa trong lòng sẽ rất phiền phức. Phần phía
sau có một đọan cũng rất hay: “Tuy mẹ chồng và nàng dâu giống như mẹ ruột và
con gái nhưng tình cảm mẹ con còn thù thắng hơn là vì còn có cái lễ ở bên
trong”. Phía sau nêu lên một số ví dụ, phàm là quần áo, đồ vật thuộc sở hữu của
mẹ chồng thì chúng ta không được tùy tiện động đến. Nếu như mẹ chồng đang ở
trong phòng mở rương ra xem quần áo, nữ trang, hay là đang trao đổi riêng tư
với con trai và con gái của bà thì chúng ta không được làm phiền, hãy lui ra
một bên. Nếu như chúng ta có món gì ngon hoặc quần áo đẹp thì cần phải xem mẹ
chồng, em trai em gái chồng có muốn hay không, nếu như họ muốn thì đừng ngần
ngại mà đưa cho họ, đó chính là dùng lễ mà chung sống với nhau.
Tiếp theo tôi sẽ vừa giảng vừa phối hợp với
Kinh văn trong chương này để học tập. Tâm của cha mẹ chồng như thế nào? Tôi đã
làm dâu 16 năm nên cảm nhận sâu sắc rằng, thứ nhất mẹ chồng nhất định sẽ hy
vọng con dâu chăm sóc sức khỏe của con trai mình được tốt đẹp, sự nghiệp được
phát đạt. Bởi vì mỗi lần tôi gặp mẹ chồng thì câu đầu tiên bà sẽ hỏi tôi là:
“Con trai của mẹ dạo này ra sao, sức khỏe và sự nghiệp như thế nào?” bà hỏi han
mấy lần như vậy. Nếu như có việc gì không tốt như là cảm mạo hay bị sốt đi
chăng nữa thì bạn nhất định đừng nói, nói ra thì lòng của bà sẽ nóng như lửa
đốt. Thứ hai, mẹ chồng bao giờ cũng mong các con của bà chung sống hòa thuận
với nhau, nếu như ở trước mặt mẹ chồng mà nàng dâu kể lể con gái của bà như thế
này, con trai của bà như thế nọ thì đó là thứ cha mẹ chồng không muốn nghe
nhất, trong lòng cảm thấy rất phản cảm. Các bạn thử tưởng tượng một ngày nào đó
mình làm mẹ chồng, bạn có muốn nghe người khác kể tội con cái của mình hay
không, như vậy chẳng khác nào vả vào mặt bạn vậy. Thế nên, bạn hãy đừng nói,
cho dù bạn biết họ có vấn đề, bạn muốn tốt cho họ, hy vọng mẹ của họ có thể
giáo dục họ thì vẫn không được nói. Vì sao vậy? Bởi vì bạn đã được gả vào gia
đình của anh ấy rồi, anh chị em chồng của bạn không phải là những đứa trẻ mà
đều là người đã trưởng thành, đều có chủ kiến của riêng mình. Cha mẹ chồng có
nghe lời mình nói hay không hãy để qua một bên, bạn hãy nghĩ xem lời nói của chúng
ta có cần thiết hay không? Nếu không có ích lợi gì thì đừng nói, cứ biết vậy là
được rồi, có khi nói ra còn phản tác dụng, chi bằng bất kỳ việc gì chính mình
làm tốt đi đã, từ từ sẽ sinh ra sức mạnh cảm hóa sau. Điều thứ ba là cha mẹ
chồng thường lấy hoàn cảnh cuộc sống, kinh nghiệm sống của họ làm tiêu chuẩn mà
yêu cầu con dâu. Ví dụ cha mẹ chồng sống rất tiết kiệm, nếu như bạn tiêu xài
thoải mái thì họ sẽ sinh phản cảm. Cho dù bạn tiêu xài đồng tiền của chính bạn,
thậm chí không dùng đến tiền của chồng nhưng họ vẫn cảm thấy bạn đang tiêu tiền
của gia đình họ, tiền của bạn cũng là tiền của gia đình họ, đặc biệt là thế hệ
lớn tuổi họ có quan điểm rất nặng nề về việc này. Bạn cần phải tùy thuận họ, họ
tiết kiệm thì bạn tiết kiệm hơn họ là được rồi. Tôi còn nhớ lúc ban đầu tôi
không chung sống với cha mẹ chồng như thế này được, thường có những mâu thuẫn
rất lớn, trong tâm cảm thấy rất khó chịu, luôn cảm thấy uất ức. Kỳ thực, đó đều
là vấn đề của chính mình, nếu như suy nghĩ từ một góc độ khác thì tâm chúng ta
sẽ cảm thấy nhẹ nhàng hơn. Sau khi tôi học văn hóa truyền thống thì tôi đều
đứng trên góc độ của mẹ chồng mà xem xét vấn đề một cách toàn diện hơn. Một
người bạn đã kể cho tôi nghe một sự việc thế này, cô ấy đến nhà cha mẹ chồng ăn
cơm, món cải mặn vốn đã bị hư rồi, nhưng cô nhận thấy cha mẹ chồng không muốn
bỏ, khi người làm sắp đem đi đổ thì cô ấy nói: “Đừng đổ, cứ để tôi ăn cho”. Mẹ
chồng của cô không thể tin được hỏi cô: “Con ăn được sao?” Cô ấy nói: “Không
sao, con ăn được, đừng lãng phí thức ăn”. Cô đã lấy ăn, người bạn này của tôi
ăn chay, lúc đó cô nghĩ thức ăn của cha mẹ chồng đều là đồ mặn, mình ăn cũng
không vô, thế nên cô chọn món cải mặn, chan cơm không với nước mà ăn. Sau khi
cô ăn thì mẹ chồng của cô rất vui, hai ngày sau đó cô ấy đến thăm mẹ chồng, vẫn
muốn ăn thức ăn thừa nhưng mẹ chồng đã không để cho con dâu ăn nữa mà nói rằng:
“Con đừng ăn, nếu như không tốt thì không cần ăn đâu”, lần đầu tiên cô nghe mẹ
chồng nói như thế, cô cảm thấy rất kỳ lạ. Sau này cô nghĩ rằng có lẽ là mình đã
qua được một kỳ thi rồi, cho nên mẹ chồng chỉ là một vị giám khảo của cuộc đời,
nếu như đã qua được kỳ sát hạch của bà thì sẽ không còn gặp chướng ngại nữa,
phương pháp duy nhất để thi đậu chính là khúc tòng, là nhu thuận.
Chúng ta hay nói đến chữ “thuận”, bên trong
chữ “thuận” chân thật có đại đạo lý, làm người nhất là làm con dâu không thể
bất kỳ việc gì cũng dùng thái độ “đem đá chọi với đá” được. Gặp phải người càng
cứng thì bạn càng cần nhu, càng cần thuận. Dao sắt rất khó cắt đứt được sợi
tóc, vì sao vậy? Sợi tóc vừa mềm, vừa nhuyễn, vừa mảnh mai nên lưỡi dao rất khó
có thể cắt đứt được. Nếu như đó là một miếng sắt thì lưỡi dao cứng có thể cắt
đứt được. Đối với người mẹ chồng cứng nhắc, càng quật cường, chủ ý càng kiên
định thì bạn càng phải nhu thuận, nhu thuận đến cùng cực. Đây là tâm đắc trong
nhiều năm của tôi, lúc ban đầu tính cách của tôi cũng rất cứng nhắc, sau cùng
tự mình làm tổn thương chính mình nghiêm trọng. Việc cũng làm rất nhiều, tiền
cũng chi không ít, mà người khác vẫn không đón nhận ý tốt của bạn, sau cùng
chính mình cảm thấy rất oan ức. Vì sao vậy? Đừng trách người khác, do bản thân
quá cang cường, chỉ một câu cãi lại thì cho dù bạn đã làm xong việc rồi mẹ
chồng cũng không ghi nhớ cái tốt của bạn đâu. Thế nên, làm con dâu thì nên nói
ít mà làm nhiều, đó chính là bí quyết dành cho bạn. Khi mẹ chồng đang không vui
thì bạn đừng nói năng gì cả, cố hết sức giữ nét mặt nhu hòa là tốt rồi. Chỉ có
giữ được tâm bình, tâm nhu thuận thì mới có thể chân thật thể hội được thói
quen sinh hoạt của mẹ chồng, thể hội được cái tinh tế trong việc làm người,
trong việc xử sự. Có lúc chúng ta cảm thấy không thể hoàn toàn làm được sự
thuận tòng, vậy thì hãy làm từng chút một, có thể làm được bao nhiêu thì làm
bấy nhiêu. Bởi vì khi quá cưỡng ép bản thân thì thứ nhất sẽ thành ra giả tạo,
thứ hai sau khi làm xong thì sẽ càu nhàu, bực dọc, sẽ không thể duy trì được.
Hiểu được một chút thì làm một chút, hiểu được một chút nữa thì làm thêm một
chút nữa. Theo thời gian bản thân sẽ từng bước mà tùy thuận được tâm của cha mẹ
chồng. Tóm lại mà nói, cha mẹ chồng là trưởng bối của chúng ta, người có mức tu
dưỡng thấp nhất cũng không được cãi lại trưởng bối, chống đối trưởng bối. Bất
luận cha mẹ chồng có làm sai đến mức nào thì tuổi tác của họ vẫn lớn hơn chúng
ta, những việc mà mẹ chồng nàng dâu hằng ngày chung đụng đều là những việc rất
nhỏ nhặt trong gia đình, bạn đừng nên quá xét nét để bụng. Mẹ chồng có nguyên
tắc xử sự của mẹ chồng, có phương pháp xử sự, có phương thức làm người riêng
của bà, bạn cần nhìn cho quen, nhìn cho thoáng, giữ tâm cho rộng lượng, đó cũng
là tích phước cho bản thân mình.
Có một lần khi tôi giảng bài ở nơi khác,
một ngày sau buổi giảng chưa đến bảy giờ sáng có hai người đàn ông, trong đó có
một người là giám đốc đến tìm tôi. Ông giám đốc đó kể lể với tôi hết gần cả
buổi sáng về sự mâu thuẫn giữa mẹ chồng và nàng dâu. Thực ra người làm chồng ở
giữa thế kẹt rất khó xử, một bên là người vợ yêu nuôi nấng ra các con của chính
mình, một bên là người mẹ già đã sinh ra và dưỡng dục mình mấy mươi năm qua. Mẹ
của ông là người ở nông thôn, ông ở thành phố lập nghiệp, gây dựng công ty,
hiện tại việc kinh doanh rất phát đạt, điều kiện kinh tế rất tốt nên đã đón mẹ
từ quê lên cùng ở, mong mẹ tận hưởng cuộc sống thoải mái ở thành thị. Nhưng vợ
của ông là người từ nhỏ đã lớn lên ở thành phố, điều kiện gia đình lại rất tốt,
có thể nói là được nuông chiều từ nhỏ nên không thể nhìn vừa mắt một số thói
quen sinh hoạt nông thôn của mẹ chồng, sau cùng giữa mẹ chồng và nàng dâu xảy
ra mâu thuẫn kịch liệt đến mức vợ chồng ông suýt chút nữa phải ly hôn. Ông rất
đau khổ mà nói rằng: “Tôi không ngờ sự tình lại kịch liệt như thế, trước khi mẹ
tôi đến ở thì tình cảm vợ chồng chúng tôi rất tốt. Sau khi mẹ tôi đến rồi mới
phát hiện ra rằng những gì tốt đẹp trước đây chỉ là lớp vỏ bề ngoài, hễ động
đến vấn đề hiếu đạo thì phát sinh ra xung đột nghiêm trọng.” Ông ấy hỏi tôi
phải làm sao? Ông nói đó đều là những vấn đề rất nhỏ nhặt trong cuộc sống, ví
dụ như mẹ của ông có thói quen ăn lương khô, ăn bánh khô, còn vợ của ông thì
quen ăn cơm. Lúc làm cơm thì hai người xảy ra xung đột. Mẹ của ông có thói quen
là không giặt giẻ lau bếp ngay sau khi dùng xong mà cứ để ở đó, lần sau dùng
mới xả, còn vợ của ông thì lau xong phải xả giặt liền, thế nên hai người lại
cãi nhau, đều là những việc như thế cả nên một người đàn ông như ông cảm thấy
rất mệt mỏi. Nghe xong câu chuyện của ông tôi cũng dở khóc dở cười. Tôi nói
“Hay là anh nói vợ mình học Nữ Đức đi, bách hiện hiếu vi tiên, người làm con
dâu nên học tập bài hát ‘Mẹ chồng cũng là mẹ’. Hãy xem mẹ chồng như mẹ ruột thì
rất nhiều vấn đề sẽ không còn là vấn đề nữa. Dù sao mẹ chồng cũng đã hơn 70
tuổi rồi mà vợ anh bắt mẹ phải làm theo quy tắc của mình “trong nhà này nếu lau
giẻ xong thì phải giặt liền”, việc này tôi cảm thấy có gì đó hơi quá đáng. Đối
với người lớn tuổi mà nói thì thói quen sinh hoạt của họ đã có 60-70 năm nay
rồi, chúng ta là hậu bối nếu có thể tùy thuận thì hãy nên tùy thuận, thực sự
nếu như không thể tùy thuận thì bề ngoài cũng phải cố gắng tỏ vẻ tùy thuận,
không được đánh mất tâm cung kính đối với trưởng bối, không được trở thành
người không có giáo dưỡng. Bất luận là con trai hay là con dâu cũng đều không
được nghĩ đến việc chỉnh sửa thói quen của người lớn tuổi. Anh hãy nghĩ xem một
cái cây đã sinh trưởng 60 năm rồi, nếu như nó có hơi nghiêng một chút mà anh
muốn chỉnh nó lại cho thẳng thì sẽ là việc rất khó khăn. Dù sao đi chăng nữa
thì vợ anh cũng là hàng hậu bối, cần phải “chính kỷ” trước, thêm vào đó giữa vợ
chồng còn có tình nghĩa với nhau, nếu như cô ấy thật sự rất yêu anh thì cô ấy
sẽ có thể vì anh mà hy sinh một số việc. Nếu như cô ấy còn có thể hiểu rõ một
số đạo lý thì sẽ cam tâm tình nguyện mà làm.” Tôi còn có một câu mà vẫn chưa
nói hết với ông ấy, đó chính là câu nói “hành hữu bất đắc, phản cầu chư kỷ”,
người làm chồng trước khi kết hôn cần phải đánh giá xem người vợ của mình có
tâm hiếu kính, hiếu thuận với mẹ của mình hay không, nếu như không có, thì tốt
hơn đừng lấy người phụ nữ như vậy về nhà. Nam giới nếu như vì tham luyến nhan
sắc mà kết hôn thì sau cùng sẽ không có kết cục tốt đẹp. Câu bên dưới chính là
nói về cái ý này.
VẬT HỮU DĨ ÂN TỰ LY GIẢ, DIỆC HỮU DĨ NGHĨA
TỰ PHÁ GIẢ DÃ. (Tạm dịch: Trong đời sống có lúc xảy ra cớ sự là: Vì ân tình
chưa đủ mà chia ly, cũng vì chưa trọn đạo nghĩa mà ly tán)
Chữ “vật” ở đây là từ ngữ khí, câu này có
nghĩa là có vợ chồng vì chưa đủ yêu thương nhau mà phân ly, còn có vợ chồng về
mặt hiếu kính với cha mẹ có vấn đề đạo nghĩa nên chia ly. Hoặc là mẹ chồng
không thích cô con dâu này, hoặc là con dâu không thể bao dung mẹ chồng, rốt
cuộc hai người chia tay nhau, tuyệt không phải vì tình cảm vợ chồng có vấn đề.
Trong phần Tiên Chú của Vương Tương có nói: “Trong quá trình vợ chồng chung
sống, nếu như người vợ có cái nhìn quá thiển cận hạn hẹp, cho rằng chỉ cần hai
vợ chồng sống với nhau tốt đẹp là được rồi.” Vậy thì trừ phi cô ấy không có cha
mẹ, không có bạn bè người thân, nhưng trong thực tế thì con người phải đối mặt
với rất nhiều quan hệ xã hội, mối quan hệ gần gũi nhất chính là mối quan hệ nan
giải nhất, mối quan hệ mà mỗi ngày chúng ta cần phải xử lý đó chính là mối quan
hệ với cha mẹ chồng, với anh chị em của chồng, với bạn bè người thân của anh
ấy. Đối với cha mẹ chồng thì ngay từ khi bước chân vào gia đình chồng, người
con dâu cần phải hóa giải được sự bất mãn và đối lập của mẹ chồng đối với mình.
Bởi vì thiên tính của mẹ chồng có hơi nghiêng về mặt tình cảm, cảm thấy dường
như người phụ nữ mà con trai mình lấy về làm vợ sẽ cướp mất đi đứa con trai mà
mình đã vất vả nuôi nấng bao nhiêu năm qua. Thế nên, giữa mẹ chồng và nàng dâu vốn
sẵn có sự đối lập với nhau. Người làm con dâu vì thế càng phải hết sức cung
kính, hiếu thuận mẹ chồng, khiến mẹ chồng sinh thiện cảm, nếu có cơ hội thì trò
chuyện với mẹ chồng nhiều hơn, chủ yếu là nghe mẹ chồng nói nhiều hơn, sự câu
thông này rất là tốt, có thể nhanh chóng xóa bỏ sự ngăn cách giữa mẹ chồng và
nàng dâu. Tôi còn nhớ lúc mới kết hôn mẹ chồng tôi rất thích nói chuyện với
tôi, bản thân tôi cũng thường trò chuyện câu thông với mẹ chồng, sự giao lưu
này cần tâm nhẫn nại, bởi vì có lúc cùng một sự việc mà mẹ chồng kể đi kể lại
rất nhiều lần, chúng ta cũng phải có tâm kiên nhẫn mà lắng nghe. Có một lần
chồng của tôi kể với tôi một số chuyện năm xưa của mẹ anh ấy, lúc đó tôi nói
với anh ấy không cần kể vì “mẹ của anh đã kể cho em nghe việc này nhiều lần lắm
rồi”, đều là những câu chuyện thời mẹ còn trẻ, có niềm vui, có nỗi buồn, có
những kỷ niệm nào đó. Trong trường hợp như vậy, chúng ta cần phải nhẫn nại và
bao dung. Phụ nữ thời nay rất có cá tính, không thể kiên nhẫn với người lớn
tuổi, chẳng những không giao lưu câu thông với họ, mà còn chẳng biết nấu cơm,
làm việc nhà, không để người lớn tuổi chăm lo cho là tốt lắm rồi. Đây là việc
tổn hao phước báo của chính mình, người trẻ tuổi cần phải biết rằng, người lớn
tuổi là ruộng phước của chúng ta, chúng ta cần tích phước từ những người lớn
tuổi, làm việc nhiều mà không than trách đó là đang tích phước; tôn trọng người
lớn tuổi, thường có tâm cung kính chính là đang tích phước. Trên thực tế, khi
quay đầu nhìn lại chặng đường đã đi qua, tôi cảm thấy mình rất may mắn, việc
này phải cảm ân sự dạy dỗ của ông bà nội, nếu như không có sự dạy dỗ nghiêm
khắc của ông bà nội thì bản thân tôi sẽ không thể dựa vào văn hóa truyền thống
mà thực hành được. Chồng của tôi là con trai duy nhất trong gia đình, khi sinh
anh ra thì cha mẹ đã lớn tuổi nên mẹ anh rất thương yêu anh, sau khi tôi kết
hôn với anh thì cha mẹ anh cùng sống chung với chúng tôi, mẹ chồng tôi là một
phụ nữ lớn tuổi rất nghiêm khắc, rất truyền thống, tôi rất biết ơn về điều này,
từ khi kết hôn đến nay đã 17 năm, nhờ vào những thử thách nghiêm khắc đó mà
ngày nay tôi may mắn gặp được sự giáo dục của văn hóa truyền thống, khiến cho
bản thân tôi càng hiểu rõ đạo lý. Hiện nay cha mẹ chồng tôi tuổi tác đã cao, mẹ
chồng tôi đã ngoài 70, bố chồng tôi đã 80 tuổi, tôi phát hiện ra trước giờ
trong tâm có một số việc chưa buông xuống được, hiện nay cũng dần dần buông
xuống được rồi, bớt đi tính toán so đo thì sẽ tăng thêm một phần cảm ân, cảm ân
họ đã ban cho chúng tôi một vài nghịch cảnh, để tôi có thể hiểu được thêm những
đạo lý làm người. Bởi vì môn học về hiếu đạo này quả thật xuyên suốt cả một
đời, đặc biệt là nàng dâu cần phải tận hiếu với cha mẹ chồng, cũng chính là tận
hiếu với cha mẹ ruột. Nếu như bất hiếu với cha mẹ chồng, thì người bị trách
không phải là bạn mà họ sẽ cười cha mẹ bạn đã dạy ra một cô gái như bạn, đây là
một việc rất mất mặt. Thế nên, mỗi người con dâu cần có tâm hiếu đối với cha mẹ
chồng.
Có người từng nói rằng: “Chồng là Trời của
vợ” vậy thì ngoài Trời này ra còn có một Trời khác nữa, đó chính là cha mẹ
chồng của bạn. Bởi vì mẹ chồng đã từng nuôi nấng con trai của bà tức bầu trời
của bạn trong ba năm, thế nên khi bạn hầu hạ ba người này thì cần phải “mặt ta
vui lời ta dịu”, làm được chữ “hiền” lẫn chữ “hiếu”, không được mảy may xúc
phạm khiến cho cha mẹ chồng không vui, chồng cũng không vui, lâu ngày sẽ mang
lấy tiếng xấu vào thân. Để bản thân không bị mang tiếng xấu, tránh xa tiếng xấu
thì tuyệt chẳng phải vì có sự nghiệp lớn ở bên ngoài, được làm quan lớn, có
danh tiếng lớn, có bao nhiêu tiền tài thì mới có thể tránh được sự sỉ nhục,
không phải như vậy. Bất luận ở bên ngoài bạn như thế nào đi chăng nữa thì khi
về nhà đều phải buông xuống tất cả mọi thứ ở bên ngoài, không được đem học vấn
cao, tiền tài, nhan sắc dung mạo và tiếng tăm của bạn ra diễu võ dương oai ở
trong nhà. Những việc như thế chẳng có tác dụng gì cả, khi đóng cửa lại thì bạn
vẫn chỉ là một nàng dâu bé nhỏ, nhưng nàng dâu bé nhỏ đó sau này cũng trở thành
một người mẹ chồng, nên trước mặt chồng và cha mẹ chồng chúng ta nên ít nói,
làm việc nhiều, cúi đầu mà làm việc. Tự mình phải biết rằng người làm con dâu
nhất định không được xúc phạm cha mẹ chồng, trước tiên về mặt lời ăn tiếng nói
không được cãi lại, về mặt công việc thì phải biết khúc tòng (uyển chuyển mà
tùy thuận), đây chính là phụ nữ có trí tuệ.
Trong thực tế cuộc sống, nàng dâu và cha mẹ
chồng chung sống với nhau đôi khi lâm vào những tình huống vô cùng khó xử. Ví
dụ như khi bạn phát hiện thấy mẹ chồng có chỗ không đúng, khuyên cũng khuyên
không được, phải làm sao đây? Nhất định phải nhìn cho thoáng. Ví dụ như cha mẹ
chồng có tình cảm không tốt với nhau, mẹ chồng hay than trách, hoặc là làm một
số việc quá đáng, vậy thì người làm con dâu phải nhìn thoáng, không được đứng
về phía bên nào, nếu như đứng về phía cha chồng, nhất định phải tranh lý lẽ cho
cha, nói mẹ chồng sao có thể xử sự như thế, tuy nhiên có lúc cha mẹ chồng có
thể không cho rằng bạn như vậy là tốt. Kỳ thực, gia đình không phải là nơi để
nói lý lẽ, tốt nhất nên giữ đạo trung dung, không can dự vào bên nào, mỗi người
đều có duyên phận và nhân duyên của mỗi người, bạn nhất định phải thấu rõ điều
này thì bản thân mới có thể điềm nhiêm mà cư xử. Việc giữa cha mẹ chồng không
phải là việc mà nàng con dâu có thể giải quyết được, có câu “thanh quan khó xét
xử việc nhà”. Bất luận là về mặt tôn ti lớn nhỏ, hay là từ những góc độ khác
nhau đi chăng nữa thì cũng không đến phiên người con dâu mở miệng. Nếu như họ
đến hỏi bạn thì bạn cứ thẳn thắn nói ra suy nghĩ và đề nghị của mình. Nếu như
họ không đến hỏi bạn thì ngàn vạn lần bạn đừng xen miệng vào. Có một cô đã kể
cho tôi nghe rằng, một năm nọ cha chồng của cô phải nhập viện, mọi người trong
nhà bàn bạc với nhau là buổi tối cần có một người nhà và một hộ lý ở bên cạnh
chăm sóc. Lúc chồng của cô và hai người chị chồng đang bàn bạc, chồng của cô đề
nghị vợ mình đưa ra ý kiến làm thế nào để tìm người chăm sóc, làm thế nào để
chăm sóc cha cho tiện. Thế nhưng, lúc đó hai người chị gái của chồng đã nói
rằng: “Việc này không cần bàn với cô ấy”. Chồng của cô lúc đó khá là tức giận
nói rằng: “Cha trước giờ ở nhà của em, bao năm qua đều do vợ em chăm sóc, vì
sao các chị lại không muốn bàn với cô ấy chứ?” Lúc đó cô bạn của tôi cũng khá
là thông minh, lập tức nói rằng: “Chị hai nói rất đúng, các chị là con gái của
cha hãy bàn bạc cho tốt việc này, con dâu không cần xen vào, thôi để em ra
ngoài”. Cô ấy không những chẳng hề tức giận mà trong lòng vô cùng cảm kích
người chị hai đã khiến cô được an thân vô sự, thật là quá tốt. Vì vậy, các bạn
thấy đó biết cách sống thì tâm cần phải rộng mở, việc gì cũng không nên tính
toán so đo, quả thực là việc việc đều là việc tốt, người người đều là người
tốt, sống như vậy thì mới tự tại, mới như ý. Cô ấy cũng thường xuyên giảng bài
trong các buổi luận đàn văn hóa truyền thống, nên nếu như người chị cả của
chồng không nói như thế thì mỗi ngày cô ấy phải làm hộ lý, cũng sẽ không có cơ
hội ra ngoài học tập văn hóa Thánh Hiền. Cho nên, đôi khi họa thường tiềm ẩn ở
trong phước, phước cũng thường tiềm ẩn ở trong họa, lúc bạn hưởng phước là lúc
đáng sợ nhất, có thể là họa hoạn sắp đến nơi rồi. Vì vậy, nếu như chúng ta nghe
lời nói chói tai, gặp phải việc không tốt thì đừng suy nghĩ đến mặt xấu, nên
nghĩ đến mặt tốt, vừa nghĩ thì họa đã chuyển thành phước rồi. Trong gia đình
nhất định nên nghĩ như thế này, bất cứ việc gì cứ để họ làm theo ý của họ,
chúng ta không tham dự càng tốt. Nếu như họ bảo chúng ta làm thì cũng tốt,
chúng ta có cơ hội tích phước báo, hãy vui vẻ mà làm; nếu như họ không cho ta
làm cũng rất tốt, ta không phải lo lắng việc gì, trong ngoài đều tốt cả. Tóm
lại mà nói, không có cách nghĩ của riêng mình. Thể hội sâu sắc nhất của tôi đó
là trong một gia đình có tính cách áp đặt thì tuyệt chiêu xử sự của người con
dâu là không có suy nghĩ riêng, không có ý kiến riêng, hãy buông xuống “cái
tôi”, khi không còn “cái tôi” thì tâm lượng sẽ rộng lớn. “Tâm bao thái hư,
lượng châu sa giới” chính là không có “cái tôi”, tôi và vạn vật trong vũ trụ là
cảnh giới nhất thể. Nếu như chúng ta thích nói, “tôi cảm thấy việc này nên làm
như thế này, tôi cảm thấy chồng nên làm như thế này, tôi cảm thấy cha mẹ chồng
nên như thế nào đó” thì nguy rồi, gia đình sẽ mất đi sự hài hòa, khắp nơi đều
đối lập, cuộc sống sẽ đầy ắp phiền não. Hãy buông xuống ý kiến của riêng mình,
không cần có chủ kiến là tốt nhất. Là con dâu trước mặt mẹ chồng có thể tùy
thuận thì hãy nên tùy thuận, trên phương diện cuộc sống, ăn uống, sinh hoạt hãy
làm tốt những việc đơn giản nhất là được rồi. Nói thật lòng, trong gia đình
không có việc gì lớn lao để cho bạn phải bận tâm, gia đình vốn dĩ là nơi không
nói lý lẽ, không cần nói lý. Gia đình luôn có những điều tưởng chừng rất phi
lý, bạn nhìn thấy sự việc tưởng như không đối nghịch nhưng lại là nghịch, bạn
thấy nó vô lý nhưng lại có lý. Vì vậy, nếu như giữa cha mẹ chồng có mâu thuẫn
thì đừng nhúng tay vào, bạn chưa chắc đủ đức hạnh, nói ra thì ai nghe bạn đây?
Bạn cũng không cần nói, cứ để họ từ từ giải quyết là được. Rất nhiều trường hợp
người con dâu tự mình chuốc lụy, tự mình rước họa vào thân, gặp phải sự việc
như thế nên tránh xa là tốt hơn, những việc nên làm bạn đã làm xong rồi, việc
bạn không thể làm, không có năng lực để làm thì nên rút lui để tránh xung đột
là hơn.
Phần tiếp theo nói, người con dâu chẳng
những cần phải tận hiếu mà còn phải khuyên chồng tận hiếu. Khuyên chồng hành
hiếu không phải là khuyên trước mặt cha mẹ chồng, như vậy sẽ làm mất thể diện
của anh ấy, đồng thời sẽ khiến cho mẹ chồng rất khó chịu, lẽ nào đứa con ta dạy
dỗ ra không hiếu thuận hay sao, còn phải cần đến con dâu dạy bảo nó? Đừng làm
như thế mà hãy từ từ nói chuyện riêng với chồng, cũng đừng ngay lập tức đem
việc ra xét, sau khi sự việc xảy ra rồi thì tìm cơ hội thích hợp rồi từ từ mà
nói. Trí nhớ của con người không xuống cấp nhanh như thế đâu, mà thường thì đều
có ấn tượng sâu sắc, ví dụ như anh ấy cãi nhau với mẹ thì anh ấy sẽ nhớ rất rõ
điều này, bạn không cần nhắc đến việc này đã xảy ra vào thời gian nào của tháng
trước, bạn không cần nhắc anh ấy việc này. Đợi một thời gian sau, ví dụ bạn mời
chồng đi ăn cơm, lúc ăn cơm có thể nói một chút về đạo hiếu trong “Đệ Tử Quy”,
chúng ta làm con cái nên học tập không được tranh chấp với cha mẹ. Bạn cũng có
thể nhắn tin cho chồng, không cần nêu thẳng ra vấn đề, mà hãy nói chuyện uyển
chuyển một chút, nhắc sơ qua rồi dừng lại là được. Nếu như chồng bạn không hiểu
ra vấn đề thì đừng nên nhắc tới nhắc lui, nói tới nói lui chính là chấp trước,
con người hễ chấp trước thì dễ sinh phiền não, có lẽ cơ duyên vẫn chưa đến, nên
để anh ấy từ từ ngộ ra. Bởi vì khi duyên chưa chín muồi mà bạn đi khuyên họ thì
thường sẽ phản tác dụng, càng nói càng sai. Đàn ông đều có tính bướng bỉnh, có
lúc họ rất xem trọng thể diện, nếu bạn nói thẳng thắn với họ mà họ không tiếp
nhận, nói vòng vo với họ lần nữa mà họ nghe không hiểu thì tức là cơ duyên chưa
đến, nói một hai lần là được rồi. Quan trọng là chúng ta nên tạo điều kiện cho
chồng thường xuyên gặp gỡ với cha mẹ của anh ấy nhiều hơn, đừng luôn giữ anh ấy
ở bên mình, người như vậy mới thực sự là vợ hiền. Hiện nay chúng ta nhìn thấy
ngược lại, vợ thường kéo chồng đi xem phim, đi mua sắm, đi du lịch, nếu như
thỉnh thoảng chồng nói muốn về nhà thăm cha mẹ thì mình không vui, làm con dâu
như vậy là không hiểu đạo lý, phước báo dần dần sẽ bị tổn giảm. Nàng dâu cũng
nên nhớ nhắc nhở chồng mình rằng Ngày Lễ Của Cha đã đến rồi, hãy mời cha đi
dùng một bữa cơm, ngày Lễ Của Mẹ đến rồi hãy gọi điện thoại về cho mẹ. Cả một
tuần rồi chồng mình vẫn chưa đi thăm cha mẹ, nên nhắc anh ấy về thăm. Nếu như
chồng bận bịu sự nghiệp không có thời gian thì bạn nên đưa con cái đi thăm ông
bà nội. Đương nhiên nếu như mỗi lần chỉ có một mình bạn đi, còn chồng bạn biệt
tăm biệt tích thì mẹ chồng trong lòng sẽ không vui, người làm mẹ luôn nghĩ đến
con trai của mình, bạn nên đi với chồng mình thì tốt hơn. Hoàn cảnh của mỗi một
gia đình không giống nhau, vì vậy không nên hành xử cứng nhắc, mặc dù đại đạo
lý là như nhau, nhưng cụ thể thì phải xem hoàn cảnh gia đình của mình ra sao,
mẹ chồng của mình như thế nào, dựa vào hoàn cảnh gia đình mà xử lý, như vậy mới
tốt. Nếu như chồng của mình có lời lẽ không phải với cha mẹ, thì hãy thay chồng
nhận tội, lúc đó bạn hãy nói “đều do con đã làm không tốt” để cha mẹ chồng
nguôi tức giận. Trong quá trình học tập tôi mong rằng mọi người phải biết áp
dụng một cách có hiểu biết, không nên áp dụng câu nói này cho mọi tình huống,
đương lúc mẹ chồng nổi cơn thịnh nộ mà bạn cứ luôn nói “con không tốt thế này
thế nọ” thì bà sẽ không vui. Bạn hãy im lặng lắng nghe, trong cơn thịnh nộ thì
đừng lên tiếng, khi bạn bưng nước đến cho bà thì hãy đợi bà dịu cơn nóng rồi
hãy khuyên bà.
Trong xã hội hiện nay, quan hệ giữa mẹ
chồng và nàng dâu là mối quan hệ rất quan trọng. Hiện nay quan hệ mẹ chồng nàng
dâu, quan hệ vợ chồng, việc giáo dục con cái đều xuất hiện rất nhiều vấn đề.
Nếu như chúng ta không làm được đến cảnh giới thuần tịnh thuần thiện của tổ
tiên thì chí ít cũng phải “dĩ hòa vi quý”, không nên bới móc chuyện thị phi.
Con dâu chung sống với cha chồng thì khá tốt, nhưng sống chung với mẹ chồng thì
hay xảy ra vấn đề. Ở trước mặt họ hàng thân thích bên nhà mẹ đẻ, hay họ hàng
bên chồng, hoặc lúc tụ tập bạn bè, nàng dâu dễ trút ra những lời nói bất mãn về
mẹ chồng, làm như vậy là chẳng có trí tuệ. Khi mở miệng nói nhất định phải tán
thán đức hạnh của cha mẹ chồng, khen ngợi điểm tốt của mẹ chồng, nói những lời
cảm ân mẹ chồng. Nếu như không nói những lời này mà thường nói những điều không
tốt của mẹ chồng, nếu điều này được truyền qua người này người kia thì quan hệ
giữa mẹ chồng và nàng dâu sẽ càng ngày càng xấu. Vì vậy, nếu như không mở miệng
khen ngợi được thì hãy ngậm miệng lại, giữ được cái miệng là việc làm then chốt
nhất. Đồng thời phải biết rằng giữa người và người với nhau đều có cảm ứng,
thiện có cảm ứng với thiện, ác với ác giao cảm với nhau, nếu như bạn thường có
tâm niệm và lời nói oán trách mẹ chồng thì mẹ chồng nhất định sẽ cảm nhận được,
khi mẹ chồng và con dâu gặp nhau sẽ cảm thấy không vừa mắt nhau. Việc này lại
nhắc đến “phụ ngôn” trong tứ đức của phụ nữ chúng ta, miệng là cửa của họa
phước, chúng ta thường xuyên nhắc nhở chính mình phải chú ý. Lúc ở sau lưng
người khác hoặc là khi ở một mình cần phải lắng nghe nội tâm của chính mình có
sự bất mãn hay tính toán gì đối với mẹ chồng hay không, nếu như có thì phải lập
tức buông xuống, phải đổ sạch những thứ rác rưởi ở trong tâm. Thế nên, tâm hiếu
thuận là ở chỗ có sự kiểm soát trong lời nói hay không.
Con dâu đối với cha chồng dù sao cũng là
“nam nữ hữu biệt” nên không thể quá thân mật, nếu có những cử chỉ thân mật với
cha chồng nhằm thể hiện mình rất hiếu thuận thì tuyệt đối là điều không tốt.
Nếu thân thể của cha chồng không được tốt nên để mẹ chồng lo liệu thì tốt hơn,
con dâu dù sao cũng nên giữ sự cách biệt một chút nhằm tránh làm ra những việc
trái với luân lý đạo đức, hoặc là cử chỉ lời nói của mình có thể dẫn khởi những
tư tưởng không tốt của cha chồng. Năm ngoái khi tôi đến đài truyền hình thu
hình tiết mục ngắn làm thế nào để xử lý mối quan hệ giữa mẹ chồng và nàng dâu,
lúc đó người dẫn chương trình đã chuyển đến cho tôi một số lượng lớn các lá thư
từ bạn xem đài, trong số đó có mấy lá thư nàng dâu viết về vấn đề phát sinh
tình cảm với cha chồng, điều này rất không tốt. Thế nên, trong xã hội hiện nay
nàng dâu đặc biệt cần phải đoan trang, đoan chính, lúc tận hiếu phải dựa vào
chính đạo, phải hiểu lễ tiết, phải có trí tuệ, không được mù quáng làm một số
việc khiến người khác khởi suy nghĩ không tốt, đó chính là lỗi của mình. Một vị
tiền bối rất có trí huệ đã dạy cho tôi thế này: “Trên thế gian có hai việc khó
nhất, việc thứ nhất là lên trời, việc thứ hai là cầu người. Việc dễ nhất là cầu
chính mình”, thế nên vì sao tổ tiên lại nói rằng “hành hữu bất đắc phản cầu chư
kỷ” (làm việc không xong, xét lại chính mình), bởi vì cầu bản thân là dễ nhất.
Chỉ cần xét lại bản thân, cầu chính mình thì sẽ dễ dàng làm được, thông qua
việc thay đổi bản thân mà thay đổi tất cả mọi thứ xung quanh.
CỮU CÔ VÂN PHI, THỬ SỞ VỊ DĨ NGHĨA TỰ PHÁ
GIẢ DÃ (Tạm dịch: Chồng bạn đối với bạn có lòng ân ái nhưng cha mẹ chồng chưa
chắc đã thích bạn. Có khi vì chữ nghĩa mà phải ly tan)
Câu này có nghĩa là mặc dù chồng rất yêu
thương bạn, nhưng cha mẹ chồng đối với bạn không có cảm tình. Vì vậy, quan hệ
vợ chồng vì chữ “nghĩa” này mà xuất hiện vấn đề, thậm chí dẫn đến chia tay.
Việc này nói lên điều gì? Chúng ta cần hiểu rõ mối quan hệ tay ba giữa bản
thân, chồng và cha mẹ chồng, nên nếu chỉ có quan hệ yêu thương tốt đẹp với chồng
thôi vẫn chưa đủ. Quan hệ giữa vợ chồng còn có một tầng rất quan trọng, đó là
làm thế nào xử lý tốt những việc liên quan đến luân lý đạo nghĩa với cha mẹ
chồng. Khi chung sống với nhau phải tuân thủ lễ nghĩa và đạo nghĩa, trong ngũ
luân thập nghĩa nói “mẹ hiền con hiếu”, “cha từ con hiếu” đó chính là “phụ tử
hữu thân”, đây chính là căn bản. Đồng thời còn xét đến những quan hệ như “quân
thần hữu nghĩa, quân nhân thần trung, trưởng ấu hữu tự”, phải xét đến đạo nghĩa
của những thứ bậc này. Trong quan hệ Ngũ Luân tuy không có quy định về quan hệ
giữa mẹ chồng và nàng dâu, quan hệ thầy trò, nhưng đây lại là hai mối quan hệ
rất quan trọng trong giao tế giữa người với người nên đối đãi với nhau như thế
nào. Từ xưa đến nay, hai mối quan hệ này đều được quy về quan hệ đầu tiên là
“phụ tử hữu thân”, thầy trò như cha con, mẹ chồng và nàng dâu cũng như mẹ ruột
và con gái. Vì sao trong đời sống hiện thực rất khó làm được điều này? Kỳ thực,
nguyên nhân căn bản là đối với cha mẹ đẻ chúng ta chưa làm được hiếu kính, hiếu
thuận chân thật, cái rễ của hiếu đạo vẫn chưa được cắm sâu, nên rất khó đề khởi
được tâm cung kính đối với thầy và mẹ chồng. Ngoài ra, mối quan hệ này so với
mối quan hệ ruột thịt giữa cha con, mẹ và con gái vẫn có chỗ không giống nhau,
tôi cảm thấy cần phải thêm vào đó quan hệ giữa “quân thần” và “trưởng ấu”. Khi
chung sống với nhau thì nặng nhiều về phần lễ và nhạt hơn về phần tình. Đối với
thầy chúng ta không thể cười nói ồn ào như đối với cha mẹ, đôi khi chúng ta làm
nũng với cha mẹ, nhưng đối với thầy thì không được như vậy, luôn phải cung kính
giữ lễ. Đối với mẹ ruột chúng ta có thể nói những chuyện riêng tư chốn khuê
phòng, nhưng đối với mẹ chồng thì không nói như vậy được, vì vậy trong quá
trình chung sống với nhau cần hiểu rõ điểm này.
Vì sao chồng rất yêu thương chúng ta mà cha
mẹ chồng lại không thích chúng ta? Đây là vấn đề thuộc về duyên phận, giữa
người và người có thiện duyên, có ác duyên. Nếu như bạn và mẹ chồng không phải
là thiện duyên thì bản thân phải biết chuyển đổi ác duyên thành thiện duyên,
thiện duyên thành pháp duyên, cái pháp duyên này lấy trí tuệ làm chủ, khiến mẹ
hiểu rõ đạo lý. Chuyển thành pháp duyên là tốt nhất, pháp là đạo lý, thông đạo
lý rồi thì trên mặt sự sẽ không có quá nhiều vướng mắc. Vì vậy, trước tiên cần
có niềm tin rằng bản thân có năng lực làm được, làm từng chút một trên mặt sự.
Tôi tin rằng “tinh thành sở chí, kim thạch vi khai” (có lòng thành thì đá vàng
cũng tan). Chỉ cần có thể kiên định trong cuộc sống thường ngày, bất kể việc
lớn nhỏ chúng ta có thể kiên trì không gián đoạn quan tâm chân thành và cung
kính cha mẹ chồng thì có một ngày họ sẽ bị cảm động. Một khi đã cảm động thì
hết thảy đều sẽ chuyển biến. Người làm vợ nên làm thế nào để báo đáp sự yêu
thương của chồng? Hiếu thuận đối với cha mẹ của anh ấy chính là sự báo đáp tình
yêu của anh ấy. Có thể lúc đầu bạn sẽ cảm thấy bị động, nhưng thời gian lâu dần
bạn sẽ quen, sẽ làm như một thói quen mà không cảm thấy có nên hay không nên
làm. Vì vậy tôi tin rằng chỉ cần chúng ta cứ làm thì sẽ có một ngày thành tựu, chúng
ta đừng thiếu tâm nhẫn nại là được, khi đã hiếu thấu rồi thì tâm thái sẽ vui
tươi cởi mở. Dù sao đi nữa, chính mình là người nhận được lợi ích nhất, đây
không phải là việc thế gian vô ích, bạn hiếu thuận cha mẹ chồng là trồng nhân
thiện cho chính mình và con cái của mình, tương lai nhất định sẽ có thiện quả.
Ngược lại, nếu như bạn luôn có lòng chán nản thiếu kiên nhẫn thì tư tưởng này
đã chướng ngại bạn rồi. Tôi hy vọng các nàng dâu đều biết điều chỉnh sự mâu
thuẫn đối với mẹ chồng, sau cùng hãy lấy đạo nghĩa làm trọng. Bất cứ việc gì
cũng đều đem chữ “nghĩa” đặt lên hàng đầu thì sẽ không bị một số cảnh tượng hư
dối trước mặt dụ hoặc. Mẹ chồng đối với chúng ta tốt cũng được, không tốt cũng
được, bới móc khuyết điểm của chúng ta hoặc là khen ngợi chúng ta cũng được,
không cần quá để tâm vào việc đó. Khen ngợi ta, ta cũng không vui mừng, đối với
lời khen chúng ta nên có tâm nơm nớp lo sợ, cảm thấy hổ thẹn không xứng, cảm
thấy bất an, phải xét xem bản thân có đức hạnh để nhận những lời khen ngợi đó
hay không. Lần sau chúng ta liệu có thể làm tốt hơn như thế, có làm được một
trăm phần trăm như lần này không? Chưa chắc, trên gấm thêu hoa là việc không dễ
làm. Khi nghe những lời chê bai cũng không nên cảm thấy rằng mình việc gì cũng
chẳng nên thân, thực giống như lời mẹ chồng đã nói, cũng không cần quá để ý
việc này, vẫn tiếp tục làm những việc mà chúng ta nên làm, chỉ cần làm việc nên
làm là tốt rồi.
Đối mặt với thuận cảnh, thiện duyên trong
tâm không sinh tham luyến và vui mừng, đối mặt với nghịch cảnh ác duyên tâm
cũng không sinh phiền não, phẫn nộ, tâm vĩnh viễn thanh tịnh như nước, tâm đặt
ở trung đạo. Cái gọi là “trung đạo” chính là chẳng động, “trung” tức chẳng
động, hễ động thì không còn gọi là “trung” nữa. Làm thế nào có thể làm được bất
động? Thể hội của tôi chính là mỗi ngày đều học tập Kinh điển, mỗi ngày thẩm
thấu lời dạy trong Kinh điển. Đem tâm lượng của mình mở rộng ra, từ “tiểu ngã”
tiến dần lên “đại ngã”, sau cùng từ “đại ngã” trở thành “vô ngã”. Khi không còn
“cái tôi” thì bất luận người khác có nói thế nào cũng không quan trọng. Tùy
duyên mà làm, nhưng tùy duyên mà bất biến, chân tâm của chính mình vĩnh viễn
bất biến. Chân tâm đó là gì? Chính là buông xuống tự tư tự lợi, buông xuống
danh văn lợi dưỡng, buông xuống ngũ dục lục trần, tham sân si mạn, nhất tâm
nhất ý vì người khác, vì tất cả những người xung quanh, bất kể đó là người tốt
hay người xấu chúng ta cũng đều nghĩ cho họ. Chỉ cần có tâm niệm này, tín
nguyện này thì một đời này nhất định được hạnh phúc viên mãn, cuộc sống sẽ
không quá sầu lo. Hiện nay rất nhiều người trẻ tuổi bị chứng trầm cảm, mất ngủ,
kỳ thực chính là vì quá xem trọng “cái tôi”, cả ngày suy tư những chuyện xoay
quanh “cái tôi” ấy, nghĩ không thông, sau cùng ngủ không được, tâm trạng ưu tư
sầu muộn muốn tự sát. Ngược lại, nếu như bạn mỗi ngày lo nghĩ cho người khác,
mỗi ngày nghĩ làm thế nào có thể làm nhiều việc hơn cho mọi người thì làm gì có
việc mất ngủ cơ chứ? Lúc đó mệt nhừ nên sẽ ngủ rất ngon, sao có thể sầu lo cho
được? Bạn vì mọi người, mọi người sẽ vì bạn. Khi nghĩ đến nhiều người quan tâm
yêu thương bạn như vậy thì sẽ không có gì để sầu lo cả. Kể từ khi tôi có nghĩa
vụ giảng Nữ Đức cho mọi người thì những bạn bè quan tâm đến tôi ở xung quanh
càng ngày càng nhiều. Tôi còn nhớ có một lần giảng bài cổ họng bị khản giọng,
mất tiếng, vừa mới dạy xong thì nhận được đủ loại thuốc đau cổ họng, từ kẹo
ngậm cho đến thuốc xịt. Ngày hôm sau lên giảng bài, trên bàn còn có một hộp kẹo
ngậm cổ họng khiến tôi rất cảm động. Thế nên, hiện nay bản thân tôi cuối cùng
đã hiểu ra rằng lợi người mới thực sự là lợi mình, một người nếu như muốn có
được hạnh phúc thực sự thì phải buông xuống “cái tôi”, niệm niệm suy nghĩ cho
người khác, như thế tâm lượng sẽ mở rộng, chí hướng cũng mở rộng. Có một lần
sau khi tôi giảng bài xong thì có một ông chủ công ty đến tìm tôi, ảo não kể về
người vợ của ông, vợ của ông đều đặt hết tâm tư vào chồng, mỗi phút mỗi giây
đều theo dõi, nếu không nghi ngờ người này thì cũng nghi ngờ việc kia khiến cho
chồng của bà khổ không nói nên lời. Tôi đã nói với ông ấy rằng: “Chắc là do bà
ấy hưởng phước nhiều quá, một người khi hưởng phước, không làm việc thì tâm tư
dễ sinh khởi niệm xấu. Nếu như bà ấy có thể để tâm vào những việc công ích xã
hội, đi giúp đỡ làm việc cho nhiều người thì có lẽ bà ấy sẽ không mỗi ngày chỉ nghĩ
đến ông”. Thế nên, rất nhiều bà vợ của các đại gia có điều kiện kinh tế, có
phước báo thì phải biết dùng, hãy nên làm nhiều hơn những việc ích lợi cho đại
chúng, hãy nghĩ cho người khác. Đừng cho rằng chồng mình có tiền rồi luôn luôn
lo sợ sẽ bị người phụ nữ khác đoạt mất, phải biết rằng những việc trên thế gian
này không có gì là ngẫu nhiên, nếu như bạn đọc “Liễu Phàm Tứ Huấn” thì sẽ hiểu
rõ, hết thảy sự việc đều có tiền nhân hậu quả, có nghĩ đến cũng chẳng ích gì,
bản thân một lòng tích đức hành thiện thì có thể thay đổi được vận mạng. Hãy
nghĩ nhiều đến những việc tốt, nghĩ đến việc thiện, suy nghĩ làm thế nào để làm
việc thiện, bản thân có tiền của, năng lực và sức lực thì hãy làm nhiều hơn
những việc như thế. Càng làm nhiều thì tâm tình sẽ càng tốt hơn, tâm lượng của
bạn sẽ càng ngày càng trở nên lớn hơn. Đến sau cùng sẽ hoàn toàn không còn
chính mình nữa, tất cả cảnh giới đều là cảnh giới tốt. Đến lúc đó thì như thế
nào vậy? Ngày ngày là ngày tốt, thời thời là thời tốt, người người là người
tốt. Nhìn thấy ai cũng đều rất tốt, sự việc gì xảy đến cũng đều có thể nhất tâm
nghĩ rằng đó là việc tốt, không có gì chẳng phải là việc tốt.
NHIÊN TẮC CỮU CÔ CHI TÂM NẠI HÀ, CỐ MẠC
THƯỢNG DỮ KHÚC TÒNG HĨ. CÔ VÂN PHỦ, NHĨ NHI THỊ, CỐ NGHI TÙNG LỆNH. CÔ VÂN THỊ,
NHĨ NHI PHI, DO NGHI THUẬN MỆNH. VẬT ĐẮC VI LỆ THỊ PHI, TRANH PHÂN KHÚC TRỰC,
THỬ TẮC SỞ VỊ KHÚC TÒNG HĨ. (Tạm dịch: Dẫu cho cha mẹ chồng đã có lòng như vậy
thì bạn cũng chẳng còn có cách nào khác, tốt nhất nên khuất mình mà thuận theo
cha mẹ chồng. Mẹ chồng cho điều này là không tốt, bạn cảm thấy điều này tốt,
bạn vẫn nên nghe theo mẹ chồng. Mẹ chồng cho là tốt, bạn cảm thấy không tốt,
bạn càng phải thuận theo mẹ chồng mà đi làm, nhất định không được xung đột,
tranh biện đúng sai, đây chính là khúc tòng vậy)
Đoạn này giải thích một cách cụ thể và
tường tận làm thế nào mới có thể được lòng của cha mẹ chồng. Phương pháp duy
nhất chính là thuận theo một cách có trí tuệ. Nếu như lời mẹ chồng nói, việc mẹ
chồng làm không có đạo lý, cho dù nàng dâu có đúng đi chăng nữa thì vẫn phải
nghĩ cách có thể thuận theo. Nếu như lời mẹ chồng nói vốn dĩ có đạo lý, còn
nàng dâu thì vô lý thì càng phải nghe theo mẹ chồng. Ngàn vạn lần không được ở
đó tranh xem ai đúng ai sai, xem cái nào cong, cái nào thẳng. Làm được như vậy
thì gọi là “khúc tòng”. Đoạn này hàm
nghĩa rất sâu, cũng là ý tại ngôn ngoại. Tôi nghĩ Ban Chiêu không chỉ đơn thuần
nói về tâm của mẹ chồng, mà mẹ chồng ở đây đại biểu cho nghịch cảnh, một thử
thách khó khăn. Chúng ta dụng tâm như thế nào để biểu đạt và thể hiện ra được
tự tính của phụ nữ chúng ta vậy? Trên thực tế đó chính là làm được “ti nhược”
gồm khiêm hạ và nhu thuận mà tôi đã giảng trước đó. Chữ khiêm hạ ở đây thể hiện
cho đức hạnh gì? Chính là đức hạnh “hậu đức tải vật” (đức dày chứa chở vạn
vật), nếu như có thể hạ thấp mình như mặt đất thì có thể làm được câu “hậu đức
tải vật”. Đức hạnh của “nhược” là gì? Ở tính đức của nước, nước là thứ yếu đuối
nhất, bất luận bạn đánh nó thế nào, nó cũng chẳng lên tiếng, cũng chẳng phản
kháng. Đức hạnh của nước là “thượng thiện nhược thủy”, là cái thiện tối thượng.
Ở đây chúng ta cần thể hội rằng, nếu như
chúng ta dựa vào lời dạy về việc chung sống với mẹ chồng của Ban Chiêu khiến
cho tính đức của phụ nữ chúng ta thể hiện ra bên ngoài thì sẽ dễ dàng nhìn được
thấu suốt. Không chỉ đối với mẹ chồng thì nên như vậy, có một câu nói rằng “hết
thảy pháp thành tựu ở nhẫn”, đối mặt với nhiều nghịch cảnh nếu như không thể
nhận chịu sự oan ức sỉ nhục thì thực sự không có được thành tựu. Xét lại mà
nói, nếu như cuộc sống không cho bạn bất kỳ sự uất ức thiệt thòi nào để bạn
chịu đựng thì bạn sẽ chẳng có thành tựu gì, bởi vì bạn không trải qua sự khảo
nghiệm của thử thách. Hồi học trung học chúng ta đã học qua một câu nói rằng:
“Khi trời muốn giao phó một trọng trách cho người nào thì trước tiên sẽ làm cho
người đó phải lao tâm khổ chí, nhọc cái gân cốt, đói cái thể xác”. Những thứ
này là để cho người đó nhận chịu, sau khi đã chịu hết tất cả rồi thì người đó
mới có thể gánh vác trọng trách, mới có thể dẫn dắt và lãnh đạo đại chúng. Thế
nên, khi đối mặt với khảo nghiệm càng lớn thì càng nên cúi đầu âm thầm nhận
lấy. Khi tất cả các nghịch cảnh đến, chúng ta đều thuận theo mà tiếp nhận,
không oán trách điều gì, cũng chẳng có gì để mà tranh cãi. “Dựa vào đâu mà bắt
tôi phải chịu thiệt thòi? Luận về học lực tôi cũng không tệ, xét về gia đình,
tướng mạo tôi cũng chẳng kém ai, vì sao lại phải chịu sự thua thiệt này, phải
chấp nhận số phận như thế chứ?” Không cần hỏi như vậy, ông Trời nhất định đối
với mỗi người đều công bằng, dìm bạn xuống càng thấp thì tương lai bạn sẽ bật
lên càng cao, nếu như không có áp lực nào thì bạn sẽ không có sức bật lên cao
được. Giống như quả bóng vậy, bạn càng ra sức vỗ nó xuống thì nó sẽ nảy bật lên
rất cao, nếu bạn không ném mạnh nó xuống thì nó cũng chẳng tưng lên cao. Vì
vậy, tôi nghĩ mỗi một phụ nữ đều nên an vui với hoàn cảnh hiện có của chúng ta.
Nếu như ông Trời không cho chúng ta nỗi khổ sở thì hãy nên cảm ân tất cả những
thiện duyên xung quanh mình, nếu không có gì khiến bạn khổ sở thì hãy trân quý
phước báo của chính mình, đồng thời hãy học tập tốt đạo Thánh Hiền, dạy dỗ cho
tốt con cái của mình, bản thân hãy làm tốt hơn mẹ chồng mình đã làm. Ngược lại,
nếu như bạn có một hoàn cảnh hoàn toàn ngang trái thì cũng phải cảm ân, có thể
là bạn có một sứ mạng nào đó, hoặc là sau khi bạn đã chịu đựng được rồi sẽ nhận
được càng nhiều sự hồi báo hơn. Không nhất định là hồi báo đến với bạn, mà có
thể đối với con của bạn, cháu của bạn. Giống như “Kinh Dịch” có câu: “Nhà tích
điều thiện ắt thừa niềm vui”, điều thiện bạn tích thì không nhất định là chính
mình nhận được hồi báo, mà có thể là con cháu của bạn sẽ nhận được.
Ở đây, tôi xin chia sẻ với mọi người một
vài ví dụ. Chúng ta từng nghe qua bài hát “Mẹ chồng cũng là mẹ”, mỗi lần nghe
bài hát này, hoặc đọc lời bài hát này tôi đều rơi nước mắt. Vì sao vậy? Bởi vì
có những nỗi niềm rất khó nói ra, cảm thấy chính mình có rất nhiều chỗ làm
không tốt. Tôi đã sám hối với mẹ chồng, cha mẹ ruột và chồng của mình rồi.
Trước đến giờ tôi chưa từng lớn tiếng với mẹ chồng, vậy mà cách đây hai ngày
tôi đã nói một câu lớn tiếng với mẹ chồng, tôi cảm thấy bản thân làm không được
tốt, có thể là do tôi cảm thấy hiện giờ hình như mình có được một chút thành
tích, hoặc là đã làm được một số việc cho gia đình này nên có tư cách và điều kiện
để nói. Kỳ thực, chính mình đã sai hoàn toàn, bất kể mẹ chồng có như thế nào,
mẹ chồng giữ đạo làm mẹ chồng, chúng ta phải giữ đạo làm dâu. Nếu như người làm
dâu làm trái với đạo làm dâu thì phải dần dần học cách thay đổi tâm niệm đó đi.
Lời bài hát “Mẹ chồng cũng là mẹ” không phải được viết bởi một nhà soạn nhạc
chuyên nghiệp mà bởi một nàng dâu rất hiếu thuận, vì để kỷ niệm người mẹ chồng
đã qua đời của cô, cô đã viết ra lời bài hát với tấm chân tình và cảm xúc thật
sự của mình, thế nên bài hát mới cảm động như vậy. Người phụ nữ đó ở Cát Lâm,
năm xưa khi cô chịu gả vào gia đình này là vì cô đã nhìn thấy đức hạnh của gia
đình họ, chồng của cô là một người có đức hạnh rất tốt, nhưng ở nông thôn, gia
cảnh rất khó khăn, cô vì nghĩa nên không do dự về làm dâu gia đình này. Mặc dù
điều kiện cuộc sống ở nhà mẹ ruột rất tốt, nhưng khi về nhà chồng cô rất tiết
kiệm dè sẻn trong việc ăn mặc ở dùng, đem những đồng tiền dành dụm được mua
quần áo, dầu gạo mang về nông thôn trợ giúp cho gia đình chồng. Cô nói, kể từ
sau khi kết hôn cô không tiêu hơn mười tệ để mua kem thoa mặt, không mua quần
áo đắt hơn một trăm tệ. Từ lúc được gả vào nhà chồng, do mẹ chồng của cô bị
liệt nằm ở trên giường, mỗi lần cô về quê đều rửa mặt, gội đầu, lau mình, xoa
bóp cho mẹ chồng. Sau đó cô còn chăm sóc cho người cha chồng rất nhiều bệnh tật
mà không một lời oán than cho đến ngày cha mẹ chồng qua đời. Sau khi mẹ chồng
qua đời, cô không nguôi nỗi nhớ về mẹ chồng nên đã viết ra lời bài hát như vậy.
Sau đó cô lại tìm kiếm khắp nơi người có thể phổ nhạc để làm ra bài hát, cô nói
nhất định phải tìm một người con dâu hiếu thuận với mẹ chồng như mình làm ra ca
khúc thì mới có ý nghĩa. Quả nhiên, bài hát này sau khi làm ra đã phổ biến khắp
mọi miền nam bắc. Mỗi lần nghe đến bài hát tôi đều bị chấn động rất lớn. Vì
vậy, người làm con dâu không được nói chỗ không phải của mẹ chồng. Thực tế, do
bản thân không thể khống chế được nên đã bộc phát ra, sau khi bộc phát ra thì
phải lập tức sám hối, lần sau không được tái phạm, phải hiểu rằng sự phát tiết
đó đã khiến phước báo của chính mình bị tổn giảm. Để có thể giúp cho chính mình
lần sau không tái phạm thì phương pháp duy nhất đó chính là không ngừng học tập
lời dạy của Thánh Hiền, mỗi ngày học, mỗi ngày phản tỉnh, thời gian lâu rồi bản
thân sẽ trở thành một con người mới. Bởi vì con người chỉ cần mỗi ngày học tập
thì sẽ thức tỉnh chính mình, nếu như không học, buông lơi, dãi đãi thì vấn đề
dễ dàng xuất hiện.
Chúng ta tiếp theo sẽ học tập một vài câu
chuyện hay về đức hạnh “hiếu thân tôn trưởng” của thời xưa. Câu chuyện đầu tiên
tên là “nàng dâu hiếu”, kể về một nàng dâu hiếu thuận chăm sóc cho mẹ chồng bị
bệnh mà thoát được nạn hỏa tai. Câu chuyện xảy ra vào năm Canh Tý, niên hiệu
Càn Long thời nhà Thanh, ở Bắc Kinh, hẻm nhà họ Chu xảy ra một trận hỏa hoạn
lớn, số nhà cửa bị thiêu rụi lên đến hàng trăm, số người thương vong lên đến
hàng ngàn, tiếng kêu la náo loạn, tình cảnh vô cùng thê thảm. Những tài sản bị
mất mát không thể nào tính kể. Thế nhưng, trong trận hỏa hoạn lớn đó đã xảy ra
một sự việc bất khả tư nghị. Trong cảnh hoang tàn đổ nát của trận hỏa hoạn có
một ngôi nhà nát vẫn điềm nhiên đứng vững, không hề bị ngọn lửa thiêu hủy một
chút nào. Người may mắn ở trong căn nhà đổ nát đó là ai vậy? Vì sao có thể một
mình thoát khỏi cơn hỏa hoạn này? Nghe nói ở trong ngôi nhà nát đó là một bà mẹ
chồng hơn sáu mươi tuổi và một quả phụ còn trẻ, mới ngoài hai mươi. Mẹ chồng
nàng dâu hai người nương tựa vào nhau mà sống, con trai của bà lão đó qua đời
từ những năm trước, rất nhiều người trong thôn đã đến làm mai cho người quả
phụ, khuyên nàng hãy tái giá. Thế nhưng nàng dâu trẻ đó vì người mẹ chồng bệnh
nằm trên giường từ lâu, cần phải có nàng ngày đêm chăm sóc, phụng sự thuốc
thang nên nàng đã tình nguyện hy sinh tuổi thanh xuân của mình mà kiên quyết cự
tuyệt những lời mai mối của mọi người, quyết tâm không tái giá. Một năm rồi lại
một năm trôi qua, nàng tận tình chăm sóc cho mẹ chồng, miệng không nửa lời than
thở, mặt không hề có chút oán trách. Trong trận hoản hoạn đó, khi ngọn lửa xăm
xăm xông tới thiêu đốt những ngôi nhà trong khu xóm, thế gió đột nhiên đổi
hướng, ngọn lửa không thể lan đến nhà của nàng được. Lúc đó, mọi người đều cho
rằng tâm hiếu hạnh chăm sóc mẹ chồng bệnh tật của nàng dâu này đã khiến ông
trời cảm động, bảo hộ cho mẹ con nhà họ thoát khỏi nạn lửa. Vì vậy, người làm
việc thiện thì thực sự là “phúc lộc theo sau, trời tất che chở”, hết thảy phước
báo đều từ cội rễ thiện hạnh mà sinh ra, cho nên con người phải biết là “bách
thiện hiếu vi tiên”.
Còn có một câu chuyện nữa tên là “Nàng dâu
hiếu nhà họ Tiền cứu cả nhà miễn nạn ôn dịch”. Nàng được gả vào nhà họ Tiền,
nên được gọi là Tiền Thị. Câu chuyện xảy ra vào tháng ba năm Giáp Ngọ thời
Thuận Trị nhà Thanh, tại tỉnh Giang Tô. Một lần nọ Tiền Thị về nhà mẹ ruột thăm
cha mẹ, đột nhiên ở quê chồng nàng xảy ra một trận dịch bệnh cấp tính, khả năng
truyền nhiễm rất rộng, rất nhiều người chết vì bệnh. Có gia đình toàn bộ người
đều chết vì dịch bệnh, tại một con hẻm nọ hầu hết mọi người đều chết chỉ còn
lại vài người sống sót. Cơn dịch bệnh hung hãn khiến lòng người kinh sợ lo
lắng, nếu như mắc phải bệnh dịch cấp tính này thì ngay cả người thân cũng không
dám đến thăm hỏi, mọi người đều sợ bị lây bệnh. Tiền Thị ở nhà mẹ ruột nghe tin
tám người trong nhà cha mẹ chồng của mình mắc phải ôn dịch, nàng lập tức quay
trở về nhà chồng thăm nom. Cha mẹ của nàng thương con gái, sợ nàng quay về sẽ
bị lây bệnh nên đã khuyên nàng đừng trở về nhà chồng. Thế nhưng, Tiền Thị là
người hiểu đại nghĩa nên đã nói rằng: “Chồng con lấy con về làm vợ vốn là mong
con có thể hầu hạ cha mẹ chồng, hiện nay cha mẹ chồng bị bệnh mà con nhẫn tâm
không quay trở về vậy thì có khác gì cầm thú đâu?” Sau cùng, nàng bất chấp sự
phản đối của cha mẹ, không sợ bệnh tật hoành hành mà trở về nhà chồng. Sau khi
nàng trở về nhà chồng thì cha mẹ chồng cùng với tất cả tám người trong gia đình
bỗng nhiên khỏi bệnh. Lúc đó, mọi người cho rằng gia đình của chồng nàng có thể
thoát nạn ôn dịch là do tâm chí hiếu của Tiền Thị sinh ra cảm ứng. Thế nên, từ
sự hiếu thuận của nàng dâu thể hiện ra gia đạo của một gia tộc, gia đạo có thể
được truyền thừa hay không thì phải xem người con dâu trong gia đình đó. Nếu
như người con dâu không có đức, không thể giữ đức hạnh thì gia đình đó có khả
năng sẽ bị giệt vong. Nếu như người con dâu có đức thì gia đình này sẽ bình yên
vô sự. Ở đây có một đoạn lời bình rất hay rằng: “Từ thời Dân Quốc đến nay, luân
lý đạo đức ngày càng trượt dốc, ngày nay những đứa con có thể hiếu thuận với
cha mẹ quả thật như lông phụng sừng thỏ. Mong được người con dâu hiếu thuận với
cha mẹ chồng thì càng không thể có được. Vốn dĩ khó tìm được người hiếu thuận
với cha mẹ của chính mình, kỳ vọng nàng dâu hiếu thuận với cha mẹ chồng thì
càng hiếm có. Như nàng Tiền Thị đây có thể không sợ dịch bệnh truyền nhiễm, vẫn
hiếu huệ đối cha mẹ chồng đang bị bệnh nguy thật là tấm gương cho hàng nữ nhân
thời nay. Nguyên nhân gây ra bệnh là do vi khuẩn, nhưng khoa học gia cũng cho
rằng sức đề kháng của con người có thể đề kháng được vi khuẩn mà không bị lây
bệnh. Thế nên cả gia đình chồng của nàng miễn dịch được bệnh tật là do chính
khí từ tấm lòng chí hiếu của Tiền Thị giúp tăng cường hệ miễn dịch cho mọi
người trong gia đình, nhờ đó mà thoát được tử vong. Việc này phù hợp với khoa
học, không thể xem đây là mê tín được.” Vì vậy, chúng ta nhất định phải biết rằng
thế nào là đạo đức chân thật? Đạo đức chân thật không phải là sự việc to tát,
không phải là đạo lý to tát. Chúng ta nhìn thấy rất nhiều người có tiếng là đạo
đức, nhưng khi đụng chuyện rồi thì chẳng hề tốt, vậy chúng ta nghĩ xem đó phải
chăng là đạo đức giả. Đạo đức thật sự được thể hiện ra ở những sự việc rất nhỏ
trong cuộc sống đời thường, đặc biệt là trong hoàn cảnh nguy nan, dựa trên sự
lấy bỏ của bạn, sự lựa chọn của bạn mà có thể nhìn thấy công phu chân thật của
bạn, công phu đó được trưởng dưỡng trong những lúc bình thường. Nếu trong lúc
bình thường không có công phu thì trong những tình huống như thế này sẽ tương
đối khó khăn.
Tiếp theo, tôi xin kể tiếp một câu chuyện
về một nàng dâu không hiếu thuận. Ở huyện Văn An tỉnh Hà Bắc có một gia đình
thương nhân, cả nhà gồm bốn người. Ngoài hai vợ chồng ra còn có một bà lão 60
tuổi tóc bạc trắng phơ già cả lụm cụm (lụ khụ), và một đứa trẻ sáu tuổi vẫn
chưa đi học. Người thương nhân đó mỗi ngày đến chợ mua bán, sớm đi tối về, cả
ngày chỉ có mẹ chồng, nàng dâu và đứa cháu nhỏ ở nhà. Nhìn bề ngoài có vẻ như
nàng dâu không hề ngược đãi mẹ chồng. Bà lão ăn no, mặc ấm, không hề thiếu thốn
vật chất. Thế nhưng trong đời sống con người, tinh thần và vật chất đều quan
trọng như nhau. Người mẹ chồng về mặt vật chất tuy là không lo đói khát, nhưng
về mặt tinh thần phải gánh chịu một nỗi khổ khó kham. Hóa ra người vợ của
thương nhân đó mỗi ngày ngoài làm việc nhà ra chỉ biết chơi với đứa con trai
của mình, trước giờ chưa từng đoái hoài đến sự cô đơn của mẹ chồng. Luôn nhìn
mẹ chồng với một vẻ mặt lạnh lùng sắt đá, rất ít khi nói với bà một câu tốt
lành, giống như mẹ chồng thiếu nợ cô ta vậy. Ngay cả việc mời mẹ chồng ăn cơm,
cô ta cũng chẳng có một chút thái độ thành kính nào cả, lời ăn tiếng nói chẳng
chút ôn hòa mềm mỏng, thường quát mắng lớn tiếng: “Đến giờ cơm rồi đó, sao bà
vẫn chưa biết vậy?”. Lúc ban đầu bà lão nhẫn chịu nuốt giận vào lòng, có lúc
chịu không nổi bà chỉ đành quay lưng đi âm thầm khóc, không bao giờ trách mắng
con dâu trước mặt. Thế nhưng nỗi thống khổ ẩn chứa trong lòng nếu như không
được hóa giải sẽ vô cùng khó chịu. Bà lão vì để giải tỏa sự ngược đãi về mặt
tinh thần, mỗi ngày đều ngồi ở phòng khách than thở, giậm chân đấm ngực mà than
rằng: “Số tôi thật là khổ, sống ở thế gian này chịu tội chi bằng sớm chết quách
đi cho xong. Đứa con dâu lòng lang dạ sói đã đoạt lấy đứa con trai của tôi, bà
già này trở thành cái gai trong mắt nó, tôi chết đi mới thanh thản được mà
thôi. Đứa con dâu lòng dạ lang sói đói sẽ có một ngày chịu khổ mà”. Người con
dâu trong lòng có linh tính, biết rõ bà lão lẩm bẩm mắng cô ta, nhưng bởi vì bà
lão không hề mắng cô ta trước mặt nên không thể công khai cãi nhau với mẹ
chồng. Thế nhưng mỗi tối khi chồng của cô về nhà, cô đều kể xấu mẹ chồng cho
chồng nghe, thậm chí trước mặt chồng cô còn khóc lóc kể lể. Người thương nhân
trong hoàn cảnh đó, một bên là người mẹ hiền ân tình như biển, một bên là cô vợ
nhan sắc diễm lệ như hoa, anh không dám đắc tội với người nào, nên nghe lời
than khóc của vợ anh vẫn im lặng không lên tiếng. Thế nhưng, người vợ của anh
hết lần này đến lần khác, tiếp tục không ngừng kể xấu mẹ chồng trước mặt chồng,
khiến cho người chồng không thể nào im lặng được nữa. Một buổi tối nọ, người
thương nhân đột nhiên cầm một con dao sắc giả vờ nói với vợ rằng: “Nàng nói mẹ
của ta quá hung ác, vậy để ta giết chết bà ấy cho rồi”. Người vợ nghĩ thầm:
“Hay quá, như vậy có thể loại bỏ được cái ung nhọt trong nhà rồi”. Tiếp theo
người thương nhân nói: “Nhưng trước hết nàng hãy nhẫn nhịn trong vòng một
tháng, mỗi ngày nàng hãy vui vẻ hầu hạ mẹ, như vậy để cho hàng xóm láng giềng
đều biết nàng là một nàng dâu hiếu thảo hiền huệ, đến lúc đó ta giết mẹ cũng
không muộn mà.” Người vợ làm theo lời dặn dò của chồng, từ đó trở đi thái độ
đối với mẹ chồng đã hoàn toàn thay đổi. Mỗi ngày sớm tối đều đến phòng vấn an
mẹ chồng một cách hòa nhã vui vẻ, lúc rảnh rỗi thì trò chuyện với mẹ chồng, lời
nói hết sức nhu hòa, thái độ mười phần thân thiết. Việc làm này đã hóa giải
được nỗi cô đơn của mẹ chồng, sưởi ấm tâm hồn của bà, khiến cho bà cảm thấy hài
lòng mãn nguyện. Cũng vì vậy mà trong một tháng bà không hề nổi giận một cách
vô duyên vô cớ, cũng chẳng chỉ tay giậm chân mắng người, đối với nàng dâu vô
cùng tốt đẹp và yêu thương. Một tháng trôi qua, người thương nhân hỏi vợ mình:
“Gần đây mẹ đối với nàng thế nào?” Người vợ trả lời: “Mẹ đối với em gần đây tốt
hơn lúc trước rất nhiều”. Người thương nhân lại nói: “Vậy nàng hãy vui vẻ hầu
hạ mẹ thêm một tháng nữa xem sao?” Một tháng nữa lại trôi qua, người thương
nhân cầm một con dao sắc đến hỏi vợ lần nữa: “Mẹ đối xử với nàng như thế nào
rồi?” Người vợ của thương nhân nói: “Ồ, mẹ dạo này đối với em rất tốt, đó là vì
em nghe theo lời dặn dò của chàng hầu hạ mẹ một cách hòa nhã vui vẻ nên mẹ mới
đối xử tốt với em, thế nhưng em làm điều này một cách miễn cưỡng, e rằng không
duy trì được lâu.” Người thương nhân nghe xong tức giận thét lớn: “Đời người
lấy chữ hiếu làm gốc, ân đức của cha mẹ xả thân cũng khó đáp đền, nàng đã gả
cho ta, cùng ta chung sống, lẽ ra phải xem mẹ của ta như mẹ ruột của mình mà tận
hiếu đạo. Thế nhưng sau khi nàng gả vào gia đình này, đối với mẹ ta ngỗ nghịch
bất hiếu, chẳng những không đem đến sự ấm áp về mặt tinh thần cho mẹ, mà còn
đối xử rất lạnh nhạt với bà. Nàng lại không hề biết phản tỉnh mà mỗi đêm đều kể
xấu mẹ với ta, sau đó ta giả vờ muốn giết mẹ, nàng lại còn tán thành. Ta mới
dạy nàng thử hầu hạ mẹ một cách ôn hòa vui vẻ, nàng miễn cưỡng làm trong hai
tháng qua, chứng minh rằng mẹ của ta rất là từ ái. Trước đây mẹ thỉnh thoảng
tức giận hoàn toàn là do sự lạnh nhạt của nàng, do sự kích động về mặt tinh
thần của nàng gây nên. Nàng là một người con dâu ngang ngược bất hiếu như vậy,
ta cần nàng để làm chi nữa?” Nói đoạn vung dao muốn chém vợ, vợ của anh bị lưỡi
dao cảnh cáo của chồng làm cho khiếp sợ xanh mặt, toàn thân run lẩy bẩy, quỳ
xuống đất xin tha tội. Người thương nhân nhìn thấy vợ đã biết hối cải, quăng
con dao xuống, lấy từ trong tay áo ra một quyển Kinh “Phật nói ơn nặng của cha
mẹ khó báo đáp” do một vị Hòa Thượng đã tặng bảo vợ sớm tối kiền thành đọc
tụng, y giáo phụng hành. Từ đó trở đi, người vợ đã trở thành một nàng dâu hiếu
thuận. Câu chuyện này mỗi lần giảng bài tôi đều thích kể, là một câu chuyện rất
chân thật. Một mặt câu chuyện cho thấy người chồng này vô cùng trí tuệ, biết
làm thế nào dẫn dắt dạy bảo vợ mình, không xử sự cứng nhắc, nếu không thì sẽ
thêm dầu vào lửa. Mặt khác câu chuyện còn cho thấy người vợ này đóng giả mà có
thể phát sinh ra tình cảm thật, thế nhưng chúng ta biết không thể cứ giả vờ mãi
như thế được. Người vợ cũng nói thật lòng là nếu cứ đóng giả như thế cô ta
không thể làm được dài lâu, cần phải hiểu rõ đạo lý. Thế nên, sau cùng người
chồng đã đưa cho cô một cuốn sách để cô đọc tụng nhằm hiểu rõ đạo lý. Qua câu
chuyện này chúng ta thấy rằng mỗi một nàng dâu cần phải thông qua học tập để nâng
cao bản thân, khi đã thấu tỏ đạo lý rồi thì trên mặt sự mới có thể làm được bền
lâu, mới có tâm nhẫn nại, có chí hướng xa rộng, như vậy làm sẽ tương đối dễ
dàng hơn.
Còn có một câu chuyện khác xảy ra vào năm
thứ 23 thời Gia Khánh triều Thanh, tại tỉnh Giang Tô, huyện Vô Tích, thôn Tào
Khê có một nàng dâu họ Tào là một phụ nữ chua ngoa đanh đá. Bình thường nàng ta
rất lười làm việc nhà, tất cả những việc như nấu cơm, giặt đồ cho đến quét dọn
đều do một tay người mẹ chồng già yếu lọm khọm làm. Mẹ chồng nàng tuổi tác cao,
thể lực suy yếu đương nhiên công việc nhà không thể làm tươm tất, hoặc là phòng
ốc quét dọn không sạch sẽ, hoặc là nấu nướng nêm nếm nhạt nhẽo, thế nên bà
thường bị nàng dâu hỗn hào la mắng. Con trai của bà lại là một kẻ bạc nhược bất
tài, ngồi nhìn vợ ngỗ nghịch với mẹ ruột mà không dám khuyên can thì nói gì đến
việc bảo ban dạy dỗ. Hàng xóm láng giềng có khi nhìn không vừa mắt nên thỉnh
thoảng qua khuyên giải, nhưng không thể nào giảm được tính xấu của nàng dâu.
Còn người mẹ chồng, vì quá yêu thương cháu trai của mình mà cam chịu bị con dâu
lăng nhục, ngậm bồ hòn làm ngọt, lâu dần cô con dâu càng được nước làm tới, hỗn
xược chẳng kiêng dè. Có một ngày người mẹ chồng chơi đùa cùng đứa cháu, chẳng
ngờ đứa cháu trợt chân ngã, va đầu xuống đất. Người con dâu cho rằng mẹ chồng
quá bất cẩn làm đứa con của mình bị thương nên đã lớn tiếng mắng mẹ chồng thậm
tệ. Đương lúc nàng ta hung hăng mắng chửi khiến mẹ chồng lòng đau vô hạn thì
bỗng nhiên mây đen bốn bề kéo đến, mưa như trút nước, chẳng mấy chốc trong và
ngoài nhà đều đầy cả nước. Nàng dâu ngỗ nghịch hai châm dẫm trên lớp đất bùn,
bởi vì cơn mưa lớn làm đất biến thành bùn, người con dâu bị lún trong lớp bùn
đó, càng lún càng sâu, nàng ta kinh hãi, hốt hoảng la lớn: “Mẹ ơi cứu con! Mẹ
ơi cứu con!” Người mẹ chồng nhìn thấy nàng dâu trong tình cảnh nguy nan đó đã
quên hết nỗi oán hận thường ngày, muốn cứu lấy cô ấy, nhưng vì mưa to gió lớn
bà đành bó tay hết cách, hơn một nửa người của nàng dâu bị lún sâu dưới lớp đất
bùn, nàng ta đau khổ kêu khóc, nhưng khóc cũng chẳng ích gì, chưa đến một giờ
sau cả người nàng ta chìm sâu dưới đất. Sau cơn mưa to gió lớn, những người
hàng xóm đào nàng ta ở dưới đất lên, nàng ta đã chết vì ngạt thở, cái chết thảm
này có khác gì cảnh tượng bị chôn sống. Mọi người gần xa nhìn thấy cảnh tượng
kỳ lạ đó đều nói đây là sự cảm ứng của việc ngỗ nghịch mà bị vùi thân. Những
câu chuyện như thế này rất nhiều, mặc dù mọi người lúc bình thường không nghe,
cũng chẳng nghĩ đến nhưng đừng cho rằng những việc mình làm ra không có quả
báo, những gì chúng ta đã làm, gieo nhân gì nhất định sẽ gặt quả đó, không có
chuyện gieo nhân chẳng gặt quả. Một khi bạn đã gieo nhân xuống thì sẽ cho ra
quả, vấn đề là thời cơ đã chín muồi hay chưa mà thôi. Giống như trong nhân gian
có câu nói rằng: “Thiện ác sau cùng đều có báo ứng, không phải chẳng báo mà
thời gian chưa đến đó thôi”.
Còn có một câu chuyện khác kể về mãng xà ăn
thịt nàng dâu hỗn. Câu chuyện xảy ra cách đây rất lâu, ở vùng Cao Xuyên có một
người ăn xin, người này vốn có một căn nhà tồi tàn ở quê nhưng từ khi vùng Cao
Xuyên gặp nạn thủy tai thì túp lều tranh để che mưa chắn gió của anh ta đã bị
nước lớn cuốn đi rồi, từ đó về sau anh trở thành người ăn xin vô gia cư. Anh
còn một người mẹ già hơn bảy mươi tuổi và một người vợ chưa đến ba mươi tuổi
cùng nhau chung sống tại một ngôi miếu đổ nát qua ngày. Đó là ngôi miếu thờ
thần thổ địa, rất nhỏ hẹp, do thiên tai liên miên năm này sang năm khác, người
dân trong vùng khó kiếm đủ cái ăn cái mặc nên chẳng có tiền quyên góp sửa sang
lại ngôi miếu. Người trong vùng vì không cách gì sinh sống đành phải bỏ xứ mà
đi. Trước khi gia đình người ăn xin dọn đến ngôi miếu thì nơi này từ lâu chẳng
có một bóng người, trong miếu mạng nhện giăng đầy khắp nơi, trên nóc miếu lỗ
chỗ những ô mưa dột. Nhưng đối với gia đình người ăn xin này mà nói, sau thiên
tai có thể tìm được một chốn dung thân như thế này chẳng phải là chuyện dễ.
Người ăn xin tuy nghèo khổ ba bữa chẳng đủ ăn nhưng đối với mẹ vô cùng hiếu
thuận. Ngoài nghề hành khất, anh còn đi nhặt hạt lúa mì rơi. Đến vụ thu hoạch,
trong lúc những người nông dân gánh từng bó lúa mì được gặt từ ruộng trở về nhà
thì có rất nhiều hạt lúa rơi vãi ở trên đường, người ăn xin đó ngày ngày nhặt
những hạt lúa mì rơi trên đường, lần nào anh cũng thu hoạch được kha khá. Đến một
ngày nọ anh ta từ bỏ nghề hành khất, mỗi ngày chỉ ở trên đường nhặt lúa mì, vất
vả cả một ngày nhặt được một đấu lớn mang về nhà. Mẹ và vợ nhìn thấy anh đem về
nhà một đấu lớn thì như nắng hạn gặp mưa, vui mừng khôn tả, mong được ăn một
bữa no nê. Anh bảo vợ nghiền hạt lúa mì thành bột, dặn dò dùng bột mì ngon làm
thành bánh để mẹ ăn. Anh hành khất hiếu thảo với mẹ như thế, nào ngờ vợ của anh
là kẻ lòng lang dạ sói, nghe chồng dặn dò thì vâng vâng dạ dạ nhưng sau lưng
thì âm thầm làm trái, đem phần bột mì ngon giấu riêng làm bánh cho mình ăn, lấy
bột mì xấu hòa với nước dơ làm thành bánh cho mẹ chồng ăn. Người mẹ ăn bánh cảm
thấy mùi vị rất khó nuốt nên đã nhổ ra, bụng cũng bắt đầu lâm râm đau. Đêm hôm
đó, gió mưa vần vũ, trong ngôi miếu hoang tối đen như mực, đột nhiên nghe tiếng
thét của người vợ chàng ăn xin, anh thắp đèn tự mình đến xem, phát hiện thấy
một con rắn lớn chui vào ngực của vợ mình, khoét một lỗ to ở tim, máu tươi tuôn
chảy, chỉ trong phút chốc nàng dâu xấu xa đó đã hồn lìa khỏi xác. Những người
dân ở gần ngôi miếu biết câu chuyện kỳ lạ này, một đồn mười, mười đồn trăm, đổ
xô đến xem cái đuôi dài hơn hai thước của con rắn lớn còn đang nghoe ngẩy trong
ngực của vợ chàng ăn xin. Những câu chuyện như thế này trong cuộc sống rất
nhiều, chúng ta hằng ngày đọc nhiều rồi sẽ khởi lên tâm kính sợ. Không hẳn là
kẻ ác sẽ bị rắn cắn hay bị chôn sống như hai câu chuyện kể trên mà hiện nay quả
báo lại là tai nạn giao thông đột ngột, hoặc là một ngày nọ kiểm tra sức khỏe
phát hiện ra rằng mình mắc chứng bệnh nào đó, chẳng phải do vấn đề dinh dưỡng
hoặc do bản thân xui xẻo mà do những hành vi việc làm mỗi ngày của chính mình
gây nên. Sự tích cóp từng chút một không phải là điều vô ích, chút việc thiện
nhỏ tích lâu ngày trở thành thiện lớn, ác nhỏ tích dần thành đại ác, sau cùng
sẽ giáng lên đầu của chính ta.
Chúng ta hãy xem câu kết của chương này.
CỐ NỮ HIẾN VIẾT: PHỤ NHƯ ẢNH HƯỞNG, YÊN BẤT
KHẢ THƯỞNG. (Tạm dịch: Cho nên sách “Nữ Hiến” có câu: “Con dâu vâng theo mệnh
lệnh của cha mẹ chồng như bóng đi sát theo hình, như tiếng vọng gắn liền với âm
thanh thì đâu có lý nào không có được sự yêu thương của cha mẹ chồng cơ chứ?”)
Hai chữ “ảnh” và “hưởng” ở đây nói về sự
hiếu thuận của nàng dâu đối với mẹ chồng, giống như cái bóng luôn luôn đi theo
thân hình, giống như tiếng vang khi gõ vào ly, nhất định luôn đi đôi với nhau.
Nếu như nàng dâu có thể làm được như vậy thì sẽ nhận được sự khen ngợi của mẹ
chồng.
Cụ thể trong việc phụng sự cha mẹ chồng,
chúng ta hãy cùng nhau học qua sách “Nữ Luận Ngữ” một chút. “Nữ Luận Ngữ” giảng
về mặt sự, nghĩa lý không sâu xa như “Nữ Giới”, đa số lời văn trong “Nữ Giới”
đều là ý tại ngôn ngoại. Nếu như không hiểu thấu suốt mà làm thì sẽ rất phí
sức, chẳng dễ làm. “Nữ Luận Ngữ” có tên gọi đầy đủ là “Tống Thượng Cung Thị Nữ
Luận Ngữ”, Tống là họ của hai chị em Tống Nhược Chiêu và Tống Nhược Hoa thời
nhà Đường, hai bà cùng nhau viết nên tác phẩm giáo dục về Nữ Đức này. Năm chị
em gái của nhà họ Tống đều rất ưu tú, ở trong cung cũng là thầy của hoàng đế và
hoàng hậu. Chúng ta cùng nhau xem chương thứ sáu của sách “Nữ Luận Ngữ” giảng
về việc phụng sự cha mẹ chồng. Trước khi xem chương này chúng ta hãy xem năm
chương phía trước nói về điều gì để có thể hiểu rõ hơn. Chương đầu tiên là “Lập
Thân”, chương thứ hai là “Học Tác”, chương thứ ba là “Học Lễ”, chương thứ tư là
“Tảo Khởi” (dậy sớm), chương thứ năm là “Thị Phụ Mẫu” (phụng sự cha mẹ). Chúng
ta xem qua như vậy thì hiểu được rằng một người con gái nếu như muốn có một đời
sống hôn nhân như ý, hạnh phúc thì trên thực tế bắt đầu từ lúc cô ấy chào đời
cho đến lúc được gả vào nhà người, giai đoạn này người phụ nữ cần phải hoàn
thành năm môn học này. Ai là người giúp bạn hoàn thành năm môn học này vậy?
Chính là cha mẹ của bạn, nếu như người làm mẹ không giúp con gái mình lập thân
tốt, không dạy con học cách làm việc, không dạy con học lễ, không dạy con thức
dậy sớm và nên phụng sự cha mẹ như thế nào thì đến khi con gái được gả và nhà
chồng rồi sẽ chẳng biết làm việc gì cả. Đến lúc đó phải đợi mẹ chồng dạy dỗ thì
sẽ rất khó khăn, bạn chắc chắn sẽ không nhận được vẻ mặt và lời nói dễ chịu của
mẹ chồng. Nếu như sau ba ngày bạn chịu không nổi, hoặc sau ba tháng bạn chịu
không nổi thì thật sự sẽ là đường ai nấy đi. Thế nên, mỗi một người mẹ, nếu có
con gái, mong rằng con của mình tương lai sẽ có cuộc sống như ý thì không phải
dùng tiền đầu tư nhan sắc cho con, đưa con đi phẫu thuật thẩm mỹ, cũng chẳng
phải để con học bao nhiêu kiến thức, rành bao nhiêu món đồ hiệu, ăn uống chơi
bời thoải mái. Cô gái như thế nếu như được gả vào nhà người khác thì sẽ thành
một nàng dâu ham ăn lười làm, ái mộ hư vinh, có người mẹ chồng nào thích con
dâu như vậy chứ? Vì vậy, trước khi học cách phụng sự cha mẹ chồng thì cần phải
học hiểu và làm được những điều được dạy ở các chương trước đó. Trong chương
“phụng sự cha mẹ chồng” này có nói rằng: “Cha mẹ chồng là chủ nhân của gia đình
chồng, hãy đối đãi với cha mẹ chồng giống như cha mẹ ruột. Đối với cha chồng
phải hết sức hiếu thuận, không được tùy tiện cãi lại cha chồng, cũng không được
quá thân cận cha chồng. Nếu như cha chồng có điều gì sai bảo thì phải lập tức
đến nghe dặn dò. Khi mẹ chồng ngồi thì nàng dâu đứng, nếu mẹ chồng có yêu cầu
gì phải mau chóng đi làm. Sáng sớm mở cửa thật nhẹ tay, đừng kinh động đến mẹ
chồng. Phải dậy sớm quét dọn nhà cửa cho sạch sẽ, giúp mẹ chồng rửa mặt xúc
miệng.” Những chi tiết nhỏ này thể hiện ra tâm cung kính và hiếu đạo đối với mẹ
chồng. Nhưng các nàng dâu hiện nay của chúng ta rất ít người suy nghĩ đến những
chi tiết nhỏ này trong cuộc sống, ví dụ như làm cơm, chúng ta thường nấu theo khẩu
vị của chính mình, tôi thích ăn cứng, nấu cơm cũng nấu cứng một chút để nhai
nhưng lại không nghĩ đến răng của cha mẹ chồng vốn không còn cứng chắc nữa, cần
phải ăn cơm mềm. Bản thân tôi rất thích ăn nhạt, nhưng cha mẹ chồng lại thích
mùi vị đậm đà, tôi cũng chẳng nghĩ đến khẩu vị của cha mẹ chồng. Tôi trước đây
là như thế, không có tâm tinh tế, lo liệu mọi việc không được chu đáo. Thế nên,
chúng ta cần phải quan sát và thể hội được tâm của người khác.
Phần phía sau lại nói: “Mùa đông nấu nước
nóng, mùa hạ dùng nước lạnh cho cha mẹ chồng rửa mặt xúc miệng. Lúc bưng nước
đến phòng của cha mẹ thì đứng lui sang một bên, chờ cha mẹ rửa mặt xúc miệng
xong rồi mới đem nước đi đổ, chào cha mẹ buổi sáng xong rồi lui ra sau bếp
chuẩn bị bữa sáng”. Phải luôn luôn thấu hiểu lòng của người lớn tuổi. Ví dụ như
người lớn tuổi tiết kiệm trong việc mua sắm quần áo, không thích mua quần áo
mới thì chúng ta cũng đừng tùy ý mua quần áo mới để hiếu thuận cha mẹ, họ thấy
chúng ta tiêu tiền sẽ khó chịu không vui. Chúng ta cần phải nghĩ cách, ví dụ
như những quần áo mà chồng của tôi vừa mới mua về tôi cầm lấy đưa cho cha mẹ
chồng nói rằng: “Quần áo này anh ấy không còn mặc nữa, ba hãy lấy mặc đi ạ”.
Khi ăn cơm cũng như vậy, càng đơn giản càng tốt, nhưng đơn giản cũng cần phải có
dinh dưỡng, cần phải biết cách phối hợp món ăn. Tôi cảm thấy sức khỏe của người
cao tuổi không phải do ăn, ăn chỉ là thứ yếu, mà thứ quan trọng đó chính là tâm
của họ. Nếu như tâm của người già được an ủi thoải mái thì sẽ không sinh bệnh,
nếu như mỗi ngày lòng của họ vướng mắc một số chuyện, có sự rầu lo thì cho dù
có cho họ thức ăn ngon đến đâu, thậm chí là mỗi ngày ăn hải sâm, bào ngư đi
chăng nữa thì họ vẫn sinhbệnh, cho nên thể hội được lòng của người lớn tuổi
chẳng phải là việc dễ. Sẽ có những việc vượt quá khả năng của chúng ta nhưng
chúng ta cứ tận hết sức lực của mình mà làm.
Phần sau lại nói: “Việc hầu hạ cha mẹ chồng
cần phải làm được bền lâu, chẳng phải là việc ngày một ngày hai, việc này nếu
truyền ra bên ngoài sẽ được mọi người xưng là hiền phụ. Chớ học người điều xấu,
quát mắng cha mẹ chồng, than van kể khổ, gọi chẳng dạ thưa, đói no chẳng quản.
Người như thế bị gọi “ác phụ”, trời đất chẳng dung, thiên lôi nổi trận lôi
đình, trách phạt đến thân, chẳng còn đường hối”. Chương “phụng sự cha mẹ chồng”
trong sách “Nữ Luận Ngữ” rất ngắn gọn đơn giản, nhưng sự giải thích chi tiết
tường tận trên mặt sự cùng với chương “Khúc Tòng” là không hai không khác.
Chương “Khúc Tòng” giảng về mặt lý, còn chương này của “Nữ Luận Ngữ” đem lý
khai triển trên mặt sự, phù hợp với thời điểm. Những việc này thời xưa làm như
thế, cách thức làm của thời nay so với thời xưa có sự khác biệt và tương đồng,
không phải hoàn toàn y theo đó mà làm. Ví dụ như kinh văn thời xưa nói: “Theo
sát từng bước đi của cha chồng, sáng sớm nấu trà xong quỳ ở dưới đất dâng lên
cho cha”, đó là cái lễ thời xưa. Còn hiện nay chúng ta cần xét đến điều kiện
gia đình của mình, hoàn cảnh sống của chúng ta, tính cách và sở thích của cha
mẹ chồng, làm thế nào có thể khiến cho người lớn tuổi hoan hỷ. Cho nên, chương
“Khúc Tòng” từ trước đến sau đều giảng về một chữ “tâm”, cái tâm này khó đạt
được nhất, nếu như muốn chân thật có được lòng của mẹ chồng thì người làm con
dâu cần phải trải qua rất nhiều nỗi vất vả để cống hiến, không phải chỉ là một
số việc chúng ta làm ra trên bề mặt mà thôi.
Chúng ta học chương “Khúc Tòng” đến đây,
sau khi học xong tôi hy vọng mọi người khi thực hành vào trong cuộc sống thực
tế cần phải biết quán thông, thứ nhất đừng thực hiện sai lệch, thứ hai đừng quá
chấp trước. Nếu thực hiện sai sẽ trở nên quá đáng, nếu như vẫn không biết quay
đầu thì sẽ rất phiền phức, việc gì cũng cố gắng làm vừa phải, đúng mực là được.
Không phải hôm nay xem xong đĩa này hoặc là học xong bài giảng này về nhà đối
với mẹ chồng vô cùng tốt, qua hai ngày sau thì quên mất, chúng ta hãy làm từng
chút một. Tất cả những nàng dâu khi chung sống với mẹ chồng đều có rất nhiều
chuyện “đắng cay chua ngọt”, khi gặp phải những thử thách trong quan hệ với mẹ
chồng như thế, chúng ta cần thể hội điều gì? Đừng nghĩ đến cái sai của mẹ
chồng, chỉ ghi nhớ ý tốt của mẹ chồng, chỉ cần thầm lặng làm tốt vai trò của
mình là được. Bạn đối với cha mẹ ruột như thế nào thì đối với cha mẹ chồng cần
phải thận trọng dè dặt hơn thế, không được có hai lòng là được. Có một người
bạn nói với tôi rằng, cô ấy muốn rèn luyện chính mình, mỗi lần mua cho cha mẹ
ruột thức ăn ngon thì nhất định cũng mua cho cha mẹ chồng một phần, thậm chí
còn ngon hơn thế nữa, cha mẹ chồng đều rất vui. Một lần cô ấy đi Bắc Kinh, nghĩ
đến cha mình thích ăn món vịt quay Bắc Kinh, cô mua cho cha một túi được gói
đơn giản, còn mua cho mẹ chồng một túi được gói rất sang trọng, gồm có đầy đủ
bánh và nước tương ở bên trong. Khi mang về nhà mẹ của cô nhìn thấy có hơi
không hài lòng, cô ấy đã giải thích với mẹ rằng: “Mẹ con với nhau không cần
khách khí, nhưng cần phải chú trọng cái lễ đối với mẹ chồng của con bên đó”,
người mẹ của cô nghe xong cảm thấy có thể chấp nhận được. Cô ấy rất có trí tuệ,
không thiên vị mẹ ruột mẹ chồng, điều này cho thấy tâm không thiên lệch, khi tâm
ngay thẳng thì bạn không cần lo thế hệ sau của bạn sẽ có những hành vi không
tốt đối với bạn. Một lần khác, có một cô sau khi nghe tôi giảng xong đã chia sẻ
với tôi rằng con gái của cô đối xử với cô không tốt, đặc biệt con gái của cô
hiện nay đã trưởng thành và nói rõ với cô rằng: “Mẹ đối xử với bà nội của con
không tốt, không công bằng, mẹ đối xử với bà ngoại rất tốt, nhưng đối với bà
nội không được tốt.” Sau đó, cô ấy đã sám hối với tôi rằng quả thật là như vậy,
mỗi lần lễ Tết cô đều mang bao nhỏ bao lớn đến hiếu thuận mẹ ruột của mình, đây
có phải là thực sự hiếu hay không? Không phải là hiếu thật sự, trong sách “Giáo
Nữ Di Quy” có một đoạn như thế này: “Nếu như có nàng dâu nào không hiếu thuận
với mẹ chồng, mà chỉ hiếu riêng với mẹ ruột thì đó chẳng được xem là hiếu vậy.
Đối với mẹ chồng không có hiếu thì hiếu với mẹ ruột chỉ là tiếng xấu, sao gọi
là hiếu với mẹ được?”. Kết quả, con con gái của cô sau khi lớn lên đã không
đồng ý với cách làm của mẹ mình. Thế nên, phụ nữ cần hiểu rõ điều này, con gái
cùng với bà nội đều có quan hệ huyết thống, đây là việc không thể phủ định, có
cắt đứt cũng không thể nào cắt đứt được, nếu như bản thân không hiểu đạo lý,
làm ra một số việc trái ngược với quy luật tự nhiên, trái với hiếu đạo thì nhất
định sẽ gặp phải những tình huống xấu, có khi tai ương còn giáng xuống con cái
của mình, việc này rất bình thường. Nếu như gặp phải mẹ chồng khắc nghiệt, nói
lời rất hà khắc, làm ra một số việc không thể nào hiểu nỗi, khiến người khác
cảm thấy quái lạ, thì chúng ta nên tự an ủi chính mình rằng: “Trong lòng của mẹ
có một số việc mà mình vẫn chưa hiểu thấu. Tóm lại, nhất định không được nổi
giận, nếu như nổi giận thì cho dù mình làm việc tốt đến đâu cũng sẽ trở nên vô
nghĩa.” Khi bạn không nổi nóng thì mẹ chồng có nói thế nào cũng được, làm thế
nào cũng được, cứ nghe rồi để sang một bên, bạn sẽ cảm thấy mẹ chồng làm rất
tốt, chẳng có vấn đề gì cả. Cho dù bà đem đồ đạc của bạn ở phòng này để sang
phòng khác thì cứ để bà làm, tự mình để lại chỗ cũ sau, đừng quá để ý đến. Bà
tuổi tác đã cao như vậy, bạn thử nghĩ nếu như đó là mẹ ruột của bạn thì bạn sẽ
không nổi nóng, nhưng nếu đó là mẹ chồng thì bạn lại cảm thấy bà phải nên như
thế này thế nọ. Thế gian không có việc gì phải nên làm như thế này thế nọ cả mà
phàm những gì bà đối xử với bạn đều có nhân quả ở bên trong, có thể là bạn
không nhìn thấy được mà thôi. Có câu nói rằng “Nghịch cảnh đến hãy cứ tiếp
nhận”, cái sau này bạn nhận được sẽ là phước báo, tương lai quả báo sẽ đến với
bạn. Hiện giờ bạn hãy nên cảm ân mẹ chồng hoặc cha chồng, người đã ban cho bạn
phước báo đó, đối với hết thảy người và việc mang nghịch cảnh đến cho bạn, bạn
đều cảm ân.
Chương “Khúc Tòng” chúng ta hôm nay học đến
đây, đây cũng là một môn học quan trọng trong cuộc đời, bản thân tôi tu học vẫn
còn kém, nên vẫn đang học tập nhiều lần. Hy vọng tất cả mọi người đều cùng nhau
nâng cao chính mình, thông qua việc học tập những lời giáo huấn tốt đẹp của cổ
Thánh tiên Hiền có thể chân thật tìm về với bản tính của chính mình, có thể có
được niềm vui chân thật, không còn phiền não nữa. Cảm ơn chư vị thầy cô giáo!
PHỤ LỤC BÀI HÁT: MẸ CHỒNG CŨNG LÀ MẸ.
Mẹ chồng cũng là mẹ, mẹ cả đời vất vả, nuôi
con trai trưởng thành. Nay con dâu về báo đáp, nhẹ nhàng gọi tiếng mẹ.
Mẹ chồng cũng là mẹ, mẹ thắt lưng buộc
bụng, mồ hôi chảy ướt má, nuôi con trai trưởng thành. Chân thành gọi tiếng mẹ,
hôm nay con dâu về nhà mình, con dâu chải mái tóc trắng cho mẹ, lau mồ hôi cho
mẹ.
Mẹ chồng cũng là mẹ, mẹ cả đời vất vả, nuôi
con trai trưởng thành, nay con dâu về báo đáp, khiến mẹ hết muộn phiền, khiến
mẹ hết bận lòng, cuộc sống hạnh phúc như mật ngọt, để mẹ có ngôi nhà ấm áp.
Thân thiết gọi tiếng mẹ, hôm nay con dâu đã
về nhà mình, con dâu khiến cuộc sống của mẹ hạnh phúc vui vẻ qua tuổi già! con
dâu sẽ khiến cuộc sống của mẹ hạnh phúc vui vẻ qua tuổi già! con dâu sẽ khiến
cuộc sống của mẹ hạnh phúc vui vẻ qua tuổi già!
----------------------
Nữ Đức Vi Yếu -
Chương 7: Hòa Thúc Muội
Nhãn
Các thầy cô giáo tôn kính, xin chào mọi
người. Chúng ta cùng nhau học tập tiếp chương thứ bảy của sách “Nữ Giới” là
“Hòa Thúc Muội”, đây cũng là chương cuối cùng của sách. Trong chương cuối này
chúng ta có thể nhìn thấy được dụng ý của Ban Chiêu đó là “gia hòa thiên hạ
hưng”. Những điều phần trước chúng ta đã học như là kính thuận, phụ hạnh,
chuyên tâm, hay khúc tòng thì chung quy lại đó là làm được chữ “hòa” trong gia
đình, “hòa” là tiêu điểm chính của toàn bộ Kinh văn. Trong chương “Hòa Thúc
Muội” này Ban Chiêu đã tốn rất nhiều giấy mực giảng giải làm thế nào để thực
hiện được chữ hòa. Chúng ta hãy xem phần “Tiên Chú” của Vương Tương. “Thúc muội
là em trai và em gái của chồng, anh trai và chị gái của chồng đã thành gia lập
thất, các em trai và gái nhỏ tuổi vẫn còn ở bên cha mẹ chồng, làm chị dâu nên làm
thế nào chung sống hòa thuận với các em, khiến cho cha mẹ chồng vui lòng.” Ở
đây chúng ta phải hiểu rằng, Ban Chiêu không chỉ khuyên phụ nữ chúng ta chung
sống hòa thuận với người thân trên dưới trong gia đình nhỏ của mình mà từ “gia
hòa” có thể làm được “thiên hạ hưng”, từ gia đình an định mà làm được “thiên hạ
bình”. Vậy thế nào gọi là “hòa”? Chúng ta hãy xem chữ “hòa” (和), bên phải có chữ
“khẩu” (口),
có nghĩa là muốn làm được “hòa” thì phải bắt đầu từ cái miệng, trong nhà không
được bàn chuyện thị phi hay dở của nhau. Có câu “tâm bình ắt khí hòa”, nếu
miệng không nói nhều lời tranh chấp hơn thua thì tâm của chính mình sẽ dễ an
định, tính tình sẽ dần nhu thuận. Bắt đầu từ tâm hòa, khẩu hòa rồi đến thân
hòa, khi làm được tâm bình khí hòa rồi thì mọi người trong gia đình sẽ dễ dàng
chung sống hòa bình với nhau. Trong xã hội hiện nay gia đình có hòa được hay
không then chốt ở chỗ có thể xem nhẹ được đồng tiền hay không. Mỗi một người có
giá trị quan khác nhau, một khi không đạt được thống nhất về mặt kiến giải thì
bước đầu tiên để “hòa” đã không có. Tuy nhiên, chúng ta không được yêu cầu
người khác “hòa” với chúng ta, chỉ yêu cầu bản thân “hòa” với người khác. Tiến
thêm bước nữa đó chính là yêu cầu tập tính của mình “hòa” được với tự tính của
chính mình. Nếu như tập tính của mình không tốt thì phải chỉnh sửa lại cho
tương ưng với tự tính. Tự tính là thuần thiện thuần tịnh, tự là nhân, nghĩa, lễ, trí, tín. Tự tính là giữ
tốt đạo làm dâu, đạo làm vợ, đạo là mẹ, đạo làm con, còn đối phương có giữ được
đạo làm mẹ chồng, đạo làm chồng hay không chúng ta không quan tâm, nhất là đối
với bậc trưởng bối. Có một nhân viên đã nói với tôi rằng: “Người kia thu một
ngàn tệ tiền hoa hồng, tôi chỉ thu có năm trăm tệ, nếu không thu trong lòng rất
khó chịu”. Tôi nói: “Chẳng lẽ người kia muốn nhảy lầu, bạn cũng muốn nhảy lầu
theo sao? Anh ta nhảy từ tầng thứ mười xuống, chẳng lẽ bạn nói tôi nhảy từ tầng
thứ tám xuống, kém anh ấy hai tầng, nếu không nhảy thì cảm thấy rất khó chịu
sao?” Sau đó, anh ấy nói với tôi: “Hai việc này không như nhau, đây là tiền
mà”. Tôi nói: “Đồng tiền này cầm bỏng tay đấy, đồng tiền này không những sẽ
khiến bạn tổn phước, tổn đức hạnh mà tương lai lẽ ra bạn có thể kiểm được năm
mươi ngàn tệ, nhưng bởi vì năm trăm tệ này mà không có được nữa. Từ xưa đến nay
chẳng phải đều có những việc như thế này hay sao? Tham chút tiện nghi sau cùng
bị thiệt thòi lớn”. Bất luận cậu nhân viên đó có nghe hiểu lời tôi nói hay
không không quan trọng nhưng tôi cảm thấy mình làm chủ thì cần phải làm trọn
đạo “quân, thân, sư”, chẳng những quản lý cậu ấy mà còn phải làm thầy của cậu
ấy, có lẽ tư cách làm thầy của tôi còn chưa đủ nhưng tôi đã hết lòng với cậu ấy
rồi, đã giải thích rõ cho cậu ấy, như vậy là được rồi. Ở trong gia đình cũng
như thế, không nên so sánh hơn thua, đừng nên có suy nghĩ rằng “các em trai em
gái của anh ấy còn trẻ khỏe mà chẳng bỏ sức cũng chẳng bỏ tiền ra, vậy vì sao
tôi phải làm việc đó cơ chứ?” Nếu như bạn có cái tâm này thì tất cả thiện niệm,
thiện hạnh của bạn đã bị hủy hoại mất rồi, không phải do người khác đoạn mất mà
do chính mình hủy mất.
Đối với tiền bạc, chúng ta cần phải nhìn
thấu. Đây chính là cửa ải thứ nhất mà chúng ta cần vượt qua khi học văn hóa
truyền thống. Cửa ải này rất thực tế. Cho dù chúng ta có giảng thấu đại kinh
đại luận đến đâu nhưng khi đối mặt với hiện thực cuộc sống thì cái nào cũng
dính đến tiền, trong phút chốc nhìn không thấu thì liền rơi vào đó, vậy đây là
cửa ải thứ nhất cần phải vượt qua. Cửa ải thứ hai là danh, thứ ba là sắc. Mỗi
một cửa ải đều là sự khảo nghiệm trong thực tế cuộc sống, không phải là bàn
việc quân trên giấy, Triệu Quát bởi vì bàn việc quân trên giấy mà bị chết. Mẹ
của ông không muốn ông ra chiến trường đánh nhau, quốc vương không đồng ý, mẹ
của ông nói: “Nếu ngài muốn nó đi cũng được, nhưng phải miễn tội cho tôi, sau
này đừng truy cứu tôi.” Nhà vua nói: “Được, không truy cứu”. Kết quả Triệu Quát
bại trận, thế nên không ai hiểu con bằng mẹ. Chúng ta không được bàn việc quân
trên giấy, học văn hóa truyền thống cần phải xông pha thực tế vào hiện thực.
Bên trái chữ “tiền” (錢) là bộ “kim” (金), bên phải là hai
chữ “qua” (戈)
nghĩa là cái mác, một loại vũ khí giết người. Thế nên, nếu vấn đề tiền bạc
chẳng thông thì không giết người thì cũng làm mình bị thương. Đối với tiền tài
phải nhìn cho thấu, người xưa xem tiền tài là thứ cần phải được lưu thông, nếu
bạn không lưu thông mà giữ chặt tiền, xem tiền còn nặng hơn tính mạng thì giống
như vũng nước tù đọng cáu bẩn vậy. Người xưa có câu: “Tàng giả, đa tàng tất hậu
vong” (Kẻ tích trữ nhiều về sau ắt mất mát lớn). Tiền mà bạn tích trữ nhất định
sẽ có một ngày đội nón ra đi, có thể là nó sẽ được dùng vào một trận bệnh nặng
nào đó, chi bằng hãy đem số tiền đó ra cứu tế những người cùng khổ, sao phải
dùng nó để nộp cho bệnh viện làm gì? Trong cuộc sống hiện nay, rất ít người xem
nhẹ tiền tài, tôi đã gặp rất nhiều người có tiền, càng có nhiều tiền thì càng
không buông xuống được. Nhưng có một số người khác trong quá trình buông xả
tiền tài của họ lại sinh ra vấn đề. Có một vài người học văn hóa truyền thống
muốn xem nhẹ tiền tài, bán hết nhà cửa rồi đem số tiền đó đi quyên tặng hết,
nói rằng “tôi thứ gì cũng đều xả hết rồi!”. Sau đó họ đến hỏi tôi: “Cô Tịnh Du
à, cô cảm thấy tôi làm như thế có đúng không?” Tôi cười và nói rằng: “Thật ra
cái gọi là buông xả thực sự không phải là bán hết sạch đồ, trên người không có
đồng nào thì có vẻ như không màng đến tiền bạc, không phải như vậy, bạn phải xả
ở trong tâm, đương nhiên trên mặt sự cũng phải làm, nhưng không phải làm một
cách mù quáng, phải làm một cách có trí tuệ. Không phải đem tiền cho người khác
muốn làm gì thì làm, nếu như họ dùng tiền này để tạo ác nghiệp thì không tốt
rồi. Vì vậy, khi chúng ta làm việc gì không được làm đến mức cực đoan, mà phải
hợp thời, hợp nơi chốn, hợp hoàn cảnh mà làm.
Việc chung sống hài hòa với anh chị em
chồng trong cuộc sống hiện thực đó chính là phải nhìn thấu vấn đề tiền tài, mặc
dầu còn nhiều vấn đề khác cần phải nhìn thấu, nhưng đồng tiền luôn là thứ gây
ra những tranh chấp trong gia đình. Thế nên, bản thân không nên tính toán,
không so đo so sánh với người trong nhà, chỉ cần mình làm được là tốt rồi.
Chúng ta hãy xem phần Kinh văn cụ thể:
PHỤ NHÂN CHI ĐẮC Ý Ư PHU CHỦ, DO CỮU CÔ CHI
ÁI KỶ DÃ. CỮU CÔ CHI ÁI KỶ, DO THÚC MUỘI CHI DỰ KỶ DÃ. DO THỬ NGÔN CHI, NGÃ CHI
TÀNG PHỦ HỦY DỰ, NHẤT DO THÚC MUỘI. THÚC MUỘI CHI TÂM, BẤT KHẢ THẤT DÃ. (Tạm
dịch: Phụ nữ có được tình yêu của chồng là do được cha mẹ chồng yêu thương. Cha
mẹ chồng yêu thương là do được em trai, em gái của chồng yêu mến. Từ đó suy ra,
sự vinh hay nhục của chính mình là do em trai, em gái của chồng mà nên, vì vậy
không được để mất lòng em trai, em gái của chồng)
Phần “Tiên Chú” ghi rằng: “Người làm dâu
không dám thất lễ đối với em trai, em gái của chồng, về sau sẽ khiến cha mẹ
chồng hoan hỷ, được sự yêu thương của cha mẹ chồng, sau cùng sẽ khiến chồng hài
lòng. Người làm vợ có phải là bậc hiền huệ hay không, bị hủy báng hay tán thán
đều là do em trai và em gái của chồng mà ra. Thế nên, không được để mất lòng
họ, nếu không sẽ thất kính.” Từ đây chúng ta nhìn thấy chữ “giới” trong từ “Nữ
Giới” của Ban Chiêu chính là lời dạy bảo, cũng là sự thể hội cả một đời của bà.
Giống như bóc vỏ măng tre từng lớp từng lớp một đến sau cùng nhìn thấy được
thực chất. Lớp vỏ thứ nhất đó là việc kết hôn, nên đối xử với chồng như thế
nào? Nếu chỉ là phu thê ân ái không thôi thì vẫn chưa gọi là rốt ráo, mà còn
phải đối xử tốt với cha mẹ của chồng, phải biết làm thế nào hiếu kính, hiếu
thuận cha mẹ chồng, không chỉ dừng lại ở đó mà đối với em trai và em gái của
chồng cũng cần phải quan tâm. Trong xã hội hiện nay, có thể những người là con
một không phải đối diện với trường hợp như vậy, nhưng bên nhà chồng vẫn còn có
bà con bạn bè thân thích, không thể chỉ có một người. Đối với bà con thân thích
và bạn bè tốt của chồng thì người làm vợ phải biết đừng chỉ xem bản thân là
trọng. Đại ý của đoạn này đó là phụ nữ cần phải mở rộng tâm lượng, lòng nhân ái
từng tầng từng lớp mà mở rộng ra, giống như gió thổi trên sóng nước vậy, từng
đợt sóng nước lớp lớp mở rộng ra, càng mở càng rộng. Khi tâm đã rộng mở thì có
thể dung nạp được nhiều việc hơn, nền tảng gia nghiệp sẽ được vững chắc.
NHÂN GIAI MẠC TRI, THÚC MUỘI CHI BẤT KHẢ
THẤT, NHI BẤT NĂNG HÒA CHI DĨ CẦU THÂN, KỲ TẾ DĨ TAI. (Tạm dịch: Người thông
thường không biết rằng không được để mất lòng em trai em gái của chồng, không
chung sống hòa thuận với các em của chồng mà vẫn mong được lòng cha mẹ chồng,
đây là việc hồ đồ lắm vậy)
Người ta đều không biết chung sống hòa
thuận với các em trai em gái của chồng nên mới đắc tội với cha mẹ chồng, đây là
một vấn đề lớn. Chữ “tế” có nghĩa là chướng ngại, che lấp, che lấp gì vậy? Che
lấp cái tâm thấu hiểu đạo lý của người làm vợ, chỉ là một đạo lý nhỏ thôi nhưng
người làm vợ đã không nhìn thấu. Bạn đừng xem chồng chỉ là một cá nhân đơn lẻ,
bạn nên xem anh ấy là người đại diện cho cả một gia tộc, phía sau lưng anh ấy
còn có thiên quân vạn mã theo sau. Nếu như bạn hồi đầu rõ lý thì đối với những
người trong gia đình anh ấy cần phải mở lượng bao dung, nếu không thì rất nhiều
vấn đề sẽ xuất hiện. Vậy tại vì sao không thể chung sống hòa thuận với các em
của chồng, câu Kinh văn phía sau sẽ giải thích rõ.
TỰ PHI THÁNH NHÂN, TIỂN NĂNG VÔ QUÁ. CỐ
NHAN TỬ QUÝ Ư NĂNG CẢI, TRỌNG NI GIA KỲ BẤT NHỊ, NHI HUỐNG Ư PHỤ NHÂN GIẢ DÃ.
(Tạm dịch: Người ta nào phải Thánh Hiền, khó mà không mắc lỗi phạm sai. Nhan Hồi
hay ở chỗ biết lỗi liền sửa, thế nên Khổng Tử khen ông là người không mắc lỗi
hai lần, Nhan Hồi còn có lỗi thì người làm vợ sao tránh khỏi không có lỗi lầm?)
Câu này nói rằng con người không thể không
mắc lỗi, Nhan Hồi là bậc đại Hiền, có lỗi lập tức liền sửa, nên Khổng Tử khen
ông là “không phạm lỗi hai lần”. Huống gì là người làm vợ, vẫn có lỗi là không
thể chung sống hòa thuận được với các em của chồng, đó là do bạn không nhìn
thấy lỗi của mình, không xét lại mình, mà trách móc các em trai em gái của
chồng, khi bạn có tâm trách móc thì sẽ rất khó hòa thuận thân ái được, đây
chính là điểm then chốt.
Tôi xin chia sẻ với mọi người một trường
hợp trong sách “Ôn Thị Mẫu Huấn”, trong sách có nói rằng, từ xưa đến nay khi
cho mượn tiền bạc hay đồ vật thì thà cho người ngoài mượn chứ không muốn đưa
cho người trong nhà, đặc biệt là những người bên nhà chồng. Nguyên nhân thứ
nhất là do cảm thấy nếu cho người trong nhà mượn thì họ không biết cảm ân chúng
ta, không biết đón nhận tình cảm, “dù sao anh có điều kiện thì anh nên cho tôi
mượn”. Thứ hai là khi bạn cho họ mượn một lần thì họ sẽ mượn lần thứ hai, và
không biết dừng lại, sau cùng quyết định thà gia ân cho người ngoài chứ không
cho người trong nhà vay mượn, đây là một hiện tượng rất kỳ lạ. Hiện thực cuộc này
nói rõ cho chúng ta điều gì? Con người chung sống với nhau, nếu khoảng cách
giữa đôi bên là xa thì họ sẽ chung sống với nhau tốt đẹp. Người trong cùng một
nhà thì không như vậy, bạn mỗi ngày gặp mặt nhau, không thể tránh việc tiếp xúc
với nhau được, bạn phải nói chuyện với họ, chào hỏi nhau, cho dù bạn không muốn
gặp họ nhưng cũng phải ngồi ăn chung một bàn, nên làm thế nào đây? Điều này đối
với chúng ta là một sự rèn luyện. Trong “Tam Tự Kinh” có câu: “Ngọc bất trác
bất thành khí” (Ngọc không được mài thì không thể trở thành vật có giá trị).
Vậy ai sẽ là người “mài dũa” bạn đây? Đó chính là những cảnh duyên ở bên ngoài,
bao gồm hoàn cảnh, con người, sự việc mài dũa bạn trở thành người có giá trị.
Ba ngày trước bạn rõ ràng cãi nhau với họ, nếu như là bạn bè thì cả đời có thể
sẽ không qua lại với nhau, nhưng đối với người thân của mình thì vẫn phải chung
sống với họ và rồi trút giận sang người khác. Ví dụ như có một lần người thân
trong nhà của tôi cãi nhau với chồng của cô ấy, đúng vào lúc mừng lễ đại thọ tám
mươi tuổi của mẹ chồng, cô ấy cự tuyệt không tham gia lễ mừng thọ đó mà chuẩn
bị đi du lịch cùng công ty. Lúc đó chúng tôi cùng ăn cơm với nhau, cô ấy rất
tức giận kể cho tôi nghe việc đó. Tôi đã khuyên cô ấy rằng: “Lễ mừng thọ tám
mươi tuổi của mẹ chồng chị là chuyện lớn, em nghĩ chị hãy nên tham dự.” Phụ nữ
chúng ta một khi nổi giận thì mất đi lý trí, cô ấy đã nói với tôi rằng: “Chị
không muốn đi, anh rể của em đã làm cho chị đau lòng, chị không đi đâu.” Tôi
phải khuyên chị ấy mấy lượt mới được, tôi nói: “Hôm đó em cũng đi mà”. Tôi đi
và cũng nhân dịp đó tặng cho bà cụ một bao đỏ, chị ấy lại tức giận hơn, nói:
“Em đến là được rồi, không cần tặng tiền làm gì”. Sau này tôi phát hiện ra rằng
những tình huống tương tự như vậy là do họ mất đi lý trí, lúc đó tôi nói với
chị ấy: “Chị không nên bức xúc như vậy, em làm thế thì bà cụ sẽ rất vui, thật
ra chúng ta tận tâm hiếu kính là việc tốt mà, đừng vì sự tức giận với chồng mà
trút hết lên người mẹ anh ấy. Cơn giận này của chị nếu cứ tiếp tục thì sẽ lan
sang những người khác như là anh chị em của anh ấy, kết cục này sẽ không thu
dọn nổi đâu.” Tôi lại khuyên tiếp rằng: “Nếu chị đang tức giận thì tốt nhất hãy
đóng cửa lại, tìm một nơi để giải tỏa cơn giận, đợi sau khi tâm bình khí hòa
thì dựa vào đạo lý đối nhân xử thế nên làm như thế nào thì hãy nên làm như thế
đó, không nên cực đoan.” Nếu như làm ra những việc trái với đạo lý thường tình
thì nhất định sẽ bị chỉ trích, không chỉ người khác trách móc bạn mà ông Trời
cũng sẽ trừng phạt bạn, Trời đại biểu cho quy luật tự nhiên. Bạn sẽ gặp phải
nhiều việc không thuận lợi, hà cớ gì lại chuốc lấy phiền phức như thế cho chính
mình? Bản thân hãy suy nghĩ cho kỹ, nên quay đầu dựa theo lẽ thường tình mà xử
sự, sửa lỗi thì mới tốt.
Câu này ở đây còn nói rằng chúng ta không
phải là Thánh nhân, “người ta nào phải Thánh hiền, ai mà không có lỗi”, quan
trọng là bản thân không nhìn ra được lỗi của chính mình, đó là một vấn đề lớn.
Làm thế nào để nhìn ra lỗi của chính mình? Chúng ta cần thường xuyên đọc sách
Thánh Hiền, luôn luôn phản tỉnh bản thân. Bởi vì thông qua đọc sách Thánh Hiền,
xem thấy những lời dạy của Thánh Hiền, dựa vào những đạo lý và ví dụ nêu trong
sách mà đối chiếu với bản thân thì sẽ tìm ra chỗ thiếu sót của chính mình, thế
nên con người không học thì sẽ không hiểu Đạo. Đạo chính là pháp tắc tự nhiên,
quy luật tự nhiên của vạn vật trong vũ trụ. Nếu không học mà có thể hiểu Đạo,
rõ lý thì không có người như thế, rất ít, cực kỳ ít. Đặc biệt trong xã hội hiện
nay có rất nhiều thứ khiến bạn không hiểu Đạo. Bạn cho rằng xem sách, đọc tạp
chí thì sẽ hiểu Đạo, bạn có biết rằng chúng là thứ rác rưởi hay không, xem
những tạp chí “lá cải”, tạp chí thời trang đó chẳng có ích lợi gì cả. Không đọc
sách Thánh Hiền cũng giống như chẳng hiểu Đạo, chẳng được đi học. Thế nên,
chúng ta nhờ vào học tập mà biết nghe lời người khác khuyên, có câu rằng “chịu
nghe người khuyên thì ăn cơm no”. Bất kể là người nào đi chăng nữa khi phát
hiện thấy bạn có lỗi đến khuyên nhủ bạn, điều này cho thấy bạn là người rất có
phước báo. Chúng ta hiện nay có cảm thấy rằng người có phước càng ngày càng ít
đi không? Nhìn xung quanh bốn phía có được mấy người đến khuyên bạn, nói bạn
làm như thế không đúng, họ chân thành khuyên nhủ và hy vọng bạn có thể sửa đổi,
có được bao nhiêu người như vậy? Đa số đều là những người đến nịnh bợ bạn vài
câu, hoặc là quay mình bỏ đi, ai lo chuyện nhà nấy, không đến khuyên ngăn bạn.
Chúng ta nếu như gặp phải hoàn cảnh như vậy thì trong tâm nên cảm thấy buồn,
điều này cho thấy phước báo của chính mình rất ít, xung quanh ta chẳng có quý
nhân, chẳng có bạn tốt.
Trong “Liễu Phàm Tứ Huấn” có nói nên làm
thế nào để sửa đổi? “Ở dương thế thì có bạn bè tốt đến nhắc nhở, ở cõi âm thì
có quỷ thần chứng minh”. Cõi âm thì chúng ta không biết, còn ở dương thế thì
chúng ta tìm không ra người bạn tốt nào như thế, đây là một việc đau lòng. Vì
vậy, muốn có bạn bè tốt thì bản thân cần có phước báo, phải biết hành thiện,
biết khoan dung, bao dung người khác. Người khác vừa nói bạn không đúng một lần
bạn đã nổi nóng, lập tức phản bác “thật ra tôi như thế này, thế nọ”, lần sau sẽ
không có người đến khuyên bạn nữa. Tôi nói với các nhân viên trong công ty nên
làm việc như thế nào, khi tôi vừa nói với một nhân viên nữ cô ấy nên làm như
thế nào đó, tôi chỉ nói một việc mà cô ấy có đến một trăm lý do để phản kháng,
chứng minh rằng cô ấy đúng. Sau đó, tôi đã chân thành mà nói với họ rằng: “Ngày
nào mà tôi còn nói chuyện, khuyên bảo các bạn là các bạn còn có phước báo, năng
lực làm việc của các bạn còn có cơ hội để phát triển. Nếu như tôi hoàn toàn
không nói gì cả thì các bạn sẽ không thể nâng cao được bản thân, thế thì thôi
vậy. Các bạn cứ sống kiểu “nước chảy bèo trôi” thì đi làm ở chỗ nào cũng như
vậy, kiếm được tiền cũng chẳng có gì tài giỏi, các bạn vĩnh viễn vẫn ở tầng bậc
này. Mười năm nữa các bạn hơn ba mươi tuổi cũng như vậy thôi, thêm mười năm nữa
các bạn bốn mươi tuổi vẫn là y như vậy, cả đời làm một người tầm thường xoàng
xĩnh.” Sau khi tôi nói chuyện với họ rất chân thành như vậy, họ không còn cãi
lại nữa, mỗi lần tôi nói với họ nên làm việc như thế nào họ đã nghiêm túc lắng
nghe. Sau đó tôi nói với họ: “Nếu như các bạn có suy nghĩ gì thì có thể chia sẻ
với tôi, khi trưởng bối đang nói chuyện thì nên khiêm tốn lắng nghe, không được
nói xen vào, cho dù trưởng bối nói xong rồi, họ nêu ra vấn đề của bạn một điều
cũng chẳng đúng, bạn cũng không cần phản kháng. Sau này hãy tìm cơ hội ngồi lại
với nhau mà chia sẻ giãi bày “sự việc thật ra là như thế này”. Sự cung kính như
vậy đối với trưởng bối cũng chính là sự thể hiện đức hạnh khiêm tốn của bản
thân.
Chúng ta có thể không ngừng phản tỉnh chính
mình, nhìn thấy sai lầm của bản thân thì nhất định phải sửa, không phải sửa
trên mặt sự mà từ sự chân thật hiểu được lý để thay đổi tâm của chính mình.
Người khác sửa đổi thế nào chúng ta không nhất định bắt chước một cách cứng
nhắc như họ. Ví dụ như lúc giảng bài tôi đã chia sẻ với các bạn rằng tôi từng
dắt con trai của mình đi cọ nhà vệ sinh, có một vị giám đốc rất là hổ thẹn nói
rằng: “Ái chà, tôi không có dắt con mình đi cọ nhà vệ sinh.” Sau đó, tôi cũng
cảm thấy hổ thẹn, bởi vì thứ nhất tôi đã không suy nghĩ thấu đáo, thứ hai tôi
không phải kêu gọi mọi người đi cọ nhà vệ sinh, mà lúc đó tôi chỉ vắt óc suy
nghĩ cách nào để trừ tập khí ngạo mạn của chính mình mà thôi, khi nghĩ ra cách
làm thô thiển này tôi liền dắt con của tôi đi làm. Thế nhưng, tôi phát hiện ra
rằng nếu như cứ tiếp tục làm thì có thể rất nhiều người sẽ cảm thấy làm như vậy
có phải là rốt ráo hay không? Sau khi tôi cùng con trai đi làm mấy lần như vậy,
con của tôi đã nói với tôi rằng: “Mẹ ơi, chúng ta hiện giờ rất bận, có thể làm
việc khác được hay không, chúng ta hãy đi cọ tất cả nhà vệ sinh trong nhà mình
đi.” Tất cả nhà vệ sinh trong nhà tôi đều do con trai tôi cọ, tôi nói: “Tốt!
Được con ạ!” Thế nên, chúng ta không cần phải chấp trước như vậy, thấy người
khác thay đổi như thế nào thì chúng ta cũng làm như thế đó, có khi lại thành ra
câu chuyện “Đông Thi nhăn mặt”[1], người khác cười rất đẹp, còn chúng ta cười
thì hình như không đẹp được như thế. Thế nên, từ sự mà chúng ta nhìn ra lý,
chân thật sửa đổi tâm mình, không phải trên mặt sự phải thay đổi ra sao, thay
đổi trên mặt sự rất tốt nhưng quan trọng hơn đó là tâm niệm của mình phải thay
đổi. Thông qua sự phản tỉnh, Khổng Tử khen Nhan Hồi có thể làm được “không phạm
lỗi hai lần”. Nhan Hồi là môn sinh đắc ý nhất của Khổng Tử, Khổng Tử khen ông
cả một đời “không phạm lỗi hai lần, không giận lây người khác”. Trong quá trình
chúng ta học tập, người khác có khen chúng ta là hiền đức, tốt đẹp thế nào thì
bản thân mình phải thức tỉnh rõ ràng rằng chúng ta không có đức hạnh như thế,
chúng ta chưa phải là Thánh Hiền, chưa nói đến Khổng Tử mà so với Nhan Hồi
chúng ta vẫn còn kém rất xa. Bản thân cần phải hết sức cẩn thận, cần học cách
sửa lỗi như ông Cừ Bá Ngọc. Cừ Bá Ngọc mỗi năm đều phản tỉnh lỗi lầm của chính mình,
mỗi năm đều thay đổi, mỗi ngày đều nhận ra lỗi của mình, mỗi ngày đều sửa đổi.
Người khác có nói như thế nào chúng ta không cần để ý đến, hôm nay chúng ta có
phạm lỗi hay không, có thể dùng một số Kinh điển để đối chiếu, như dùng “Đệ Tử
Quy”, “Thái Thượng Cảm Ứng Thiên” mà đối chiếu. Khi chúng ta học 113 điều trong
“Đệ Tử Quy” thì từ trong 113 sự việc chúng ta phải hiểu được cái lý ở bên trong
mới đúng. Nếu như chỉ đơn thuần chấp trước vào sự để làm mà chẳng rõ lý, mơ hồ
về lý thì sẽ dễ trở thành một “ngụy quân tử”. Mọi người nhìn vào sẽ cảm thấy
giả tạo, bản thân cũng cảm thấy như vậy, khi làm ra rất gượng gạo, hoặc rất câu
nệ hình thức, phong thái của một người quân tử chân chính là không câu nệ chấp
chặt vào những điều nhỏ nhặt, then chốt là từ sự mà có thể nhìn ra lý. Xin nêu
một ví dụ trong phần “Nhập tắc hiếu”. Phần này dạy cho chúng ta đạo lý gì vậy?
Đó chính là dạy một chữ “kính” và một chữ “thuận”, đó chính là chương thứ ba
của sách “Nữ Giới”. Đồng thời cũng dạy cho chúng ta về đức hạnh khiêm hạ giống
như trong chương “Ti Nhược”: “Cha mẹ gọi trả lời ngay, cha mẹ bảo chớ làm
biếng, cha mẹ dạy phải kính nghe, cha mẹ trách phải thừa nhận”, đó chính là
khiêm hạ và kính thuận. Chương “Xuất tắc đễ” dạy cho chúng ta điều gì? Chính là
chương “Hòa Thúc Muội” của sách “Nữ Giới”: “Anh thương em, em kính anh”, trong
nhà lớn nhỏ cần phải có tôn ti trật tự. Chương “Cẩn” dạy cho chúng ta “thận
độc”, khi ở một mình không được phóng túng bản thân, “vào phòng trống như có
người”. “Thận độc” là công phu quan trọng nhất của người quân tử, không chỉ là
quân tử mà hàng nữ nhân cũng phải như vậy, lúc ở một mình chúng ta có phóng
túng hay không, không phải nói ở trên hành vi biểu hiện mà trong tâm có ý niệm
phóng túng hay không, đó chính là suy nghĩ lung tung loạn xạ, nếu vậy thì chúng
ta vẫn chưa làm được chương “Cẩn”. Thế nên, mỗi một chương Kinh văn chúng ta
cần phải nhìn cho ra được đạo lý thì học tập “Đệ Tử Quy” mới có thể nâng cao
bản thân. Bạn muốn thấy được lý, nếu chỉ có đọc “Đệ Tử Quy” không thôi thì đôi
khi cũng chưa có được công phu nhìn ra được đạo lý, cần phải đọc thêm một số
Kinh điển xưa. Tôi xin đề cử với mọi người chương “Dưỡng Chính Di Quy” trong bộ
sách “Ngũ Chủng Di Quy”, sách “Dưỡng Chính Di Quy” là giáo trình giáo dục dưỡng
chính nhi đồng, so với “Đệ Tử Quy” không hai không khác, nhưng có thể giúp các
bạn hiểu rõ hơn “Đệ Tử Quy”, từ đó mà thực hành tốt hơn. “Thái Thượng Cảm Ứng
Thiên” dạy về nhân quả, khởi tâm động niệm của chính mình rơi vào cái nhân gì
thì sẽ chịu cái quả gì. Có rất nhiều việc mà sách “Thái Thượng Cảm Ứng Thiên”
không đề cập đến, như là lên mạng, hút thuốc, thủ dâm, tuy nhiên chúng ta phải
đem khái niệm về đạo lý nhân quả này cắm sâu vào trong đầu, khi làm ra những
việc như thế phải biết rõ rằng chúng ta đang tạo cái nhân gì, sẽ nhận quả báo
gì. Nếu như không biết thì phải học, nếu ngộ nhận rằng việc đó là tốt thì rắc
rối rồi. Sau cùng chính là “Phật Thuyết Thập Thiện Nghiệp Đạo Kinh”, nằm trong
ba nền tảng học tập Nho-Thích-Đạo của chúng ta. Bộ Kinh điển này nói cho chúng
ta một cách rõ ràng cái nhân của mười loại ác nghiệp lớn, của mười loại thiện
nghiệp lớn, tương ứng với nó chúng ta sẽ có quả báo tốt, quả báo lành, quả báo
xấu, quả báo không tốt. Làm thế nào niệm niệm tăng trưởng điều thiện, niệm niệm
khống chế điều ác? Phải thường tư duy thiện pháp, thường quán sát thiện pháp,
mỗi ngày suy nghĩ làm như thế nào là thiện, quán sát người và việc, cái nào là
thiện, cái nào là ác, nếu là ác thì đừng nhìn đến. Bất kể tuổi tác của chúng ta
là lớn hay nhỏ thì “đồng mông dưỡng chính Thánh công dã” (việc dưỡng chính trẻ
thơ là công lao thần thánh”). Hiện nay việc giáo dục vỡ lòng không có liên quan
gì đến tuổi tác lớn hay nhỏ, phàm là người tâm trí chưa chín chắn, còn đang đi
trên đường tà thì đều thuộc về giai đoạn cần phải được giáo dục vỡ lòng, cần
phải bắt đầu được “dưỡng chính”. Trong quá trình này, phải cắm vững ba căn gốc
rồi thì mới thực hành một cách vững chãi chắc chắn được, đó không phải là công
phu về mặt hình thức bề ngoài mà là công phu đích thực. Giống như chúng ta hiện
nay mỗi ngày mở sổ “Công Quá Cách” ra rồi điền vào bảng ghi công-tội, làm đến
sau cùng vẫn quen thói cũ, như vậy thì không cần làm, thứ nhất lãng phí giấy,
thứ hai lãng phí thời gian, thứ ba hoàn toàn là công phu bề ngoài. Bạn hãy nghĩ
đến phần trọng điểm, vấn đề nào là nghiêm trọng nhất, như là không buông bỏ
được tiền bạc, xem trọng danh tiếng, dễ nổi nóng, hấp tấp, háo thắng, ngạo mạn,
hoài nghi, vấn đề nào là nghiêm trọng nhất? Sau khi tìm ra bệnh căn rồi thì
nhắm vào bệnh đó mà điều trị. Bệnh nhân vào bệnh viện thì trước tiên phải điều
trị loại bệnh nặng trước, ví dụ như hiện nay bệnh tim phát tác, chân thì hơi bị
gãy nhẹ một chút, vậy nên trị cái nào trước? Đương nhiên là điều trị bệnh tim
trước rồi sẽ khám cái chân sau. Cũng như vậy, bạn phải đối trị vấn đề nghiêm
trọng nhất của chính mình, sau khi tìm ra căn nguyên gây bệnh rồi thì mỗi ngày
phải điều trị. Ví dụ như người tham tài thì phải nghĩ cách xả tài, mỗi ngày làm
một ít việc từ thiện như cứu cấp người lâm nguy, hoặc là trợ giúp cho bạn bè bà
con thân thích. Nếu là người ngạo mạn thì mỗi ngày suy nghĩ xem lời nói nào,
hành động nào của mình khiến người khác cảm thấy mình ngạo mạn? Nguyên nhân nào
dẫn đến tâm ngạo mạn? Là do học lực, địa vị, tiền tài, dung mạo, gia đình, con
cái, hãy phủ định hết tất cả những điều kiện này đi, nhất định cần phải dùng
thứ thuốc này mà đối trị, nếu không thì cả đời sẽ không có thành tựu. Nếu bạn
mỗi ngày tái phạm lỗi thì mỗi ngày viết công quá cách vẫn là vô dụng. Có một
người bạn hỏi tôi đã làm như thế nào? Tôi nói tôi không làm công quá cách, mặc
dầu đây là cách mà thầy tôi đã chỉ cho tôi nhưng tôi cảm thấy một trăm mười ba
điều đó vẫn chưa đối trị đúng bệnh của tôi, tôi phải tự mình trị lấy. Thứ nhất
tôi có tính nỏng nảy, thứ hai có một số việc tôi không nhìn thấu được. Tôi đã
liệt kê ra những sự việc đó, nhất định bắt chính mình nhìn cho thấu. Ví dụ như
là khi tôi đang học tập tôi rất không thích người khác đến quấy rầy, nhưng bạn
càng bực thì càng có người đến quấy, một chốc thì điện thoại reo, một chốc thì
mẹ gọi tôi xuống lầu ăn cơm, tôi nói chưa đến giờ, mới mười một giờ sao ăn cơm
nổi, một chốc nữa thì ba tôi bảo tôi xuống lầu để nói chuyện. Những việc bạn
không thể buông thì càng phải buông, đến sau cùng thì bạn sẽ cảm thấy không
việc gì cả, như thế nào cũng được, khi nào điện thoại reo thì nghe, khi nào cha
mẹ gọi thì đi xuống, phối hợp với họ, đến sau cùng sẽ không còn cảm giác bực
bội nữa. Bạn nhất định phải liệt kê những vấn đề của mình ra, nếu không nêu ra
để sửa thì đó là giả, đều là biểu hiện hư dối ở bề ngoài.
Chúng ta xem đoạn kế tiếp:
TUY DĨ HIỀN NỮ CHI HẠNH, THÔNG TRIẾT CHI
TÍNH, KỲ NĂNG BỊ HỒ? (Tạm dịch: Dẫu là người phẩm hạnh hiền huệ, thông minh mẫn
tiệp, há có thể không mắc lỗi ư?)
Câu này có nghĩa là cho dù là người phụ nữ
hiền minh, thông tuệ đi chăng nữa thì bản thân cũng không thể có tất cả các
điều thiện được. Cho dù người trong ngoài nhà đều xưng bạn là vợ hiền mẹ tốt,
nếu bản thân bạn vẫn còn có một chút cảm giác về điều này thì bạn vẫn còn một
chút lỗi thuộc về ngạo mạn. Còn như bạn nói “Mọi người đều làm tốt, chỉ có tôi
chưa tốt”, mỗi ngày nghĩ điều này, thì bạn đã sai ở chỗ nào? Chỉ cần bạn còn
một chữ “tôi” thì ý niệm này đã sai rồi, bạn vẫn còn cái “ngã” này ở trong
lòng, con người hễ còn cái “ngã” thì sẽ rất khó loại bỏ được sự đối lập, loại bỏ
được sự khống chế và thao túng của dục vọng từ trên căn bản. Chân thật buông bỏ
được cái “ngã” thì có thể siêu thoát, có thể siêu vượt. Thế nên, có lúc tôi đã
nói với mọi người xung quanh rằng, đừng xem trọng cái “ngã” này như vậy, thân
thể này của chúng ta giống như một quán trọ, chúng ta tạm thời ở trọ nơi đây,
khi ra đi thì không mang theo được thứ gì. Lúc đến thì hai bàn tay trắng, ra đi
cũng hai bàn tay không, nếu cứ chấp trước nó thì sẽ phát sinh ra vấn đề. Nếu
xem nhạt nó đi một chút thì đời sống của chính mình sẽ rất tự tại. Từ xưa đến
nay đều là như vậy, chỉ cần buông xuống được cái “ngã”, cho dù cái “ngã” đó là
nhân, là nghĩa, là lễ, chỉ cần còn mang một cái “ngã” thì hoàn toàn chẳng có
nhân, có nghĩa gì cả. Ngũ Thường thật sự không có “ngã”, Ngũ Luân thập nghĩa
đích thực cũng không có “ngã”. Đời người là một sân khấu lớn, cái “ngã” chỉ là
đến để diễn kịch mà thôi, khi diễn thì đừng chấp vào nó quá. Hôm nay tôi đã
viết cho nhân viên trong công ty một lá thư rằng: “Lúc trước tôi cùng với mọi
người diễn kịch trên sân khấu cuộc đời, diễn quá nhập tâm nên thường bực dọc
nổi nóng với mọi người. Hiện nay tôi càng ngày càng cảm thấy mình giống như
đứng ở dưới sân khấu xem kịch, không còn bực giận nữa. Các bạn diễn rất hay,
tôi ở bên dưới bình luận một chút, đôi khi lên sân khấu chỉ đạo một chút rồi
mau chóng xuống liền. Cuộc đời chính là như thế, giống như một vở kịch, đừng
giống như mọi người nhập vào trong vở kịch mà diễn, hãy thường xuyên ngồi ở
dưới sân khấu xem kịch thì sẽ điềm tĩnh hơn, không bị kích động hoặc mất đi lý
trí để xử lý một số sự việc.
Chúng ta tiếp tục học câu kế tiếp:
CỐ THẤT NHÂN HÒA TẮC BÁNG YỂM, NỘI NGOẠI LY
TẮC QUÁ DƯƠNG, THỬ TẤT NHIÊN CHI THẾ DÃ. DỊCH VIẾT: NHỊ NHÂN ĐỒNG TÂM, KỲ LỢI
ĐOẠN KIM. ĐỒNG TÂM CHI NGÔN, KỲ KHỨU NHƯ LAN. THỬ CHI VỊ DÃ. (Tạm dịch: Thế
nên, nếu như có thể chung sống hòa thuận với cả nhà, cho dù mình phạm lỗi vẫn
có thể được che giấu, tiếng xấu không đến nỗi lan truyền ra ngoài khiến người
cười chê. Nếu không thể chung sống hòa thuận với người trong nhà, một khi mắc
phải lỗi lầm, tiếng xấu sẽ nhanh chóng lan truyền đi xa. Trong “Kinh Dịch” có
câu: “Hai người đồng tâm thì sức mạnh có thể cắt được vàng. Lời nói đồng lòng
thì sẽ như hoa lan tỏa hương thơm vậy”)
Đoạn này nói về sự hòa thuận trong lời ăn
tiếng nói. Một gia đình muốn chung sống hòa thuận thì trước tiên phải biết che
giấu điều xấu của người trong nhà, “việc xấu trong gia đình không rêu rao bên
ngoài”. Chữ “báng” nghĩa là hủy báng, “yểm” nghĩa là che đậy, những thói xấu và
sự chỉ trích qua lại của người trong nhà không được nói cho người ngoài biết.
“Nội ngoại ly” tức người trong và ngoài nhà ly gián lẫn nhau, còn “quá dương”
là rêu rao điều lỗi của người trong nhà đi khắp nơi. “Thử tất nhiên chi thế dã”
nghĩa là nhất định sẽ xuất hiện kết quả bất hòa. Thế nên, “Kinh Dịch” có nói:
“Nếu như hai người đồng tâm thì sức mạnh đó có thể cắt đứt được vàng, lời nói
đồng lòng sẽ như hoa lan tỏa hương thơm.
Cả đoạn này nói lên điều gì? Phần mở đầu
chương tôi đã nói rồi, gia đình hòa thuận phải bắt đầu từ sự hòa thuận trong
lời ăn tiếng nói, đặc biệt là người làm vợ phải biết làm thế nào để che giấu
điều xấu, không rêu rao lỗi lầm. Tôi xin kể về ví dụ của một người bạn, cô ấy
rất quan tâm và yêu thương em trai, thường xuyên giúp đỡ em. Điều kiện kinh tế
của cô rất tốt, còn điều kiện kinh tế của người em trai không tốt, cô đã mua
nhà cho em trai, làm hộ khẩu, tất cả công việc nhà đều giúp em trai xử lý. Kết
quả cô phát hiện ra em trai và em dâu của cô ngược lại không hề cảm ân cô mà
còn cảm thấy cô làm chưa đủ. Người chị gái này rất đau khổ, rất khổ não, có một
lần cô đã đem việc bên nhà mẹ ruột mình kể cho mẹ chồng nghe, mẹ chồng cô nói
người em trai của cô rất quá đáng, cô càng cảm thấy có lý, tâm càng tức giận
hơn. Sau này khi cô chia sẻ với tôi câu chuyện này, tôi đã nói: “Bạn vĩnh viễn
không nên đem chuyện không hay của gia đình mình hoặc gia đình chồng kể cho bên
ngoài nghe, đây là điều đại kỵ”. Bởi vì người khác nếu như có thế đứng trên góc
độ đạo nghĩa mà phê bình nhận xét đi chăng nữa thì vị trí của bạn trong mắt của
mẹ chồng đã bị hạ xuống thấp rồi. Mẹ chồng sẽ nghĩ bạn thế nào? Đứa con dâu này
thật là không hiểu chuyện, nếu như mẹ chồng còn thuận theo sự tức giận của bạn
mà nói thì bạn không những sẽ không hiểu rõ vấn đề, không nhìn ra được cái lý,
mà ngược lại càng bị lún sâu, giống như bà ở bên trên lăn xuống thêm cho bạn
một tảng đá vậy, cách tốt nhất là bạn đừng nói cho ai nghe cả.” Bởi vì, quan
sát kỹ những người xung quanh hình như không có người nào có thể giúp bạn nâng
cao chính mình, đại đa số họ là lăn thêm đá từ trên cao xuống, bạn vốn đã rơi
xuống một thước rồi, bạn kể thêm với một người nữa thì sẽ xuống thêm mười thước
nữa, nói với hai người thì rơi xuống càng thê thảm hơn, càng nhanh hơn. Càng
nói càng cảm thấy mình rất có lý, họ chẳng có lý chút nào, sự tức giận đó căn
bản chẳng mất đi được. Tôi nói với cô ấy rằng: “Chị nên cám ơn em trai của chị
đã cho chị cơ hội tăng thêm phước báo, bởi vì điều kiện của cậu ấy không tốt,
chị là chị gái của cậu ấy đến giúp cho cậu ấy chính là tăng thêm phước báo của
chính mình, không phải tăng phước báo của cậu ấy đâu. Cậu ấy chỉ nhận được sự
cung cấp về mặt vật chất, phước báo thực sự chính là đức hạnh của chị được nâng
cao, việc chị quan tâm em trai đã khiến chị tăng phước báo. Thứ hai, mẹ của chị
đã qua đời, nếu như bà ấy trên trời có linh thiêng sẽ hết lời tán thán sự hiếu
hạnh này của chị, sự tận hiếu của chị đã khiến cho tâm nguyện của mẹ chị được
viên mãn. Nếu tôi là mẹ của chị tôi sẽ không đành lòng nhìn con trai của mình
sa sút còn chị là chị gái khá giả hơn cậu ấy lại không đoái hoài đến, nếu chị
có thể giúp đỡ cậu ấy, nâng cao cậu ấy thì mẹ của chị sẽ rất vui, cậu ấy đã
giúp chị viên mãn hiếu hạnh, cậu ấy chính là ân nhân của chị. Thứ ba, thông qua
việc giúp đỡ em trai chị đã có thể nhìn thấu một số sự việc không đúng của
mình, nhiều lúc đã cho quá nhiều mà không hiểu rõ đạo lý, lỗi không phải do cậu
ấy mà là do chị. Mỗi lần cho tiền chị nên giảng rõ lý thì em trai có thể cảm
ân, chị chỉ đơn thuần thỏa mãn dục vọng của chính mình mà đem tiền đưa cho cậu
ấy, “dù sao mình có tiền thì nên cho em nó”, sau cùng cậu ấy không biết cảm ân
là việc bình thường. Bởi vì tật xấu của cậu ấy là do chị tập cho cậu ấy thành
quen, cậu ấy có thể suy nghĩ rằng “bây giờ chị có thể cho em một trăm ngàn tệ,
sao chị chỉ đưa có mười ngàn tệ thôi? Trước đây chị chỉ có một ngàn tệ mà còn
cho em hai ngàn tệ kia mà?” Đó là do chị đã khiến cậu ấy có thói quen xấu này,
bây giờ chị còn đi trách người khác, tôi cảm thấy việc này không có đạo lý.”
Ngày nọ chị ấy lại đến gặp tôi và nói rằng: “Tôi mỗi ngày suy nghĩ, hai ngày
nay tôi đã vui vẻ được rồi, bởi vì càng ngẫm nghĩ càng hiểu ra đạo lý, tôi đã
buông xuống được rồi. Sau đó cậu em trai của tôi bỗng nhiên cũng giác ngộ ra
nói cảm ân tôi, “mẹ không còn nữa, bao nhiêu năm qua toàn nhờ vào chị giúp đỡ
cho em, em thật may mắn có được một người chị tốt, chị yên tâm, em sẽ không phụ
lòng chị, em nhất định sẽ phụng dưỡng chị”. Sau đó, chị ấy đã cảm động mà khóc.
Lại có một câu chuyện khác về một người bạn
của tôi, con gái của của người thân chị ấy sắp lên đại học, gia đình họ rất khó
khăn vì cha mẹ của cô bé ấy ly dị, người cha không chu cấp tiền bạc cho hai mẹ
con nên việc cô bé muốn học lên đại học là điều chẳng dễ. Mẹ của cô bé đã nói
với người bạn của tôi, mong bạn của tôi có thể giúp cho mấy chục ngàn tệ làm
học phí. Bạn của tôi nói: “Được, không thành vấn đề để em đưa cho, nhưng em
muốn tự tay mình đưa cho con gái chị, đồng thời muốn nói chuyện riêng với nó.”
Bạn của tôi đã nói chuyện với cô bé đó hơn hai tiếng đồng hồ: “Con có biết thi
lên đại học lần này cần bao nhiêu tiền học phí hay không?” Cô bé mười tám tuổi
ấy trả lời một cách chẳng hề có chút cảm xúc: “Con không biết”. Bạn của tôi hỏi
tiếp: “Vậy con có từng nghĩ đến con số đó sẽ là bao nhiêu không?” Nó nói: “Con
không nghĩ, con không biết.” Bạn của tôi nói: “Vậy con đem hồ sơ nhập học ra,
tự mình tính toán xong rồi báo lại cho dì”. Cô bé đó tính ra được hai mươi chín
ngàn tệ, sau đó bạn của tôi lấy ba mươi ngàn tệ ra đặt ở đó, thật ra cô ấy đã
biết con số này, cô nói: “Dì muốn nói rõ với con một vài điều. Thứ nhất, số
tiền này không phải từ trên trời rơi xuống, mà do dì đã vất vả kiếm ra. Thứ
hai, con không cần cảm ân dì, mà trước hết hãy cảm ân cha mẹ của con, không có
cha mẹ thì con không thể có mặt trên thế gian này. Con cần thể hội được tấm
lòng của mẹ đã vất vả vì con. Thứ ba, con nhất định phải trân quý số tiền này,
trân quý thời gian bốn năm học đại học của mình. Học xong rồi, con phải dùng
năng lực của mình mà báo đáp cho xã hội, và báo đáp cha mẹ của con. Lúc nào con
cũng phải có tâm cảm ân, không phải cảm ân dì, trước tiên là cảm ân cha mẹ con,
nếu con không cảm ân cha mẹ con mà cảm ân dì thì đó không phải là con cảm ân dì
mà là con cảm ân đồng tiền này, không có liên quan gì đến dì cả. Nếu như có
người khác cho con số tiền lớn hơn thì con nhất định sẽ gạt dì sang một bên mà
cảm ân họ. Thứ nhất là cảm ân cha mẹ, thứ hai cảm ân xã hội, cảm ân những bạn
bè người thân chung quanh con, thời thời khắc khắc con hãy giữ được tâm cảm ân
này.” Sau đó, cô bé ấy đã có thay đổi rất lớn, có một lần bạn của tôi đi công
tác đến một thành phố khác, cô bé hay được nửa đêm mua một bó hoa to đến khách
sạn thăm bạn của tôi, nó biết bạn tôi rất thích hoa tươi, bạn tôi rất cảm động
nói rằng: “Con không cần mua đâu.” Cô bé nói: “Con biết dì thích nên đặc biệt
mua tặng dì, hoa còn tươi lắm!” Nó còn mua cho bạn của tôi một cái lọ để cắm
hoa nữa, làm bạn tôi hết sức cảm động. Thế nên, cho tiền không phải nhắm mắt mà
cho, nếu như nghĩ một cách mù quáng rằng: “Mình có tiền mà, được thôi, cho nó
một ít”, vậy thì bạn đang phạm tội sát nhân mà không biết? Bạn đã giết huệ mạng
của người khác, bạn không giết cái thân xác thịt của họ mà bạn đoạn đi trí huệ
của họ. Họ cầm lấy tiền như mở cờ trong bụng, chỉ nhìn thấy tiền mà không thấy
một số thứ đằng sau đó, như vậy phiền phức lớn rồi. Cho nên, nếu như chưa rõ lý
thì thà rằng đừng cho, đợi đến khi nào rõ lý rồi thì hãy đem đi cho một cách rõ
ràng minh bạch.
Khi chúng ta giao tiếp qua lại với những
người thân của mình luôn luôn sẽ xuất hiện vấn đề, nên cần phải hết sức chú ý
không được nói đến lỗi lầm của bất kỳ người nào trong gia đình, phải biết quản
cho tốt cái miệng của mình. “Kinh Dịch” có nói: “Hai người đồng tâm sức ấy có
thể cắt được vàng. Lời nói đồng lòng tỏa hương như hoa lan”. Hai người ở đây là
chỉ cho chữ “nhân” (仁:
nhân từ), bao gồm một chữ “nhân” (亻) nghĩa là người và chữ “nhị” (二),có nghĩa là nghĩ
đến mình thì cũng nghĩ đến người khác, từ mình mà suy ra người. “Điều mình
không muốn thì đừng làm cho người khác”. Bất luận là người nào bạn đều nghĩ đến
sự suy nghĩ của họ, đổi vị trí mà suy nghĩ thì như vậy sẽ dễ dàng đồng tâm với
họ, sau khi có được sức mạnh, hãy chân thành cùng nhau đi làm những việc lợi
ích. Nếu không thì bạn cứ cho rằng mình với em trai, em gái của chồng rất tốt,
nhưng sự đồng tâm đó là giả. Khi sự việc lớn xảy ra, hoặc khi có sự khảo nghiệm
lớn thì vấn đề sẽ xuất hiện. Còn “lời nói đồng lòng” có nghĩa là mình chân thật
thể hội được lòng của người khác thì lời nói ra sẽ giống như hoa lan tỏa mùi
hương. Các bạn nghĩ xem có phải đạo lý như vậy không? Bằng ngược lại, nếu như
không cầu ở nơi chính mình mà đi cầu người khác thì dễ cầu sai lầm. Trong nhà
có các em của chồng chồng, tương tự như vậy, ở bên ngoài thì có các đồng
nghiệp, chúng ta đều có thể xử lý tốt đẹp các mối quan hệ này, dùng chân tâm mà
đối xử, không được dùng tâm hư giả, hư vọng mà làm. Lời nói phát ra từ chân tâm
nhất định mỗi một niệm đều là thuần tịnh thuần thiện, khiến cho người khác chân
thật nhận được lợi ích, đó là lời nói có trí tuệ. Chúng ta cần phải từng bước
phản tỉnh bản thân, thông qua học tập mà nâng cao chính mình.
PHU THÚC MUỘI GIẢ, THỂ ĐỊCH NHI PHÂN TÔN,
ÂN SƠ NHI NGHĨA THÂN. NHƯỢC THỤC VIÊN KHIÊM THUẬN CHI NHÂN, TẮC NĂNG Y NGHĨA DĨ
ĐỐC HẢO, SÙNG ÂN DĨ KẾT THỤ. SỬ HUY MỸ HIỂN CHƯƠNG, NHI HẠ QUÁ ẨN TẮC. CỮU CÔ CĂNG
THIỆN, NHI PHU CHỦ GIA MỸ, THANH DỰ DIỆU Ư ẤP LÂN, HƯU QUANG DIÊN DỮ PHỤ MẪU.
(Tạm dịch: Chị dâu và em chồng vốn không
cùng quan hệ huyết thống, nhưng tôn ti địa vị hơn kém nhau. Từ hai gia
đình khác nhau trở thành người chung một nhà, lúc ban đầu ân tình chưa thể sâu
đậm, nhưng vì đạo nghĩa mà chung sống thân ái với nhau. Nếu là người phụ nữ
hiền thục, khiêm tốn thì có thể y theo đạo nghĩa mà xây dựng quan hệ tốt với
các em của chồng, bố thí ân huệ, khiến họ trở thành sự trợ giúp cho chính mình
về sau, khiến đức hạnh của chính mình mỗi ngày được nêu ra, còn lỗi lầm của
chính mình đều được che giấu, được cha mẹ chồng khen ngợi, chồng cũng sẽ ngợi
khen, tiếng tốt lan xa khắp xóm làng, cha mẹ ruột cũng vì đó mà nở mày nở mặt.)
Câu này nói về các em trai và em gái của
chồng, mặc dù không cùng huyết thống với chúng ta, so với chúng ta nhỏ tuổi
hơn, nhưng xét về địa vị tôn ti thì tôn quý hơn chúng ta, thế nên được xưng là
“thúc” và “cô”. “Ân sơ nhi nghĩa thân” nghĩa là xét về mặt ân nghĩa, tình cảm
tuy không phải là mối quan hệ gần gũi nhưng về mặt đạo nghĩa thì cần phải thân
cận họ. Nếu như chúng ta là người “thục viên khiêm thuận”, có nghĩa là phụ nữ
khiêm nhu hiền thục thì sẽ làm được “y nghĩa dĩ đốc hảo”, tức dựa trên lễ
nghĩa, đạo nghĩa mà xây dựng mối quan hệ tốt với các em chồng. “Sùng ân dĩ kết
thụ”, nghĩa là dựa vào ân tình của chồng đối với mình mà nhân rộng tâm yêu
thương đó ra, “yêu ai yêu cả tông ti họ hàng”, kết giao mối quan hệ tốt với các
em trai và em gái của chồng. “Sử huy mỹ hiển chương” nghĩa là khiến cho tiếng
tăm càng ngàng càng rạng ngời, các em của chồng sẽ nói rằng: “Chị dâu thật là
một người tốt!” “Nhi hạ quá ẩn tắc”, “hạ” và “quá” chỉ cho chỗ thiếu sót của
chị dâu, những chỗ thiếu sót ấy sẽ bị che lấp lại. Người và người chung sống với
nhau quả thật là như vậy, nếu như họ cảm thấy bạn tốt, cái gì cũng tốt thì
những chỗ không tốt của bạn họ sẽ chẳng nhìn thấy. Còn như họ cảm thấy bạn
không tốt thì chỗ tốt của bạn họ cũng nhìn chẳng thấy, đều đã bị tình cảm che
lấp mất rồi. “Cữu cô căng thiện”, cha mẹ chồng thấy các con trai, con gái của
mình thường ở trước mặt cha mẹ khen chị dâu tốt như thế này thế nọ thì cũng sẽ
khen ngợi bạn là một thục nữ tốt đẹp. Kết quả của sự khen ngợi này là gì?
“Thanh dự diệu ư ấp lân, tu quang diên ư phụ mẫu”, tiếng thơm của bạn sẽ lan xa
khắp xóm làng khiến cho cha mẹ của bạn sẽ được thơm lây vì đức hạnh của bạn.
Thế nên, thế nào là hiếu đạo chân thật? Hiếu bắt nguồn từ việc phụng sự cha mẹ,
rồi đến phụng sự vua hay người lãnh đạo trong xã hội, sau cùng là ở lập thân,
đó là ba cấp bậc của hiếu. Tận trung với vua, với người lãnh đạo, với ông chủ
cũng chính là đang tận hiếu. Trong “Đệ Tử Quy” có câu “Ở ổn định, nghề không
đổi”, có nghĩa là không có sự thường xuyên thay đổi. Ở trong công ty thì trung
thành với chủ, về nhà thì trung thành với vua, ai là vua vậy? Đó là chồng của
bạn, cha mẹ chồng của bạn, họ đều là người quản lý, là lãnh đạo của chúng ta. Ở
phía trên đã nói các em trai và em gái của chồng thân phận còn cao hơn chúng
ta, huống hồ gì các anh trai, chị gái của chồng. Vậy thì người trong gia đình
đều là lãnh đạo của chúng ta, chỉ có chúng ta là binh sĩ, quan niệm này sẽ giúp
chúng ta rèn luyện bản thân, trưởng dưỡng tâm khiêm hạ của mình.
Rất nhiều người nói rằng học Nữ Đức phải
chăng rất bị thiệt thòi, bị rất nhiều người sai khiến, thật ra không phải vậy.
Đứng ở một góc độ khác mà suy nghĩ thì chúng ta có cơ hội được phục vụ nhiều
người, trên thực tế chính là tăng phước báo của chính mình. Cho dù càng ngày
càng có nhiều người khác không làm việc, chỉ có một mình bạn làm thôi, nếu bạn
vẫn không một lời than trách thì phước báo của bạn sẽ bất khả tư nghị. Những
người đại phú đại quý trên thế gian không phải vô duyên vô cớ mà họ được giàu
sang như vậy. Tôi còn nhớ đã từng nghe chủ tịch Trương Tuyển, một đại gia giàu
có phát biểu tại diễn đàn văn hóa truyền thống với đề tài “Vì sao tôi trở thành
đại gia?”. Ông ấy đã nếm trải rất nhiều nỗi khổ sở, lúc nhỏ ông đi nhặt than,
vô duyên vô cớ bị người vu oan bắt giam vào ngục, vô duyên vô cớ được thả ra,
chẳng biết tại vì sao, nếm trải qua rất nhiều nỗi vất vả, sau cùng mới có thể
trở nên giàu có, rất nhiều người giàu đều là như thế. Họ không phải là thế hệ
thứ hai được thừa hưởng sự giàu có của cha mẹ, giàu hai đời không có được mấy
người, giàu ba đời thì chưa từng nghe đến, đến đời thứ hai thì hết rồi, tiền
tài cạn kiệt, chưa kể là nhà tan người mất, nói chung là sa sút. Nên nếu không
có gia quy, không có gia đạo thì không được. Muốn chấn hưng gia tộc thì cần
phải có người làm vợ như bạn gánh vác? Gánh vác thế nào? Phục vụ những người
trong gia đình bạn, cho họ ăn, cho họ uống, chạy tới chạy lui, đó là bạn đang
âm thầm tích lũy phước báo, vì sự chấn hưng gia tộc mà cống hiến. Khi bạn làm
đến một trình độ nhất định, khi cha mẹ chồng bạn già đi, các em trai và em gái của
chồng đều thành gia lập nghiệp, đến lúc đó bạn đã bốn mươi tuổi, đối với sự
việc không còn mê hoặc nữa, đến sáu mươi tuổi thì tai nghe mọi việc đều thuận,
bạn quay đầu nhìn lại thấy gia tộc của mình đã được chấn hưng, hưng vượng trở
lại. Thế nên, khi suy nghĩ vấn đề thì nên đổi góc độ mà quan sát, nếu quan sát
ở góc độ sai thì dễ sinh ra phiền phức, góc độ quan sát vấn đề đúng rồi thì tâm
lượng sẽ khoáng đạt hoan hỷ, cảm thấy rất dễ hiểu, rất dễ làm.
Có một đồng học học tập Nữ Đức, lúc ban đầu
chẳng biết làm việc gì, kết hôn lâu rồi mà không biết nấu cơm, sau khi học tập
Nữ Đức mới bắt đầu học nấu ăn, lúc đó cô đã hơn bốn mươi tuổi rồi. Lần đầu tiên
khi cô đích thân làm bánh bao nhân rau củ tặng cho người thân trong gia đình
như em trai chồng, bác trai của chồng và mẹ chồng được thành công tốt đẹp. Làm
mấy lần như vậy thì mẹ chồng của cô đã khen ngợi cô, sau cùng cả nhà đều cảm
thấy cô đã thay đổi, họ nói rằng: “Học bao nhiêu năm qua không thấy hiệu quả
gì, vậy mà học Nữ Đức lại thấy sự thay đổi”, nên khi cô đi nghe giảng thì chồng
của cô hết lòng ủng hộ. Cho nên, nếu như chúng ta chuyển đổi tâm niệm của chính
mình thì sẽ phát hiện ra rằng người làm vợ, người làm nội trợ chính trong gia
đình chính là người có thể tu phước, tích phước dễ dàng nhất. Người cho có
phước hơn người nhận, quả thật là “tặng hoa hồng cho người, tay còn lưu lại mùi
thơm”. Càng cho ra nhiều thì càng hoan hỷ, nếu như cho ra nhiều mà không vui
thì phải hỏi lại lòng mình phải chăng đang làm công phu giả tạo bề ngoài, hay
là vẫn chưa hiểu thấu đạo lý, hãy định tâm lại để nhìn cho thấu rồi vui vẻ mà
làm, chẳng có việc gì phải than trách, như vậy rất tốt.
Tuy em trai và em gái chồng tuổi tác nhỏ
hơn chúng ta nhưng địa vị tôn quý hơn chúng ta, chúng ta nhất định cần phải giữ
quan hệ tốt với họ. Đặc biệt là người ta hay gọi là “dâu cả như mẹ”, cần phải
như người mẹ tâm lượng rộng lớn bao dung các em, đừng để bụng những lỗi lầm nhỏ
của họ. Làm người phụ nữ trong gia đình cần có tâm nhân ái, phải bao dung tất
cả những người lớn, nhỏ, thân, sơ, trong, ngoài tông tộc, hãy dùng tình yêu
thương rộng lớn mà bao dung họ.
Có một cô học tập Nữ Đức đã kể với tôi
rằng, chồng của cô là người nhỏ tuổi nhất trong gia đình, trên anh còn hai chị
gái lớn hơn anh mười mấy tuổi, nhưng hết thảy những sự việc phát sinh trong gia
đình thì người đầu tiên họ tìm là cô. Có một lần mẹ chồng của cô bị bệnh, nhưng
người trong nhà đều không gọi điện hỏi những người thân khác mà đến hỏi cô nên
phải làm thế nào. Cô nói: “Sao các chị lại hỏi em, em nhỏ nhất nhà mà!”. Hai
người chị chồng của cô nói rằng: “Hỏi em các chị cảm thấy vững dạ hơn.” Một lần
khác khi cô đang đi công tác thì ở nhà cha mẹ chồng cần tìm một người giúp
việc, hai người chị chồng gọi điện thoại bảo cô nhanh về nhà tìm người giúp
việc cho ba mẹ. Cô nói: “Các chị ở nhà có thể tự mình tìm được mà”. Hai người
chị nói: “Bọn chị không rành bằng em, em về tìm sẽ tốt hơn.” Cô liền vội vàng
đáp máy bay từ Sơn Đông trở về nhà, cô đến công ty giới thiệu người giúp việc
tìm được một người về nhà, mẹ chồng của cô khá là ưng ý. Thế nên, khi chúng ta
làm những việc như vậy tâm lượng nhất định phải lớn, đừng nghĩ rằng tuổi tác
của chúng ta là nhỏ nhất, những người khác tuổi tác lớn hơn chúng ta, đừng nghĩ
như thế, vì rất nhiều việc không liên quan đến tuổi tác. Có thể là bạn là người
sáng trí, nhìn sự việc thấu suốt hơn, có thể bao dung nhiều người hơn thì công
việc bạn gánh vác sẽ nhiều hơn một chút, “người tài thì vất vả”, bạn cũng đừng
thoái thác cho người khác, nên gánh vác thì hãy gánh vác, bản thân “thấy điều
nhân nghĩa sẽ không chịu nhường”. Con người ta thứ nhất phải có lòng nhân, thứ
hai cần có lòng khoan thứ người khác, đó chính là đạo khoan dung, nhân hậu; Thứ
ba, đừng quên điều tốt nhỏ của người khác, cũng đừng ghi nhớ lỗi lầm nhỏ của
người. Không quên điều tốt nhỏ của người thì sẽ hiểu rõ được đạo lý lớn. Không
tính toán lỗi nhỏ của người thì những lời nói gièm pha sẽ dần dần tiêu tan,
không còn xuất hiện ở trong gia đình nữa. Chúng ta xem phần Kinh văn tiếp theo.
NHƯỢC PHÙ NGU XUẨN CHI NHÂN, DỮ THÚC TẮC
THÁC DANH DĨ TỰ CAO, DỮ MUỘI TẮC NHÂN SỦNG DĨ KIÊU DOANH. KIÊU DOANH KÝ THÍ, HÀ
HÒA CHI HỮU? ÂN NGHĨA KÝ QUAI, HÀ DỰ CHI TRĂN? (Tạm dịch: Còn như những phụ nữ
ngu si, cậy mình làm chị dâu, kiêu căng tự đại với em trai chồng, ỷ vào sự sủng
ái của chồng mà lên mặt với em gái chồng. Đôi bên hễ có tâm ngạo mạn thì sao
còn có thể hòa thuận được chứ? Người cùng một nhà đã không còn ân nghĩa thì sao
còn có tiếng tốt để được ngợi khen?)
Đoạn này có nghĩa là những phụ nữ ngu si
lấy danh nghĩa làm chị dâu mà thể hiện ra mình cao quý hơn em trai của chồng.
Dựa vào sự sủng ái của chồng, hoặc là sự sủng ái của cha mẹ chồng mà kiêu ngạo
tự mãn, người xưa nói “mãn chiêu tổn, khiêm thọ ích” (tự mãn chuốc lấy tổn
thất, khiêm tốn thì được lợi ích), vừa khởi tâm kiêu ngạo thì liền đọa lạc mà
tự mình không hay biết. Có lời nói, hành vi và thái độ kiêu ngạo đối với em gái
của chồng thì sao có thể hòa thuận được chứ? Làm như thế sẽ trái ngược với ân
nghĩa, sao có thể nhận được lời tán thán và vinh dự được? Chúng ta học đoạn
Kinh văn này rất có cảm xúc, từ chương mở đầu là “Ti Nhược” xuyên suốt đến
chương sau cùng là “Hòa Thúc Muội” đều dạy cho phụ nữ sự khiêm hạ, tâm nhu
thuận. Bởi vì sau khi phụ nữ lập gia đình ở trước mặt các em của chồng dễ tỏ
thái độ kiêu ngạo, tự cho mình là đúng. Từ một mà suy ra ba, không những trước
mặt các em của chồng không được thể hiện thái độ như vậy mà đối với những
trưởng bối và vãn bối khác trong gia đình cũng không được tỏ vẻ ngạo mạn. Ở nơi
làm việc cũng vậy, những nhân viên làm việc lâu năm cho đến ông chủ đều thường
nói những lời ngạo mạn, cảm thấy bản thân có tư cách, có kinh nghiệm, phàm
những người có thâm niên đều như vậy. Thế nên, chúng ta cần phải luôn luôn phản
tỉnh lúc ở nhà hay ở chỗ làm sự ngạo mạn của chúng ta có xuất hiện hay không.
Nếu như có thì phải nhanh chóng suy nghĩ rằng thái độ này trái ngược với “ân”
và “nghĩa”, về mặt tình và lý chúng ta không được làm như vậy. Ngạo mạn là một
loại độc tố, trong xã hội hiện nay rất khó cảnh giác, rất nhiều người ẩn chứa
sự ngạo mạn vi tế mà không nhận diện ra, nhưng người khác vẫn cảm nhận được cho
dù điều đó không thể hiện rõ. Đặc biệt người có sự ngạo mạn vi tế nhưng biểu
hiện ra bên ngoài lại rất nho nhã, điều này là đáng sợ nhất. Vì vậy, việc này
chỉ có bản thân mình tự cảnh giác lấy. Phương pháp tốt nhất để đối trị tâm ngạo
mạn là gì? Đó là tâm chân thành và chí thành, làm bất kỳ việc gì cũng đều dùng
tâm chân thành của mình mà làm thì tập khí kiêu ngạo sẽ dần dần được tiêu trừ.
Đồng thời đối với bất kỳ việc gì cũng đều phải nhớ rằng “không dám đứng trước
người khác, không dám đứng trước thiên hạ”, việc gì cũng đặt mình ở vị trí phía
sau. Trước đây, khi chúng ta có suy nghĩ nào đó đối với một sự việc thì đều cho
rằng mình phải nói ra để lợi ích đại chúng, lợi ích mọi người. Bây giờ, chúng
ta cần phải suy nghĩ rằng chúng ta có tư cách nói ra hay không, hoặc là nói ra
rồi mọi người có hiểu hay không, liệu điều này có thể hiện là chúng ta hơi ngạo
mạn chăng, mình đã suy nghĩ chu toàn thấu đáo chưa, hay là im lặng là tốt hơn,
hãy quay về suy nghĩ cho cẩn thận đã. Tập khí kiêu ngạo rất khó trừ nên trong
quá trình học tập chúng ta cần phải không ngừng phản tỉnh bản thân. Tiên sinh
Tăng Quốc Phiên đã từng dạy rằng “người bị người khác ghét không gì ngoài chữ
kiêu”. Nên kiêu ngạo là thói xấu bị người khác chán ghét nhất nhưng bản thân
lại không hay biết.
THỊ DĨ MỸ ẨN NHI QUÁ TUYÊN, CÔ PHẪN NHI PHU
UẤN, HỦY TÍ BỐ DỮ TRUNG NGOẠI, SỈ NHỤC TẬP Ư QUYẾT THÂN; TIẾN TĂNG PHỤ MẪU CHI
TU, THOÁI ÍCH QUÂN TỬ CHI LỤY. TƯ NÃI VINH NHỤC CHI THỂ, NHI HIỂN PHỦ CHI CƠ
DÃ, KHẢ BẤT THẬN DƯ. (Tạm dịch: Như thế nết tốt của mình sẽ ngày ngày bị vùi
lấp, còn lỗi lầm sẽ dần dần bị nêu ra, cha mẹ chồng tức giận, chồng cũng phẫn
nộ. Lời chê bai hủy báng sẽ lan khắp trong ngoài, chính mình chuốc lấy sự hổ
thẹn. Ở lại nhà của chồng thì khiến cho cha mẹ mình xấu hổ, mà trở về nhà mẹ
ruột thì sẽ làm lụy cho chồng. Mối quan
hệ với các em của chồng là cái gốc của sự vinh nhục, là căn bản của danh thơm,
tiếng xấu, há không thể không cẩn thận được ư?)
Câu này có nghĩa là vì thói ngạo mạn của
chính mình mà lời khen ngợi sẽ bị ẩn mất, bị vùi lấp, không còn nữa, còn lỗi
lầm thì bị người rêu rao khắp nơi. Mẹ chồng sẽ phẫn nộ còn chồng thì phiền
muộn, những lời công kích, chê bai sẽ lan truyền từ trong ra ngoài, bản thân sẽ
chuốc lấy sự hổ thẹn, nhục nhã. Cha mẹ ruột sẽ bị xấu hổ mà đức hạnh của chính
mình cũng bị liên lụy, đây quả thật là căn bản của sự vinh nhục, được người tán
thán hay bị người phê bình chỉ trích căn nguyên nằm tại nơi đây, cho nên phải
xử sự hết sức cẩn thận. Từ đoạn Kinh văn này chúng ta xét xem Ban Chiêu muốn
truyền đạt cho chúng ta khái niệm gì? Đó chính là phụ nữ khi đã kết hôn thì làm
thế nào để có được tiếng tốt? Nguyên nhân căn bản để có được tiếng thơm đó
chính là làm được chương “Ti Nhược”. “Ti nhược” được thể hiện ra ở sự cung
kính, nhu thuận, bốn đức hạnh của phụ nữ, quan trọng nhất là phải nhất tâm, giữ
gìn được tiết tháo của chính mình. Thật đáng tiếc là hiện nay chúng ta thiếu
mất quan niệm về vinh nhục, rất nhiều bậc cha mẹ không cho rằng con cái của họ
không giữ trinh tiết, tiết hạnh là điều hổ thẹn, là sự kém khuyết của đức hạnh
mà lại cảm thấy con gái của họ không chọn thanh niên nghèo mà chọn đại gia là
điều rất tốt. Lúc này chúng ta cần phải bắt đầu phản tỉnh, cần phải học tập.
Trong cuộc sống thực tế có rất nhiều phụ nữ
thực sự là ngu si như vậy, không biết cách giữ gìn tiếng tốt của mình, vì sao
họ lại khởi tâm kiêu mạn đối với những việc nhỏ nhít trong cuộc sống? Nếu như
vừa mới bước vào nhà chồng đã có tâm kiêu mạn như thế, điều này chứng tỏ khi ở
nhà mẹ ruột, gia đình mẹ ruột thuộc hàng có tiền, có thế lực, học lực của bản
thân cao, tướng mạo cũng không tệ, nên khi bước vào nhà chồng mới có thứ để cậy
vào mà thể hiện sự ngạo mạn. Vào thời xưa cũng có những trường hợp như vậy,
nàng dâu đem theo tiền tài về nhà chồng, người chồng là người hiền đức vừa nhìn
thấy liền bảo vợ mau thay đổi những quần áo và trang sức đắt tiền, mặc áo vải
về nhà chồng gánh nước, làm việc, bước vào nhà quỳ trước mặt mẹ chồng, phụng sự
cha mẹ chồng. Có câu “Dạy vợ từ thuở ban sơ mới về”, người làm chồng cần phải
chỉnh sửa thói kiêu mạn của vợ ngay từ ban đầu. Nếu như không kịp uốn nắn thì
về sau không còn cách nào để sửa. Khi vừa mới về nhà chồng thì vẫn còn rất tốt,
nhưng dần dần trở nên kiêu mạn, tập khí cũ nổi lên, cảm thấy ở trong gia đình
chồng mình đã làm việc không tệ, cũng ở lâu năm rồi, đã sinh con cho chồng rồi,
tiếng nói cũng có trọng lượng, bắt đầu không đặt cha mẹ chồng vào trong mắt,
đồng thời cũng không đặt các em chồng, người thân bạn bè của chồng ở trong mắt
nữa, chẳng bao lâu bản thân đọa lạc, chồng cảm thấy bất mãn, đây là điều có thể
tiên đoán được. Thế nên, chúng ta xử sự phải biết tích lũy thiện hạnh, càng làm
nhiều càng phải biết phản tỉnh, đề phòng tâm kiêu ngạo, tự cao tự đại. Nếu như
không ngăn ngừa cái tâm này thì sau cùng tất cả những gì mình đã vất vả làm ra
“đắp một núi đất, chỉ thiếu một sọt đất mà không thể hoàn thành”, giống như vất
vả gánh từng thùng nước đổ vào một lu nước lớn, tiếc là dưới đáy lu có một lỗ
rò, trong thoáng chốc nước đều cạn sạch. Bạn thấy tích lũy đức hạnh không hề
dễ, làm từng chút từng chút một, ở trong gia đình mười mấy năm làm việc rất vất
vả, đạt được trình độ nhất định rồi thì
tâm ngạo mạn nổi lên chính mình không hay biết, một khi nó bùng phát thì giống
như lỗ rò dưới đáy lu, mọi người có thể chỉ vì hành vi ngạo mạn một hai lần của
bạn mà tuyên truyền rêu rao khắp trong ngoài.
Thế nên, chúng ta rất cảm kích Ban Chiêu,
bà có thể nhìn ra được ngọn nguồn của vấn đề, chúng ta trong gia đình suốt ngày
bận lòng vì những việc vặt vãnh nên không thể nhìn thấy được căn nguyên, sau
khi được Ban Chiêu chỉ ra chúng ta mới hiểu. Thông qua sách “Nữ Giới”, Ban
Chiêu đã giảng cho chúng ta thật thấu đáo đạo lý làm phụ nữ, khi chúng ta học
đi học lại sách “Nữ Giới”, hiểu thấu được vấn đề thì xem các sách khác dạy về
Nữ Đức khác như “Nữ Nhi Kinh”, “Ôn Thị Mẫu Huấn” “Lã Tân Ngô Khuê Phạm” “Lã Tân
Ngô Nữ Tiểu Nhi Ngữ”, “Nữ Phạm Tiệp Lục” đều có thể hiểu được rốt ráo. Những
sách đó đều dạy cho bạn làm thế nào để mài nhẵn tập khí kiêu ngạo, ngạo mạn của
phụ nữ, mài đến mức nào? Đến lúc bạn trở thành một người đôn hậu, nhân từ, hòa
ái, rộng lượng, tâm lượng bạn có thể bao dung tất cả mọi người. Khi bước vào
gia đình chồng mới có thể trở thành người gánh vác được phú quý và phước báo
của gia tộc. Bằng ngược lại, tâm lượng của bạn nhỏ bé, không dung chứa được thì
không thể tiếp nối được phước đức của gia đình. Hoặc là khi còn ở nhà mẹ ruột
bạn cương quyết không chịu rèn luyện mình trở thành người có tâm lượng có khả
năng dung chứa và gánh vác phước báo thì bạn sẽ được gả vào một gia đình nghèo
mà chịu khổ. Tâm lượng rộng lớn này rất quan trọng, vì vậy làm tất cả mọi việc
là giúp bạn rèn luyện, hun đúc bạn thành một “pháp khí” có thể dung chứa phước
báo.
Chúng ta tiếp tục học phần Kinh văn sau
cùng, và cũng là đoạn kết của chương cuối.
NHIÊN TẮC CẨU THÚC MUỘI CHI TÂM. CỐ MẠC
THƯỢNG DỮ KHIÊM THUẬN HĨ. KHIÊM TẮC ĐỨC CHI BÍNH, THUẬN TẮC PHỤ CHI HÀNH. TRI
TƯ NHỊ GIẢ, TÚC DĨ HÒA HĨ. THI VIẾT: TẠI BỈ VÔ Ố, TẠI THỬ VÔ XẠ. THỬ CHI VỊ DÃ.
(Tạm dịch: Muốn được lòng các em của chồng, chỉ cần làm được khiêm hạ, nhu
thuận. Khiêm hạ là cái gốc của đức hạnh, thuận là hành vi chuẩn tắc của phụ nữ.
Nếu có thể làm được hai điều này, đủ để tạo nên mối quan hệ tốt với các em
chồng rồi vậy. Kinh Thi có câu: “Bên mình không có tâm ghen ghét thì bên kia
cũng chẳng có lòng đố kỵ”, đạo lý chính là như thế.)
Đoạn này có nghĩa là muốn được lòng các em
của chồng thì phải kiên trì bền vững làm được hai chữ “khiêm” và “thuận”.
“Khiêm” chính là cái cán của đức hạnh, giống như cán của một con dao, đức
“khiêm” của bạn hiển lộ ra bên ngoài như cái cán dao thì người cầm nó sẽ dùng
rất đắc lực. Nếu như bạn là người cần mẫn, kiệm ước, thiện lương nhưng không đủ
khiêm hạ thì đức hạnh của bạn vẫn chưa bồi dưỡng ra được, vẫn chưa thể cầm để
rút dao ra được. “Thuận tắc phụ chi hành” ý nói phụ nữ dùng tâm nhu thuận để mà
hành trì. Làm được “khiêm” và “thuận” rồi thì đủ để có thể chung sống hòa mục
với thiên hạ. Thế nên, “Kinh Thi” có nói “ở bên đó không có người ghen ghét, ở
bên này cũng không có người đố kỵ, cả gia đình trong ngoài đều là một đoàn thể
tường hòa, đạo lý là như thế.”
Câu kết bài của toàn chương này rất quan
trọng, chúng ta nên đọc thuộc nó, trong tâm thường ghi nhớ hai chữ “khiêm” và
“thuận” này thì sẽ dễ dàng làm được trên mặt sự. Tôi tin rằng học tập đến đây
thì rất nhiều bạn học sách “Nữ Giới” đều có cảm nhận sâu sắc rằng, sách “Nữ
Giới” xem ra rất đơn giản ngắn gọn, chưa đến hai ngàn chữ nhưng ý nghĩa vô cùng
thâm sâu, nhưng khi thực hiện thì không hề dễ dàng. Mỗi lần tôi giảng “Nữ Giới”
đều có cảm xúc rất sâu sắc, mỗi lần giảng đều không như nhau, đương nhiên lần
giảng sau đều có sự nâng cao hơn lần trước, sự nâng cao này chính là yêu cầu
đối với sự tu học của bản thân. Tôi tin tưởng rằng mọi người thông qua việc học
tập “Nữ Giới” sẽ hiểu rõ làm thế nào để trở thành người phụ nữ hạnh phúc trong
cuộc sống, hạnh phúc này tuyệt đối không phải do người khác mang đến, không
phải do chồng bạn mang đến, cũng không phải do cha mẹ chồng hay bất kỳ người
nào mang đến, mà do chính bạn mang đến cho bạn. Thế nào là hạnh phúc thật sự?
Hạnh phúc thật sự từ tâm của chính mình mà cầu. Cổ đại đức có nói: “Hết thảy
phước điền không rời phương thốn”, phương thốn đây chính là chỉ cho tâm của
chính mình, mảnh ruộng phước này nên gieo trồng như thế nào đây? “Khiêm” và
“thuận” chính là hạt giống tốt nhất để gieo trồng ruộng phước, hãy trồng hai
hạt giống này trên mảnh đất tâm của chính mình. Mỗi ngày dùng tất cả ngôn ngữ
và hành vi của chính mình mà tưới tẩm cho nó, trưởng dưỡng nó, khiến nó càng
lớn rễ cắm càng sâu, càng lớn càng dầy. Khi rễ sâu thì lá tốt, đến lúc ra hoa
kết quả bạn sẽ trở thành người phụ nữ rất hạnh phúc, có thể vượt qua được tất
cả sự thử thách, đồng thời tâm cũng không bị vướng mắc vào những chông gai này.
Rất nhiều người cho rằng tôi rất hạnh phúc, tôi sinh ra chắc vốn là như thế.
Tôi có thể thành thật mà nói với mọi người rằng tuyệt không phải như vậy, tôi
là người đã trải qua rất nhiều chông gai thử thách, nhưng hiện nay quay đầu
nhìn lại chúng thì quả thật giống như mây khói phù vân, chẳng có liên hệ gì với
tôi cả, chúng đều là những khảo nghiệm mà thôi. Khi hồi tưởng lại chúng thì
giống như nghe kể chuyện của người khác vậy, cười một cái rồi xong. Chúng ta
hãy nhìn về phía trước, đừng nên truy cứu những chuyện trước đây, mỗi ngày đều
nắm chắc phút giây hiện tại. Trong lúc nắm chắc phút giây hiện tại này mong
rằng mọi người hãy nhớ cho, đối với bất kỳ việc gì đều không được tham luyến,
không được chấp trước, không được oán trách. Phụ nữ khi có món đồ tốt thường dễ
tham luyến, chấp trước, không buông xuống được. Tôi xin nói với mọi người rằng,
con cái ngoan ngoãn cũng phải buông chúng xuống, chúng ta không những phải
buống xuống vàng bạc tiền tài mà sau cùng con cái cũng phải buông xuống, trên
thế gian này không có thứ gì có thể mang đi được, chỉ khi trong tâm người phụ
nữ đã chân thật buông được sạch sẽ thì mới chân thật có được hạnh phúc.
Chúng ta thường nói “Con cháu có phước của
con cháu”. Con người tôi khá là vô tâm, khi tôi đi ra ngoài công tác thì việc
trong nhà tôi không hề nghĩ đến. Khi đứa con thứ hai của tôi còn nhỏ, tôi ra
nước ngoài công tác khoảng một tháng, khi quay trở về hình như cũng không có
cảm giác gì, tôi không có sự ủy mỵ tình cảm của phụ nữ. Tôi cảm thấy phụ nữ tốt
thật sự nên như vậy, không bi lụy tình cảm, nếu không sẽ rất dễ khiến mình mê
mất đi bản tính, không thể nhìn thấy được trí huệ thật sự. Cũng đừng suy nghĩ
rằng làm phụ nữ là thiệt thòi, nên hưởng phước như nam giới hoặc là nên sao đó,
chúng ta đừng nên tưởng tượng ra nhiều điều như thế. Khi phụ nữ chúng ta phải đối
diện với bất kỳ hoàn cảnh cuộc sống nào thì tôi xin nói với mọi người rằng, tất
cả điều kiện hoàn cảnh đó là tốt cả, những gì đến với bạn thì nhất định là phù
hợp với bạn nhất. Khi có việc gì xuất hiện với bạn thì đó chính là môn học mà
bạn cần phải thi đậu, bạn đừng nói: “Dựa vào đâu mà bảo tôi đi làm? Vì sao tôi
phải làm?” Đừng có hỏi “vì sao” nhiều như thế. Tôi thường nói với các nhân viên
nữ rằng: “Nếu như trong cuộc sống các bạn thường hỏi rằng vì sao có nhiều việc
như vậy, chi bằng các bạn hãy hỏi vì sao tôi không có năng lực, không có đức
hạnh để gánh vác công việc này. Nếu như có thể gánh vác thì công việc này chẳng
nhằm nhò gì cả.” Tôi còn nhớ một lần đi công tác với một vị thầy đại đức, hoàn
cảnh lúc đó rất gian khổ nên vị thầy đó cứ luôn xin lỗi tôi, cứ như tôi là tiểu
thư cành vàng lá ngọc phải chịu thiệt thòi vậy. Thầy nói với tôi rằng: “Hãy lấy
khổ làm thầy, việc này thế nào rồi?”. Khi thầy ấy nói với tôi bốn lần như vậy,
tôi đã nói rằng: “Có nhiều việc thầy vẫn chưa hiểu con, con đối với khổ và vui
không có cảm giác gì cả, thầy bảo con hưởng phước, con không có cảm giác gì
hưởng phước. Thầy bảo con chịu khổ, con cũng chẳng có cảm giác gì là chịu khổ,
con cảm thấy những điều này đối với con không quan trọng. Con càng ngày càng
cảm nhận được rằng sự nâng cao linh tính, sự nâng cao cảnh giới tinh thần của
chính mình mới là niềm vui thật sự. Những sự khổ-vui đều là giả, chẳng phải
thật, thầy không cần quá lo cho con.” Sau đó thầy nói: “Được, được!”, thầy mới
cảm thấy yên tâm.
Chúng ta muốn truy cầu hạnh phúc, nhưng
hạnh phúc có nhiều cách lý giải khác nhau, có người cho rằng bình an sung túc
là hạnh phúc, có người cho rằng cuộc đời này của họ phải sống như thế nào đó
mới là hạnh phúc. Nhưng tôi hy vọng rằng thông qua học tập giáo trình “Nữ
Giới”, thông qua việc học tập Nữ Đức có thể khiến chúng ta có được hạnh phúc
viên mãn, các bạn gái sẽ sống một cuộc đời đáng sống. Các bạn hãy chân thật vì
xã hội sinh ra một thế hệ công dân lương thiện, hiền đức, tài năng, hãy giáo
dục con cái nên người, đây là việc làm thực tế. Con cái tốt chính là thành quả
mỹ mãn của khóa học nhân sinh của bạn, trên thế giới này mọi người đều muốn
nhìn thấy kết quả, xem chứng minh thực tế, vậy nên bạn phải đưa chứng cứ ra cho
họ xem.
Trong việc giáo dục con cái, chúng ta phải thực
hiện được hai đức tính khiêm và thuận, thuận theo tự tính của chúng, đồng thời
cũng chuyển tập tính của chúng quay trở về thuận theo tự tính. Trước tiên,
chúng ta cần tùy thuận theo chúng, ví dụ như con trai lớn của tôi có sở thích
chơi cờ Tỉ Phú, đôi khi tôi cũng chơi cùng con, đương nhiên là lần chơi nào tôi
cũng thua nó, tiền nó kiếm được bao giờ cũng nhiều hơn tôi. Sau khi kiếm được
tiền, nó nói với tôi: “Mẹ xem, mẹ không nên chọn như vậy, chọn như vậy không
kiếm được tiền đâu.” Tôi cười mà nói với nó rằng: “Đây chỉ là trò chơi, con
đừng cho là thật.” Sau đó nó hỏi: “Vậy cuộc sống thực sự trong tương lai như
thế nào ạ?”. Tôi nói: “Tiền trong cuộc sống hiện thực không phải kiếm bằng cách
này, mà hoàn toàn đến từ đức hạnh của con, từ việc con làm thế nào hiếu thuận
cha mẹ, hữu ái với anh em, từ cách đối xử với bạn học, cung kính với thầy cô,
nếu con có đức hạnh thì không lo không có tiền tài.” Sau đó, nó đã hiểu ra,
nhưng cũng chẳng để tâm lắm, vẫn nói với tôi rằng: “Mẹ xem tiền của mẹ không đủ
đây này, để con chi cho mẹ ít tiền nhé.” Tôi nói: “Được, được.” Rồi tôi chơi
tiếp với con một cách lơ đãng, sau đó nó nói: “Mẹ ơi, mẹ mệt rồi, thôi không
chơi nữa!” Hiện nay nếu như chúng ta đóng cửa để con cái ở trong nhà, tách biệt
với thế giới ở bên ngoài, hoàn toàn làm theo cách làm của người xưa thì cũng
không thể được, chúng ta nên tùy thuận chúng, trong quá trình tùy thuận mà dạy
bảo chúng, rồi cảm hóa chúng. Quá trình dạy con là quá trình chuyển hóa con,
từng bước từng bước mà chuyển hóa, rồi nó sẽ hiểu ra, đạo lý chính là như vậy.
Bởi vì tôi không có em trai và em gái bên
chồng nên sự thể hội của tôi trong chương này không được sâu, nhưng tôi có em
trai, đối với em trai tôi rất cung kính, bởi vì nó là nam giới. Gia đình tôi
trước giờ trọng nam khinh nữ nên em trai của tôi giống như anh trai của tôi
vậy, đối với tôi rất tốt. Chúng tôi qua lại đối xử với nhau rất tốt, chung sống
với nhau không có bất kỳ sự ngăn cách nào. Đối với hai người chị chồng lớn tuổi
hơn tôi, tôi cũng rất mực cung kính. Trong nhà đôi khi cũng có một vài chuyện
xích mích nhưng tôi đều không để trong lòng, bởi vì như tôi đã nói lúc nãy “con
người không phải Thánh Hiền, ai mà không có lỗi”, chúng ta cần phải âm thầm
phản tỉnh, sau đó không ngừng sửa đổi, đem những lỗi lầm lớn, vấn đề lớn chuyển
thành nhỏ, sau cùng không còn nữa, rồi sẽ có một ngày thành công.
Sách “Nữ Giới” chúng ta học đến đây là viên
mãn, nhưng tôi tin rằng vẫn còn rất nhiều chỗ thiếu sót, tôi hy vọng các bạn
đồng học và các thầy cô giáo sẽ cùng nhau học tập, cùng nhau nâng cao, thông
qua học tập Nữ Đức có được một cuộc đời hạnh phúc. Đức hạnh của Nữ Đức phải dựa
vào thực hành, đức không phải ẩn chứa bên trong mà ở thực hành ra bên ngoài.
Nếu như mỗi người chúng ta có thể thực hành đức ấy trong gia đình, trong thiên
hạ thì tôi tin rằng thời thế sẽ không phải mỗi ngày mỗi đi xuống mà mỗi ngày
một tốt đẹp hơn, chúng ta nhất định sẽ thấy được sự hài hòa trong thiên hạ, như
vậy mỗi người phụ nữ chúng ta trong xã hội đều sẽ cảm thấy tự hào, vinh dự. Tôi
hy vọng Nữ Đức sẽ được hoằng dương rộng rãi khắp nơi trên thế giới, chị em phụ
nữ đều lấy đức hạnh làm cái đẹp, dùng đức hạnh tôn vinh bản thân, làm niềm tự
hào của gia đình, quang tông diệu tổ, hiển vinh cha mẹ. Tôi xin trao đổi với
mọi người đến đây, cám ơn các thầy cô giáo, hy vọng mọi người góp ý phê bình để
học tập tốt hơn, cảm ơn mọi người.
Muc Luc
(The Content Pages
numbers)
Table of
Contents
